ZiIP, czw. 15 15 TN	Przemysław Baran Paula Dera Mateusz Szałata

Budżet

Budżet państwa. Polityka Fiskalna. Deficyt budżetowy

Pojęcie budżetu państwa i jego funkcje.

Budżetem nazywamy plan wydatków i dochodów określonej osoby, przedsiębiorstwa lub państwa.

Budżet państwa to plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa, związany z przyjęta polityka społeczną, gospodarczą i obronna. Opisuje jakie dobra i usługi państwo chce kupić w nadchodzącym roku, jakich płatności transferowych chce dokonać i jak chce za to zapłacić. Źródłem finansowania większości wydatków państwa są podatki. Budżet sporządza się na okres 1 roku i jest zatwierdzany przez władzę ustawodawczą.

Budżet pełni 4 podstawowe funkcje:

• funkcja fiskalna – w budżecie są zgromadzone dochody ( pochodzące głównie z podatków ) umożliwiające utrzymanie aparatu państwowego oraz realizację określonych zadań.

• funkcja redystrybucyjna umożliwiająca dokonywanie pożądanych zmian w podziale dochodu narodowego, tak aby np. zniwelować nadmierne różnice dochodów różnych grup społecznych, zmniejszyć dysproporcje w poziomie rozwoju gospodarczego różnych regionów.

• funkcja stymulująca polega na oddziaływaniu dochodów i wydatków budżetu państwa na życie gospodarcze i społeczne. Dobrze zorganizowany system podatkowy i wydatki budżetowe mogą przede wszystkim wpłynąć na dochód narodowy, ale także regulować poziom konsumpcji i oddziaływać na zmiany gospodarcze, a w życiu społecznym może wpłynąć np.: na skutki bezrobocia, poziom aktywności zawodowej.

• funkcja alokacyjna umożliwia dokonywanie zmian struktury wytworzonego dochodu narodowego. Mając odpowiedni dochód państwo może prowadzić np.: prace badawczo – rozwojowe.

Pokazują one, że państwo chcąc zwiększać lub zmniejszać swój wpływ na życie społeczne i gospodarcze musi wprowadzać modyfikacje w budżecie.

Budżet centralny, budżet lokalny i ich zadania

Budżet państwa składa się z:

• budżetu centralnego ( dochodów i wydatków władz centralnych – państwowych )

• budżetów lokalnych ( dochodów i wydatków władz regionalnych )

• ubezpieczeń społecznych

O włączeniu określonych dochodów i wydatków do budżetu centralnego lub do budżetów terenowych decyduje ich znaczenie dla gospodarki oraz zasięg ( ogólnokrajowy czy regionalny ). Władze terenowe realizują zadania własne i zlecone przez państwo – wynikające z przyjętej polityki społeczno-gospodarczej.

Z budżetu centralnego finansuje się wydatki na:

• administrację centralną,

• wymiar sprawiedliwości

• obronę narodową.

W gestii budżetów lokalnych znajduje się :

• gospodarka komunalna

• oświata

• ochrona zdrowia

• kultura

• utrzymanie porządku publicznego

• infrastruktura

Budżety terenowe mogą być finansowane z dochodów lokalnych – podatków i opłat obciążających ludzi z danego regionu i dochodów z działalności prowadzonej przez władze lokalne (Niemcy, Szwecja). Mogą także być zasilane zewnętrznie przez budżet państwa (subwencje, pożyczki i inne transfery). Obecnie następuje wzrost zadań realizowanych z budżetów terenowych przez lokalne władze, zatem zwiększają się niedobory tych budżetów – należy zatem wzmacniać ich zasilanie z budżetu centralnego.

Wydatki, dochody, stan równowagi

Ogólnie wydatki budżetu państwa można podzielić na trzy grupy wydatków publicznych.:

• wydatki na podstawowe funkcje państwowe (obronę narodową, administrację i wymiar sprawiedliwości)

• wydatki związane z realizacją celów społecznych– oświata, kultura, ochrona zdrowia, świadczenia socjalne

• wydatki związane z gospodarką : oddziaływanie na inwestycje produkcyjne i infrastrukturalne, subsydia dla rolnictwa, przedsiębiorstw państwowych i prywatnych i inne wydatki transferowe.

Gdy wydatki przekroczą wielkość wpływów podatkowych pojawia się deficyt budżetowy, w przypadku sytuacji odwrotnej gdy wielkość wpływów przekracza wydatki państwa mamy do czynienia z nadwyżką budżetową. przykładem kraju z deficytem budżetowym jest niestety Polska ,w okresie od stycznia 2011 do września 2011 oszacowano deficyt na 21,919,8mln zł . Dochód natomiast wyniósł 204,989,6mln zł a wydatki 226,909,4mln zł. Ciekawą informacją jest fakt iż Polska w swojej historii miała nadwyżkę budżetową i było to w roku 1938/1939( źródło uwarzam że ).

Deficyt budżetowy =G-NT

G – wydatki państwa na dobra i usługi

NT – podatki netto, czyli podatki minus płatności transferowe

Źródłami dochodów budżetowych państwa są podatki, cła, dochody ze sprzedaży prywatyzowanych przedsiębiorstw, odpłaty skarbowe, sądowe, notarialne i inne. Podstawą dochodów jednak są PODATKI, a pozostałe źródła odgrywają w praktyce niewielką rolę.

Stan budżetu państwa określają zatem następujące wielkości:

• stopa podatkowa (t)

• wielkość wydatków państwowych (G)

• poziom dochodu

Przy danym poziomie wydatków państwa G i danej stopie podatków t, nadwyżka bądź deficyt budżetu zależą od wysokości dochodu. Im wyższy dochód, tym mniejszy deficyt bądź większa nadwyżka. Przy danej stopie podatkowej wzrost G powoduje zwiększenie dochodu gwarantującego równowagę, co z kolei zwiększy wpływy z podatków.

STAN RÓWNOWAGI:

Z definicji faktyczne odpływy z ruchu okrężnego są równe zawsze faktycznym dopływom do niego. W naszym modelu dwa rodzaje odpływów: oszczędności gospodarstw domowych (S) i podatki netto płacone państw (NT). Powiązane są z tym dwa rodzaje dopływów pieniądza: wydatki inwestycyjne przedsiębiorstw (I) i wydatki państwa na dobra i usługi (G). Wiemy że planowane dopływy państwa muszą być równe planowanym odpływom a zatem stan równowagi osiągamy gdy:

S + NT = G + I.

Zmodyfikujmy teraz trochę nasze równanie. Skoro S + NT = G + I, więc : S – I = G – NT.

Równanie teraz potwierdza, ze wzrost deficytu państwa jest uwarunkowany wzrostem wydatków państwa G. Z wcześniejszego wykresu wynika teraz, że wzrost wydatków państwa na dobra i usługi prowadzi do zwiększenia produkcji zapewniającej równowagę.

Przeanalizujmy teraz efekt podniesienia stopy opodatkowania:

Wzrost stopy podatkowej zwiększa kąt nachylenia krzywej. Dochód w punkcie równowagi musi się obniżyć. Zatem nasz dochód rozporządzalny zmniejszy się zarówno z powodu spadku dochodu narodowego, jak i podwyżki stopy podatkowej. Przy niższym dochodzie rozporządzalnym zmniejszają się także zmierzone oszczędności. Lewa strona równania (S-I) musi się wiec zmniejszyć co oznacza zmniejszenie także prawej strony równania (spadek deficytu budżetowego). Więc przy danym poziomie wydatków państwa G wzrost stopy podatkowej spowoduje zmniejszenie zarówno produkcji w punkcie równowagi jak i zmniejszenie deficytu budżetowego.

Pojęcie i zasady polityki fiskalnej

Polityka fiskalna – to ogół działań państwa kształtujących budżet państwa poprzez zmiany we wpływach (np. podatki, zadłużenia publicznego) i wydatkach państwa (np. subwencje, inwestycje państwowe, itp.). Subwencje: nieodpłatna i bezzwrotna pomoc finansowa udzielana najczęściej przez państwo określonym podmiotom.

Jak widać na zamieszczonym rysunku inwestycje państwa i wydatki bardzo znacząco wpływają na globalny popyt na dobra i usługi dzięki czemu państwo w pewien sposób może wpływać na poziom produkcji.

ZASADY POLITYKI BUDŻETOWEJ

• Zasada rocznego budżetowania – plan dochodów i wydatków budżetowych obejmuje okres jednego roku

• Zasada zupełności – budżet obejmuje wszystkie dochody i wydatki państwa

• Zasada jedności – budżet powinien tworzyć jedną całość, tzn. wszystkie dochody i wydatki powinny być ujęte w jednym zestawieniu

• Zasada jawności – budżet powinien być podany do publicznej wiadomości

• Zasada równowagi budżetowej – polega na dążeniu do tego, żeby bieżące dochody z podatków i z innych źródeł napływające do budżetu centralnego były wystarczające do pokrycia płatności za produkty i usługi finansowane przez rząd, płatności transferowych i innych wydatków budżetowych.

Obecnie nie są one w pełni respektowane.

Charakter polityki fiskalnej. Polityka restrykcyjna i ekspansywna

Należałoby teraz rozróżnić charakter polityki fiskalnej. Zgodnie z poglądami szkoły keynesowskiej działania polityki fiskalnej mają na celu zmniejszenie bezrobocia (wzrost aktywności gospodarczej) – mówimy wtedy o polityce ekspansywnej, albo ograniczenie inflacji – wtedy mowa o polityce restrykcyjnej. W wykorzystaniu aktywnej polityki fiskalnej pojawiają się pewne trudności, związane m.in. z opóźnieniem czasowym i niepewnością jej skutków, a w odniesieniu do ekspansywnej polityki fiskalnej dodatkowym ograniczeniem może być także deficyt budżetowy. Podstawową częścią składową polityki fiskalnej jest polityka podatkowa, określająca cele poboru podatków oraz sposoby ich realizacji.

W efekcie polityka fiskalna działa poprzez proces kształtowania polityki pieniężnej i wydatków publicznych w celu:

• łagodzenia wahań cykli koniunkturalnych,

• utrzymania tendencji wzrostowej gospodarki przy wysokim zatrudnieniu, a niskiej i niezmiennej inflacji (stabilizacja cen).

Ekspansywna polityka fiskalna polega na obniżaniu podatków i zwiększaniu wydatków na konsumpcję i inwestycję lub finansowaniu deficytu budżetu państwa za pomocą długu publicznego, który powstaje przy sprzedaży obligacji skarbowych na rynku kapitałowym. Z deficytem budżetowym mamy do czynienia, gdy wydatki rządowe na cele konsumpcyjne i inwestycyjne są większe niż wpływy do budżetu z tytułu podatków. Wydatki mogą być większe dzięki temu, że państwo angażuje czasowo wolne środki pieniężne w zwiększanie popytu globalnego oraz sprzedaje różnym instytucjom i obywatelom obligacje skarbowe

Przykładem aktywnego zastosowania polityki fiskalnej jest wielka Brytania, która w roku 1970 miała 600 tys. bezrobotnych ( na ówczesne czasy to bardzo dużo ), postanowiła obniżyć podatki z 37% do 32,3%, co zaowocowało zwiększeniem popytu i wzrostem produkcji, jednak negatywnym aspektem był fakt, iż krajowi, który miał wcześniej nadwyżkę budżetową, rok 1973 zamknął się z deficytem budżetowym 3,7 mld funtów.

Wpływ wydatków państwa na poziom produkcji. Mnożnik

Powinniśmy też wspomnieć o wpływie wydatków państwa na poziom produkcji.

Aby lepiej zrozumieć ta sytuację posłużmy się powyższym wykresem.

Jak zauważyć można wzrost wydatków państwowych G od 0-200 powoduje taki sam efekt jak wzrost

wydatków na inwestycje z 300 – 500 . Przy mnożniku $\frac{1}{1 - KSK^{'}} = 0,33$ wzrost wydatków G od 0 -200 powoduje wzrost dochodu i produkcji o 666 z 1000 do 1666 .

Aby zacząć dokładniej mówić o mnożniku zrównoważonego budżetu wspomnijmy tylko o popycie zagregowanym (inaczej popyt globalny), który jest sumą popytów na danym obszarze. Funkcja ta, podobnie jak funkcja popytu, pokazuje skłonność do zakupu (jednakże tu bez rozgraniczania na dobra) w zależności od wielkości dochodu grup konsumenckich np. gospodarstw, przedsiębiorstw etc. Obliczanie popytu zagregowanego jest jedną z metod obliczania produktu krajowego.

Przejdźmy do pojęcia mnożnika zrównoważonego budżetu: ilustrującego, że wzrost wydatków państwa, któremu towarzyszy taki sam wzrost podatków - powoduje wzrost produkcji w punkcie równowagi.

Mnożnik zrównoważonego budżetu – to zatem narzędzie ukazujące, że identyczna zmiana wydatków państwa i wpływów podatkowych, przy niezmienionej wysokości wydatków inwestycyjnych, powoduje zmianę poziomu dochodu równowagi o wielkość odpowiadającą zmianie rozmiarów wydatków państwa.

$$\mathbf{Mnozn}\mathbf{ik =}\frac{\mathbf{1}}{\mathbf{1 - KS}\mathbf{K}^{\mathbf{'}}}$$

KSK – krańcowa skłonność do konsumpcji z dochodu narodowego

KSK^′=KSK(1 − t)

Gdzie KSK – krańcowa skłonność do konsumpcji z dochodu rozporządzalnego, a t – stopa podatkowa.

Owo równanie nam ukazuje, że zmniejszenie stopy podatkowej zmniejsza KSK’ – krańcową skłonność do konsumpcji z dochodu narodowego.

Automatyczne stabilizatory

Mówiąc o polityce fiskalnej warto wspomnieć o Pełnym zatrudnieniu które określa taki stan na rynku pracy, w którym wszyscy akceptujący ustaloną na nim płacę mogą znaleźć zatrudnienie. Pełne zatrudnienie oznacza, że przy określonym poziomie płacy wielkość podaży pracy równa Jest wielkości popytu na nią - rynek pracy jest w równowadze. Automatyczne stabilizatory - to pewne instrumenty (narzędzia) na stałe wmontowane w system gospodarczy będące częścią składową polityki gospodarczej, samoczynnie pobudzające lub hamujące wysoką aktywność gospodarczą bez ingerencji państwa. Służą realizacji funkcji stabilizacyjnej dochodów i wydatków publicznych. Automatyczne stabilizatory - mają za zadanie zmniejszenie wpływu zmian w popycie globalnym na poziom produkcji i dochodu (przyczyniają się do złagodzenia amplitudy wahań koniunktury gospodarczej.

Ważnymi automatycznymi stabilizatorami są:

• Podatek dochodowy – jeśli stawki mają charakter progresywny, to przy spadku produkcji zmniejszają się także wpływy podatkowe. Przekłada się to na zmniejszenie wartości mnożnika i oznacza osłabienie reakcji podaży na wstrząs popytowy. W przypadku ożywienia koniunktury wpływy z podatków są coraz większe, co pozwala przeciwdziałać przegrzaniu gospodarki.

• Zasiłek dla bezrobotnych – przy spadku produkcji następuje zwiększenie wypłat zasiłków, co wpływa na zmniejszenie mnożnika i oznacza osłabienie reakcji podaży na wstrząs popytowy.

• Import – krańcowa skłonność do importu zwiększa się wraz ze wzrostem dochodu społeczeństwa, w związku z tym w okresie dobrej koniunktury większa skłonność do importu oznacza odpływ większej ilości pieniędzy za granicę. W czasie recesji zmniejsza się krańcowa skłonność do importu, co oznacza, że pieniądze, które wcześniej były przeznaczone na zakup dóbr importowanych, teraz pozostaną w kraju i przyczynią się do pobudzenia popytu krajowego.

Automatyczne stabilizatory zmniejszają wartość mnożnika i ograniczają siłę reakcji produkcji na wstrząsy popytowe. Automatyczne stabilizatory mają jedną wielką zaletę: działają automatycznie. Nikt nie musi rozstrzygać czy wstrząs, któremu podlega gospodarka, jest na tyle silny, aby rząd musiał zareagować. Zmniejszając podatność gospodarki na wstrząsy, automatyczne stabilizatory ograniczają amplitudę wahań produkcji.

Deficyt jako wskaźnik polityki fiskalnej. Budżet strukturalny

Deficyt sam w sobie nie jest dobrą miarą charakteru polityki fiskalnej.

Deficyt budżetowy możemy jednak wykorzystać jako wskaźnik obliczając tzw. budżet strukturalny.

BUDŻET STRUKTURALNY – budżet skorygowany o wpływ wahań koniunkturalnych.

Pokazuje jaki byłby stan budżetu gdyby produkcja osiągnęła poziom produkcji potencjalnej.

Wydatki państwa / stopa procentowa = produkcja zapewniająca równowagę ( czyli dochód w warunkach równowagi)

Budżet strukturalny = t*produkcja potencjalna – transfery – G

Budżet skorygowany o wpływ inflacji

Kolejnym przykładem na to ze deficyt nie jest dobrym miernikiem charakteru polityki fiskalnej jest to, że należy rozróżniać realną i nominalną stopę procentową.

Przy sporządzaniu budżetu skorygowanego o wpływ inflacji do obliczania wielkości wydatków państwa oraz wysokości odsetek od długu publicznego wykorzystuje się realne a nie nominalne stopy procentowe.

Nominalna stopa procentowa (w takiej podany jest deficyt) – inflacja = realna stopa procentowa.

Przykład: przypuśćmy, że inflacja wynosi 10%, nominalna stopa procentowa zaś 13% - stąd realna stopa procentowa wynosi zaledwie 3 %. Z punktu widzenia państwa ciężar odsetek wynosi faktycznie tylko 3% od każdej złotówki długu pozostałego do spłacenia. Koszt realny długu to 3%. Przeanalizujmy to inaczej przy danej stopie opodatkowania (stałej) wpływy podatkowe będą o 10 % większe (zostaną powiększone o inflacje) – co pozwoli na stworzenie źródeł na finansowanie odsetek nominalnego opodatkowania długu.

Deficyt

Deficyt pojawia się gdy wydatki w budżecie są większe niż dochody danej instytucji. Przeciwieństwem deficytu jest nadwyżka, czyli mniejsze wydatki przy dużych dochodach danej instytucji. Deficyt budżetowy jest jednym z wskaźników polityki fiskalnej, czyli działania jakie podejmuje państwo kształtując budżet państwa dzięki zmianom we wpływach i wydatkach państwa. W wyniku zahamowania tempa wzrostu gospodarczego i spadku PKB powstaje deficyt. Deficyt budżetowy finansuje się przez zaciągnięcie jakiejś formy kredytu np. w banku centralnym. Wskaźnik budżetu pełnego zatrudnienia zajmuje się analizą budżetu pod kątem deficytu lub nadwyżki uwzględniając poziom pełnego wykorzystania czynników zatrudnienia.

W związku z trudnością interpretacji treści deficytów budżetowych ekonomiści rozróżniają trzy typy deficytów:

1. deficyty rzeczywiste – będące faktyczną różnicą pomiędzy wydatkami i dochodami w danym okresie,

2. deficyty strukturalne – będące wartościami hipotetycznymi, powstającymi w warunkach, gdy dochody i wydatki realizowane są przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych gospodarki,

3. deficyty cykliczne – będące rezultatem wpływu cyklu koniunkturalnego (recesji bądź ożywienia) na dochody i wydatki budżetowe w warunkach, gdy gospodarka nie funkcjonuje przy pełnym wykorzystaniu czynników wytwórczych. Z reguły są rezultatem stosowania automatycznych stabilizatorów koniunktury.

Sposoby radzenia sobie z deficytem:

1. sprzedaż majątku znajdującego się w posiadaniu państwa, czyli prywatyzacja,

2. podniesienie podatków, które jednak podobnie jak deficyt ma negatywny wpływ na gospodarkę;

3. ograniczenie wydatków, na co jednak często trudno się zdecydować pod wpływem presji różnych grup społecznych,

4. inflacja – dodruk tzw. "pustego pieniądza" przez państwo. Nominalnie deficyt się wtedy zmniejsza. Jest to jednak realizowane kosztem społeczeństwa oraz de facto ukrytą formą opodatkowania.

Dług publiczny

Inaczej nazywany długiem narodowym, rośnie wraz z powiększającym się deficytem budżetowym. Zadłużenie głównie zaciągane jest u obywateli danego kraju i wiąże się z mniejszymi problemami, niż gdy sięgamy po pomoc poza obszar danego kraju. Dług narodowy jednak niesie za sobą pewne konsekwencje związane z gospodarką kraju, gdyż przedsiębiorstwa są narażone na wysoko oprocentowane kredyty i podniesie podatków.

Przyczyny powstawania długu publicznego

1) uporczywie utrzymujący się deficyt budżetowy,

2) okresy wzmożonych wydatków publicznych,

3) świadomie realizowana polityka utrzymywania deficytu publicznego jako narzędzia interwencjonizmu państwowego, bądź też polityka utrzymywania na tym samym poziomie dochodów publicznych i wydatków

publicznych, nie znajdujących pokrycia w dochodach,

4) wejście władz publicznych w pułapkę zadłużenia.

Z podmiotowego punktu widzenia wyróżnia się:

a) dług globalny, dotyczący całego sektora finansów publicznych, a także

b) dług Skarbu Państwa lub

c) długi jednostek samorządu terytorialnego oraz

d) innych jednostek sektora finansów publicznych.

Przyjmując kryterium czasu, dług publiczny dzieli się na:

a) dług krótkoterminowy (płynny)

b) długoterminowy (fundowany).

Dług krótkoterminowy zaciąga się dla zrównoważenia budżetu, natomiast dług długoterminowy finansuje wydatki majątkowe.

Bilansowe ujęcie długu publicznego.

Mając na uwadze fakt, że władze publiczne nie tylko zaciągają dług publiczny, lecz mogą także udzielać zwrotnej pomocy innym podmiotom, należy wyróżnić:

a) dług publiczny brutto oraz

b) dług publiczny netto.

Ten ostatni to wielkość oznaczająca stan zobowiązań po odjęciu od nich należności z tytułu pomocy udzielonej innym podmiotom.

Dług publiczny może być:

a) rzeczywisty (wymagalne zobowiązania bilansowe) lub

b) potencjalny, czyli taki, który wiąże się z udzielonymi przez władze publiczne poręczeniami i gwarancjami.

Zarządzanie długiem publicznym (organy, strategia, instrumenty)

Kompetencja Ministra Finansów. Jest on zobowiązany do opracowania:

a) strategii zarządzania długiem publicznym oraz

b) trzyletniej strategii oddziaływania na dług sektora finansów

publicznych.

Są to dwa odrębne dokumenty, chociaż w praktyce niesłusznie traktuje się je łącznie.

Strategia zarządzania długiem publicznym

a) odnosi się do okresu rocznego,

b) obejmuje w szczególności:

1) stabilność makroekonomiczną gospodarki i jej zdolność do rozwoju,

2) bezpieczeństwo finansowania potrzeb pożyczkowych budżetu państwa,

3) koszty obsługi długu Skarbu Państwa,

4) kształtowanie struktury zadłużenia,

5) wpływ prowadzonych operacji dłużnych na krajowy rynek finansowy.

Dokument ten podlega zatwierdzeniu przez Radę Ministrów, a następnie jest przez nią przedstawiany Sejmowi wraz z uzasadnieniem projektu ustawy budżetowej.

Trzyletnia strategia oddziaływania na dług sektora finansów publicznych

jest dokumentem, który:

a) podlega zatwierdzeniu przez Radę Ministrów, ale

b) nie musi być prezentowany Sejmowi.

Za najważniejsze zadania służące realizacji celu Strategii uznano:

1. Zwiększanie płynności i efektywności rynku SPW,

2. Rozwój systemu Dealerów Skarbowych Papierów Wartościowych (DSPW) oraz rynku elektronicznego SPW,

3. Rozwój systemu zarządzania płynnością budżetu państwa,

4. Poszerzanie bazy inwestorów i skuteczna komunikacja z uczestnikami rynków

finansowych.

Ze względu na stały rozwój rynku finansowego zadania Strategii mają charakter ciągły. Jednocześnie zadania 1, 2 i 4 są ze sobą ściśle powiązane, co oznacza, że podejmowane działania służące realizacji jednego z nich wpływają na stopień wykonania pozostałych.

Jawność długu publicznego.

Na Ministrze Finansów spoczywa obowiązek ogłaszania w “Monitorze Polskim" danych o państwowym długu publicznym i długu Skarbu Państwa oraz o relacjach do PKB kwoty państwowego długu publicznego i długu Skarbu Państwa.

Wpływ handlu zagranicznego na dochód narodowy

Każdy kraj w większym lub mniejszym zakresie dokonuje wymiany handlowej z zagranicą, a wielkości eksportu i importu wpływają na dochód narodowy. Aby ocenić wielkość i kierunki tego oddziaływania, do równania przedstawiającego dochód narodowy należy dodać eksport netto (NX), czyli różnicę między eksportem (Ex) i importem (Im). Otrzyma się wówczas:

Dochód narodowy wytworzony = inwestycje + konsumpcje + wydatki rządowe + oszczędności + eksport - import

W gospodarce otwartej eksport jest traktowany jak inwestycje (zagraniczne), import zaś jako oszczędności (zagraniczne). Im większa jest przewaga eksportu nad importem (dodatnie saldo bilansu towarów i usług - nadwyżka handlowa), tym mniejsze mogą być inwestycje krajowe. Eksport bowiem zwiększa dochód narodowy podobnie jak inwestycje, powodując wzrost zatrudnienia i wydajności pracy. Im większa jest przewaga importu nad eksportem ( ujemne saldo bilansu towarów i usług - deficyt handlowy), tym mniejsze mogą być oszczędności krajowe. Nadwyżka bowiem importu nad eksportem oznacza uzupełnienie akumulacji krajowej, jej zaś wpływ na dochód podzielony jest identyczny jak oszczędności ( zwiększenie wolumenu towarów i usług).