Pojęcie prawa możemy umieścić w 2 grupach: 1.normatywne-ujmuje się prawo jako całokształt reguł określających zachowanie człowieka2.aksjologiczne-ujmowanie prawa określenie wartości poszczególnych rozwiązań prawnychPRAWO- to zespół norm prawnych określających postępowanie ludzi, norm ustanowionych bądź usankcjowanych przez państwo i zabezpieczonych aparatem przymusu państwowego. Prawo ma gwarantować bezkolizyjne funkcjonowanie całego społeczeństwa Rodzaje prawa: 1.pozytywne-stanowione przez ludzi lub państwo 2.natury-(ponadpozytywne) obowiązujące niezależnie od woli ludzi: odkrywane przez człowieka 3.przedmiotowe-całokształt norm prawnych(generalnych), norm abstrakcyjnych, które stanowią podstawę do wydawania rozstrzygnięć i wyroków przez sądy i inne organizacje 4.podmiotowe- (prawo podmiotu) ochrona, przez porządek prawny, możliwość zaspokojenia swojego interesu Funkcje prawa-a)regulator życia społeczeństwa w prawie każdego państwab)ochronna c)stabilizacyjna d)wychowawcza(ściśle związana ze stabilizacyjną)e) zapewnienie sprawiedliwości społecznej Czynniki pozaprawne kształtujące zachowanie ludzi; 1)obyczaje-powszechnie przyjęte tradycyjne i charakterystyczne reguły postępowania człowieka względem drugiego człowieka ukształtowane w codziennym zachowaniu i w syst. Powtarzaniu aż stają się przyzwyczajeniami akceptowanymi przez społeczeństwo(przekazywane z pokolenia na pokolenie) 2,3) zwyczaje i normy towarzyskie- to, co zostało utwierdzone przez tradycję, jest powszechnie akceptowane i przyjęte w danej społeczności, mają ten sam sens co obyczaję ale regulują stosunki w mniejszych gr społecznych(np. subkultury) 4)normy moralne- moralność to ukształtowane w procesie długotrwałego rozwoju społeczeństwa zespół uznanych norm i zasad postępowania wg których ocenia się zachowanie człowieka jako dobre lub złe. Moralność preferuje zachowania korzystne dla danej grupy ludzi konstruktywne, twórcze, które służą poprawnemu funkcjonowaniu ludzi, a potępia destrukcyjne, egoistyczne zagrażające współżyciu społeczeństwa. 5)norm techniczna-regujuje zachowanie ludzi w procesie działalności produkcyjnej i usługowej Różnice między prawem a moralnoścą: a)przedmiot regulacji-prawo reguluje zewnętrzne zachowania i czyny, moralność, przeżycia, uczucia itp. b)prawo karne-nie interesuje się myślami tylko zachowaniem fizycznym c) funkcje i charakter regulacji na terenie danego państwa może być wiele systemów moralnych, ale jeden prawny d)sposób ochrony wzorców- na straży prawa stają aparaty przymusu, straż norm moralnych norma prawna-jest to wydane przez państwo lub gwarantowane przez państwo sformułowanie sposobu należytego zachowania. Przepisy prawa- tworzą normy prawne/ wyrażają normy prawne Akt normatywny- zawiera normy prawne. Norma prawna może być wyrażana za pomocą jednego lub więcej przepisów prawa. Konstrukcja normy prawnej; 1)hipoteza-opis sytuacji, w której powinna być zastosowana dana norma prawna 2)dyspozycja- sposób należytego zachowania w sytuacji określonej w hipotezie normy prawnej 3)sankcja-(nie kara) konsekwencje niestosowania się do dyspozycji normy prawnej Przepisy prawa: 1)względnie obowiązujące, imperatywne, ius Mogens-to te z norm, których dyspozycja wskazuje sposób należytego zachowania, ale daje możliwość aby postąpić inaczej b)bezwzględnie obowiązujące, dyspozytywne, ius dispositivum-to te z norm, do których dyspozycji należy się bezwzględnie stosować i przestrzegac precedensy w orzeczeniu sądowym- kiedy sędzia nie widzi podstaw w normach prawnych tworzy sam regułę decyzyjną stanowienie prawa- jednostronne wydanie prawotwórczego aktu przez kompetentny organ władzy publicznej/efektem stosowania prawa jest dokument władzy publicznej wydany i opublikowany -źródłem prawa- jest każdy akt normatywny, który zajmuje określone miejsce w całym systemie (zbudowany na zasadzie hierarchi)hierarchia aktów jest nastepująca:1.konstytucja 2.ustawy zwykłe/umowy miedzynarodowe ratyfikowane, 3.prawo europejskie(UE) 4.rozporządzenia 6.akty prawa lokalnego PROCES LEGISLACYJNY- proces tworzenia przez organy państwowe i samorządowe aktów prawnych powszechnie obowiązujących na danym terenie - w Polsce procedura legislacji jest ściśle określona przez konstytucję i regulamin Sejmu Projekt marszałkowskiej ustawy podlega czytaniu. Jest to przedstawienie projektu i podlega wymianie poglądów miedzy posłami. W PL są 3 czytania następnie głosowanie. W Pl uznaje się że ustawa jest przyjęta większością glosów. Uchwlona ustawa w sejmie(I izbie) jest kierowana do II izby(senat). Jest tam rozpatrywana. Może być tam przyjęta, wprowadzone poprawki lub odrzucona wracając do sejmu. W PL tylko prezydentowi przysługuje prawo weta. Gdy odrzuci ustawa wraca do sejmu. Sejm może odrzucic decyzje- 2/3 glosów. Nastepnie ogłoszenie ustwy w Urzedowym dzienniku. AKTY PRAWNE NIŻSZEGO RZĘDU ZARZĄDZENIA 1. mają moc obowiązującą tylko po linii administracyjnej 2.nie mogą dotyczyć praw i obowiązków obywateli, nie podlegających administracyjnie organowi państwowemu UCHWAŁY- podejmowane kolegialnie 1. akty normatywne, jak np. regulatory 2. decyzje indywidualne i konkretne, nie będące aktami normatywnymi (powoływanie i odwoływanie) Konstytucja ma cechy ustaw ale różni się od innych:-ma szczególna teze -ma szczególną treść(przedmiot regulacji) -ma szczególna forme Konstytucja jest podstawą całego systemu prawa w PL. Jest to akt normatywny o najwyższej mocy. Przejawy to: przepisy(normy prawne zawarte we wszystkich innych aktach normatywnych muszą być zgodne z konstytucja. Musi ona być scharakteryzowana przez organy prawotwórcze. Obowiazek realizacji celów ma być gwarancją spojności. USTAWA- akt normatywny wydany przez parlament. W hierarchii zajmuje stopien niżej niż konstytucja. Przedmiotem regulacji ustawy może być każda sprawa. Ustawa nie jest źródłem jednolitym. W polskim systemi oprócz konstytucj możemy wyróżnić ustawę ratyfikowaną, ustawę budżetową i ustawę zwykłą. ROZPORZĄDZENIE· akt normatywny niższego rzędu niż ustawa, wydawany przez naczelny organ władzy wykonawczej na podstawie konkretnego upoważnienia zawartego w ustawie w celu jej wykonania · w Polsce rozporządzenia wydają: Prezydent, Rada Ministrów, premier, ministrowie Administracja publiczna- przyjęte przez państwo i realizowane przez jego zawisłe organy oraz przez organy samorządu terytorialnego, zaspokajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb, wynikających ze współżycia ludzi w społeczeństwach CENTRALIZACJA- hierarchiczne podporządkowanie. Organy wyżej postawieone w hierarchii mogą wydawać organom niżej postawionym polecenia lub zlecenia. Mogą na bieżąco wpływać na ich działania. DECENTRALIZACJA- brak hierarchicznego podporządkowania. Nie ma organów hierarchicznie wyzej i niżej położonych. Brak możliwości wydawania poleceń. Organy zdecentralizowane działają samodzielnie. Mogą być nadzorowane, kontrolowane, ale nie KIEROWANE. STRUKTURA ORGANIZACJI ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ -podział na centralne organy(terytorium całego państwa, siedziba zazwyczaj w warszawie; przy omawianiu Konstytucji.) -terenowe oddziały- działanie obejmuje określony obszar miasta Prewencja- takie działania, które mają nie dopuścić do przestępstw(indywidualna i generalna) Represja- rozliczenie sprawcy przestępstwa Ze społeczeństwem, za szkodę jaką wyrządził Cechy prawa karnego:- może być ustanowione aktem rangi włdzy państw -przepisy karne muszą opisywać czyny karalne w sposób max dokładny -nie wolno w post. Karnym stosować analogi na niekorzyść oskarżonego -prawo karne nie może działać wstecz -kary za przestępstwa muszą być w ustawie karnej Należy przyjąć ze odpowiedzialność ponosi człowiek. Odpowiedzialność jest indywidualna i osobista. Sprawca może ponieść odpowiedzialność witw, gdy zostanie mu udowodniona wina. Immunitety w prawie karnym stanowią stałe lub czasowe wyłączenie możliwośći pociągniecia do odpowiedzialności karnej. Wyróżniamy immunitet materialny i formalny. Dyrektywy- Nie cechują się bezpośrednia skutecznością i bezpośrednim stosowaniem. Muszą zostać poddane implementacji(wdrożenie dyrektywy) Dyrektywa skierowana do określonych państw. Nie można się na nia powoływać. Państwo musi podać określone prawa wewnętrzne, aby się odnieść do dyrektywy. Decyzje- Do państw członkowskich lub określonych jednostek i są dla nich wiążące. Stosunek cywilno prawny- to zachodzący między równorzędnymi podmiotami zdarzenia społeczne regulowane przepisami prawa cywilnego. Elementy stosunku cywilno prawnego:-podmioty stosunku cywilno prawnego-przedmiot stosunku cywilno prawnego -uprawnienia stosunku cywilno prawnego -obowiazki wynikające z tego stosunku -treść stosunku cywilno prawnego Równorzędność stosunku polega na tym że strony mogą współtworzyc treść stosunku Cp. Treść to wszystkie istotne elementy SCP. Strony mogą negocjowac, obu stronom treść musi odpowiadac. Nierówno rzędność stron stosunku administracyjno-prawnego- polega na tym że jedna ze stron narzuca drugiej stronie SAD jego treść. 1-Zdolność prawna- oznacza zdolność do występowania w charakterze podmiotu. 2-Zdolność do czynności prawnej to zdolność do nabywania praw i zaciąganie zobowiązań, rozporządzanie swoim prawem za pomocą czynności prawnych Ad1 Ma ja każdy od urodzenia do śmierci. Ad2 ma ją osoba pełnoletnia. Ubezwłasnowolnienie- odebranie lub ograniczenie do korzystania ze zdolności do czynności prawnej. Taka osoba ma tylko zdolność prawną lub ograniczona zdolność do czynnośi prawnej. Zamiar popełnienia winy:Bezpośredni(sprawca chce dokonać, pozbawić życia lub zdrowia) Ewentualny(spełna 2 warunki: a-brak checi popelnienai czynu, swiadomość możliwości popełnienia czynu) Stopnie winy ] wina umyślna - sprawca ma świadomość skutku, przewiduje go i celowo do niego zmierza lub się na wystąpienie takich skutków godzi ] wina nieumyślna (niedbalstwo) - niezachowanie należytej staranności - sprawca przewiduje możliwość wystąpienia szkodliwego skutku, lecz bezpodstawnie przypuszcza, że go uniknie lub nie przewiduje, chociaż powinien i może go przewidzieć 2)Osoba PRAWNA- to twór sztuczny, to wyodrębniona jednostka organizacyjna, która ma podstawowe przepisy prawa może funkcjonować jako podmiot. Na istotę osoby prawnej składają Się:-element ludzki -element majatkowy(osoba prawna ma własny majątek) -element organizacyjny(określona przepisami struktura prawna; powołanie organów działających w imieniu osoby prawnej) -cel istnienia i działanie osoby prawnej określony przez osoby Obrona konieczna o można użyć przemocy do obrony, gdy: - zamach jest gwałtowny, bezprawny, bezpośredni, - istnieje związek czasowy między zamachem a obroną (tylko natychmiastowy opór) o środki obrony koniecznej - muszą być adekwatne do rodzaju ataku - nie można przekroczyć granic obrony koniecznej o gdy zagarnięto rzecz posiadaną, przemocy można użyć tylko w przypadku ruchomości(osoba, która zagarnęła może uciec; nieruchomość nie ucieknie) Błąd w prawie cywilnym — niezgodne z rzeczywistością wyobrażenie o istniejącym stanie rzeczy lub o treści czynności prawnej. Błąd może dotyczyć faktu lub prawa. Ma on doniosłość prawną tylko wtedy, gdy dotyczy treści czynności prawnej i gdy jest istotny subiektywnie i obiektywnie. Jedna z wad oświadczenia woli. Błąd istotny subiektywnie pozwala przypuszczać, że gdyby składający oświadczenie nie działał pod wpływem błędu nie złożyłby oświadczenia tej treści. Błąd istotny obiektywnie uzasadnia przypuszczenie, że nikt znający rzeczywisty stan rzeczy nie złożyłby takiego oświadczenia; SZKODA · uszczerbek w sferze interesów · o charakterze majątkowym i niemajątkowym (na mieniu, na osobie) · najczęściej wbrew woli poszkodowanego ZOBOWIĄZANIE rodzaj stosunku cywilnoprawnego zachodzącego pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem, na którego treść składa się prawo podmiotowe o względnym charakterze (wierzytelność) oraz odpowiadający temu prawu obowiązek (dług) WIERZYTELNOŚĆ Prawo podmiotowe wierzyciela, które z chwilą skonkretyzowania osoby dłużnika jak i należnego od niego świadczenia staje się ROSZCZENIEM DŁUG obowiązek lub zespół obowiązków ciążących na dłużniku, których wykonanie ma na celu zaspokojenie uzasadnionego interesu wierzyciela Przedawnienie karalności Upływ terminów powoduje ustanie karalności czynu, co oznacza, że po tej dacie nie można wszcząć postępowania karnego o dane przestępstwo, zaś postępowanie już prowadzone należy umorzyć (tzw. ujemna przesłanka procesowa). Karalność przestępstwa ustaje po upływie: 30 lat – gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa, 20 lat – gdy czyn stanowi inną zbrodnię, 15 lat – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat, 10 lat – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata, 5 lat – gdy chodzi o pozostałe występki.