5.12.2013r.
19.12.2013r.
Studium przypadku
Krótka charakterystyka funkcjonowania danego dziecka (wiek, jak funkcjonuje)
- poziom funkcjonowania motorycznego
- emocjonalnego
- intelektualnego
- rozwój mowy
- na jakim etapie zaczęło robić dane rzeczy (np. mówić)
- od kiedy zastosowano dane metody w życiu dziecka (np. alternatywne metody )
- można w szczególności opisać np. agresję albo jakiś inny konkret
2. co dzieje się w placówce (jak jest realizowany program)
- oddziaływania ośrodka (np. głównie rehabilitacja, integracja itp.).
- gdy nie będzie dostępu do dokumentacji to piszemy to z własnej perspektywy.
- co z tym dzieckiem powinno się robić
Termin: na 16.01.2014r.
Rodziny „problemowe”
- pierwszy okres badań nad rodziną – próba stworzenia typologii rodzin w określonych zaburzeniach psychicznych, która wiele wniosła do rozumienia rodziny
- choć trudno o jednoznaczne wnioski i ścisłą klasyfikację konstelacji rodzinnych swoistych dla określonych zaburzeń, opisano podstawowe konstelacje, interakcje, które w różnych proporcjach występują w różnych zaburzeniach psychicznych.
Problemy i zagrożenia związane z etiologią:
- obarczanie winą rodziców pacjenta, którzy i bez tego mają poczucie winy
- modele oparte na obserwacjach klinicznych nie muszą być trafne
- obserwujemy i badamy rodziny, w których występują zaburzenia, a więc aktualny wzorzec relacji i aktualną strukturę rodziny, które mogą wynikać z obecności choroby a nie wywoływać ją
- lepiej mówić o pewnej konstelacji wzorów relacji rodzinnych, które mogą (choc nie muszą) wystąpić w rodzinach pacjentów i pamiętać, że rodziny pacjentów są zróżnicowane mimo pewnych cech wspólnych.
Okres dojrzewania jako krytyczny moment w życiu rodziny:
- zadanie rozwojowe: odłączenie się dorosłego dziecka od rodziny pochodzenia bez zerwania rodzinnej więzi i bez poczucia winy – prawidłowa separacja emocjonalna i indywidualna
- przejście do kolejnej fazy rozwojowej, szczególnie zmieniające konstelację rodziny, wywołuje zwykle falę napięcia ,ponieważ wymaga wielu zmian, renegocjacji ról, więzi, relacji i granic
Indywidualny proces dorastania (odciągnięcie przez dziecko poczucia własnej odrębności, indywiduacja) wymaga równoległego procesu rozwojowego u rodziców (koindywiduacja)
Konieczność renegocjacji relacji rodziców z dzieckiem stopniowy rozwój relacji dorosły-dorosły między rodzicami a dziećmi i akceptacja dla różnorodnych stylów życia
Konieczność renegocjacji relacji małżeńskiej rodziców
Otwartość rodziców na nowe wartości i idee wnoszone przez dzieci oraz radzenie sobie z poczuciem „odrzucenia” przez nie
- odnalezienie celów na dalszą część życia przez rodziców
Uczenie się kontaktu partnerskiego, nawiązywania dojrzałych relacji poza rodziną, odnajdywanie „swojego miejsca” w świecie zawodowym i społecznym przez dorastające dzieci
Okres dojrzewania jako krytyczny moment w życiu rodziny
- Towarzyszące procesy związane z cyklem życia rodziny potęgujące stres:
Konfrontacja z chorobami starzejących się dziadków, opiekowanie się starszą generacją i konfrontacja ze śmiercią dziadków
Perspektywa zbliżającej się własnej starości, wejścia w rolę dziadków
Czas życiowego bilansu
Czas małżeńskiego kryzysu
- inne procesy utrudniające;
Niedokończone lub zakłócone zadania rozwojowe poprzednich etapów życia rodzinnego, a szczególnie procesy separacji - indywiduacji
Pełne lęku międzypokoleniowe przekazy dotyczące rozstań związane z historią rodziny, więź żałoby
Stabilizacja relacji małżeńskiej lub stabilizacja funkcjonowania któregoś z rodziców przez dziecko widmo utraty tej stabilizującej funkcji
Silna zależność emocjonalna i wzmożona reaktywność w rodzinie (m.in. poczucie winy separacyjnej, poczucie krzywdy związanej z tym, czego nie dostało się w rodzinie i z własnym poświęceniem dokonywanym dla utrzymania harmonijnej relacji).
Charakterystyka rodzin ze specyficznymi problemami – anoreksja
Zaburzenia jedzenia
- masa ciała utrzymuje się min 15% poniżej oczekiwanej lub BMI<=17,5
- utrata masy ciała jest wywołana przez dietę i takie czynności jak: prowokowanie wymiotów, przeczyszczanie, intensywne ćwiczenia fizyczne, stosowanie leków tłumiących łaknienie i/lub moczopędnych
- zaburzone wyobrażenie własnego ciała
- Zaburzenia hormonalne
- zahamowanie zjawisk związanych z pokwitaniem
DSM-IV
- odmowa utrzymania ciężaru ciała na lub powyżej wagi minimalnej (poniżej 85% wagi oczekiwanej) lub brak przyrostu wagi w okresie wzrostu)
- intensywny lęk przed przybraniem na wadzie lub otyłością mimo niedowagi
- zaburzenie percepcji własnej wagi i kształtu ciała
- nieobecność min. Trzech cykli menstruacyjnych
2 typy anoreksji:
Typ „ograniczający”: nie dochodzi do regularnych epizodów niekontrolowanego objadania się lub zachowań „wydalających” (wymioty, leki przeczyszczające, diuretyki)
Typ „żarłoczno-wydalający”: dochodzi do regularnych epizodów niekontrolowanego objadania się lub zachowań „wydalających”
- Granice i więzi
Zatracenie granic wewnątrz systemu, splątanie, wiązanie, niezróżnicowana masa rodzinnego ego, fuzja (między podsystemami i między osobami)
Niejasne role, zanikanie indywidualności i różnic, brak prywatności , ogromna intensywność interakcji rodzinnych
Sztywna granica ze światem zewnętrznym i postrzeganie go jako zagrażającego
„rodziny dośrodkowe” – siły w rodzinie są kierowane do wewnątrz, przyciągają do rodziny, opóźniając lub uniemożliwiając oddzielenie się od niej poprze:
Obustronną regresywną, stymulującą i zaspakajającą potrzeby gratyfikacyjne:
Podzielanie wszystkich przekonań, szczególnie intensywną wymianę myśli i uczuć,
Nadrzędność zasady lojalności i poczucia winy
Utrudnia to określenie własnej tożsamości i autonomię
Nadmierna opiekuńczość podkopuje dążenia do indywidualizacji i utrzymuje w zależności od rodziny
Zasada rezygnacji z własnych indywidualnych potrzeb na rzecz innych członków rodziny
Moment dojrzewania dziecka przynosi szczególne problemy, ponieważ aktywizuje potrzeby separacji i indywiduacji (tworzenia wewnętrznych i zewnętrznych granic, określania i formowania własnych celów, zanoszenia ambiwalencji, przejmowania odpowiedzialności za własne działania etc.)
- Struktura – hierarchia i triady
Nie istnieje jasna hierarchia, nie ma lidera
Rodzice wzajemnie paraliżują się w działaniach, zwłaszcza w wychowaniu dzieci (współzawodnictwo o poświęcanie się i dawanie najwięcej – władza i prestiż w rodzinie należy do tego, kto najbardziej się poświęca i potrafi rezygnować ze swoich potrzeb dla dobra innych)
Nieefektywna kontrola rodziców
Przejmowanie przez dziecko odpowiedzialności za życie rodzinne
Włączanie dziecka w relacje małżeńskie
Przejmowanie kontroli nade różnymi aspektami życia rodzinnego przez dziecko
- wzory i przekazy pokoleniowe
Lojalność wobec członków rodziny i rodzinnych tradycji
Podporządkowanie się regułom rodzinnym i oczekiwaniom: może wyrażać się w zachowaniu autodestrukcyjnym
(nie zdążyłam przepisać dalej: )
Sprawiedliwość
Wszystkich w rodzinie traktować jednakowo Ukryte różnice w stosunku do innych, niespójność zasady z zachowaniem i zaprzeczanie temu
Niemożność komunikowania różnic
- historia rodziny
Częste, nagłe m, tragiczne utraty (śmierć, rozstania, wykorzenienia), które pozostają nierozwiązane oraz są źródłem lęku i poczucia winy lęki rozstaniowe umacniające związanie
Silna więź żałoby związania z doświadczeniami utraty w poprzednich pokoleniach może stać się mechanizmem wiązania i delegowania dzieci
Związana osoba delegowana może otrzymać zadanie kontynuowania życia osoby zmarłej w rodzinie i spełniania nadziei i oczekiwań wiązanych z tamtą osobą – pozwala to rodzicom uniknąć żałoby.
- cykl życia rodzinnego:
Adolescencja jako szczególny moment kryzysowy (odłączanie się od rodziny, budowanie nowych relacji, autonomia_
Sposób funkcjonowania rodziny omówiony powyżej utrudnia indywiację, a sztywność rodziny utrudnia adaptację do zmian (wpływ kultury, rówieśniczy, BMI, płeć, negatywny wizerunek własnego ciała, skoncentrowane na ciele i wyglądzie, wygląd jako oznaka sukcesy, podatność na presję, niska samoocena. Myślenie dychotomiczne, perfekcjonizm)
- wzory komunikacyjne (Marcus i Wiener)
AN jako czynności instrumentalne będące elementem interpersonalnych transakcji:
Wzór negatywistyczny:
- buntowność wobec rodziny jawna odmowa jedzenia
- odmowa jedzenia jest negowaniem znaczenia matki i jej poglądów, buntem przeciwko ograniczeniom i kontroli
- matka postrzega odmowę jedzenia jako wykroczenie i brak zrozumienia dla jej wysiłków
- pacjentki mogą przejadać się i przeczyszczać pod nieobecność matki (ma nie widzieć, że jedzą) przybranie na wadze = spokój matki, przejaw dobrego matkowania i dostosowanie się do jej życzeń
Wzór koncentrowania uwagi
- rodzice podkreślają dorosłość dziecka, oczekują, że nie będzie wymagać czasu i uwagi
- celem odmowy jedzenia jest wywołanie kontaktu z rodzicami, którzy są zajęci własnymi sprawami, sprowokowanie ich do troski i zainteresowania
- zwykle niejawne odrzucanie jedzenia (przesuwanie po talerzu, brak apetytu)
Wzór odgrywający
- problemy z jedzeniem mają na celu oderwanie rodziców od ich trudności małżeńskich, przesunięcie ich koncentracji na dziecko, zabezpieczenie spójności rodziny, ocalenie jej przed rozpadem
Wzór dziecięcy
- celem jest utrzymanie zależności i aseksualności
- rodzice odnoszą się do nastolatki jak do dziecka a dla niej jest to bezpieczna sytuacja doznawania akceptacji i opieki
- dziewczyna obawia się dorosłości i jej konsekwencji, pragnie pozostać dobrą, małą, bezradną dziewczynką
Wzór skupiający się na atrakcyjności
- rodzina przywiązuje dużą wagę do wyglądu zewnętrznego i atrakcyjności a rodzice artykułują potrzebę ograniczania jedzenia, by zachować odpowiedni wizerunek i odnieść sukces
- dominującymi tematami interakcji matka- dziewczyna są dieta (nie zdążyłam :P )
Wzór samokarzący
- dominującym tematem rodzinnych interakcji jest prawość zachowania, moralność. Przyjemność, zabawa są niemal grzechem
- życie jest silnie podporządkowane zasadom i przestrzeganiu norm: silna wola, zdolność wyrzeczeń, doskonalenie się są najważniejsze
- jedzenie nie jest istotnym obszarem życia, służy przeżyciu i właściwemu funkcjonowania ciała. Ograniczenie go może być spostrzegane jako abstynencja, pokuta za grzechy.
- model Selvini Palazzoni
Początkowo psychoanalityczny
- AN jako sposób walki o własną autonomię, poczucie siły i bezpieczeństwa
- Matyka oferująca pierś bez radości zaszczepia dziecku zdolność rozkoszowania się podstawowymi aspektami życia i brak satysfakcji z jedzenia
- kontrola matki zamiast radość i czułości sprawia, że oralna satysfakcja jest odczuwana przez dziecko jako niezgodna z potrzebą bezpieczeństwa, autonomii i efektywności
- doświadczanie własnego ciała jako złego, przytłaczającego obiektu i odszczepienie go od wyidealizowanego ego kontrolowanie złego ciała, nieufność wobec jego potrzeb
- osoba z AN walczy z własnym ciałem chcąc zademonstrować pragnienie stania się niezależną osobą dorosłą i błędnie identyfikuje wroga z ciałem .
Ostatecznie systemowy:
- AN jako efekt interpersonalnych transakcji, które organizują zachowania członków rodziny w dysfunkcjonalne wzorce
- analiza relacji małżeńskiej i swoistej roli córki w grze prowadzonej przez rodziców
- cyrkularność – pacjent jest aktywnym uczestnikiem procesu
- zwracała uwagę na kontekst socjokulturowy (kult szczupłości, centralna pozycja dziecka i jego przedłużona zależność)
- Faza 1.
Gra rodziców polegająca na wzajemnym prowokowaniu i unikaniu rozwiązywania konfliktów (milczący mąż, wycofany i bezsilny, wobec narzekającej „wszystkowiedzącej” żony)
- Faza 2.
Dziecko zostaje włączone w relację rodziców, jest w koalicji, ale nie bierze otwarcie żadnej strony
Typ A – córka jest sojusznikiem matki w walce z ojcem, wspiera matkę w obowiązkach, współczuje jej ,ale jej nie szanuje, czuje się tak jakby miała szczególne moralne przywileje
Typ B – córka jest ulubienicą ojca i wspiera go w konflikcie rodziców, jest z nim silnie emocjonalnie związana, troszczy się o niego a ojciec to wspiera, córka ma świadomość swojej uprzywilejowanej pozycji
- Faza 3.
Córka dorasta
Typ A – córka czuje się porzucona przez matkę, np. na rzecz rodzeństwa i zwraca się ku ojcu; dostrzega prowokacje matki, postrzega ojca jako samotnego i opuszczonego; ojciec wykorzystuje to i pokazuje jej, jak frustrująca jest relacja z matką i jak wielkich poświęceń dokonuje na rzecz rodziny
Typ B – bliskość ojca i córki staje się kłopotliwa, żenująca, oboje czują się ofiarami matki
- Faza 4.
Intensywne napięcie we wzajemnych stosunkach i niezadowolenie. Pojawiają się „manewry” związane z jedzeniem jako wyraz buntu wobec matki.
Typ A – córka tworzy koalicję ojcem i chce być jak najbardziej różna od matki, chce zdewaluować wartość matki, chce uzyskać autonomię i inność poprzez ograniczanie jedzenia
Typ B – odchudzanie jako wyzwanie wobec matki – budzi w niej opór
Matka próbuje kontrolować córkę, a córka coraz bardziej ogranicza jedzenie. Ojciec unika konfrontacji a córka czuje się zdradzona przez niego.
- Faza 5.
Córka odczuwa pogardę dla ojca i rozpacz, czuje się zdradzona. Intensyfikuje dietę, aby wyrównać rachunki z matką i zrobić wrażenie na ojcu.
- Faza 6.
Gra rodzinna toczy się wokół objawu.(nie zdążyłam)
- model Webera i Stierlina (pominęła to)
- wzory międzypokoleniowe
- Badania nad rodzinami i problemem AN:
Józefik, Iniewicz, Namysłowska, Ulasińska (2002) badanie kwestionariuszowe wszystkich członków rodzin z AN vs bez zaburzeń
- niezadowolenie z relacji małżeńskiej
- krytyczna ocena dziecka dokonywanego zwłaszcza przez ojców
- ojcowie – małe i nieadekwatne spectrum wyrażania uczuć
- matki – trudności z wypracowaniem wspólnych rozwiązań, skłonność do reagowania kryzysem, nawet pod wpływem niewielkich problemów, niedobry podział wpływów i sposobu sprawowania kontroli w rodzinie, trudności z wypełnianiem zadań, negatywna ocena pełnionych w rodzinie ról.
- relatywnie pozytywne ocenianie siebie i negatywne ocenianie innych osób oraz rodziny jako całości.
- krytyczne nastawienie pacjentek do swoich rodzin i rodziców
- gorsze relacje między rodzeństwem
- słabość diady ojciec-dziecko
- krytyczny stosunek pacjentek do rodziców
Bulimia
ICD-10
- stałe zaabsorbowanie jedzeniem i niepowstrzymanie pragnienia jedzenia – epizody żarłoczności
- prowokowanie wymiotów, nadużywanie środków przeczyszczających, okresowe głodówki, leki tłumiące łaknienie, środki moczopędne – min. Jedno z tych Zach.
- chorobliwy lęk przed otyłością, zakreślania nieprzekraczalnych limitów masy ciała; w wywiadzie często epizod AN
DSM-IV
- powtarzające się epizody gwałtownego objadania się (w krótkim czasie nietypowo duże ilości jedzenia, poczucie braku kontroli)
- nawracające zachowania kompensacyjne (wymioty, nadużywanie leków przeczyszczających, diuretyków, lewatyw, poszczenie, intensywne ćwiczenia fiz.)
- zachowania A i B występują przeciętnie min. 2 razy/tydz. Przez 3 m-ce.
- samoocena wyznaczona głównie przez wagę ciała
- nie występuje w przebiegu AN
2 typy bulimii:
Typ „nieprzeczyszczający”; dochodzi do takich zachowań kompensacyjnych jak; poszczenie, ćwiczenia fizyczne
Typ „przeczyszczający” – dochodzenie do regularnego prowokowania wymiotów lub nadużywania środków przeczyszczających, moczopędnych lub lewatyw.
- charakterystyczne cechy rodzin z BN:
Elementy dynamiki rodzinnej utrudniające separację, indywiduację:
Rodziny dośrodkowe, rozmyte granice wew., brak porządku i stabilnej struktury i poszukiwanie zaspokojenia własnych potrzeb głównie w rodzinie, sztywne granice zewn. I postrzegania świata zerw. Jako zagrażającego
Szczególne znaczenie więzów żałoby
Podtrzymywanie silnych lojalności rodzinnych
Wartość wyrzekania się własnych potrzeb, poświęcania się na rzecz rodziny
Włączanie dziecka w konfliktową i burzliwą relację małżeńską oraz jego szczególna pozycja w systemie rodzinnym
Trudności w rozwiązywaniu sytuacji konfliktowych – duże nasilenie konfliktów rodzinnych, impulsywność
Trudności w komunikowaniu uczuć i zaburzenia rezonansu emocjonalnego
Sprzeczności i tajemnice
Delegacje dotyczące osiągnięć, sukcesu, atrakcyjności
- znaczenie jedzenia:
Istotna forma regresji i stwarzania intymności
Ważne są „opanowane” zachowania związane z jedzeniem
- Znaczenie objawów bulimicznych:
Przechodzenie od regresji i impulsywności do samokontroli
Wyrażają potrzebę intymności i opieki w relacjach
Przemilczanie trudności, tajemnice spójne z rodzinnym stylem ukrywania wad
Koresponduje ze sprzecznymi wymaganiami rodzinnego superego
– mogą prowadzić do próby ponownego zbiżenia się do rodziny
- koncepcja Grone
Odwołuje się do myślenia systemowego, konstrukcjonizmu społ. I nurtu feministycznego
Radykalna zmiana pozycji kobiety – nowe oczekiwania i wyzwolenia
Zagubienie, większa podatność na kierowanie się wzorcami kultury
- Środowisko rodzinne
Mało oparcia i permanentne konflikty, brak stałych relacji opartych na zaufaniu
– wymagania i realność w znacznej opozycji
– duża waga kontroli, utrzymywania dyscypliny
– wysoki wskaźnik występowania alkoholizmu, uzależnień afektywnych i chorób fizycznych
– unika się otwartej i bezpośredniej wymiany uczuć
- Badania nad rodzinami z problemem BN
- Humphrey
- kobiety postrzegały swoje relacje z rodzicami jako znacząco bardziej wrogie, konfliktowe i mniej wspierające niż grupa kontrolna
- doświadczały deficytów w opiece, trosce, zainteresowaniu i empatii ze str. Rodziców
- czuły się odrzucone przez rodziców
- Humphrey : badanie interakcji dotyczących kwestii separacyjnych
- wrogie splątanie
- Mała ilość pozytywnych komunikatów i wsparcia
- Wiele wzajemnego obwiniania się, lekceważenia, obrażania i prób kontrolowania
- Dominujące interakcje matka-córka
- Nie potrafią modulować wew. Wrogości
- Zwracają się ku nieożywionym przedmiotom
Miller: analiza posiłków rodzinnych
- wysoki poziom konfliktów i stresu
- „czyścić talerze” i kończyć jedzenie wspólnie
- rozmowy zdominowane przez rodziców
- jedyny czas wspólnie spędzany to posiłki
- Wykorzystywanie jedzenia jako nagrody lub kary
- Jedzenie jako ważna część celebrowania ważnych wydarzeń
- Odmowa jedzenia = zranienie osoby
- Jedzenie zastępuje opiekę i uczuciowość
- wielkie znaczenie atrakcyjności fizycznej
Zaburzenia psychosomatyczne
Choroby, w których powstawaniu i przebiegu istotną rolę odgrywają czynniki psychiczne:
- zaburzenia organiczne, w których czynniki psychiczne są jednym z czynników etiopatologicznych
- zaburzenia czynnościowe, w przypadku których nierzadko jedyną, uchwytną przyczyną występowania objawów są czynniki psychiczne:
Zaburzenia pod postacią somatyczną (objawy somatyczne, zaburzenia hipochondryczne, nerwice narządowe, bóle) – trzy główne cechy kliniczne
Skargi somatyczne sugerujące poważną chorobę fizyczną, przy jednoczesnym braku zaburzeń somatycznych, które mogłyby tłumaczyć objawy
Czynniki psychologiczne i konflikty, które pozostają w związku z wystąpieniem, zaostrzeniem oraz podtrzymywaniem zaburzenia
– brak kontroli pacjenta nad objawami somatycznymi i nadmierne koncentrowanie się na sprawach zdrowia
Przewlekłe, zmienne skargi, początek zwykle w wieku dorastania, częściej u dziewcząt
- Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne) : utrata kontroli nad ciałem, zachowaniem, czuciem, pamięcią bez schorzeń somatycznych w związku czasowym ze stresem i silnymi mechanizmami zaprzeczania problemom: amnezja, fuga, stupor, trans i opętanie, zaburzenia ruchu, drgawki, utrata czucia, osobowość mnoga
rozpoznawane także u dzieci przed okresem dorastania
Zaburzenia psychosomatyczne:
czynnościowe:
- układ pokarmowy: nudności i wymioty psychogenne
- układ krążenia: częstoskurcz napadowy, omdlenia, dolegliwości w okolicy serca
- Układ oddechowy: kaszel psychogenny, objaw zatkanego nosa, duszność psychogenna
- Skóra: świąd psychogenny, nadmierne pocenie się
- układ moczowo-płciowy: moczenie się,, częste oddawanie moczu, zespół napięcia przedmiesiączkowego, pochwica, bolesne spółkowanie
Układ mięśniowo-szkieletowy: drżenia, niedowłady, psychogenny kurcz karku, bóle głowy
Inne: psychogenne zaburzenia mowy, bezgłos, mówienie szeptem, jąkanie
Organiczne
- układ pokarmowy: choroba wrzodowa, wrzodziejące zapalenie jelita grubego
- układ krążenia i naczyń: choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie, migrena
- Układ oddechowy: nieżyt naczynioruchowy nosa, nie sezonowy alergiczny nieżyt nosa
Skóra: atopowe zapalenie skóry, pokrzywka, łuszczyca
Układ wydzielania wewnętrznego:
- zaburzenia pod postacią somatyczną częściej u osób narażonych w dzieciństwie na liczne stresowe wydarzenia życiowe o negatywnym obrazie siebie i niskiej samoocenie, mających problemy w relacjach rówieśniczych i silną, często lękową więź z rodzicami
spośród czynników rodzinnych: słaba ekspresja emocji, chłód uczuciowy przy jednoczesnym zwracaniu uwagi na skargi somatyczne
- zaburzenia dysocjacyjne – czynniki biologiczne, genetyczne i fizjologiczne (niski próg wrażliwości na ból, zaburzenia komunikacji werbalnej, impulsywność, zaburzenia habituacji)
problemy rodzinne: częściej obserwowane konflikty w rodzinie, zaburzenia komunikacji, sztywność wzorców i postaw, model „bycia chorym”, nieprawidłowe wzorce rodzicielstwa, maltretowanie fizyczne, wykorzystanie seksualne.
- 5 podstawow7ych wzorców wadliwych interakcji rodzinnych:
- usidlenie, uwikłanie, splątanie
- nadmierne ochranianie
- sztywność
- mała tolerancja konfliktów
Usidlenie, splątanie:
- zależność, potrzeba bliskości, więź emocjonalna o bardzo dużym nasileniu
- podporządkowanie systemowi
- zatracenie indywidualności, autonomii
- wszyscy żyją nawzajem swoim życiem
- różnice są ignorowane i wypierane
Nadopiekuńczość:
- przeświadczenie o licznych niebezpieczeństwach
- członkowie rodziny są wyczuleni na wszelkie niepokojące sygnały
- nadmierne ochranianie często utrudnia rozwój autonomii
Unikanie konfliktów:
- konsekwentne negowanie jakichkolwiek różnic i konfliktów
- nadrzędną zasadą jest utrzymanie „rodzinnej harmonii”
Włączanie dziecka w konflikt małżeński
- rodzice są niezdolni do otwartego konfliktu
- mechanizmy zapobiegające pojawieniu się konfliktu małżeńskiego
zjednoczenie się w sprawowaniu opieki nad chorym dzieckiem
zamiana nieujawnionego konfliktu małżeńskiego w konflikt rodzicielski związany ze sprawiającemu problemy dzieckiem
dziecko staje się mediatorem rodzinnym
0 objaw reguluje stabilność wewnętrzną rodziny i ulega wzmocnieniu
Ciąg dalszy:
Zaburzenia psychosomatyczne
- bliskość – zakres, w którym członkowie rodziny dzielą osobista przesyrzerń, prywatne informacje i emocje
- hierarcha generacyjna – zakres, w którym opiekunowie przyjmują odpowiedzialnośc za dzieci przez dostarczanie opieki stawianie granic w silnym rodzicielskim aliansie oraz nieobecnośc międzypokoleniowych koalicji
- jakość relacji rodzicielskiej – wzorce interakcyjne, tka®e zaigrają wzajemne wsparcie, zrozumienie i adaptacyjną niezgodą (szacunek i rozwiązywanie konfliktów) ws wrogość, odrzucenie i konflikt. Odnosi się do zew. Ekspresji relacji, która wypływa na procesy rodzinne
- triangulacja – włączenie dziecka w rodzicielski konflikt w sposób , który czyni dziecko odpowiedzialnym, obwinionym, kozłem ofiarnym lub naraża na konflikt lojalności
- reaktywność rodzinna – zakres, w którym członkowie rodziny są behawioralnie emocjonalnie i fizjologicznie reaktywni wobec siebie, zależy w części od biobehawioralnej reaktywności każdego
umiarkowany poziom emocjonalno-fizjologicznej reaktywności pozwala na empatyczne reagowanie
ekstremalnie wysoki prowadzi do bardzo silnego, chorobliwego, emocjonalno-fizjologicznego rezonansu wobec siebie nawzajem pogarszając emocjonalnie lub fizyczne zaburzenie
ekstremalnie niski poziom reaktywności może wiązać się z odrzuceniem, unikaniem, brakiem konfrontowania się prowadząc do braku ochrony przed stresorami]
teoria desomatyzacji i resomatyzacji Schura
desomatytzacja - w toku rozwoju niemowlęcia rozwój struktur poznawczych prowadzi do rozwoju emocji i ich regulacji – dziecko uzyskuje zdolność oddzielenia sfery psychicznej i somatycznej oraz uniezależnienia się od zautomatyzowanych procesów homeostatycznych, nie reaguje somatyzacją na pobudzenie.
Resomatyzacja - wydarzenia traumatyczne prowadzą do odnowienia somatyzacji lub braku desomatyzacji i rozwoju zaburzeń psychosomatycznych
Krystal – trauma relacyjna (zaniedbanie, rozstanie, śmierć rodziców lub ich ciężka choroba, przemoc, nadużycie seksualne), hamuje rozwój afekty i przyczynia się do rozwoju aleksytymii
W normalnych warunkach, bezpiecznych relacjach z opiekunem dziecko nawiązuje więź, przywiązuje się, zdobywa doświadczenia, które umożliwiają rozwój emocjonalny, i przez to werbalizuje swoje emocje, opracowuje je poznawczo i reguluje.
Schore – [przywiązanie polega na regulacji emocji w diadzie matka- dziecko, redukcji nadmiernego afektu, zmniejszeniu siły emocji negatywnych i wzmocnieniu emocji pozytywnych co umożliwia rozwój złożonych funkcji refleksyjnych.
Znaczenie aleksytymii dla dysfunkcji psychosomatycznych
„brak słów dla opisu emocji, nieświadomość własnych uczuć lub nieumiejętność ich różnicowania, miedzy emocjami i odczuciami cielesnymi, brak wyobraźni, operacyjny styl myślenia”
„ tłumienie doświadczeń emocjonalnych i niemożność symbolizacji emocji są doświadczane w formie somatycznej dysfunkcja różnych układów fizjologicznych
Osoby z chorobą niedokrwienną serca u po zawale – ubóstwo wyobrażeń i fantazji, osoby z chorobą wrzodową – deficyt wglądu w życie emocjonalne, dzieci z astmą i ich matki – trudności w identyfikowaniu i różnicowaniu emocji.
Uzależnienie i współuzależnienie
- picie jednego z członków jest integralną częścią systemu. Alkoholizm osoby uzależnionej staje się punktem odniesienia dla przeżyć, nastawień, zachowań i procesów występujących w rodzinie
- osoba pijąca dostarcza wszystkim innym problemów życiowych, finansowych i uczuciowych. Rodzina stara się tak wbudować w swoje życie problem alkoholowy, żeby można było z nim funkcjonować.
Patologiczne pice zostaje włączone w homeostatyczny mechanizm funkcjonowania rodzinnego. Niepijący często podejmują działania służące zachowaniu równowagi systemu, które zwrotnie mogą podtrzymać picie. Powtarzające się stereotypowe wzorce zachowań patologicznych odrzucają każdą zmianę, która mogłaby zagrozić stabilności
Pseudointegracja – mechanizmy służące scalaniu rodziny:
- negowanie istniejących problemów – zaprzeczanie spostrzeżeniom, myślom, wyobrażeniom i uczuciom, zwłaszcza negatywnym
- kontrolowanie interakcji, uczuć i zachowań innych (obrona przed wstydem, „poczucie bezpieczeństwa”, poczucie władzy czy przewidywalności) usztywnienie ról i utrata spontaniczności.
Funkcjonowanie rodziny z problemem alkoholowym:
Sztywna granica ze światem zewnętrznym, izolacja (powierzchowne, konwencjonalne kontakty, niezdolność zwrócenia się o pomoc, ukrywanie tajemnicy)
Granice wewnętrzne rozmyte lub sztywne i nieprzepuszczalne
Komunikacja – „martwe pola” , niespójna, oparta na domysłach, w służbie wzajemnego obniżania poczucia własnej wartości
Zniekształcanie rzeczywistości
Brak wzajemności – nikt nikomu nie pomaga lub nadopiekuńczość
Sztywny podział ról – odwrócone
Sztywne zasady, brak jasnych wartości i norm, despotyzm/uległość wobec dzieci, niespójność i niekonsekwencja
Niezdolność wyrażania uczuć, szczególnie pozytywnych, emocjonalne zamrożenie, tłumienie emocji lub zaprzeczanie im, emocjonalny dystans i chłód
Chaos, nieustanny stres, dezorganizacja życia rodzinnego brak poczucia bezpieczeństwa
Liczne gwałtowne konflikty
Koncentracja wszystkich członków rodziny na osobie pijącej, zaniedbywanie własnych potrzeb, przejmowanie odpowiedzialności za pijącego – cała energia skierowana na próbę zmiany zachowań destrukcyjnych alkoholika, zaniedbywanie dzieci
Destrukcyjna silna lojalność kosztem zgodności z indywidualnym przeżywaniem rzeczywistości
Dysfunkcjonalne reguły:
„nie mów” (zmowa milczenia w domu – nie przysparzać zmartwień i nie nasilać kryzysu i poza nim – to tylko nasza sprawa, „Nie czuj” (trzeba być twardym i nie zastanawiać się) „Nie ufaj” (reakcja wobec chaosu, urazu, braku bezpieczeństwa, niespójności działań i niekonsekwencji wychowawczych)
Kontrolowanie interakcji, uczuć i zachowań innych (obrona przed wstydem „poczucie bezpieczeństwa” , poczucie władzy czy przewidywalności) usztywnienie ról i utrata spontaniczności
Perfekcjonizm - ciągłe staranie by zachować „poprawność” zachowań, myśli i uczuć prowadzące do poczucia beznadziejności
Oskarżanie innych członków rodziny, gdy zawodzi kontrola – sposób radzenia sobie ze wstydem
Zaprzeczanie uczuciom, myślom, doświadczeniom, spostrzeżeniom
Niedomykanie spraw – przez wiele lat chroniczne konflikty bez rozwiązania
Picie jako najważniejsza sprawa w rodzinie a alkoholik nie jest za nie odpowiedzialny – trzeba go chronić
Utrzymywanie stanu równowagi kosztem wszystkich osób w rodzinie (odejście od rodziny lub próba zmiany reguł = zagrożenie
Problem alkoholowy jako częśc interakcyjnego procesu w rodzinie i składniki równowagi relacyjnej
Koncentracja na osobie uzależnionej pozwala pozostałym zaprzeczać własnym i innym trudnościom
Życie od kryzysu do kryzysu i intensywne pobudzenie emocjonalne kieruje uwagę pozostałych na rozwiązanie problemów a radzenie sobie z nimi i bycie przydatnym dostarcza poczucia własnej wartości i siły
Symptom alkoholowy – istotny regulator bliskości i dystansu w relacji małżeńskiej oraz „rozwiązanie” dla dylematu między wzajemną zależnością a niezależnością:
- osoba uzależniona jest zależna od partnera i często niezdolna do funkcjonowania bez jego pomocy, a jednocześnie nieobecna emocjonalnie
- partner niepijący oscyluje między skrajnymi reakcjami
- emocjonalna intensywność relacji dostarcza poczucia więzi
(nie zdążyłam)
Fazy przystosowania do uzależnienia w rodzinie (J. Jackson):
Sporadyczne incydenty nadmiernego picia napięcie
Nasilenie incydentów picia wzrost napięć i pretensji
Rezygnacja z zachowań kontrolujących picie alkoholika, koncentracja na zmniejszeniu doraźnych trudności
Niepijący rodzic przejmuje kontrolę nad życiem rodzinnym
Postępowanie niepijącego koncentruje się na rozwiązywaniu problemów bytowych i emocjonalnych
Rodzina podejmuje próby reorganizacji życia
Jeśli alkoholik osiągnie stabilną abstynencję, rodzina włącza go w swoje sprawy i próbuje sobie poradzić z nowymi problemami związanymi z procesem trzeźwienia.
Role pełnione przez dzieci w rodzinie z problemem alkoholowym
zaburzone więzi rodzinne i nieadekwatne wymagania do poziomu rozwoju i możliwości dziecka
przez odgrywanie roli osoba traci swoja tożsamość, prawdziwe Ja na rzecz utrzymania spójności rodziny
zwykle podejmuje różne role w zależności od sytuacji
w dorosłości charakterystyczne jest poruszanie się w obrębie tych samych ról
Sharon Wegscheider(1981)
Bohater rodzinny (zwykle najstarsze dziecko)
Bierze na siebie zadanie wyrównania braków w rodzinie, poświęcenia siebie dla rodziny, udowadniania otoczeniu, że w rodzinie wszystko jest w porządku
Nad wiek dorosły, poważny, nadmiernie obowiązkowy, odpowiedzialny kosztem własnych potrzeb: nie potrafi odpoczywać i rozluźnić się; ignoruje oznaki zmęczenia, choroby i wew. protestu
Sprawia wrażenie osoby odpornej, niepotrzebującej żadnej pomocy -> nie uzyskuje wsparcia,
często wybiera sobie zawód pomagającego innym, perfekcjonista, pracoholik, kontrolujący innych; najczęściej unika alkoholu
Zagubione dziecko (aniołek, dziecko we mgle, niewidoczne dziecko)
Wycofuje się w świat własnych fantazji, lektur, Marzen
Skrywa uczucia, trudno do niego dotrzeć, pomijane, nieistniejące
Nikt nie zwraca na niego uwagi w szkole jest na marginesie klasy
Cena jaką płaci – nieumiejętność kontaktu i współżycia z innymi ludźmi, odruch ucieczki
Maskotka (błazen)
Rozładowuje napięcia w rodzinie, koncentruje uwagę
Nikt nie traktuje go poważnie
Czasem traci granice miedzy żartem a sytuacją serio
Szczególnie narażone na wykorzystywanie, także seksualne „idź połóż się przy ojcu, tylko ty potrafisz go uspokoić”
Aby się nie dać zranić, starają się przypodobać otoczeniu
Źle radzą sobie w sytuacjach stresu i podejmowania odpowiedzialnych decyzji
Kozioł ofiarny, wyrzutek, dewiant
Pro boje odciągnąć uwagę rodziny od problemów przez skupienie jej na sobie
Odbiorcy agresji i upokorzeń, poczucie osamotnienia i odsunięcia -> szuka wsparcia poza domem, w grupach nastawionych antyspołecznie
Często jako pierwsi zgłaszają się o pomoc
Bardzo wrażliwi, działający pod wpływem lęku, bólu, osamotnienia -> pierwotna prośba wołania o miłość, troskę, z czasem mogą stać się nieuświadomioną satysfakcją i zemstą dorosłych
Ułatwiacz , dziecko-rodzic
Rolę te podejmuje dziecko współuzależnione, troszczy się o alkoholika
Jest przekonane ze picie alkoholika jest w gestii jego odpowiedzialności, obwinia siebie
Towarzyszy w picu osoby uzależnionej: pilnuje jej i jej bezpieczeństwa, kupuje piwo, by nie piła wódki, pije z nią by uchronić przed wyjściem z domu i złym towarzystwem
Ratownik – ratuje z opresji
Prowokator – konfrontuje alkoholika z realna rzeczywistością
Ofiara – przejmuje obowiązki na siebie
Dziecko odpowiedzialne- opiekuje się bezradnymi rodzicami i rodzeństwem
Dziecko dopasowujące się – w stałej czujności wobez zmieniającej się sytuacji
Dziecko łagodzące sytuacje – zwraca na siebie uwagę by odwrócić uwagę rodziny i zadowolić rodzinę
Wpółuzależnienie: (wg. Woronowicz 1998)
Pewna forma przystosowania się do nieprawidłowego układu relacji międzyludzkich, która umożliwia zachowanie dotychczasowego układu a jednocześnie odbiera szansę zmiany. Cechą charakteryzującą osoby współuzależnione jest przekonanie o swojej zdolności do wywierania znaczącego wpływu na drugiego człowieka, pomimo powtarzających się niepowodzeń i cierpień z tym związanych. Osoby współuzależnione są nieświadomymi pomocnikami picia.
Poddanie się rytmowi picia alkoholika
Przejmowanie za niego odpowiedzialności
Obsesyjne kontrolowanie go
Pomaganie i nadmierne opiekowanie się nim
Wysoka tolerancja na różnego rodzaju patologiczne zachowania alkoholika z jednoczesnym występowaniem poczucia winy i małej wartości
Współuzależnioną osobą, która pozwala, by zachowania innej osoby oddziaływało na nią ujemnie i która obsesyjnie stara się kontrolować zachowanie oddziałującej na nią w ten sposób osoby <- wg. Beattie (2003)
POCZUCIE ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA INNYCH, PRZUMUS POMAGANIA OSOBIE
Intensywne reakcje emocjonalne wobec problemów innej osoby
Koncentracja na ubieganiu potrzeb i życzeń innej osoby
Brak wglądu we własne potrzeby lub tłumienie ich
Niepewność i poczucie winny
Pociąg do osób w potrzebie lub kłopotach i przyciąganie takich osób
Znużenie, pustka, poczucie bezwartościowości gdy nie ma sytuacji kryzysu
Poczucie bycia ofiara
Niskie poczucie własnej wartości, skłonność do obwiniania się, lęk przed porzuceniem i porażką, perfekcjonizm, czerpanie poczucia wartości z pomagania innym
Rozpaczliwe pragnienie miłości i akceptacji
Tłumienie myśli i uczuć, sztywność i opanowanie, brak spontaniczności
Obsesyjne zamartwianie się problemami innych
Lęk przed brakiem kontroli
Zaprzeczenie problemom, kompulsywne zajmowanie się różnymi sprawami; depresja, choroba, środki uspokajające, wiara w kłamstwa, okłamywanie siebie
Trudności w komunikacji
Rozmyte granice tolerancji
Brak zaufania do siebie i do innych
Lęk przed złością własną i innych, depresja, płacz
Postawy bierno-agresywne
Problemy seksualne (odbywają stosunki, pomimo braku ochoty, fantazjują o zdradzie, unikają seksu, tracą zainteresowanie seksem)
Zaburzenia psychosomatyczne, uzależnienie, agresja, autoagresja
Jako wynik adaptacji do chronicznego przebywania w sytuacji stresowej – współżycia z osobą działającą destrukcyjnie, które powoduje postępujące uwikłanie (Sobolewska 1996)
Jako choroba (Wobiz, 2001), która prowadzi i rozwija się w wyniku wspólnego życia z uzależnionym partnerem i jest procesem ciągłym
Życie emocjonalne ulega degradacji
Utrata zdolności utrzymywania relacji
Utrata zdolności prawidłowego rozpoznawania współodpowiedzialności, obarczanie partnera odpowiedzialnością za własne stany
Postępująca rezygnacja z siebie i własnych potrzeb
Jako zaburzenie osobowości (Cermak 1986) – żony alkoholików mają określone, ukształtowane w dzieciństwie cechy, pierwotne do dysfunkcji związanych z chorobą alkoholowa partnera
Trudności w doznawaniu poczucia własnej wartości
Trudności w wytaczaniu granic miedzy sobą a innymi
WYBIERAMY PARTNERA – z którym możemy powielać wzorce wyniesione z domu
- kogoś kto pozwala wskrzesić te samą atmosferę, kogoś, przy kim doznajemy podobnych emocji
- pragniemy je odtworzyć w nadziei ze wreszcie nad nimi zapanujemy, przezwyciężamy je
W osobie partnera możemy dotrzeć syntezę rodziców; Na poziomie świadomym szukamy kogoś odmiennego od „niedobrego” rodzica; przyjęte przez nas rozwiązanie tego problemu sprawia, ze spotkanie takiego mężczyzny jest bardziej a nie mnie prawdopodobne
Osoby z rodzin problemowych unikają partnerów, którym zależy na ich zadowoleniu
PODSTAWOWE KONSEKWENCJE
Zaburzone więzi emocjonalne w rodzinie
Dziecko narzędziem zaspokajania potrzeb w rodzinie, obniżone poczucie własnej wartości
Chaos nieprzewidywalność, brak wsparcia, negatywna wizja świata
SYNDROM DDA
Podwójna tożsamość: chronologicznie – dorosła, na poziomie emocjonalnym – dziecięca, niedojrzałość emocjonalno-społeczną
Obraz świata:
Chaotyczny, zagrażający
Obawa przed pozytywnymi oczekiwaniami
Brak zaufania do innych
Brak wiary w to, że jest się kochanym
Niepewność dotycząca tego, co jest „normalne”
Nieumiejętność bycia „tu i teraz” – postrzeganie rzeczywistości przez pryzmat raniących doświadczeń z dzieciństwa, poczucie piętna
Obraz Ja i specyficzne cechy:
Zaburzone poczucie własnej wartości
Niejasny obraz siebie, brak świadomości własnych potrzeb
Brak poczucia bezpieczeństwa, nasilony lęk, brak zaufania do siebie
Tendencja do traktowania siebie w sposób przedmiotowy
Tendencje autodestrukcyjne do prób samobójczych
Objawy przed utrata kontroli
Uogólnione poczucie winy
Brak umiejętności realizacji własnych dążeń
Przewaga reagowania nad działaniem w konsekwencji koncentracji na innych
Tendencja do schorzeń psychosomatycznych
Tendencja do uzależnień
EMOCJONALNOŚĆ:
Cierpienie powodowane zalegającym smutkiem i obawą przed zagrożeniem
Odrętwienie emocjonalne
Poczucie winy przy robieniu czegoś dla siebie
Podatność na zranienia
Tendencja do przezywania życia w pozycji ofiary
FUNKCJONOWANIE W RELACJACH Z INNYMI:
Niewłaściwe wytyczanie granic
Trudności w harmonijnej pracy, brak umiejętności społecznych
Poczucie osamotnienia, inności i izolacji
Trudności w tworzeniu bliskich związków
Tendencja do kłamstwa
Brak umiejętności przebaczania
Łatwiejsze znoszenie sytuacji trudnych niż spokojnego, ustabilizowanego życia – poczucie zagrożenia „ciszy przed burzą”, zmęczenia, beznadziejności, nudy
OBJAWY STRESU POSTTRAUMATYCZNEGO:
Obecność w doświadczaniu jednostki zdarzenia niemieszczącego się w obszarze normlanych ludzkich doświadczeń
Przeżywanie traumy w snach, wspomnieniach itp.
Niewrażliwość na otoczenie
Celowe unikanie bodzćów związanych z urazem
Zespół rozwija się w różnym czasie od sytuacji urazowej
OBJAWY U DDA:
Trauma -> ponowne przezywanie urazu
Odrętwienie psychiczne
Okresowy lub przewlekły lęk i depresja, fałszowanie rzeczywistości
Wzmożona czujność wobec otoczenia i kontrola, lęk przed zmianami i ich unikanie
Objawy PTSD nasilają się pod wpływem wydarzeń aktualizujących przykre dzieciństwo
W PRZYSZŁOŚĆI:
Rodzinny bohater -> nadodpowiedzialność, pracoholizm, trudność z zaufanie z uczuciami, zgorzkniały,
Kozioł ofiarny -> nieustanne niepowodzenia z powodu autodestrukcyjnych skłonności, nieprzystosowanie, odrzucenie społeczne, outsiderzy
Zagubione dziecko -> izolacja, małomówność, brak otwartości
Maskotka -> rozweselający innych, wewnątrz permanentny smutek i lęk, niepewność, trudności w nawiązywaniu głębszych relacji, wrażenie że nigdy nie będzie traktowany poważnie
Typowe dolegliwości osób współuzależnionych: zaburzony układ trawienny, nudności, wymioty, bóle migrenowe, bóle brzucha, problemy z wydalaniem