1. Prawo -zespół norm wydanych lub usankcjonowanych przez państwo i zagwarantowanych przymusem państwowym.
2. Normy prawne powstają w dwojaki sposób: są wydawane (ustanawiane) przez państwo lub też przez nie sankcjonowane. Z wydaniem normy mamy do czynienia wówczas, gdy państwo tworzy nową, nie istniejącą przedtem normę. O usankcjonowaniu mówimy natomiast, gdy państwo normę stosowaną dotychczas zwyczajowo uznaje za obowiązującą poprzez działalności organów stosujących prawo.
3. Moralności – to ukształtowany w procesie długotrwałego rozwoju społeczeństwa zespół norm postępowania, według których ocenia się określone zachowanie jako dobre lub złe. U podłoża moralności leżą wyobrażenia ludzi o tym, co jest dobre, a co jest złe.
4. Świadomość prawna – ocena obowiązującego prawa przez społeczeństwo, postulaty dotyczące zmiany prawa w pożądanym przez społeczeństwo kierunku.
5. Praworządność – zasada przestrzegania prawa przez organy państwa.
6. Norma – powszechnie obowiązująca reguła postępowania, wydana lub usankcjonowana przez państwo, zagwarantowana przymusem państwowym.
7. W skład normy prawnej wchodzą:
Hipoteza – każda norma prawna znajduje zastosowanie tylko w pewnej sytuacji
Dyspozycja – część normy prawnej, która wskazuje obowiązujący sposób zachowania
Sankcja – część normy prawnej, która mówi, jakie ujemne skutki pociągnie za sobą niestosowanie się do dyspozycji.
8. Normy bezwzględnie obowiązujące (imperatywne) – zawierając niepodważalny nakaz państwa, od wypełnienia którego nie można się uchylić. Każde odstępstwo od nakazanego sposobu postępowania jest naruszeniem prawa i pociąga za sobą zastosowanie przewidzianej przez normę sankcji. Występują one przede wszystkim w tych gałęziach prawa, które charakteryzują się nierównością stron połączonych stosunkiem prawnym (prawo konstytucyjne, administracyjne, finansowe, karne)
9. Normy względnie obowiązujące (dyspozytywne) – strony umowy zobowiązane są w trakcie jej wykonania postępować zgodnie z normami dyspozytywnymi tylko wtedy, gdy spraw, których norma dotyczy, nie uregulowały inaczej w umowie.
10. Przepisem nazywamy elementarną część ustawy lub innego aktu normatywnego. Przepisem jest więc artykuł, paragraf, punkt, ustęp, itp.
11. Stosunkiem prawnym jest stosunek społeczny uregulowany przez prawo. Osoby lub grupy uczestniczące w stosunku prawnym nazywają się podmiotami albo stronami stosunku prawnego. W każdym stosunku uczestniczą przynajmniej dwa podmioty.
12. W każdym stosunku prawnym występuje 5 elementów:
prawo podmiotowe podmiot prawa podmiot obowiązku
przedmiot stosunku prawnego obowiązek odpowiadający prawu podmiotowemu
13. Prawo podmiotowe – przysługująca określonemu podmiotowi prawa możność domagania się od innego podmiotu pewnego zachowania się. Prawa podmiotowe wynikają z przepisów prawa. Egzekwowanie praw podmiotowych może następować na drodze prawnej. Uprawniony może domagać się od odpowiednich organów państwowych, najczęściej sądów, pomocy w działaniu zmierzającym do uzyskana świadczenia, do którego ma prawo, a którego osoba zobowiązana nie chce dobrowolnie spełnić.
14. Zdarzenie prawne – każde zdarzenie pociągające za sobą skutki prawne (powstanie, zmianę lub rozwiązanie stosunku prawnego). Do kręgu zdarzeń prawnych należą wydarzenia z różnych dziedzin życia: legalne i sprzeczne z prawem, dokonane celowo i przypadkowe. Wszystkie te różnorodne wydarzenia łączy jedno: każde z nich wywołuje skutki prawne.
15. Działania dzielą się na czyny i akty prawne:
Czynami są takie zdarzenia, które zostały dokonane bez zamiaru wywołania skutków prawnych. Czyny dzielą się na dozwolone i niedozwolone. Czynem niedozwolonym jest każdy czyn zabroniony przez prawo. Czynem dozwolonym jest natomiast czyn, którego prawno nie zabrania, łącząc z nim jednak określone skutki prawne.
Aktami prawnymi są zdarzenia wywołane w zamiarze spowodowania skutków prawnych:
czynności prawne akty administracyjne orzeczenia sądowe, konstytucyjne
16. Stosowanie prawa polega na posługiwaniu się przez organy państwowe przepisami prawnymi jak i instrumentami, służącymi do podejmowania decyzji. Stosowaniem prawa zajmują się tyko organy państwowe, zwłaszcza organy wymiaru sprawiedliwości i organy administracyjne, oraz organy samorządu terytorialnego.
17. Etapy procesu stosowania prawa:
Ustalenie stanu faktycznego
Wyszukiwanie (ustalenie) normy prawnej odnoszącej się do danego stanu
Ustalenie właściwej normy prawnej nosi nazwę kwalifikacji prawnej. Kwalifikacja niektórych stanów faktycznych jest trudna, wymaga dobrej znajomości przepisów i właściwego ich rozumienia.
Wnioskowanie i wydanie decyzji
Wnioskowanie polega na ustaleniu prawnych konsekwencji, jakie w danej sytuacji wynikają dla stron z zastosowania odpowiedniej normy.
18. Wykładnia to zespół czynności polegających na formułowaniu jednoznacznych, generalnie abstrakcyjnych norm z treści przepisów prawnych. Wykładnią nazywamy zarówno sam proces objaśniania przepisów prawnych (wykładnia w znaczeniu pragmatycznym), jak i rezultat tego procesu (wykładnia w znaczeniu apragmatycznym). Celem wykładni jest ustalenie znaczenia norm prawnych zawartych w przepisach.
19. Rodzaje wykładni:
Podział ze względu na podmiot dokonujący wykładni:
Wykładnia autentyczna – dokonana przez ten sam organ, który wydał interpretowany przepis; ma charakter obowiązujący i nie można od niej odejść.
Wykładnia legalna – dokonana przez organ państwowy, któremu to zadanie zostało specjalnie powierzone; ma charakter obowiązujący.
Wykładnia praktyczna – dokonana przez organ państwowy w toku stosowania prawa, przy rozstrzyganiu konkretnych spraw (wykładnia sądowa); nie ma charakteru obowiązującego.
Wykładnia doktrynalna (naukowa) – zawarta jest w naukowej literaturze prawniczej: monografiach, artykułach, recenzjach, itp. Nie ma charakteru obowiązującego.
Podział z punktu widzenia metody wykładni:
Wykładnia słowna (gramatyczna, językowa, werbalna) – ustalenie norm prawnych poprzez analizę struktur językowych przepisów, znaczenia poszczególnych wyrazów i zwrotów, zastosowanej interpunkcji itd.
Wykładnia celowościowa (teologiczna, funkcjonalna) – ustalenie znaczenia norm prawnych poprzez określenie celu, dla którego normy te zostały wydane.
Wykładnia systematyczna – ustalenie znaczenia norm prawnych poprzez określenie miejsca, jakie dana norma zajmuje w ramach aktu normatywnego czy w ramach całego ustawodawstwa.
Wykładnia historyczna – ustalenie znaczenia norm prawnych za pomocą materiałów historycznych; stosowana jest najczęściej w literaturze naukowej.
Podział ze względu na wymiar jaki przynosi wykładnia:
Wykładnia rozszerzająca – nakazuje interpretowaną normę rozumieć i stosować szerzej niżby to wynikało z wykładni słownej
Wykładnia ścieśniająca – nakazuje interpretowaną normę rozumieć i stosować węziej niżby to wynikało z wykładni słownej.
Wykładnia stwierdzająca (adekwatna) – nakazuje rozumieć normę dokładnie tak samo, jak wykładnia słowna.
20. Źródłem prawa jest sformalizowany akt władzy państwowej zawierający przepisy prawne. Wyróżniamy źródła prawa:
Konstytucja Ustawa Rozporządzenie
Uchwała Rady Ministrów Zarządzenie Prezes Rady Ministrów Akty prawa miejscowego
Ratyfikowana umowa międzynarodowa
21. Źródła prawa tworzą hierarchicznie zbudowany system, w którym każde źródło ma swoje miejsce. Źródło prawa niższego szczebla nie może zawierać przepisów sprzecznych z przepisami wyższej rangi.
22. Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń i aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie. Ogłasza się także niektóre umowy międzynarodowe.
23. W języku potocznym przez źródła prawa rozumie się często także organy promulgacyjne (Dziennik Ustaw, dziennik urzędowy, Monitor Polski, dziennik urzędowy wojewódzkich władz), w których odnośne przepisy zostały ogłoszone.
24. Konstytucja - akt prawny, określany jako ustawa zasadnicza, która zazwyczaj ma najwyższą moc prawną w systemie źródeł prawa w państwie. Konstytucja może więc określać: podstawy ustroju społeczno - gospodarczego państwa, ponadto organizację, kompetencje i sposób powoływania najważniejszych organów państwowych, oraz podstawowe prawa, wolności i obowiązki obywatela.
25. Do wydania ustaw upoważniony jest Sejm, z istotnym udziałem Senatu. Sejm jest jedynym organem mającym prawo stanowienia ustaw; prawa tego nie może przekazać innemu organowi państwowemu.
26. Przedmiotem wydawania przez Sejm ustaw powinny być najważniejsze sprawy polityczne, gospodarcze i kulturalne państwa.
27. Inicjatywę ustawodawczą posiadają:
Posłowie Senat Grupa 100000 obywateli mających prawo wybierać do Sejmu
Rada Ministrów Prezydent
28. Aby Sejm mógł przystąpić do głosowania nad projektem ustawy niezbędna jest obecność ustalonej liczby posłów, czyli quorum (połowa ustawowej liczby posłów). Ustawy są uchwalane zwykłą większością głosów.
29. W wielu przypadkach zachodzi potrzeba wydłużenia okresu między ogłoszeniem ustawy, a jej wejściem w życie. Okres ten nosi nazwę vacatio legis (spoczywanie umowy).
30. Momenty ogłoszenia ustawy i wejścia w życie to dwa różne momenty. Między nimi jest tzw. okres „odpoczywania” ustawy czyli 14 dni. W uzasadnionych przypadkach może być to dłuższy lub krótszy okres czasu. Może być też i tak, że wejście ustawy w życie pokrywa się z dniem jej ogłoszenia przy założeniu, że zasady demokratyczne nie sprzeciwiają się temu i interes państwowy na tym by nie ucierpiał. Przepisy porządkowe ustawy mają 3 dni na wejście w życie. W wyjątkowych sytuacjach akt normatywny może wejść w życie z datą wsteczną oczywiście gdy zasady demokratyczne się temu nie sprzeciwiają (np. może być ogłoszona w maju br. a obowiązuje od stycznia tego roku).
31. Dzienniki Urzędowe:
Dziennik Ustaw Dziennik Ustaw Monitor Polski Dziennik Ustaw ministrów
Dziennik Ustaw wojewódzki Dziennik Ustaw urzędów centralnych
Dziennik Ustaw Monitor Polski B (sprawozdania finansowe określone w przepisach o rachunkowości, np. spółek, ogłoszenia lub obwieszczenia przedsiębiorców o ile te ogłoszenia nie muszą być ogłoszone w Dzienniku Ustaw)
32. Budowa ustawy:
Tytuł ustawy czyli określenie czego dana ustawa dotyczy
Przepisy przejściowe (ewentualnie) jeśli dana ustawa wchodzi w miejsce innej należy określić które przepisy której ustawy tyczą się określonej sytuacji; przepisy te regulują sytuacje na etapie przejściowym, określają również sposób zakończenia postępowań będących w toku (czyli przepisy dostosowujące, uchylające, uzupełniające)
Przepisy merytoryczne
Przepisy końcowe
33. Aktem prawnym jest ujęty w odpowiedniej formie wyraz woli państwa zarówno o charakterze ogólnym (np. ustawa), jak i dotyczącym indywidualnej sprawy (np. decyzja podatkowa).
34. Akt normatywny jest to każdy akt państwa zawierający normy prawne. Reguły postępowania mieszczące się w akcie normatywnym maja charakter powszechny, tzn. odnoszą się do wszystkich – są prawem. Akty normatywne pochodzą od organów państwa spełniających funkcję ustawodawczą. Rolę źródeł prawa odgrywają w Polsce jedynie akty normatywne. Aktem normatywnym jest ustawa, rozporządzenie i inne.
35. Akt nienormatywny to decyzja organu państwowego w konkretnej sprawie, dotycząca określonych osób lub instytucji. Nie ma w niej norm prawnych obowiązujących wszystkich, jest natomiast rozstrzygnięciem sporu, załatwianiem wniosku, likwidacja urzędu itp. Akty te wydawane są w imieniu państwa przez różne organy państwowe i maja różny charakter. Aktem nienormatywnym jest np. akt administracyjny lub orzeczenie sądu.
36. Kodeks – obszerny akt normatywny, oparty na jednolitych zasadach, zazwyczaj w formie ustawy, regulujący w sposób kompleksowy pewną dziedzinę stosunków. Potocznie nazwę kodeksu nadaje się także niektórym aktom, które w rzeczywistości kodeksami nie są (kodeks drogowy).
37. Unifikacja prawa oznacza ujednolicenie prawa na terenie państwa.
38. Inkorporacja prawa - zebranie rozproszonych dotąd przepisów w jeden zbiór, w ramach którego zostają one uszeregowane wg określonych zasad. Działalność inkorporacyjna może mieć charakter urzędowy lub prywatny, zależnie od tego, czy prowadzi ją odpowiedni organ państwowy, czy też jakaś osoba prywatna czy instytucja.
39. Kodyfikacja prawa - jest najwyższą formą procesu doskonalenia prawa. Polega na zebraniu poszczególnych przepisów w jeden akt normatywny – kodeks. Prace kodyfikacyjne obejmują także eliminowanie kolizji między normami, ujednolicenie nomenklatury, wprowadzenie nowych uregulowań dyktowanych potrzebami.
40. Luka to biała plama na pewnym odcinku obszaru prawnego, pustka w miejscu, gdzie biorąc pod uwagę całokształt obowiązującego ustawodawstwa – przepisy powinny normować stosunki społeczne. O luce w prawie mówimy w razie braku norm dla takiego stosunku społecznego, który – biorąc pod uwagę całokształt obowiązującego prawodawstwa – powinien być uregulowany.
41. Luki w prawie doraźnie wypełnia się za pomocą analogii. Znane są dwa rodzaje analogii:
Analogia ustawy (analogia legis) - występuje wtedy, gdy do jakiegoś stanu faktycznego stosowanie są normy prawne odnoszące się do innego, podobnego stanu.
Analogia prawa (analogia iuris) - istnieją luki w uregulowaniach prawnych dotyczących specyficznych spraw, które nie są podobne do żadnych innych uregulowanych w ustawie, dlatego też zastosowanie analogii ustawy nie jest wtedy możliwe. W takim przypadku sąd może oprzeć rozstrzygnięcie sprawy na stworzonej przez siebie normie. Stworzona norma nie ma charakteru trwałego i jest przeznaczona wyłącznie do rozstrzygnięcia danej sprawy. Obowiązujące przepisy mogą zakazywać posługiwania się analogią lub ograniczać jej zastosowanie.
42. W prawie karnym stosowanie analogii jest niedopuszczalne. W tej gałęzi prawa przyjęła się bowiem powszechnie zasada, że karać można tylko za czyny, których dokonanie zabronione jest wyraźnie przez ustawę pod groźbą kary.
43. Zakres obowiązywania przepisów prawa
Zakres terytorialny – czyli terytorium na którym obowiązują przepisy prawa. Akty normatywne obowiązują na terytorium danego państwa chyba, że akty określają inaczej. Rozszerzenie – gdy czyn zabroniony jest popełniony na morzu, lądzie i w powietrzu na terytorium innego państwa przez obywatela polskiego. Ograniczenie - wynika z umów międzynarodowych dotyczących Polski (eksterytorialność polskich placówek dyplomatycznych na terytorium innych państw).
Zakres personalny – czyli kogo obowiązuje prawo danego państwa. Otóż obowiązuje ono wszystkie osoby znajdujące się na terytorium danego państwa i jego obywateli. Rozszerzenie – prawo danego państwa obowiązuje wszystkich jego obywateli niezależnie gdzie się znajdują. Ograniczenie – dotyczy przedstawicieli państw obcych.
Zakres temporalny – czyli ustalenie momentu początkowego i końcowego obowiązywania aktu prawnego. Najczęściej sam akt zawiera własne rozwiązanie (od kiedy do kiedy obowiązuje).
44. Akt prawny obowiązuje tak długo jak:
Sam określa w przepisach końcowych
Do momentu wydania nowego aktu prawnego, który jasno określa kiedy poprzedni przestaje obowiązywać
Czasami akt prawny traci moc na skutek niestosowania
45. O kolizji przepisów prawnych mówi się wówczas, gdy stosunek prawny uregulowany jest więcej niż jednym przepisem (zespołem przepisów), które wzajemnie się wykluczają.
46. W dziedzinie prawa cywilnego i rodzinnego przestrzegane są np. następujące zasady:
W zakresie prawa osobowego stosowane są przepisy tego państwa, którego obywatelem jest dana osoba (lex patriae)
W zakresie prawa rzeczowego stosuje się przepisy państwa, na terenie którego rzecz się znajduje (lex reisitae)
W zakresie oceny umów i innych aktów prawnych oraz oceny ich normy prawnej właściwe są przepisy tego państwa, na terytorium którego miało miejsce zawarcie umowy (locus regit actum).
47. Rodzaje prawa:
Prawo publiczne – prawo, które ma na uwadze interes państwa; to normy prawne regulujące stosunki między państwem i obywatelami oraz między organami państwowymi;
Prawo prywatne – prawo, które ma na uwadze interes jednostki; to normy dotyczące stosunków między obywatelami; to prawa odnoszące się do stosunków równorzędnych podmiotów, to normy, których naruszenie powoduje ściąganie ze strony państwa dopiero na wniosek zainteresowanego obywatela.
Prawo materialne – należą tu normy, które ustanawiają merytoryczne obowiązki i prawa, regulują zachowanie się ludzi i różnych instytucji w społeczeństwie; mają charakter pierwotny
Prawo formalne – tworzą te normy, które odnoszą się do organizacji aparatu dbającego o przestrzeganie prawa materialnego oraz do trybu dochodzenia praw i egzekwowania obowiązków wyznaczonych przez prawo materialne;
Prawo międzynarodowe – zespół norm regulujących stosunki wzajemne między państwami, organizacjami międzynarodowymi i niektórymi innymi podmiotami. Wśród umów odróżnia się umowy dwustronne i wielostronne (np. Karta Narodów Zjednoczonych). Na straży jego norm nie stoi przymus bezpośredni. Sankcje mają różnorodny charakter – organizacyjny, ekonomiczny, są stosowane zespołowo i indywidualnie, zorganizowane i niezorganizowane.
Prawo wewnętrzne – na straży norm stoi przymus bezpośredni stosowany przez specjalny aparat.
48. Podział prawa na gałęzie:
Prawo konstytucyjne – zespół norm, regulujący podstawowe urządzenia ustroju państwa. Uregulowane są w szczególności główne zasady ustrojowe, struktura i kompetencje aparatu państwowego oraz najważniejszych organów państwowych, podstawowe prawa, wolności i obowiązki obywateli oraz zasady wyboru do organów przedstawicielskich.
Prawo administracyjne – zespół norm regulujących strukturę organów administracyjnych oraz stosunki prawne powstające w toku władczej działalności tych organów. Odnosi się do działalności organów administracji państwowej, od rządu do organów terenowych, oraz organów samorządu terytorialnego. Zarządzają one dziedzinami życia w państwie, zarówno w skali całego kraju, jak i w skali gminy.
Prawo finansowe – zespół norm regulujących gromadzenie środków pieniężnych przez państwo oraz ich rozdział i wydatkowanie, a także określających strukturę oraz tryb działania organów i instytucji finansowych. Jest ściśle związane z prawem administracyjnym.
Prawo cywilne – zespół norm regulujących stosunki majątkowe i niektóre stosunki osobiste pomiędzy równorzędnymi – w danej sprawie – podmiotami prawa; ma charakter majątkowy.
Prawo rodzinne – zespół norm regulujących osobiste i majątkowe stosunki miedzy małżonkami, krewnymi oraz stosunki wynikające z przysposobienia, opieki i kurateli.
Prawo pracy – zespół norm regulujących stosunki między pracodawcą a pracownikami na tle świadczonej pracy.
Prawo karne – zespół norm mówiących jakie czyny są przestępstwami, ustalających kary za te przestępstwa oraz określających ogólne zasady odpowiedzialności karnej.
Prawo procesowe – nie jest jednolitym zespołem norm. Wyodrębnia się w nim:
Prawo cywilne procesowe – to zespół norm regulujących tryb rozstrzygania spraw cywilnych przez sądy i niektóre inne organy oraz właściwości tych organów. Normuje postępowanie sądów w sprawach cywilnych oraz postępowanie osób występujących przed sądami (powód, pozwany, świadek).
Prawo karne procesowe – to zespół norm regulujących tryb prowadzenia i rozstrzygania spraw karnych przez organy wymiaru sprawiedliwości. Odnoszą się do prokuratury i sądów oraz do osób występujących przed tymi organami (oskarżony, obrońca, świadek).
49.
| PRAWO |
|---|
| PUBLICZNE |
| Ma na uwadze interes państwa |
| Reguluje stosunki między obywatelami a organami państwowymi |
| Panuje zasada podrzędności (względem organów państwa |
| Automatyczne działanie państwa |
| Przykład: prawo administracyjne, karne |
| PRAWO |
| MATERIALNE |
| Normy ustanawiające merytoryczne prawa i obowiązki, regulują zachowanie się podmiotów prawa. Jest regulowane przez kodeks cywilny i karny. |
50. Sejm decyduje lub współdecyduje o powołaniu podstawowych organów oraz obsadzeniu niektórych urzędów i stanowisk państwowych. Jest wybierany na 4-letnią kadencję, rozpoczynającą się w dniu zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie. Składa się z 460 posłów wybieranych w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, proporcjonalnych, w głosowaniu tajnym. Wybory zarządza Prezydent. Odbywają się w miesiącu poprzedzającym upływ kadencji. Zasady i tryb wyborów określa ordynacja wyborcza. O ważności wyborów decyduje Sąd Najwyższy, który też rozpatruje protesty zgłaszane w sprawie wyboru poszczególnych kandydatów. Obrady Sejmu są jawne. Jeśli wymaga tego dobro państwa, Sejm bezwzględną większością głosów może uchwalić tajność obrad. Uchwalenie ustawy i podejmowanie innych uchwał jest możliwe tylko wtedy, gdy w posiedzeniu bierze udział co najmniej pewna określona przepisami liczba posłów – quorum. Szczegółową organizację i tryb pracy Sejmu określa regulamin. Jednym z ważniejszych zadań sejmu jest uchwalenie budżetu państwa.
51. Poseł ma dwa szczególne prawne przywileje:
Nietykalność – polega na tym, że poseł nie może być aresztowany ani zatrzymany bez zgody Sejmu, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku postępowania, gdy jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania
Immunitet – oznacza, że przeciwko posłowi bez zgody Sejmu nie można wszcząć i prowadzić postępowania karnego. W takim przypadku postępowanie karne ulega odwleczeniu do czasu wygaśnięcia mandatu poselskiego. Immunitet nie uchyla karalności, stanowi jedynie czasową przeszkodę w prowadzeniu postępowania karnego.
52. Kluby poselskie są organizacjami posłów utworzonymi wg kryterium przynależności partyjnej. W swojej klasycznej postaci klub parlamentarny jest formą organizacyjną frakcji parlamentarnej partii politycznej. Zadaniem klubu jest wypracowanie środków realizacji postulatów danej partii w parlamencie. W klubie posłowie uzgadniają wystąpienia na plenarnym posiedzeniu Sejmu, sposób głosowania, przedstawienie i forsowanie stanowiska swojej partii w pracach komisji sejmowych itd.
53. Senat odgrywa znaczącą rolę w procesie legislacyjnym, tzn. procesie stanowienie prawa, aczkolwiek nie ma w nim głosu decydującego. Uprawnienia Senatu w tej dziedzinie zapewniają mu wpływ na treść uchwalanych ustaw, a nawet mogą pozwolić na zablokowanie uchwalonej przez Sejm ustawy. Senat wyraża swoje stanowisko w formie uchwały. Pracami Senatu kieruje jego marszałek. Senatorowie pochodzą z powszechnych, bezpośrednich wyborów odbywających się łącznie z wyborami do Sejmu.
54. Prezydent jest głową państwa, najwyższym przedstawicielem RP i gwarantem ciągłości władzy państwowej. Określając najogólniej jego kompetencję konstytucja stanowi, że prezydent czuwa nad przestrzeganiem konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium. Jest wybierany na 5 lat w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich w głosowaniu tajnym. Do wyboru konieczne jest uzyskanie bezwzględnej większości ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska bezwzględnej większości głosów, przeprowadza się drugie głosowanie. Biorą w nich udział tylko dwaj kandydaci, którzy otrzymali kolejno największą liczbę głosów w pierwszym głosowaniu. Kandydat na urząd Prezydenta musi mieć ukończone 35 lat i korzystać z pełni praw wyborczych. Prezydent jest reprezentantem państwa w stosunkach zewnętrznych. W stosunkach wewnętrznych jest najważniejszym zwierzchnikiem sił zbrojnych, którą to funkcję w czasie pokoju sprawuje za pośrednictwem ministra obrony narodowej. Do kompetencji Prezydenta zaliczyć możemy stosowanie prawa łaski, nadawanie obywatelstwa polskiego, zarządzanie wyborów do Sejmu i Senatu, skracanie ich kadencji, zarządzanie referendum, inicjatywę ustawodawczą, podpisywanie lub odmawianie podpisania ustaw, desygnowanie i powoływanie premiera, przyjmowanie dymisji rządu, powoływanie sędziów, powoływanie pierwszego prezesa i prezesów Sadu Najwyższego prezesa i wiceprezesów trybunału Konstytucyjnego i Naczelnego Sądu Administracyjnego, wnioskowanie do Sejmu o powołanie prezesa Narodowego Banku Polskiego.
55. Trybunał Konstytucyjny jest organem państwowym powołanym do ochrony tzw. konstytucyjności prawa, tzn. zgodności ustaw i innych aktów tworzących system polskiego prawa z konstytucją, a także do wykonywania innych związanych z tym zadań. Trybunał konstytucyjny orzeka w następujących sprawach:
Zgodności ustaw i umów międzynarodowych z konstytucją
Zgodności ustaw z umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymaga uprzedniej zgody Sejmu wyrażonej w ustawie
Zgodności przepisów wydanych przez centralne organy państwowe z konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami
Zgodności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych
Skargi konstytucyjnej
Sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa
Kontrola konstytucyjności odbywa się w dwóch formach, nazywanych w piśmiennictwie naukowym:
Kontrolą abstrakcyjną - oznacza podjęcie postępowania w oderwaniu od toczącej się sprawy sądowej lub administracyjnej, a więc bez związku z aktualnym stosowaniem danego aktu normatywnego w praktyce.
Kontrolą konkretną - powiązana jest z rozstrzygnięciem indywidualnej sprawy przez organ orzekający i dochodzi do niej na tle danej sprawy, gdy w trakcie jej rozstrzygania pojawi się wątpliwość, czy stosowane w sprawie przepisy są zgodne z aktem normatywnym wyższego rzędu.
56. Trybunał Stanu został powołany do określenia tzw. odpowiedzialności konstytucyjnej osób zajmujących najwyższe stanowiska państwowe. Powoływany jest przez Sejm i podejmuje czynności sądowe na jego zlecenie.
57. Odpowiedzialność konstytucyjna obejmuje czyny sprzeczne z prawem, ale nie będące przestępstwami (naruszenie konstytucji lub innej ustawy) – nie jest to odpowiedzialność karna.
58. Rzecznik Praw Obywatelskich - stoi na straży praw i wolności obywatela określonych w konstytucji i innych przepisach prawa. Jest powołany przez Sejm za zgodą Senatu na okres 5 lat. W swojej działalności dysponuje niezawisłością. Nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej, aresztowany lub zatrzymany bez zgody Sejmu. Podejmuje działanie (zarówno na wniosek jak i z własnej inicjatywy), jeżeli uzyska informacje wskazujące na naruszanie praw i wolności obywatela.
59. Prezes Rady Ministrów - premier kieruje pracami rządu i zapewnia realizację jego polityki, wydaje rozporządzenia, sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach przewidywanych prawem, jest zwierzchnikiem pracowników administracji rządowej.
60. Ministrowie kierują określonymi działami administracji rządowej, czyli resortami, bądź wypełniają inne zadania powierzone im przez premiera. Zakres zadań ministrów resortowych określają ustawy, natomiast zadania pozostałych ministrów wyznacza premier.
61. Sądy charakteryzują się:
Niezawisłością (zasada niezawisłości sędziowskiej) - oznacza, że przy rozpatrywaniu sprawy i wydawaniu orzeczenia sędzia jest niezależny. Nie podlega nikomu, nawet najwyższym organom państwowym, ma jedynie obowiązek kierować się przepisami prawa.
Instancyjności (zasada instancyjności) - polega na tym, że od wydanego orzeczenia każdej stronie przysługuje prawo odwołania się do sądu wyższego szczebla, czyli sądu drugiej instancji. W skutek wniesienia odwołania następuje ponowne rozpatrzenie sprawy, skontrolowanie prawidłowości postępowania sądu pierwszej instancji i trafności wydanego orzeczenia. Kontrola instancyjna następuje tylko na skutek wniesienia odwołania.
62. Sąd Najwyższy – jest naczelnym organem sądowym w Polsce, sprawującym nadzór w zakresie orzekania nad wszystkimi innymi sądami. Do jego istotnych zadań należy zapewnienie prawidłowości oraz jednolitości wykładni prawa i praktyki sądowej w dziedzinach należących do jego właściwości. Sąd Najwyższy może opiniować projekty ustaw, które zostaną mu w tym celu przekazane.
63. Prokuratura – jest organem państwowym powołanym do strzeżenia praworządności oraz czuwania nad ściganiem przestępców.
Prowadzenie lub nadzorowanie postępowania przygotowawczego w sprawach karnych oraz sprawowania funkcji oskarżyciela publicznego przed sądami
Wytyczanie powództw i składanie wniosków oraz udział w postępowaniu sądowym w sprawach cywilnych oraz w sprawach ze stosunku pracy i ubezpieczeń społecznych
Podejmowanie środków przewidzianych prawem, zmierzających do prawidłowego i jednolitego stosowania prawa w różnych rodzajach postępowania
Sprawowanie nadzoru nad wykonywaniem wyroków w sprawach karnych, postanowień o tymczasowym aresztowaniu oraz innych decyzji o pozbawieniu wolności.
Prowadzenie badań nad przestępczością oraz zapobieganie i zwalczanie jej
zaskarżenie do sądu decyzji administracyjnych niezgodnych z prawem oraz udział w toczącym się w związku z tym postępowaniem sądowym
Koordynowanie działalnością w zakresie ścigania przestępstw prowadzonych przez inne organy państwowe
Współdziałanie z innymi organami, jednostkami organizacyjnymi i organizacjami społecznymi w zapobieganiu przestępczości i innym naruszeniom prawa
Opinie aktów normatywnych
Podejmowanie innych czynności przewidzianych prawem
Notariat – jest instytucją, mającą na celu zapewnienie bezpieczeństwa obrotu prawnego i jego zgodności z obowiązującym prawem
64. Administracja – (zarząd, zarządzanie) – pojęcie używane w dwojaki sposób, oznacza jedną z podstawowych dziedzin działalności państwowej polegającej na zarządzaniu bądź ogół organów państwowych zajmujących się administrowaniem. Jest jedną z trzech dziedzin działalności państwa (ustawodawstwo, sprawiedliwość, administracja).
. Pojęcie i rodzaje aktów administracji
Taką decyzją jest np. wydanie prawa jazdy, decyzja podatkowa. Decyzje te nazywamy aktami administracyjnymi.
Akt administracyjny to jednostronne władcze wyrażenie woli organu administracji państwowej, załatwiające konkretną sprawę i skierowane do oznaczonego adresata.
Akt administracyjny charakteryzuje się następującymi cechami:
1) Jest wydawany przez organ administracji państwowej.
2) Przy wydawaniu aktu administracyjnego organ państwowy korzysta z posiadanych uprawnień władczych.
3) Akt administracyjny nakłada na adresata określone obowiązki lub przyznaje mu odpowiednie uprawnienia, powodując powstanie, zmianę lub zniesienie stosunku prawnego; akt administracyjny jest więc zdarzeniem prawnym.
Akty administracyjne dzielą się na:
a) zewnętrzne,
b) wewnętrzne.
Do aktów administracyjnych zewnętrznych zaliczamy te akty, które organ administracji państwowej kieruje do innego adresata niż podległy organ administracyjny, a więc ,, na zewnątrz'', poza krąg administracji, najczęściej do obywatela, jednostki gospodarczej, organizacji społecznej.
Do aktów administracyjnych wewnętrznych zaliczamy akty kierowane przez organ administracyjny ( nadrzędny ) do innego organu administracyjnego ( podległego ). Akty te nie wychodzą poza krąg organów administracyjnych, pozostają wewnątrz administracji.
Typowym aktem administracyjnym zewnętrznym jest zezwolenie na wybudowanie garażu przez osobę prywatną, decyzja komisji lekarskiej w sprawie niezdolności do pracy. Aktem administracyjnym wewnętrznym - zarządzenie premiera skierowane do wojewody.
. Zasady i tryb ogólnego postępowania administracyjnego
Postępowanie administracyjne jest to tok czynności organu administracyjnego i stron, zmierzających do wydania aktu administracyjnego. Inaczej mówiąc tryb i formy postępowania.Nałożenie pewnych ram działalności organów administracyjnych jest uzasadnione wieloma względami. Zabezpiecza to przede wszystkim praworządność, zapobiegając naruszeni prawa i nadużywaniu władzy przez organy administracyjne, ponadto zaś zwiększa ogólną prawidłowość działania administracji. Nazwę postępowania administracyjnego z dopiskiem "ogólne" nadaje się podstawowemu rodzajowi postępowania organów administracji państwa. Postępowanie administracyjne nie jest przeznaczone do załatwiania spraw określonego rodzaju. Jest ono postępowaniem w pełni tego słowa znaczeniu ogolnym, tzn. skupiającym sprawy z różnych zakresów działania administracyji. Do trybu postępowania ogólnego należą mianowicie wszelkie sprawy, które nie zostały przekazane do któregoś z postępowań szczególnych. Rodzaje spraw pomiędzy różne tryby postępowania opiera się więc na tej zasadzie, iż dla wydania pewnych rodzajów decyzji stworzono tryby szczgólne, precyzujące dokładnie rodzaj załatwiania w nich spraw , zaś wszystkie wszystkie pozostałe sprawy obejmuje postępowanie ogólne, bez względu na ich charakter. W postępowaniu administracyjnym ogólnym podejmowane są decyzje w sprawach budowlanych, sanitarnych, drogowych, mieszkaniowych, rolnych, przemysłowych itp.
Do podstawowych zasad postępowania administracyjnego należą:
1) zasada prawdy obiektywnej; ( oznacza ciążący na organie administracyjnym prowadzącym postępowanie obowiązek dązenia do możliwie najwierniejszego odtworzenia rzeczywistego stanu faktycznego, na podstawie którego ma nastąpić wydanie decyzji. Roztrzygnięcie sprawy może nastąpić wówczas gdy okoliczności sprawy są w pełni wyjaśnione, a więc gdy znana jest cała prawda.
2) zasada udziału stron w postępowaniu; ( oznacza, że postępowanie administracyjne toczy się przy aktywnym udziale zainteresowanych w treści przyszłej decyzji stron. Jest to niezbędne do wyjaśnienia stanu faktycznego, co bez wyjaśnienia stron nie byłoby w pełni możliwe.
3) zasada kontroli społecznej nad postępowaniem administracyjnym; ( wynika z tego, że społeczeństwo jest zainteresowane w ścisłym przestrzeganiu prawa przy wydawaniu decyzji administracyjnych. Społeczeństwu zależy na wyeliminowaniu wszelkich przejawów naruszenia praworządności ( łapówki ).
4) zasada uwzględnienia interesu społecznego i słusznego interesu stron; ( zmierza do podkreślenia, iż organ administracyjny powinien mieć na uwadze z jednej strony interes społeczny, z drugiej zaś nie wolno mu dopuścić do naruszenia słusznego interesu uczestnika postępowania.
65. Przestępstwem jest tylko taki czyn, który został zabroniony w pewien szczególny, kwalifikowany sposób pod groźbą kary; przestępstwo jest to zawiniony czyn człowieka, społecznie niebezpieczny, zabroniony pod groźbą kary.
66. Mówiąc o związku przyczynowym w prawie karnym mamy na myśli związek zachodzący między działaniem sprawcy a skutkiem przestępczym wywołanym przez działanie. Problem ten występuje tylko przy przestępstwach materialnych. Istnienie związku przyczynowego jest warunkiem odpowiedzialności karnej.
67. Osoba fizyczna
Zdolność prawna – zdolność do występowania w charakterze podmiotu (strony) w stosunkach cywilno-prawnych; możność posiadania praw i obowiązków wynikających z prawa cywilnego. Każdy człowiek od chwili urodzenia aż do śmierci ma zdolność prawną. Ma ją również dziecko poczęte, czyli płód ludzki. Zdolność prawna oznacza, że człowiek może być właścicielem rzeczy, zawierać umowy, ponosić odpowiedzialność majątkową.
Zdolność do czynności prawnych – zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań za pomocą czynności prawnych – wywołanie skutków prawnych. Zdolność do czynności prawnych daje prawo do aktywności, stwarza możność samodzielnego dysponowanie swymi uprawnieniami, zaciągania zobowiązań itp. Żeby być właścicielem rzeczy, wystarcza zdolność prawna, ale żeby tę rzecz sprzedać w sposób prawnie ważny i skuteczny w drodze własnego oświadczenia woli, trzeba mieć ponadto zdolność do czynności prawnych:
Pełna zdolność do czynności prawnych – osiąga ją człowiek z chwilą ukończenia 18 lat (ewentualnie dziewczyna po 16 roku życia, która za zgodą sądu zawarła związek małżeński).
Ograniczona zdolność do czynności prawnych – osoby które ukończyły 13 lat oraz osoby częściowo ubezwłasnowolnione. Ich czynność prawna co do swej ważności wymaga zgody przedstawiciela ustawowego (rodzic, opiekun). Bez tej zgody mogą zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych sprawach życia codziennego.
Brak zdolności do czynności prawnych – mają osoby, które nie ukończyły 13 lat oraz osoby całkowicie ubezwłasnowolnione. Nie mogą oni w sposób ważny i prawnie skuteczny zawierać żadnych umów, robią to za nich przedstawiciele ustawowi. Umowy zawarte przez te osoby, nie pociągające za sobą rażącego pokrzywdzenia tych osób są prawnie ważne, np. kupno chleba.
Ubezwłasnowolnienie – pozbawienie zdolności do czynności prawnych na mocy orzeczenia sądu.
Uznanie za zmarłego – zaginiony może zostać uznany za zmarłego, jeżeli upłynęło 10 lat od końca roku kalendarzowego, w którym według istniejących wiadomości jeszcze żył, jednakże jeżeli w chwili uznania za zmarłego ukończył 70 lat, wystarczy upływ 5 lat. Uznanie to nie może nastąpić przed końcem roku kalendarzowego, w którym zaginiony ukończyłby 23 lata.
68. Osoba prawna to konstrukcja prawna, jednostka organizacyjna zrównana pod względem zdolności z osobami fizycznymi. Może być uczestnikiem stosunków cywilnoprawnych. Osoba prawna to jednostka organizacyjna, która ma osobowość prawną (została ona jej przyznana na mocy przepisów prawnych) np. Skarb Państwa. Osobowość prawna danych jednostek wynika z pewnych ustaw. Cechy osób prawnych:
Istnieje odrębność finansowa osób, które ją utworzyły od utworzonej osoby prawnej
Ma wszelkie zdolności: sądową, procesową, zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych
Osoba prawna działa na zewnątrz poprzez swoje organy
Za swoje zobowiązania cywilnoprawne odpowiada własnym majątkiem.
69. Ułomna osoba prawna - jednostka prawna, której żaden przepis nie przyznaje osobowości prawnej, ale przyznaje prawo do zaciągania zobowiązania i do nabycia prawa. Ułomna osoba prawna to na przykład spółka handlowa osobowa (jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna), spółki kapitałowe w organizacji (akcyjna i z o.o. w organizacji). Do jednostek tych stosuje się te przepisy co do jednostek prawnych. Do ułomnych osób prawnych zalicza się stowarzyszenia zwykłe, wspólnoty mieszkaniowe. Za zobowiązania ułomnych osób prawnych odpowiedzialność subsydiarną podejmują jej członkowie, tzn. jednostka odpowiada swoim majątkiem, ale kiedy okaże się niewypłacalna – odpowiadają jej członkowie.
70. Przedsiębiorstwem może być każdy podmiot prawa prowadzący działalność gospodarczą lub zawodową we własnym imieniu (na gruncie prawa cywilnego) np. rolnik indywidualny lub osoba prowadząca wolny zawód.
71. Działalność gospodarcza - jest to działalność zarobkowa spełniająca cel osiągnięcia zarobku , np. działalność produkcyjna, handlowa, usługowa. W działalności gospodarczej cel zarobkowy nie jest wyjaśniony.
72. Cechy działalności gospodarczej:
Działalność zarobkowa – czyli nawet działalność skierowana wyłącznie na zarobek jest nazwana działalnością gospodarczą. Przeciwieństwem jest działalność niegospodarcza; polega na gromadzeniu określonego majątku np. obrazów, na zarządzaniu innymi podmiotami.
Działalność gospodarcza musi być zorganizowana i ciągła - nie może być nastawiona na jedną czynność, ale na pewne powtarzające się czynności podejmowane na pewien okres czasu. Działalność gospodarcza musi być zorganizowana pod względem formalnym. Istnieje też zorganizowanie pod względem materialnym, czyli gromadzenie pewnych elementów materialnych i niematerialnych ułatwiających prowadzenie działalności.
73. Firma to oznaczenie przedsiębiorcy, pod którym on występuje w ramach prowadzenia działalności gospodarczej.
Firma osoby fizycznej jest nazwana tzw. firmą minimum bo składa się tylko z rdzenia, czyli tejże osoby fizycznej. Firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko. Nie wyklucza to wprowadzenia pseudonimu lub innego dobrowolnie wybranego określenia dotyczącego przedmiotu działalności, czyli rodzaju działalności czy miejsca, w którym działa.
Firma osoby prawnej czy ułomnej osoby prawnej składa się z rdzenia lub korpusu – dodatków. Firmą osoby prawnej jest jej nazwa. W nazwie musi być określenie formy prawnej firmy, aby każdy wiedział jaka jest jej forma; ponadto także rodzaj działalności lub siedzibę. Oczywiście nazwa firmy osoby prawnej może dodatkowo składać się z innych informacji. Firma osoby prawnej może zawierać imię i nazwisko (pseudonim) osoby fizycznej jeżeli ukazany jest jej związek z powstaniem lub działalnością przedsiębiorcy.
74. Firmy dzielą się na:
Osobowe – zawierając imię, nazwisko lub nazwę firmy
Rzeczowe – zawierają opis (określenie) prowadzonej działalności w formie rzeczownika lub grup wyrazów
Fantazyjne – nie są z niczym związane
Kombinowane – osobowo-rzeczowe firmy
75. Przedsiębiorstwo - w znaczeniu podmiotowym to zorganizowany zespół czynników materialnych i niematerialnych, niezbędnych do prowadzenia działalności gospodarczej. Przedsiębiorstwo jest rzeczą swego rodzaju, może być przedmiotem czynności cywilnoprawnych
Rzecz często jest przedmiotem obrotu cywilno-prawnego, rzeczy można przywłaszczyć lub przejąć prawa do ich posiadania. Rzeczy to przedmioty materialne, wyodrębnione w przyrodzie elementy (powstałe w sposób naturalny lub sztuczny).
Rzeczy dzielą się na:
Ruchomości
Nieruchomości
Gruntowe – określona cześć powierzchni ziemi stanowiąca odrębną własność art. 46.1 KC
Budynkowe – budynki trwale związane z gruntem, gdy jest odrębną od gruntu własnością jakiś budynek wtedy będzie on nieruchomością odrębną. Art. 191 KC
Lokalowe – część budynku trwale związane z gruntem. Wszystko co się wybuduje na nieruchomości gruntowej jest własnością właściciela tej nieruchomości.
Rzeczy ogólnie dzielimy co do:
Gatunku – dadzą się zmierzyć, zważyć, wyliczyć, np. zboże, mleko, samochody, maszyny
Tożsamości – rzeczy jedyne w swoim rodzaju, mające swoje indywidualne piętno, może być ich więcej ale są indywidualne wyróżnione, np. obraz, książka z autografem
Rzeczy przyszłe – rzeczy nie istniejące w teraźniejszym czasie, np. pies, którego chcemy kupić, ale na razie jest dopiero poczęty.
76. Oświadczanie woli – jeżeli nie ma przepisu, który określa wymagania formalne to oświadczenie woli może być złożone w dowolny sposób np. pisemny. Oświadczenie woli składane jest do ogółu lub osobiście do konkretnej osoby, ale musi być prawdziwe i na tyle wyraźne by w drodze wykładni można ustalić jego treść.
Nieważnośćwzględna oznacza, że czynność, która jest ważna w wyniku określonych zdarzeń może być nieważna np. oświadczenie woli złożone pod wpływem błędu (art. 88 KC) lub groźby/ Musi być wtedy złożone oświadczenie woli uchylające np. uchwały spółki, które przez sąd są unieważnione w wyniku zaskarżenia tej uchwały jako sprzecznej ze statutem.
Bezskuteczność czynności prawnych:
Zawieszona – oznacza, że czynność prawna nie jest nieważna ani ważna. Będzie ważna gdy osoba trzecia złoży stosowne oświadczenie, jeżeli nie złoży – czynność będzie nieważna (inaczej - potrzebna jest zgoda osoby trzeciej) art. 63 KC. Gdy zawarta czynność prawna jest bez zgody osób trzecich jest tzw. czynnością niezupełną, kulejącą.
Względna – oznacza, że czynność prawna jest skuteczna według pewnych osób a nieskuteczna według osób pozostałych art. 59 KC
77. Gdy osoba pozbawiona zdolności do czynności prawnych dokona jakiejś czynności to taka czynność będzie bezwzględnie nieważna.
78. Każda umowa dotycząca nieruchomości wymaga formy aktu notarialnego.
79. System ofertowy – oferta to oświadczenie woli zawarte na poważnie, nie pod przymusem, musi być jawne i musi istnieć możliwość dokonania wykładni oświadczenia woli. Po złożeniu oferty od razu dochodzi do dokonania czynności prawnej.
80. Z chwilą złożenia oferty ten, kto ją złożył związany jest do momentu wyświadczenia oferty. Odbiorca może ją przyjąć, odrzucić, zmienić. Wyjątek to oferta odwoływalna zawieszona między przedsiębiorstwami przed zawarciem umowy i przed przyjęciem oferty przez odbiorcę. Możemy mieć też do czynienia z tzw. ofertą terminową, która wiąże nadawcę tylko przez określony w umowie termin, np. 30 dni. Adresat oferty odpowiada w terminie określonym w ofercie.
Art. 66.2 KC mówi o sytuacji gdy oferta nie określa terminu jej wykonania. Może być wówczas złożona w obecności drugiej strony lub za pomocą środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość czyli np. telefon, falę radiową, telewizyjną, Internet (te środki wykluczają obecność osób trzecich i pozwalają na bezpośredni kontakt). W tej sytuacji, gdy oferta nie zostanie niezwłocznie przyjęta – przestaje obowiązywać.
Oferent otrzymując odpowiedź pozytywną będzie związany ofertą. Art. 67 KC zaznacza, że gdy odpowiedź przyjdzie po terminie (pozytywna) to też będzie obowiązywać (liczy się data wysłania odpowiedzi). Wyjątek będzie wówczas, gdy oferent niezwłocznie zawiadomi adresata, że zwłoka uniemożliwia zawarcie oferty.
81. W trakcie negocjacji nie składa się wiążących oświadczeń woli, są one składane na koniec wszystkich postanowień w toku negocjacji.
Odpowiedzialność kontraktowa to odpowiedzialność cywilnoprawna wynikająca z niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązku, który powstał na podstawie czynności prawnej i obejmująca obowiązek naprawienia wynikłej z tego szkody.
Odpowiedzialność deliktowa-
odpowiedzialności deliktowej takiego łączącego stosunku (np. umowy) może nie być.
82. Aukcje, przetargi - są to tzw. konkursy ofert –oferent wybiera najkorzystniejszą ofertę, ale daleko tu do oferty.
83. Warunkiem niezbędnym do zawarcia umowy w trybie aukcji (przetargu) jest ogłoszenie o aukcji (przetargu) a w nim określenie czasu, miejsca, przedmiotu, warunków aukcji (przetargu) co jest pojęciem bardzo szerokim, np. krąg osób, które mogą uczestniczyć w aukcji (przetargu),
84. Aukcja - oferta o korzystniejszej cenie będzie obowiązywać tak długo jak nie pojawi się inna – lepsza. Wówczas przestaje ona wiązać. W warunkach aukcji można zastrzec inaczej np. że nie cena decyduje o korzystności oferty; oferent (organizator aukcji) może zamknąć aukcje bez wyboru oferty lub może wybrać ofertę nie proponującą najwyższą cenę. Zawarcie umowy odbywa się poprzez 3 uderzenia młoteczkiem. Wszystkie zastrzeżenia co do warunków wyboru oferty itp. muszą być wcześniej dokładnie określone. Wszystkie oferty ważne są do zamknięcia aukcji. Może być i tak, że po wyborze odpowiedniej oferty do umowy nie dojdzie bo np. wymagana jest forma aktu notarialnego, który należy sporządzić. Wówczas mamy do czynienia z umową przedwstępna, której przedmiotem jest przyrzeczenie stron do zawarcia umowy oznaczonej w przyszłości i określenie warunków przyszłej umowy.
wadium czyli zastrzeżenie wpłaty organizatorowi określonej sumy bądź zabezpieczenia tej wpłaty (może być to gotówka, polecenie przelewu, zabezpieczenie zapłaty).
Przedstawiciel ustawowy – w ścisłym tego słowa znaczeniu to umocowanie do działania w cudzym imieniu opierające się na ustawie
Rodzaje pełnomocnictwa:
Ogólne pełnomocnictwo nie jest sprecyzowane to daje pełnomocnikowi umocowanie w zakresie dokonywania czynności zwykłego zarządu w imieniu ustawodawcy.
Rodzajowe – zakres czynności prawnych przekracza zakres zwykłych czynności prawnych
Do poszczególnych czynności –
Prokura
85. Prokura to pełnomocnictwo handlowe, powołane na mocy ustawy z dnia 25.09.03 (ze zmianami). Prokury mogą dotyczyć nie tylko spraw handlowych, ale wszystkich spraw przedsiębiorstwa, zakres umocowania prokurenta jest najszerszy i nie można go ograniczyć. Prokury udzielają przedsiębiorstwa wpisane w rejestr przedsiębiorstw; przedsiębiorstwa wpisane w ewidencję działalności gospodarczej, czyli osoby fizyczne prokury udzielić nie mogą. Forma prokury – pisemna pod rygorem nieważności. Prokurentem może być tylko osoba fizyczna o pełnej zdolności do czynności prawnych. Prokura jest wpisywana do rejestru przedsiębiorstw. Prokura może być udzielona kilku osobom łącznie (tzw. prokura łączna) lub pojedynczym osobom oddzielenie, czyli prokura oddzielna, samoistna, jednoosobowa. W przypadku prokury łącznej najczęściej następuje dwóch prokurentów.
Prokurent nie może dokonywać czynności zagrażających przedsiębiorstwu, np.:
Zbyć przedsiębiorstwo
Wydzierżawić przedsiębiorstwo czy oddać do czasowego użytkowania
Zbyć i obciążać nieruchomości
86. Jak się liczy terminy?
14 dni od dnia… czyli od dnia następnego.
14 dni do dnia… czyli do godz.24:00 tego dnia.
Termin tygodniowy, czyli ustalony np. w środę obejmuje cały tydzień i wygasa w następną środę.
Termin miesięczny – mija z ostatnim dniem miesiąca.
Gdy termin oznaczony jest w dniach, to kończy się z upływem następnego dnia.
Jeśli termin rozpoczyna się od określonego zdarzenia to nie wliczamy tego dnia.
Przy obliczaniu wieku osoby fizycznej termin upływa z początkiem ostatniego dnia.
Jeśli termin oznaczony jest w miesiącach lub latach a ciągłość terminu nie jest wymagana to za miesiąc przyjmuje się 30 dni a za rok 365 dni. Jeśli koniec terminu upływa w dniu ustawowo wolnym od pracy (są to niedziele i święta państwowe lub kościelne)to termin upływa z końcem następnego dnia roboczego.
87. Skutki prawa związane z upływem terminu:
Przedawnienie - po upływie terminu przedawnienia roszczenie nie wygasa, ale trzeba je skutecznie uregulować i przekształca się w zobowiązanie naturalne. Oznacza to, że dług nadal istnieje, ale nie istnieje odpowiedzialność.
Po upływie terminu przedawniania dłużnik może się uchylić od zaspokojenia wierzyciela. Może także zapłacić (uregulować) dług, lecz gdy to zrobi to nie może żądać zwrotu pieniędzy od wierzyciela.
Prekluzja (sądowa, pozasądowa) – po upływie określonego terminu uprawnienie wygasa, dotyczy różnego rodzaju uprawnień o różnym charakterze, majątkowych i niemajątkowych.
Zasiedzenie
Przemilczenie
88. Świadczenia okresowe – np. alimenty, renta, czynsze, najem, dzierżawa, w odróżnieniu od jednorazowych są spełniane okresowo i spełnienie poszczególnego świadczenia okresowego nie wpływa na zmiejszenie długu.
WŁASNOŚCI I PRAWA RZECZOWE
89. Roszczenie negatoryjne – domaganie się przywrócenia stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń gdy ktoś, np. zniszczył daną rzecz.
90. Roszczenie windykacyjne – właściciel może żądać od innej osoby wydania rzeczy, z której ta osoba korzysta, lecz jest własnością właściciela.
Rzecz oznaczona co do tożsamości – moment złożenia zgodnych oświadczeń woli jest momentem nabycia własności. Wyjątki mogą wynikać z przepisów prawa lub ustanowień obu stron.
Rzecz oznaczona co do gatunku lub rzecz przyszła – umowa zobowiązująco-rozporządzająca do prawa własności rzeczy nie powoduje jeszcze nabycia rzeczy dopóki jej nie wydano, np. kupno węgla
Ograniczone prawa rzeczowe
Użytkowanie
Zastaw
Służebność
Hipoteka
Zastaw rejestrowy
Służebność gruntowa (art. 285 KC) – Nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej) prawem, którego treść polega bądź na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności (służebność gruntowa). Służebność gruntowa może mieć jedynie na celu zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej lub jej oznaczonej części.
Służebność osobista – Nieruchomość można obciążyć na rzecz oznaczonej osoby fizycznej prawem, którego treść odpowiada treści służebności gruntowej (służebność osobista). Służebność osobista wygasa najpóźniej ze śmiercią uprawnionego. Służebności osobiste są niezbywalne. Nie można również przenieść uprawnienia do ich wykonywania.
Zastaw – ograniczone prawo rzeczowe na rzeczach ruchomych, może być ustanowiony w celu zabezpieczenia wierzytelności na rzeczy ruchome (na nieruchome – hipoteka), jest to zabezpieczenie na poczet przyszłych lub warunkowych wierzytelności; potrzebna jest do tego umowa pomiędzy właścicielem i wierzycielem oraz wydanie rzeczy wierzycielowi lub osobie trzeciej na którą strony się zgadzają. Jeżeli ktoś ma wierzytelność według dłużnika to dłużnik może obciążyć inną rzecz jako zabezpieczenie.
Zastaw rejestrowy – potrzebny jest wpis do rejestru sądowego. Rzeczy obciążone tym zastawem pozostają w ręku dłużnika do zabezpieczenia wierzytelności. Podmiotem zastawu mogą być również prawa, kiedy są one zbywalne, np. udział w sp. z o.o. Do ustanowienia zastawu potrzebna jest umowa na piśmie z datą pewną.
91. Posiadanie – sprawowanie rzeczywistego władztwa nad rzeczą.
Rodzaje posiadania
Samoistne – gdy ten, kto rzeczą włada, włada jako właściciel
Zależne – gdy ktoś faktycznie włada rzeczą jak najemnik (właściciel, użytkownik, dzierżawca, zastawnik) lub w zakresie innych praw podmiotowych oprócz prawa własności.
Posiadanie służebności – ten kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości, nie jest to stan prawny ale faktyczny
ZOBOWIĄZANIA
Źródła zobowiązań:
Czynność prawna (umowy, czynności prawne jednostronne, wielostronne)
Czyn niedozwolony
Akt administracyjny
Inne zdarzenia
Umowa nazwana – to taka, którą ustawodawca nazwał wprost
Umowa nienazwana – to taka, która nie jest uregulowana prawnie ale funkcjonuje.
Zasada walutowości (każdy ustawodawca określa własną walutę, istnieje obowiązek zastrzegania zobowiązań pieniężnych w polskim pieniądzu, zobowiązanie spełnione na obszarze Polski – tylko w polskich złotych.
Zasada nominalizmu (art. 358.1 KC) gdy świadczenie od początku jest nominalne to dłużnik płaci jego wartość nominalną, bez względu na panujące na rynku warunki np. inflacji. Strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego miernika niż pieniądz złoty Polsk
Waloryzacja sądowa – w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza można starać się o waloryzację świadczenia, uwzględniającą zmianę siły nabywczej pieniądza. Z waloryzacji tej nie mogą korzystać przedsiębiorcy (art. 358.1.3 KC).
Zobowiązania solidarne – kilku dłużników jest zobowiązanych tak, że wierzyciel może żądać uregulowania świadczenia:
Od wszystkich łącznie
Od kilku
Od jednego,
Zaspokojenie wierzyciela przez jednego zwalnia innych od spełnienia świadczenia(tzw. solidarność bierna).
Solidarność wierzycieli – występuje rzadko a oznacza, że dłużnik, mając kilku wierzycieli spełnia świadczenia do rąk jednego i to zaspokaja wszystkich wierzycieli
Zobowiązanie niesolidarne – występuje kilku dłużników i kilku wierzycieli jest to dług dzieli się na tyle części ilu jest dłużników. Świadczenie jest podzielne gdy może być spełnione częściowo bez istotnej zmiany przedmiotu lub wartości. Jeśli jest niepodzielne to dłużnicy działają jak dłużnicy solidarni
Dodatkowe zastrzeżenia umowy Zadatek
Odstępne
Kara umowna
Umowne prawo odstępu
Zadatek – to zryczałtowane odszkodowania za niewykonanie umowy. W razie niewykonania umowy, jedna ze stron bez dodatkowego terminu może odstąpić od umowy i zatrzymać zadatek, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej. Zaliczka – to coś innego – zalicza się część świadczenia na poczet przyszłego świadczenia (inaczej mówiąc częściowo spełnione świadczenie). Zaliczka nie jest zadatkiem.
Odstępne – przy odstąpieniu od umowy płacimy tzw. odstępne, to umowne prawo odstąpienie od umowy trzeba złożyć w postaci oświadczenia woli i zastrzec w odpowiednim terminie. Umowa jest nietrwałą do momentu trwania umowy przedwstępnej.
Kara umowna – (art. 483 KC i art. 484 KC) można zastrzec, że naprawienie szkody za niewykonanie lub błędne wykonania świadczenia nastąpi w postaci kwoty określonej (za naruszenie lub nienależycie wykonane zobowiązania niepieniężne), jest to zryczałtowane odszkodowanie.
Rodzaje kary umownej:
Wyłączona – oznacza, że wierzyciel wymaga tylko kary umownej
Zaliczana – jeżeli wierzyciel poniesie szkodę wyższą niż kara umowna to może domagać się różnicy między stratą a karą w postaci odszkodowania.
92. Wina – karalna działalność człowieka, który działa z określonym rozeznaniem (osoba musi być poczytalna). Brak rozeznania i niepełnoletność (poniżej 13 lat) prowadzi do nie ponoszenia odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę (do tego dochodzi choroba psychiczna, niedorozwój lub przejściowy stan chorobowy).
Rodzaje winy i jej mierniki:
Umyślna
Chęć dokonania czynu niedozwolonego (świadomie)
Osoba przewiduje czyn niedozwolony i godzi się na to (zamiar bezpośredni i ewentualny). W sferze psychiki chęć wyrządzenia szkody swoim zachowaniem