POLITYKA PIENIĘŻNA W SKRÓCIE: SPIRALA INFLACYJNA I PODSTAWOWE STRATEGIE WSPÓŁCZESNYCH BANKÓW CENTRALNYCH

Michał Brzoza-Brzezina

Literatura:

1. W. Baka „Bankowość centralna, funkcje, metody, organizacja”. Biblioteka menedżera i bankowca, Warszawa 1998. s. 11-68.

2. Brzoza-Brzezina, M. 2003. „Transmisja monetarna”, mimeo, http://akson.sgh.waw.pl/~mbrzez

3. Polański, Z., Pietrzak, B., Woźniak, , B. 2003. „System finansowy w Polsce”, PWN, Warszawa.

Spirala inflacyjna

i - nominalne stopy procentowe banku centralnego

R - realne stopy procentowe na rynku depozytowo kredytowym

AD - zagregowany popyt

M - podaż pieniądza

B - baza monetarna

E - kurs walutowy

W - płace nominalne

Π - stopa inflacji

Π^e - oczekiwana stopa inflacji

Bank centralny może sterować stopami procentowymi lub kursem walutowym. Stąd wynikają dwie podstawowe rodzaje strategii BC: strategia bezpośredniego celu inflacyjnego oraz strategia kursowa.1. Kontrola inflacji przez stopy procentowe - strategia bezpośredniego celu inflacyjnego

Instrumentem wielu banków centralnych są stopy procentowe.

Wpływ polityki pieniężnej na inflację oparty jest wtedy na następującym schemacie:

TRANSMISJA MONETARNA

Stopy procentowe

Stopy procentowe od różnych instrumentów finansowych,

• zwykła pożyczka (pożyczasz 100, zwracasz 110).

• obligacje kuponowe (wartość nominalna 100, co roku wypłata 10 przez 10 lat, potem zwrot 100). Obligacje SP.

• obligacje zero-kuponowe (zdyskontowane) (cena zakupu poniżej wartości nominalnej np. 90, po roku wypłata 100) Bony skarbowe.

Obliczamy wartość bieżącą wszystkich przyszłych wypłat i przyrównujemy do ceny:

np. dwuletnia obligacja, o wartości nominalnej 100 zł, nabyta za 95 zł, dwa kupony po 10 zł:

Nominalne i realne stopy, równanie Fishera:

W procesie transmisji podstawową rolę odgrywają realne stopy procentowe!!!

Kanały transmisji monetarnej

1. Tradycyjny kanał stóp procentowych

AD=C+I+G+X-M

• Wpływ stóp procentowych na popyt inwestycyjny:

Funkcja produkcji Y=F(K,L)

Krańcowy produkt kapitału MPK.

MPK to zwrot z kapitału, czyli przyrost produkcji jaki da nam zainwestowanie kolejnej jednostki kapitału. Oznacza to, że opłaca się inwestować, dopóki stopa procentowa jest niższa od MPK.

Restrykcyjna polityka pieniężna ogranicza popyt inwestycyjny!!!

• Wpływ stóp procentowych na popyt konsumpcyjny

Substytucja międzyokresowa jest skutkiem zmiany stóp procentowych. Wzrost stóp zachęca do odkładania konsumpcji dzisiejszej na jutro.

Restrykcyjna polityka pieniężna prowadzi do spadku popytu konsumpcyjnego!!!

2. Kursowy kanał transmisji

• Wpływ stóp procentowych na popyt zagraniczny

Wzrost stóp procentowych powoduje przesunięcie z zagranicznych w krajowe papiery wartościowe, stąd wzmocnienie (aprecjacja) waluty krajowej i spadek popytu zagranicznego na nasze dobra.

Przykład: 1DM=2.5PLN. Jogurt kosztuje 2 PLN=0,8 DM. Kurs ulega aprecjacji 1DM = 2 PLN, jogurt kosztuje 2 PLN = 1 DM. Spada popyt zagraniczny.

Restrykcyjna polityka pieniężna prowadzi do spadku popytu zagranicznego!!!

• Bezpośredni wpływ kursu walutowego na ceny importu

Aprecjacja kursu powoduje spadek cen towarów importowanych i spadek krajowej inflacji (ponieważ w koszyku dóbr, na podstawie którego obliczana jest inflacja są również dobra importowane).

Restrykcyjna polityka pieniężna prowadzi do spadku inflacji!!!

3. Rola oczekiwań inflacyjnych w strategii BCI

• napędzają spiralę płacową

• obniżają realne stopy procentowe

Dlatego BC musi stabilizować również oczekiwania inflacyjne.

• przez umacnianie własnej niezależności (od rządu)

• przez umacnianie własnej wiarygodności (realizacja celów inflacyjnych)

• poprzez zastosowanie nominalnej kotwicy

• poprzez lepszy kontakt ze społeczeństwem (BCI, przejrzystość procedur, polityka informacyjna)

Neutralność pieniądza

Pieniądz jest neutralny, kiedy zmiany jego podaży prowadzą wyłącznie do proporcjonalnego dostosowania się wielkości nominalnych i nie wpływają na realne zmienne ekonomiczne, jak produkcja, bezrobocie, czy realny kurs walutowy.

AD - zagregowany popyt jest malejącą funkcją ceny w związku z efektem realnych zasobów

SAS - w krótkim okresie zmiany w popycie zagregowanym rozłożą się na wzrost cen i produkcji. Dzieje się tak, ponieważ ceny są lepkie (nie ulegają natychmiastowemu dostosowaniu), menu cost.

LAS - w długim okresie możliwości produkcyjne gospodarki są dane zasobem kapitału i funkcją produkcji, zatem wzrost popytu powoduje wyłącznie wzrost poziomu cen.

Badania empiryczne dowodzą, że pieniądz jest neutralny w średnim i długim horyzoncie czasowym, natomiast w krótkim okresie może powodować odchylenie wielkości realnych od poziomów równowagi.

2. Kontrola cen przez kurs walutowy - strategie kursowe

Kurs walutowy to cena jednej waluty wyrażona w jednostkach innej waluty.

Przykład: kurs złotego względem USD: E=4.05

Kurs USD względem złotego: E=0.25

Pod wpływem sił rynkowych:

Aprecjacja: wzrost wartości waluty (spadek E)

Deprecjacja: spadek wartości waluty (wzrost E)

Decyzją administracyjną:

Rewaluacja: wzrost wartości waluty (spadek E)

Dewaluacja: spadek wartości waluty (wzrost E)

Teorie kształtowania się kursów walutowych

1. Sprzedaż waluty obniża jej cenę, kupno podnosi.

2. Parytet siły nabywczej (długookresowa teoria kursu walutowego)

Takie same dobra powinny kosztować w dwóch krajach tyle samo.

E=P/P*

Przykład: 1DM=2 PLN. Jeśli koszyk dóbr w Niemczech kosztuje 10 DM, w Polsce 30 Zł.=15DM, to będziemy sprowadzać te dobra z Niemiec, wpływając na kurs, tak długo, aż cena się wyrówna. Czyli 1DM=3PLN.

Wady:

• nie wszystkie dobra podlegają wymianie międzynarodowej

• koszty transportu

• bariery celne

• na kurs wpływają nie tylko rozliczenia importowo - eksportowe, ale również finansowe

3. Parytet stóp procentowych (krótkookresowa teoria kursu walutowego)

Stopy procentowe w dwóch krajach powinny być równe z dokładnością do oczekiwanych zmian kursu walutowego.

Przykład: W USA stopa procentowa wynosi 5%, w Polsce 15%, oczekuje się deprecjacji złotego o 5%. Czy parytet stóp procentowych jest zachowany? Ile więcej można zarobić w Polsce? W którą stronę płyną pieniądze? Co dzieje się z kursem walutowym?

Powyższe teorie oznaczają, że bank centralny może wpływać na poziom kursu walutowego poprzez interwencje na rynku walutowym lub poprzez politykę stóp procentowych.

1. Interwencja rynkowa:

Przykład bank interweniuje w obronie krajowej waluty: kupuje złotówki, sprzedaje dolary- aprecjacja złotego

2. Polityka stóp procentowych: bank podwyższa stopy: napływ kapitału portfelowego, aprecjacja złotego

Wpływ kursu na poziom cen

Bezpośredni: przez ceny finalnych dóbr importowanych.

Przykład: samochód francuski kosztuje 50.000 FF. 1FF=0,60 PLN. ⇒ Samochód kosztuje 30.000 PLN.

Złoty się umacnia 1FF=0,50 PLN ⇒ Samochód kosztuje 25.000 PLN.

Pośredni:

• Przez ceny pośrednich dóbr importowanych.

• Przez stabilizację oczekiwań inflacyjnych

Niespójność celów monetarnych i kursowych

Nie można jednocześnie kontrolować kursu walutowego i prowadzić autonomicznej polityki pieniężnej.

Przykład: Sztywny kurs walutowy, konieczna interwencja BC w obronie krajowej waluty przed aprecjacją. BC kupuje $ sprzedaje złote. Utrzymuje sztywny kurs, ale kosztem zwiększenia podaży pieniądza krajowego.

Systemy kursowe

1. Kurs płynny (free float)

BC nie ingeruje w kształtowanie się kursu walutowego. Aprecjacja bądź deprecjacja następuje na skutek gry sił rynkowych, tak aby zrównoważony był bilans płatniczy.

Zalety:

• brak zobowiązań ze strony BC

• pełna kontrola podaży pieniądza (stóp procentowych)

• pełne ryzyko gry na rynku walutowym ponoszą podmioty gospodarcze - wymuszenie racjonalnych zachowań

• rozwój rynku finansowego (instrumenty pochodne)

Wady:

• brak kontroli nad wahaniami kursowymi

• niestabilne warunki dla HZ

• brak nominalnej kotwicy stabilizującej oczekiwania i inflację

Przykłady: brak

2. Kurs płynny kierowany (dirty float)

Tak jak kurs płynny, ale BC pozostawia sobie możliwość podjęcia interwencji

Dodatkowe zalety:

• BC nie ma związanych rąk w przypadku niepożądanych ruchów kursowych

Dodatkowe wady:

• podmioty gospodarcze liczą na interwencje i nie zachowują się racjonalnie

Przykłady: Polska, EMU, USA

3. Kurs sztywny

BC zobowiązuje się utrzymywać sztywny kurs walutowy (ewentualnie z przedziałem wahań), posiada częściowe pokrycie emisji pieniądza krajowego w rezerwach walutowych.

Zalety:

• stabilizacja oczekiwań inflacyjnych

• przewidywalne warunki dla HZ

• stabilizacja cen importu

• dobry w małych, otwartych gospodarkach

Wady:

• ryzyko kryzysu walutowego

• obniżone ryzyko dla kapitału spekulacyjnego

• szybka realna aprecjacja (przy wysokiej inflacji) waluty krajowej

• częściowa utrata kontroli nad podażą pieniądza

• nadszarpnięta wiarygodność po kryzysach walutowych

Przykłady: Polska 1990-1991: 9500 zł =1$, kredyt stabilizacyjny z MFW na utrzymanie zobowiązań kursowych: 1 mld $.; Bretton Woods 1944-71; ESW 1973-1992; ERM 2;

4. Currency board (zarząd walutą)

BC zobowiązuje się utrzymywać sztywny kurs i ma pełne pokrycie krajowej emisji pieniądza gotówkowego w walucie zagranicznej. Długookresowe zobowiązanie często zapisane ustawowo. Automatyczna wymienialność.

Zalety:

• bardzo wysoka wiarygodność

• natychmiastowa stabilizacja oczekiwań inflacyjnych

• natychmiastowa stabilizacja cen importu i inflacji na poziomie zbliżonym do kraju z walutą rezerwową

• mechanizm automatycznej stabilizacji

• brak kredytu dla rządu

• brak ryzyka kryzysu walutowego

• dobry w MOG

Wady:

• całkowita utrata kontroli nad podażą pieniądza

• brak instytucji pożyczkodawcy ostatniej instancji

Przykłady: Argentyna, Estonia, Bułgaria, Hong-Kong.

5. Sztywny pełzający (crawling peg)

Kurs centralny (parytet) podlega codziennej dewaluacji, wąskie pasmo dopuszczalnych wahań wokół parytetu (np. +/- 1%)

Zalety:

• stabilizuje oczekiwania inflacyjne

• przewidywalne warunki dla HZ, nie dopuszcza do nadmiernej realnej aprecjacji waluty krajowej

Wady:

• wprowadza inercję inflacyjną

• zmniejsza ryzyko dla kapitału spekulacyjnego

• znacząco ogranicza kontrolę krajowej podaży pieniądza (stóp procentowych)

• ryzyko kryzysu walutowego

Przykłady: Polska 1991-1995; Węgry (+/- 2,25%).

6. Pełzające pasmo wahań (crawling band)

Kurs centralny (parytet) podlega codziennej dewaluacji, szerokie pasmo dopuszczalnych wahań wokół parytetu (np. +/- 15%)

Zalety:

• nie dopuszcza do nadmiernej realnej aprecjacji waluty krajowej

• umożliwia stopniowe tłumienie inflacji

• wprowadza element ryzyka dla kapitału spekulacyjnego

Wady:

• wprowadza inercję inflacyjną

• może ograniczać kontrolę krajowej podaży pieniądz (stóp procentowych)

• ryzyko kryzysu walutowego

Przykłady: Polska (1995-1999), Izrael.

7. Unia Walutowa

Wspólna waluta, wspólna polityka pieniężna, wspólny bank centralny. Przykład: EUGiW

Zalety:

• nieodwołalnie sztywny kurs - doskonałe warunki dla HZ

• spadek kosztów transakcyjnych

• zwiększenie przejrzystości rynku

• większa rola międzynarodowa wspólnej waluty

Wady:

• ryzyko wystąpienia szoków asymetrycznych - brak możliwości dostosowań kursowych, brak reakcji polityki pieniężnej

Michał Brzoza-Brzezina Podstawy współczesnej polityki pieniężnej

1

i

R

AD

M

B

E

Π

Π^e

W

r

Tradycyjny kanał stóp procentowych

Kanał kursowy

Kanał kredytowy

Ceny aktywów

AD

Y

P

Kanały transmisji monetarnej

Neutralność pieniądza

i_BC

i

Y

K

MPK

K

r

K*

P

SAS

AD

LAS

Y

---