Dr inż. Ewa Gierczycka
Katedra Ogrzewnictwa Wentylacji i Techniki Odpylania
A232
(032) 237 28 20
Bezpieczeństwo pracy
Literatura do przedmiotu:
-praca zbiorowa pod red. Danuty Koradeckiej „Bezpieczeństwo pracy i ergonomia” t.1 i 2 CIOP 1997
-Bogdan Rączkowski BHP w praktyce ODDK Gdańsk 2006
-Podstawy prewencji wypadkowej CIOP 2004
-Leszek Pietrzak Badanie wypadków przy pracy. Modele i metody CIOP 2004
Miesięczniki:
-Atest www.atest.com.pl
-bezpieczeństwo pracy – nauka i praktyka www.ciiop.pl/12.html
-promotor – bezpieczeństwo, komfort, praca www.promotor.elamed.pl
Strony internetowe
1.Wprowadzenie
1.1 Bezpieczeństwo i higiena pracy
Occupational health and safety
Zdrowie - stan żywego organizmu, w którym wszystkie funkcje przebiegają prawidłowo, czyli pełna sprawność i dobre samopoczucie fizyczne i psychiczne.
Higiena – dział medycyny, zajmujący się wpływem środowiska na zdrowie ludzkie
Czynniki wpływające na zdrowie:
-styl życia – 50% (największy wpływ na kształtowanie zdrowia)
-środowisko – 20%
-cechy genetyczne – 20%
-system opieki zdrowotnej – 10%
Wg światowej organizacji zdrowia, stan zdrowia warunkują:
-możliwość zatrudnienia i pracy w odpowiednich warunkach,
-higieniczne warunki zamieszkania i życia,
-zapewnienie psychospołecznych warunków życia (prawa obywatelskie, wypoczynek, kontakty towarzyskie),
-poczucie bezpieczeństwa.
Bezpieczeństwo – stan niezagrożenia, spokoju, pewności czyli stan braku zagrożeń
Ale
Jest to stan oczekiwany, ale nierealny (potencjalne zagrożenie bezpieczeństwa istnieje zawsze)
Definicje bezpieczeństwa
Bezpieczeństwo – stan w którym zagrożenia utrzymywane są pod kontrolą (definicja używana przez inżynierów).
Bezpieczeństwo – stan zgodny z normą bezpieczeństwa (definicja używana przez prawników oraz organy nadzoru i kontroli).
Bezpieczeństwo – stan w którym ryzyko jest na akceptowalnym poziomie (czyli takim, który nie wywołuje zmian w zachowaniu ludzi np. w Anglii poziom 10-6 tj. 10 razy mniej niż ryzyko porażenia prądem w domu, 100 razy mniej niż ryzyko wypadku drogowego)
Jeżeli coś może się przydarzyć raz na milion to uznajemy że prawdopodobieństwo jest zerowe.
Bezpieczeństwo a higiena
| Bezpieczeństwo | Higiena | |
|---|---|---|
| Charakterystyka stanu | Życia | Zdrowia |
| Czynnik zagrażający | Najczęściej energia | Czynnik szkodliwy lub uciążliwy |
| Skutki działania zagrożenia | Uraz, śmierć | Uciążliwość, szkodliwość, choroba |
| Szybkość działania zagrożenia | Działanie gwałtowne | Działanie powolne |
| Działania profilaktyczne | Inżynieria bezpieczeństwa | Promocja zdrowia, ergonomia |
| Minimalizacja skutków aktywizacji zagrożeń | Ratownictwo medyczne, chemiczne, techniczne | Ochrona zdrowia |
Bezpieczeństwo jest obszarem wiedzy dotyczącym zapobiegania zdarzeniom nagłym, w wyniku których może dojść do urazu lub śmierci.
Jest zatem dziedziną zajmująca się zapobieganiem wypadkom i minimalizacją ich skutków.
1.2 podstawowe przepisy z zakresu BHP
Kodeks pracy – m.in. podstawowe prawa i obowiązki pracownika w zakresie bhp
Rozporządzenie ministra infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [Dz. U. nr 75, poz. 690 (z późniejszymi zmianami)] – dotyczy pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy jednolity tekst ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy jednolity tekst (2003r.) z uwzględnieniem zmian [Dz. U. nr 169, poz. 1650 (z późniejszymi zmianami)] – dotyczy pomieszczeń pracy.
Kodeks pracy - dział dziesiąty
Bezpieczeństwo i higiena pracy
-podstawowe obowiązki pracodawcy
-prawa i obowiązki pracownika
-obiekty budowlane i pomieszczenia pracy
-maszyny i inne urządzenia techniczne
-substancje chemiczne oraz procesy pracy szczególnie szkodliwe dla zdrowia lub niebezpieczne
-profilaktyka, ochrona zdrowia
-wypadki przy pracy i choroby zawodowe
-szkolenie
-środki ochrony indywidualnej oraz odzież, obuwie robocze
-służba bezpieczeństwa , higiena pracy
-konsultacje w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz komisja bezpieczeństwa i higieny pracy
-obowiązki organów sprawujących nadzór nad pracownikami
Podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie stanu bezpieczeństwa i higieny pracy:
-pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy;
-pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki, a w szczególności:
-organizować prace w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy;
-zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie kontrolować wykonanie tych poleceń;
-zapewniać wykonanie nakazów wystąpień decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy;
-zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.
-pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani znać, w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków, przepisu o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.
Prawa i obowiązki pracownika w zakresie bhp
Prawa
-gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika, albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego;
-jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego;
-za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia prawnik zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Obowiązki
Pracownik jest obowiązany:
-znać przepisy i zasady bhp, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym;
-wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bhp oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych;
-dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy;
-stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem;
-poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich;
-niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie;
-współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.
1.3 nadzór nad warunkami pracy
-instytucjami powołanymi do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy oraz zasad i przepisów higieny pracy i warunków środowiska pracy są:
-Państwowa Inspekcja Pracy (PIP),
-Państwowa Inspekcja Sanitarna.
-ważną rolę odgrywają organy technicznego nadzoru i kontroli, takie jak np. Urząd Dozoru Technicznego czy Wyższy Urząd Górniczy;
-w zakładach pracy kontrolę nad warunkami pracy sprawują też związki zawodowe oraz Społeczna Inspekcja Pracy.
Państwowa Inspekcja Pracy PIP
Państwowa Inspekcja Pracy powołana ustawą z dnia 6 marca 1981 r. posiada szerokie uprawnienia w zakresie nadzoru i kontroli, w szczególności i przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Gwarancją niezawisłości tej inspekcji jest podporządkowanie jej bezpośrednio Radzie Ochrony Pracy, działającej przy Sejmie RP.
Nowa ustawa z 13 kwietnia 2007 r. o państwowej inspekcji pracy (Dz. U. nr 89, poz. 589)
Do podstawowych zadań PIP należy:
1.Nadzór i kontrola przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bhp, przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, czasu pracy, urlopów, uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem, zatrudnia młodocianych i osób niepełnosprawnych.
2.Kontrola przestrzegania przepisów bhp pracy projektowaniu budowy, przebudowy i modernizacji zakładów pracy oraz stanowiących ich wyposażenie maszyn i innych urządzeń technicznych oraz technologii.
3.Kontrola legalności zatrudnienia.
4.Uczestnictwo w przejmowaniu do eksploatacji wybudowanych lub przebudowanych obiektów budowlanych albo ich części w zakresie ustalonym w odrębnych przepisach.
6.Kontrola wyrobów wprowadzanych do obrotu pod względem spełniania przez nie wymagań dotyczących bhp określonych w odrębnych przepisach.
7.Podejmowanie działań polegających na zapobieganiu i eliminowaniu zagrożeń w środowisku pracy a w szczególności:
a.)badanie i analizowanie okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz kontrola stosowania sposobów zapobiegających wypadkom,
b.)analizowanie przyczyn chorób zawodowych oraz kontrola stosowania środków zapobiegających tym chorobom,
c.)inicjowanie prac badawczych w dziedzinie przestrzegania prawa pracy, a w szczególności bhp,
d.)inicjowanie przedsięwzięć w sprawach ochrony pracy.
Organizacja państwowej inspekcji pracy
Państwowa inspekcja pracy podlega sejmowi.
Nadzór nad PIP w zakresie określonym w ustawie sprawuje rada ochrony pracy.
Jednostkami organizacyjnymi państwowej inspekcji pracy są główny inspektorat pracy oraz okręgowy inspektorat pracy.
Państwowa inspekcja sanitarna
www.gis.gov.pl
Zadania Państwowej Inspekcji Sanitarnej
Zadania Państwowej Inspekcji Sanitarnej zostały określone w ustawie z dnia 14 maja 1985 roku o Państwowej Inspekcji Sanitarnej.
Zgodnie z tą ustawą Państwowa Inspekcja Sanitarna jest powołana do nadzoru nad warunkami:
-higieny środowiska,
-higieny pracy w zakładach pracy,
-higieny w szkołach i innych placówkach oświatowo – wychowawczych, szkołach wyższych oraz w ośrodkach wypoczynku,
-zdrowotnymi, żywności i żywienia.
W celu ochrony zdrowia ludzkiego przed wpływem czynników szkodliwych lub uciążliwych a w szczególności w celu zapobiegania powstawaniu chorób zakaźnych i zawodowych.
W związku z tak szerokim zakresem zadań inspektorzy sanitarni są wyposażeni w szczególne kompetencje.
Mają prawo:
1.Wstępu o każdej porze dnia i nocy do:
-zakładów pracy oraz wszystkich pomieszczeń i urządzeń wchodzących w ich skład
-obiektów użyteczności publicznej, obiektów handlowych, ogródków działkowych i nieruchomości oraz wszystkich pomieszczeń wchodzących w ich skład
-środków transportu i obiektów z nimi związanych
-obiektów będących w trakcie budowy
2.Żądania pisemnych lub ustnych informacji oraz wzywania i przesłuchiwania osób
3.Żądania okazania dokumentów i udostępnienia wszelkich danych
4.Pobierania próbek do badań laboratoryjnych
W razie stwierdzenia naruszenia wymagań higienicznych i zdrowotnych, inspektor sanitarny może wydać decyzję administracyjną z nakazem usunięcia w wyznaczonym terminie stwierdzonych uchybień.
W przypadku gdy uchybienia mają charakter poważny, bezpośrednio zagrażający życiu lub zdrowiu ludzi, inspektor sanitarny ma obowiązek:
-unieruchomienia zakładu pracy lub jego części (stanowiska pracy, maszyny lub innego urządzenia),
-zamknięcia obiektu użyteczności publicznej,
-wyłączenia z eksploatacji środka transportu,
-wycofania z obrotu środka spożywczego, przedmiotu, użytku, kosmetyku lub innego wyrobu mogącego mieć wpływ na zdrowie ludzi.
Powiatowa stacja sanitarno epidemiologiczna SANEPID ul. Banacha 3 Gliwice
Urząd dozoru technicznego UDT
Dozór techniczny to działalność zmierzająca do zapewnienia bezpiecznego funkcjonowania urządzeń technicznych, które mogą stwarzać zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, mienia lub środowiska.
Dozorem technicznym objęte są urządzenia techniczne stwarzające zagrożenie poprzez:
-rozprężanie gazów znajdujących się pod ciśnieniem różnym od atmosferycznego (kotły, zbiorniki, rurociągi);
-wyzwolenie energii potencjalnej lub kinetycznej przy przemieszczaniu ludzi lub ładunków w ograniczonym zasięgu (suwnice, żurawie, wyciągi, dźwigi);
-rozprzestrzenianie się materiałów niebezpiecznych o właściwościach trujących lub żrących w czasie ich magazynowania lub transportu w zbiornikach bezciśnieniowych (pojemniki, cysterny).
W fazie wytwarzania organa jednostek dozoru technicznego
-uzgadniają dokumentacje projektowe konstrukcyjno-techniczne łącznie z instrukcjami eksploatacji,
-sprawdzają kompetencje wytwórców urządzeń technicznych oraz materiałów i elementów do budowy tych urządzeń,
-wykonują badania typu urządzeń przed uruchomieniem produkcji które stanowią podstawę do wydania świadectwa i zoczenia urządzeń przez wytwórcę.
Wytwórca przez naniesienie znaku na podstawie pozytywnych wyników badań prototypu potwierdza, że urządzenie pod względem technicznym spełnia wymagania przepisów dozoru technicznego i norm.
W fazie eksploatacji działania dozoru technicznego obejmują:
-wykonywanie badań okresowych nadzwyczajnych i doraźnych urządzeń technicznych i użytkowników (eksploatujących);
-wydawanie uprawnień zakładom wykonującym naprawy i modernizacje urządzeń technicznych;
-wyrażanie zgody na dokonanie przeróbek urządzenia;
-sprawdzanie kwalifikacji osób wytwarzających, obsługujących i konserwujących określone urządzenie;
-wykonywanie badan mających na celu określenie przyczyn i wdrażanie działań zapobiegawczych po wystąpieniu niebezpiecznego uszkodzenia lub nieszczęśliwego wypadku.
Oddział Urzędu Dozoru Technicznego ul. Robotnicza 4a Gliwice
1.4 Działalność naukowo-badawcza w zakresie bhp
Centralny instytut ochrony pracy w warszawie
Zadania
-prowadzenie badan naukowych w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii;
-upowszechnianie wyników ww. prac, przez wydawnictwa publikacje konkursy, wystawy, konferencje naukowe sympozja seminaria;
-prowadzenie szkoleń i kształcenia podyplomowego;
-opracowanie analiz ocen i ekspertyz;
-prowadzenie certyfikacji w zakresie uzyskanych akredytacji a także certyfikacji innych; wyrobów lub usług związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy oraz wykonywanie badań laboratoryjnych do celów certyfikacji.
Instytut zatrudnia obecnie 291 osób z czego 108 to pracownicy naukowi