Bankowość Centralna
BANK CENTRALNY (central bank) - to bank danego kraju, którego głównym celem jest utrzymywanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to jego podstawowego celu.
Dzisiaj jest on przede wszystkim odpowiedzialny za wartość waluty narodowej, regulowanie płynności sektora bankowego, emisję pieniądza oraz stabilność cen, czyli przeciwdziałanie narastaniu inflacji.
Wszystkie kraje Unii Europejskiej zapewniÅ‚y konstytucyjnie caÅ‚kowita niezależność banków centralnych (jest to m.in. warunek czÅ‚onkostwa w UE).Niezależność banku centralnego można wskazać w 3 aspektach:Â
Niezależność funkcjonalna oznacza, że bank centralny posiada takie uprawnienia i kompetencje, które pozwalają mu na samodzielne prowadzenie polityki pieniężnej. Rząd i politycy nie mają prawa wpływać na jego decyzję nawet jeśli się z nimi nie zgadzają
Niezależność finansowa polega na tym, że bank centralny finansuje się samodzielnie,
Niezależność personalna oznacza, ze nie można odwoływać organów banku centralnego, a także, że członkowie organów banku centralnego nie mogą mieć nic wspólnego z politykami
Bank centralny sprawuje 3 zasadnicze funkcje:
- centralny bank państwa oznacza to, że świadczy usługi bankowe instytucją rządowym, w tym miedzy innymi prowadzi rachunek Ministerstwa Finansów.
- bank emisyjny bank centralny zajmuje się w imieniu państwa emisją pieniądza. Bank centralny jest jedyną instytucją, uprawnioną do emitowania znaków pieniężnych danego państwa. Bank emisyjny decyduje również o ilości pieniądza, znajdującej się w obiegu – w celu oddziaływania na te wielkość używa własnych instrumentów: m.in. stóp procentowych i operacji otwartego rynku.
- bank banków bank centralny świadczy usługi bankowe na rzecz innych banków: przyjmuje ich depozyty oraz udziela kredytów. Bank centralny jest odpowiedzialny za stabilność oraz bezpieczeństwo całego systemu bankowego. Bank centralny jest bankiem rezerwowym i dla banków komercyjnych oraz „pożyczkodawcą ostatniej instancji. Oznacza to, że w razie potrzeby banki komercyjne mogą uzyskać kredyt w banku centralnym
Narodowy Bank Polski
Narodowy Bank Polski to bank centralny Rzeczypospolitej Polskiej z siedzibą w Warszawie. Głównym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen.
Podstawowymi organami Narodowego Banku Polskiego sÄ…:
- Prezes NBP powoÅ‚ywany jest przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, na 6-letniÄ… kadencję Â
- Rada Polityki Pieniężnej w jej skład wchodzi 9 członków, powoływanych po trzech przez Prezydenta, Sejm i Senat oraz przewodniczący, którym jest Prezes NBP. Członkowie Rady Polityki Pieniężnej powoływani są tylko na jedną 6 letnią kadencję.
- Zarząd NBP w skład zarządu wchodzą Prezes NBP jako przewodniczący oraz członkowie zarządu NBP w liczbie od 6 do 8, w tym 2 wiceprezesów NBP.
Polityka pieniężna - działania mające na celu zapewnienie stabilności cen. Politykę pieniężną państwa prowadzi bank centralny lub inna instytucja rządowa upoważniona do realizacji tej funkcji. Oddziałuje ona na poziom podaży pieniądza oraz na kursy walutowe.
Istota:
- stabilny poziom cen,
- jakość waluty.
Podaż pieniądza - ilość pieniądza w obiegu. Zmiany w podaży pieniądza powodują wzrost lub spadek stopy procentowej i wpływają na wydatki w takich dziedzinach jak inwestycje przedsiębiorstw, budownictwo mieszkaniowe i eksport netto. Ograniczenie podaży pieniądza prowadzi do wzrostu stóp procentowych i spadku inwestycji, co z kolei pociąga za sobą spadek PKB i niższą inflację. Natomiast w przypadku spadku koniunktory, aby pobudzić działalność gospodarczą, bank centralny może zwiększyć podaż pieniądza i obniżyć stopy procentowe.
Metody wpływania na podaż pieniądza przez bank centralny:
w celu zwiększenia podaży (polityka ekspansywna):
obniżenie stopy redyskontowej celem zwiększenia pożyczek dla banków komercyjnych
zakup rządowych papierów wartościowych na otwartym rynku;
obniżenie poziomu rezerw obowiązkowych;
w celu zmniejszenia podaży (polityka restrykcyjna):
podwyższenie stopy redyskontowej celem zmniejszenia pożyczek dla banków komercyjnych;
sprzedaż posiadanych rządowych papierów wartościowych;
podwyższenie poziomu rezerw obowiązkowych.
WÂ Polsce za politykÄ™ monetarnÄ… odpowiedzialny jest bank centralny - Narodowy Bank Polski.
Celem finalnym Narodowego Banku Polskiego jest utrzymywanie niskiej inflacji i zapewnienie stabilności. W okresie dobrej koniunktury, gdy rosną wydatki konsumentów i przedsiębiorstw, a więc rośnie globalny popyt, zwiększa się presja inflacyjna (presja na wzrost cen).Wówczas bank centralny podnosi stopę procentową, co prowadzi do ograniczenia popytu (przedsiębiorstwa i konsumenci zaciągają mniej kredytów, zmniejszają się więc ich wydatki) i powstrzymania wzrostu cen. W okresach recesji występuje natomiast presja na spadek cen (presja deflacyjna). Wówczas bank centralny, dążąc do utrzymania stabilności cen obniżając stopy procentowe, może wpłynąć na pobudzenie popytu (oferując tani kredyt), a poprzez to na pobudzenie koniunktury.
Kurs walutowy – cena danej waluty wyrażona w innej walucie
Rodzaje kursów walutowych
Kurs sztywny – ustalony przez organ państwa, nie podlega wahaniom
Kurs stały – ulega wahaniom wywołanym grą popytu i podaży, zakres wahań jest ściśle określony
Kurs płynny – kształtowany jedynie poprzez popyt i podaż
Kursy stałe
dewaluacja – skokowe, administracyjne zmniejszenie międzynarodowej wartości waluty
rewaluacja – skokowe, administracyjne zwiększenie międzynarodowej wartości waluty
Kursy płynne
deprecjacja – spadek międzynarodowej wartości waluty
aprecjacja – wzrost międzynarodowej wartości waluty
W polityce pieniężnej pieniądz spełnia trzy podstawowe funkcje:
środka wymiany (funkcja wynikająca z tzw. podwójnej zbieżności potrzeb) i środka płatniczego,
miernika wartości,
środka przechowywania wartości i odroczonych płatności.
Instrumenty:
- rezerwa obowiązkowa (zarządzanie podażą pieniądza)
- operacje otwartego rynku
- operacje kredytowo – depozytowe
Uzupełniające instrumenty:
- interwencje walutowe
Instrumenty PM
- obligatoryjne - fakultatywne
* rezerwa obowiÄ…zkowa * operacje otwartego rynku
* kredyty refinansowe
Rezerwa obowiÄ…zkowa
– procentowo określona część depozytów pozyskanych od klientów, musi być odprowadzona przez bank komercyjny do BC.
Operacje K – D
Kredyty refinansowe (obligatoryjne) – kredyty udzielane przez BC bankom komercyjnym
Operacje otwartego rynku
- transakcje kupna – sprzedaży papierów wartościowych pomiędzy BC a bankami komercyjnymi (są dobrowolne)
Rodzaje operacji otwartego rynku:
w przypadku operacji bezwarunkowych bank centralny kupuje (outright purchases) lub sprzedaje (outright sales) papiery wartościowe, bez żadnych dodatkowych zobowiązań. Wykonanie tych operacji nie podlega żadnym obostrzeniom i ma charakter natychmiastowy.
(wszystko jest jasne co do dnia godziny, dobrowolna, minimalizacja ryzyka)
- warunkowe
w przypadku operacji warunkowych zakłada się wystąpienie transakcji odwrotnej, co oznacza, że w zależności od rodzaju przeprowadzanych operacji otwartego rynku strona, która sprzedaje dłużne papiery wartościowe jest zobowiązana do ich ponownego nabycia w określonym terminie i po z góry ustalonej cenie. W ramach operacji warunkowych rozróżnia się:
Repo – NBP warunkowo kupuje PW
Revers Repo – NBP warunkowo sprzedaje PW
Największe znaczenie w przypadku instrumentów PM mają właśnie operacje otwartego rynku.
Instytucje polityki pieniężnej w Polsce:
- NBP,
- Rada Polityki Pieniężnej,
- Komisja Nadzoru Finansowego.
Aktualne stopy:
- redyskonto weksli (ponowne dyskonto) - określa cenę, po jakiej bank centralny skupuje weksle od banków komercyjnych. Wcześniej weksle te zostały nabyte przez banki komercyjne od swoich klientów, ustalana przez RPP – 4,75%
- lombardowa - określa najwyższy poziom oprocentowania kredytów udzielanych przez bank centralny bankom komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych (tzw. kredyty lombardowe). Cena pieniądza na rynku międzybankowym może przekroczyć poziom stopy lombardowej, ale zdarza się to tylko w momentach, gdy banki gwałtownie potrzebują pieniędzy. Stopa lombardowa NBP to jedna z podstawowych stóp procentowych w Polsce, jej poziom ustalany jest przez RPP – 6%
- referencyjna - (interwencyjna, repo) określa minimalną cenę, po jakiej bank centralny organizuje operacje otwartego rynku na rynku międzybankowym, ustalana przez RPP – 4,5%
- depozytowa - określa oprocentowanie jednodniowych depozytów składanych przez banki komercyjne w banku centralnym. Stopa ta określa najniższe możliwe oprocentowanie na rynku – 3%