4. Kapitał społeczny i jego użytkownicy str. 47 – 59

Funkcje kapitału społecznego:

Poziom mikro:

„Strukturalny” aspekt kapitału społecznego- decydującą rolę w jego zdefiniowaniu odgrywa sieć obiektywnych powiązań.

Narzędzie pomnażania zasobów- korzyść odnosi grupa oraz jednostka.
Według R.S. Burts kapitał społeczny jest kreowany przez sieci silnie powiązanych elementów. Społeczeństwo jest jak rynek, na którym ludzie zgodnie ze swoimi celami dokonują wymiany różnorodnych dóbr i idei.
Podobnie dla N. Lina kapitał społeczny to atut(majątek) sieci społecznych.
Kapitał społeczny jest aksjologicznie neutralny- to znaczy, że może być użyty dla osiągania dowolnych z moralnego punktu widzenia celów przynoszących korzyści jednostce lub grupie.
Dla ludzi o niskim statusie kapitał społ. tworzy sieć wsparcia. Sieć może tworzyć nową sieć interakcji, w ramach której ludzie wzajemnie wspierają się.
Crow uważa, że mniejszy zakres sieci kontaktów jest czynnikiem pogarszającym nie tylko status materialny ale także jakość życia i stan zdrowia. Gdy człowiek posiada rozległa sieć kontaktów czuje się lepiej potwierdzają to badania G. Argyle.

W skali jednostkowej funkcją kapitału społecznego jest pomnażanie zasobów.

W skalali jednostkowe negatywne skutki, to korupcja.

Poziom mezo:

„Świadomościowy” aspekt kapitału społecznego- obejmuje podzielane normy, wartości, przekonania i wierzenia, wytwarza u ludzi skłonność do podejmowania korzystnych działań zbiorowych. Podstawowe rodzaje to: zaufanie, solidarność, współpraca, hojność, szczodrość.

Kapitał społeczny przyjmuje bardziej złożoną formę . W koncepcji P. Paxton kluczowy element to zaufanie. Kapitał jako potencjał wytwarzany w relacjach międzyludzkich, określający postawy i grupową przynależność, która zwiększ aktywność w sferze publicznej.
Kapitał społeczny składa się z dwóch komponentów:
1.Obiektywnych związków miedzy jednostkami, a otoczeniem społecznym.
2.Subiektywnych części łączących jednostkę z otoczeniem. Muszą one być szczególnego typu: posiadać cechy wzajemności, zaufania i pozytywnych emocji. Wartość kapitału jest tym większa, im jest większa łączność obu tych komponentów. Koncepcja Paxton wykorzystał ESS dotyczące zaufania interpersonalnego, sieci kontaktów jako wymiarów kapitału społecznego w poszczególnych krajach Europy.

Nawiązanie do koncepcji Paxton kapitał „lokalny”, czyli kapitał społeczny przynoszący korzyści społeczności lokalnej określa się jako „istniejący w dniej zbiorowości potencjał społecznego uczestnictwa i współdziałania w oparciu o podzielne wartości i normy, sieci kontaktów oraz wzajemne zaufanie.” Przyjmując powyższe założenie, można przedstawić potencjał kapitału społecznego jaki sumę wartości wskaźnikowych poszczególnych składników.

Na poziomie grupy funkcją kapitału jest silne zaufanie jednakże jeśli łączy się z wrogości skierowaną na zewnątrz, tworzy się zaufanie „solidne”, ograniczone do zamkniętego kręgu osób bliskich. Negatywnym skutkiem i skrajnością jest powstanie nietolerancji i ksenofobii.

Na poziomie społeczności funkcja kapitału społecznego jest zwiększenie jej potencjału rozwojowego.

Poziom makro:

„Rządowy” aspekt kapitału społecznego- tworzą między innymi instytucje rządowe, które wpływają na zdolność ludzi do kooperacji w imię wspólnych korzyści, określając wykonalność kontraktów, reguł prawa oraz zasięgu uprawnień i praw obywatelskich dopuszczanych przez państwo.

W tym wypadku kapitał społeczny powinien posiadać własności przynoszące pozytywne skutki w wymiarze ogólnospołecznym. W tej koncepcji zasadniczą funkcję kapitału społecznego można przypisać tworzeniu i rozwijaniu społeczeństwa obywatelskiego. „Zrzeszeniowość” życia- kapitał społeczny jest rodzajem spoiwa , które utrzymuje społeczeństwo jako całość i bez którego ekonomiczny wzrost bądź dobrobyt ludzi może nie zaistnieć. Obywatelski kapitał społeczny obejmuje wspólne wartości kulturowe, normy, nieformalne sieci i uczestnictwo w stowarzyszeniach. Kapitał społ. jest również definiowany w terminach zaufania i norm obywatelskiej kooperacji bądź wartości kulturowych, takich jak poziom współczucia, altruizmu i tolerancji.

Przykłady empirycznej operacjonalizacji kapitału społecznego

Putman używa jako wskaźników kapitału dwóch statystycznych wielkości:
1. Informacje o grupach i przynależności do grupy, klubów sportowych, chórów itp.
2. Wskaźniki politycznej partycypacji tj. frekwencja wyborcza, czytelnictwo gazetPodstawową konstrukcja wskaźników są „twarde” dane statystyczne.(Efekt występuje w krajach o niskim poziomie rozwoju.)

Analiza Knacka i Keefera, którzy zastosowali wskaźniki zaufania i norm obywatelskich, do analizy przybliżonych miar siły związków obywatelskich.„Efekt Olsona”- związki i stowarzyszenia ekonomiczne tłumią wzrost gospodarczy przez maksymalizację swoich wpływów na dystrybucję dóbr. (Efekt występuje częściej w krajach wysoko rozwiniętych.)

Zarówno atrybuty wartości, jak i sieci, odnoszone są do trzech poziomów: nieformalnych, zgeneralizowanych i instytucjonalnych relacji społecznych. Zmiennymi wyjaśniającymi są natomiast zmienne personalne, cechy rodzin, typy zasobów, postawy i wartości oraz obiektywne charakterystyki miejscowości zamieszkania.

Krytyka kapitału społecznego:

- kapitał społeczny nie spełnia dwóch kryteriów koncepcji Arrowa i Solowa: nie wymaga świadomie ponoszonych;
-niespójność stanowisk badaczy dotyczących mierzenia i wyjaśniania zjawisk kapitału społecznego;
- pojęcie kapitału społecznego jest tak szerokie, że różni autorzy wybierają te elementy , które wydają im się najbardziej trafne lub te, które znajdują się w ich zasięgu możliwości badawczych;
- przynosi często skutki antyspołeczne;
- zgodnie z ideą społeczeństwa obywatelskiego zwraca uwagę, że nie każda dobrze zorganizowana grupa czy spójna społeczność lokalna jest dobrym elementem składowym społeczeństwa obywatelskiego czy demokratycznego;
- rozwój kapitału społecznego w pewnych grupach jest pożądany, w innych zaś nie.- rozbudowana sieć kontaktów, partykularyzm, zaufanie do "swoich" i ignorowanie potrzeb ogólnych, tworzą potencjał stanowiący narzędzie realizacji grupowych interesów kosztem ogółu również w dużych organizacjach o charakterze korporacyjnym;
-niekiedy sieci nieformalnych znajomości przybierały postać " brudnych wspólnot" czerpiących korzyści z niejawnych powiązań;
- na szczeblu lokalnym wybór egoistycznej strategii postępowania, ignorującej dobro wspólne, wynika z większej skuteczności przedsięwzięć bazujących na kapitale wewnątrzgrupowym, niż lokalnym partnerstwie.