USA

Powstanie Stanów Zjednoczonych

Anglia na terenie Ameryki założyła 13 kolonii, w sprawy których przez długi czas nie ingerowała. Sytuacja zmieniła się w drugiej połowie XVIII w. Do zaostrzenia stosunków doszło w Bostonie, po raz pierwszy w 1770r., a drugi w 1773r. W następnym roku zwołano I Kongres Kontynentalny, który uchwalił umiarkowaną Deklarację praw i krzywd, skierowaną do Jerzego III. Wywołała ona interwencję brytyjską w 1775r. W jej obliczu zwołał się w Filadelfii II Kongres Kontynentalny, który 4.07.1775r. wydał Deklarację Niepodległości, uznając kolonie za „wolne i niepodległe państwa”. Ostatecznie wojna zakończyła się w 1783r., podpisaniem traktatu wersalskiego, w którym Wielka Brytania uznała „wolność, suwerenność i niezawisłość” 13 stanów. Wtedy też zwyciężyła idea przekształcania konfederacji (nie ogranicza suwerenności poszczególnych państw, ale pewne funkcje zobowiązują się one wykonywać wspólnie) w federację(państwo związkowe, którego części składowe mają samodzielność prawną i określony zakres samodzielności politycznej; części składowe państwa są podmiotami federacji i mają własny podział administracyjno-terytorialny). Stan ten zatwierdziła konstytucja z 1787r.

System rządów prezydenckich, jaki stworzyła konstytucja USA, uchodzi do dziś za wzorcowy, klasyczny model sprawowania władzy w państwach demokratycznych. Prezydentem mogła być wybrana osoba, która ukończyła 35 lat i zamieszkiwała w USA przez co najmniej 14 lat. Kadencja sprawowana była przez 4 lata. Pierwotnie liczba kadencji była nieograniczona. W każdym razie J. Waszyngton wybrany na tą funkcję po raz trzeci – odmówił jej przyjęcia, uznając to za niedemokratyczne. Jego decyzja ustaliła niepisaną praktykę konstytucyjną ograniczając liczbę kadencji do dwóch. Zasadę tę naruszył Franklin Roosvelt, wybrany na prezydenta aż czterokrotnie w latach 1932-1945. W związku z tym przyjęto poprawkę do konstytucji, zgodnie z którą ta sama osobą mogła pełnić urząd przez dwie kadencje.

Wybory prezydenckie określano jako pośrednie. Najpierw wybierano elektorów, których każdy stan posiadał tylu, ilu miał łącznie przedstawicieli w Kongresie(obecnie 538). Początkowo elektorów powoływały zgromadzenia stanowe. Od połowy XIX w. przyjął się jednak zwyczaj ich wyboru.
Następnie elektorzy wybierali prezydenta. Kandydaci na prezydenta delegowani byli przez komitety krajowe i ogólnokrajowe konwencje każdej z dwóch partii działających w strukturze amerykańskiego życia politycznego (republikańskiej i demokratycznej). W praktyce wybór elektora oznaczał głosowanie na określoną partię i jej kandydata na prezydenta. Stąd mimo formalnie pośredniego charakteru wyborów prezydenckich, w rzeczywistości stały się one bezpośrednie. Wyboru dokonywano bezwzględną większością głosów elektorskich. Jeżeli żaden z kandydatów nie zdołał jej osiągnąć, wybory dokonywała Izba Reprezentantów. ( Jeffersona 1800r., Adamsa 1824r.)
Wraz z wyborem prezydenta dokonywano również wyboru wiceprezydenta. Początkowo jego pozycja była niewiele znacząca, wzrosła dopiero po 1945r. Ważne było to, że w przypadku śmierci, rezygnacji lub złożenia z urzędu prezydenta jego funkcję z mocy prawa obejmował wiceprezydent.

Konstytucja przyznała prezydentowi bardzo szerokie prawa wykonawcze. Był on głównodowodzącym armii, floty i milicji stanowej, miał prawo zawierania, za radą i zgodą Senatu, traktatów międzynarodowych, stosował prawo łaski, powoływał ambasadorów, sędziów i innych urzędników federalnych, prowadził politykę zagraniczną, kierował sprawami administracji będącymi w gestii federacji oraz wystawiał akty nominacyjne. Praktyka konstytucyjna jeszcze bardziej rozszerzyła zakres władzy prezydenckiej szczególnie po II WŚ. W rezultacie prezydent stał się osobą egzekutywą.

Administracja Centralna

Początki zarządu centralnego zaczęto tworzyć w 1789r. Kongres powołał wtedy pierwsze ministerstwa, zdane departamentami. Początkowo było ich trzy: Departament Stanu, Departament Skarbu i Departament Wojny. Nieco później ukształtował się Departament Poczty i Urząd Prokuratora Generalnego(obecnie 14). Departamentami kierowali urzędnicy, zwani sekretarzami stanu, z wyjątkiem Adwokata Generalnego, stojącego na czele Departamentu Sprawiedliwości i Generalnego Poczmistrza, który przewodniczył Departamentowi Poczty. Wszyscy sekretarze byli mianowani (za zgodą Senatu) i odwołani przez prezydenta. Nie mogli być członkami Kongresu. Odpowiedzialność polityczną ponosili tylko przed prezydentem, zaś konstytucyjną przed Kongresem.
Sekretarze posiadali jedynie oficjalne stanowisko doradców prezydenta. Tym samym nie tworzyli formalnego gabinetu. Zebraniom sekretarzy przewodniczył prezydent. Decydował on też o tym, który z nich miał wziąć w nim udział. Opinie sekretarzy nie były dla prezydenta wiążące, gdyż wszelkie decyzje podejmował on samodzielnie.

Administracja Terytorialna

Stany Zjednoczone są dzisiaj wzorem państwa federalnego, jednak twórcy konstytucji mieli problem z nazwaniem formy państwa, którą stworzyli, ponieważ dotychczas nie była ona znana w historii.
Ustrój i kompetencje poszczególnych stanów regulowały ich własne konstytucje. Pierwsze z nich uchwalono już w 1776r.(New Hampshire, Karolina Południowa). W prawie wszystkich stanach konstytucje uchwaliły zgromadzenia ogólne bądź rewolucyjne, wywołane przez wyborców. W dwóch stanach projekty konstytucji opracowały specjalnie wybrane konwenty, a następnie przyjęli je obywatele. Większość konstytucji stanowych składała się z dwóch części – pierwsza zawierała Deklarację praw, drga – normowała ustrój władz, wzorcowany na systemie federalnym.
Władza wykonawcza należała do gubernatora, w niektórych stanach noszącego tytuł prezydenta, wybieranego pierwotnie na okres roku w wyborach bezpośrednich, przez ciała prawodawcze lub specjalnie tworzone rady, w zależności od stanu. Od kandydata wymagano wykazania się odpowiednim majątkiem( posiadłość ziemska, czas zamieszkiwania, religia). W późniejszych latach te kwestie uległy zmianom. Uprawnienia wykonawcze gubernatora są porównywalne do federalnej władzy prezydenta.
Organizacja lokalna poszczególnych stanów opiera się na zarządzie przyjętym z okresu pierwszych kolonii. W stanach północnych podstawową jednostką lokalną była gmina. Jej organem naczelnym było zgromadzenie gminne, w którym brali udział wszyscy pełnoletni obywatele. Przewodniczył im moderator. Zgromadzenie wybierało zarząd gminy i lokalnych urzędników zarządzających jej majątkiem i kierujących administracją terenową. Wyższą jednostką administracyjną było hrabstwo. Nie odgrywało ono jednak istotnej roli. Natomiast w stanach południowych podstawową jednostką administracji było hrabstwo. Na jego czele stał mianowany przez gubernatora szeryf. Niższą jednostką była parafia.

W USA dualizm władzy utrwalił w zakresie administracji rozwinięte formy władztwa federalnego i lokalnego. Organami rządowymi łączącymi kompetencje trójpodziału władzy stały się agendy administracyjne. Pierwsze powstały w 1789r. dla spraw importu towarów i inwalidów wojennych. Z czasem zaczęły powstawać następne. Funkcje tych agencji można sprowadzić do prawotwórczych, orzekających i nieformalnych. W ramach funkcji orzekających agencje miały prawo rozstrzygać spory administracyjne, prowadząc przesłuchania i postępowania oraz wydając nakazy i decyzje o charakterze zobowiązującym. Ich sądowa kontrola była bardzo ograniczona. Krytyka dotyczyła zwłaszcza zatrudnionego personelu, procedury i treści ich aktywności, o których to rzeczach decydowały względy polityczne, a nie merytoryczne. Obok agencji rozwijała się w USA instytucja kontroli administracyjnej. Uważano ją za organ specjalny, powołany do załatwienia skarg i wniosków obywateli. Powołany został na różnych szczeblach m.in. rządowym, publicznym.

Podsumowanie

Administracja federalna w USA miała początkowo charakter biurokratyczny, poddana słabszej niż w Anglii kontroli organu przedstawicielskiego – Kongresu. Prezydent, stojący na czele administracji, ponosił bowiem i ponosi do tej pory, podobnie jak wszyscy wyżsi urzędnicy federalni, wyłącznie konstytucyjną, czyli karną odpowiedzialność przed Kongresem.

Anglia

Rys historyczny

W 1707r. doszło do unii realnej Anglii ze Szkocją - oba te państwa związały się ze sobą na stałe nie tylko osobą wspólnego monarchy, lecz także poprzez inne wspólne instytucje, przede wszystkim parlament. W wyniku unii administracja centralna Anglii rozszerzyła swój zakres działania, stając się zarazem administracją centralną Zjednoczonego Królestwa, potocznie nazywanego Wielką Brytanią.

Do władców Wielkiej Brytanii w XVIII w. Należeli Anna Stuart (wcześniej Anna była królowa Anglii), Jerzy I, Jerzy II, Jerzy III. W latach 1721-1742 premierem był Sir Robert Walpole(swoja karierę zawdzięcza przekupstwa w parlamencie) , który stworzył podwaliny pod nowoczesny system gabinetowy; w którym premierem zostawał szef zwycięskiej partii; wszyscy ministrowie musieli wywodzić się z tej samej partii i odpowiadać przed nim. Rola króla została zmarginalizowana.

W latach 1775-1783 pozycja brytyjska uległa zachwianiu w wyniku amerykańskiej walki a niepodległość. Wielka Brytania musiała uznać niezależność swoich 13 kolonii i powstanie USA.

Administracja centralna

W ciągu XVII w. ukształtowała się w Wielkiej Brytanii o wiele dalej od konstytucyjnej idąca forma odpowiedzialności ministrów przed parlamentem – odpowiedzialność polityczna, zwana też parlamentarną. Polegała ona na tym, że ministrowie, z reguły stojący na czele poszczególnych działów administracji centralnej, ponosili przed Izbą Gmin odpowiedzialność nie tylko za własną politykę, choćby zgodną z prawem, ale także za politykę prowadzoną przez króla. Król bowiem zgodnie z starodawnymi maksymami ustrojowymi, „nie mógł działać sam” i „nie mógł działać źle”, miał działać zawsze za radą ministrów, którzy brali odpowiedzialność na siebie za jego akty, jak również za działania własne i podległego personelu.
W 1701r. wprowadzano zasadę nieodpowiedzialności króla, przy jednoczesnej odpowiedzialności kontrolującego ministra. W rezultacie ponoszący odpowiedzialność minister mógł odmówić swego podpisu pod aktem królewskim, zaś monarcha utracił możliwość zmuszenia go do złożenia takiego podpisu. Tym samym realna władza przeszła w ręce ministrów i gabinetu, którzy rządzili w imieniu nieodpowiedzialnego króla, mającego prawo jedynie do doradzania im. W ten sposób narodziła się nowa odpowiedzialność ministrów.

Z uwagi na oddanie przez panujących faktycznej władzy, w myśl zasady „król panuje, lecz nie rządzi”, gabinet zaczął nabierać charakteru instytucji samoistnej, działającej bez udziału króla. Do takiej sytuacji przyczyniło się objęcie rządów na początku XVIII wieku przez dynastię Hanowerską (Jerzy I, Jerzy II), jej przedstawiciele- cudzoziemcy, niezorientowani w zasadach rządzenia w Anglii, a nawet nieznających języka swych poddanych, przekazali obowiązek przewodniczenia obradom gabinetu jednemu z ministrów (był nim zwykle Kanclerz Skarbu), a pozostali byli jego pomocnikami. Z czasem zwać go zaczęto „pierwszym ministrem”, czyli premierem. Stopniowo zyskiwał on zwierzchnictwo nad pozostałymi członkami gabinetu.

Parlament poszukiwał środków pozwalających mu na bieżąco kontrolować działalność ministrów, zaczął wykorzystywać instytucję interpelacji (zapytań poselskich). Jeżeli były dla niego niezadawalające, pociągały natychmiastową utratę zaufania Izby Gmin do ministra, a tym samym jego dymisję. Takie nadmierne uzależnienia ministrów od Parlamentu w zakresie odpowiedzialności zarówno politycznej jak i prywatnej wymusiło wytworzenie przez gabinet instytucji ochronnej, jaką była odpowiedzialność solidarna (gabinetowa). Została ona sformułowana w 1711r. ale uznaną regułą stała się dopiero od 1782r. Zgodnie z nią indywidualną odpowiedzialność poszczególnych ministrów zastąpiła odpowiedzialność zbiorowa całego gabinetu, który w wypadku zakwestionowania polityki któregokolwiek z ministrów ustępował w całości. Działalność zarówno całego gabinetu jak i konkretnego ministra musiała przy tym posiadać aprobatę większości członków Parlamentu. Jej brak powodował możliwość zastosowania wobec ich wotum nieufności. Stanowiło to formę odpowiedzialności parlamentarnej. Przegłosowanie wotum wobec rządu powodowało jego upadek i konieczność przeprowadzenia nowych wyborów. Natomiast przeprowadzenie wotum nieufności w stosunku do pojedynczego ministra powodowało jedynie usunięcie go z gabinetu, przeważnie z powodu prowadzenia polityki niezgodnej z wolą większości parlamentarnej, w tym również interesami własnej partii. Otworzyło to drogę do odpowiedzialności indywidualnej.
Odpowiedzialność polityczna, prawna, solidarna, indywidualna i parlamentarna gabinetu spowodowała uzależnienie się rządu od Izby Gmin, otwierając drogę do powstania mechanizmu rządów parlamentarno-gabinetowych. Jednocześnie zaczęła wychodzić z użycia instytucja impeachment, która wszczynana była obecnie jedynie w razie wystąpienia odpowiedzialności prawnej. Tę zaś ministrowie zaczęli z czasem ponosić wyłącznie przed sądami powszechnymi.

Administracja terytorialna

W Anglii cała administracja terytorialna oparła się biurokratyzacji i połączonej z nią centralizacji.
Podstawowymi jednostkami samorządu terytorialnego kraju – hrabstwami – zarządzali nie funkcjonariusze władzy centralnej, lecz tzw. sędziowie pokoju, których było w każdym hrabstwie 8. Sędziów pokoju formalnie mianował monarcha, lecz ich podległość władzy centralnej była minimalna. Sędzią pokoju mógł zostać wyłącznie właściciel ziemski, zamieszkały na obszarze danego hrabstwa, który legitymował się odpowiednio dużym majątkiem. Liczba potencjalnych kandydatów na stanowiska sędziów pokoju była bardzo ograniczona i w praktyce władza centralna prawie nie miała możliwości doboru odpowiednich osób, z punktu widzenia jej polityki.
Praktycznie było niemożliwym odwołanie sędziego pokoju ze stanowiska przed upływem kadencji. Samodzielność sędziów pokoju była ugruntowana przez to, że spełniali oni obowiązki honorowo, bezpłatnie- nie byli oni więc zależni finansowo od władzy centralnej. Angielski model samorządu terytorialnego opierał się tym samym na przekazaniu całego zarządu lokalnego w ręce znaczniejszych rodów szlacheckich poszczególnych hrabstw.

Podsumowanie

Ustalony na przełomie XVII/XVIII wieku zakres władzy królewskiej utrwalił się w kolejnych stuleciach. Teoretycznie i formalnie do króla należało odtąd: władza ustawodawcza („król w Parlamencie”), władza wykonawcza („król w Radzie”) oraz sądownicza, gdyż wszystkie wyroki były wydawane w jego imieniu. Faktycznie pozostałe przy monarsze uprawnienia, tzw. prerogatywy, były niewielkie, i ich zakres mógł być dowolnie ograniczany przez Parlament. Należały do nich m.in.: dowództwo nad siłami zbrojnymi, prawo zwołania i do rozwiązywania Parlamentu, wypowiedzenie wojny i zawarcie pokoju, nominacje najwyższych urzędników, powoływanie lordów, itp.

Pozycję i rolę króla w systemie sprawowania utrwalił następnie rozwój rządów parlamentarno-gabinetowych. We wzajemnych relacjach oparto go na konstytucyjnej zasadzie –„król nie może czynić źle”. Pozwalała ona uznać monarchę za nietykalnego i nieodpowiedzialnego, a tym samym przenieść wykonywanie prerogatyw królewskich na odpowiednich ministrów, zasiadających w gabinecie. W związku z tym zgodnie z zwyczajem konstytucyjnym, każdy akt wydanie formalny przez króla musiał posiadać kontrasygnatę premiera i właściwego ministra, którzy przejmowali odpowiedzialność faktyczną za jego treść.

Współpraca króla z gabinetem zaczynała się wraz z wygłoszeniem przez panującego mowy tronowej. Tradycyjnie przygotował ją premier. Była ona publiczną deklaracją polityki rządu w okresie nowej sesji Parlamentu, opierającą się na założeniu że król nie może działać bez pomocy ministrów. Sprowadziło to w praktyce uprawnienia monarchy do tradycyjnych funkcji reprezentacyjnych, pozbawiając go rzeczywistych możliwości wpływania na jakąkolwiek z władz. Natomiast główną rolę w systemie władzy wykonawczej Wielkiej Brytanii odgrywał gabinet. Tworzyli go ministrowie, powołani przez króla na wniosek premiera, spośród partii posiadającej większość parlamentarną. Kierowali oni określonymi agendami państwa. Ich tytuły nawiązywały do tradycji, np. Kanclerz Exchequeru zajmował się finansami, Sekretarz Stanu sprawami zagranicznymi, a Lord Skarbu pełnił funkcję premiera

3. SZWECJA

3.1 Rys historyczny

Szwecja jest z jednym z najstarszych państw narodowych w Europie, a system polityczny należy do tych posiadających bogatą tradycję. Za pierwszy szwedzki statut konstytucyjny uznaje się proklamację na polach Mora koło Uppsali z 1319 roku, zawierającą gwarancję swobód kościelnych i szlacheckich oraz zobowiązanie króla do nienakładania "nieuczciwych obciążeń" na lud. Za istotną uznaje się również datę powstania Riksdagu (szw. Sveriges Riksdag) co dziś oznacza jednoizbowy parlament, natomiast przed rokiem 1969, a po 1866 kiedy zniesiono parlament stanowy reprezentowany przez duchowieństwo, szlachtę, mieszczaństwo i chłopów oznaczał parlament dwuizbowy. Po raz pierwszy Riksdag zebrał się w roku 1435 w Arboga, w 1527 uzyskał kształt formalny. Instytucja ta funkcjonuje do dziś, liczy 349 posłów wybieranych przed 1994 rokiem na okres 3 lat, później na okres 4 lat.  W Szwecji wyraźnie można było zauważyć walkę między zwolennikami władzy absolutnej a zwolennikami decentralizacji.

3.2 Szwecja XVIII wieku

W czasach absolutnego panowania Karola XII podporządkowane królowi zostały dawne instytucje. Sejm Rada Państwowa i podległe jej kolegia rządowe, Izba Skarbowa, Kolegium Admiralicji, Sąd Nadworny, Rada Wojenna i Kolegium Kancelaryjne utraciły swoją samodzielność, jednak nie zostały zniesione. W dobie wojennego absolutyzmu obok nich powstały nowe organy władzy centralnej. W okresie nasilenia największego absolutyzmu Karola XII dawne instytucje konstytucyjne stały się siedliskiem cichej opozycji.

W wyniku klęski poniesionej w Wielkiej Wojnie Północnej Szwecja zakończyła dominację w basenie Morza Bałtyckiego. Jej znaczenie na arenie międzynarodowej znacznie spadło.

Po śmierci Karola XVIII rządy objęła jego siostra Ulryka Eleonora, która otrzymała poparcie Rady Państwa. Zwołała Sejm, który uznał ją królową elekcyjną i uchwalił nową Konstytucję. Ulryka zgodziła się na ograniczenie władzy królewskiej, lecz niedługo po objęciu tronu została zmuszona przez przywódcę partii oligarchicznej Arvida Horna do abdykacji na rzecz swojego męża, którego rządu nadal musiały opierać się na nowej konstytucji ograniczającej w znacznym stopniu znaczenie króla. Próbował on wzmocnić władzę i starał się o dziedziczność tronu, jednak Sejm odrzucił jego propozycje.

Ustawy wprowadzone w 1720 roku uczyniły ze Szwecji republikę. Król stojący kiedyś na czele państwa obecnie stał się przewodniczącym Rady Państwa, w zgromadzeniu tym miał dwa głosy którymi musiał podporządkować się większości, pozbawiony został prawa weta. Wkrótce Rada stała się najważniejszym organem rządów oligarchii w państwie składała się z 16 członków a jej miejsca były zarezerwowane wyłącznie dla arystokracji. Ponad Radą Państwową stał Sejm. Ten zaś składał się z 4 stanów: mieszczaństwa, szlachty , duchowieństwa i chłopów, zbierał się co trzy lata. Decyzje podejmowano większością głosów. W okresie międzysejmowym kontrolę nad rządem sprawował wyłoniony prze Sejm Tajny wydział, składający się ze 100 członków. W rękach Sejmu oraz Rady Państwowej znajdowały się sprawy skarbowe, sądownictwo, policja, wojsko i polityka zagraniczna. Izba Panów była podzielona na trzy grupy, które obradował oddzielnie. Pierwsza była to arystokracja rodowa, kolejna arystokracja urzędnicza a na końcu grupa niższej szlachty. W 1723 roku zniesiono ten podział i wprowadzono równość szlachty, z dominującą pozycją magnaterii. Szlachta stała się grupa zamkniętą stanowiła większość Sejmu i razem z Radą Państwa ustanawiały rządy.
Rządzona w ten sposób Szwecja, pozostała krajem o stosunkowo dużej równowadze wewnętrznej pomiędzy poszczególnymi stanami, a udział chłopów w życiu parlamentarnym stanowił zjawisko nie spotykane w ówczesnej Europie. Władza królewska została bardzo ograniczona i nawet w większym stopniu niż w Polsce. Lawirując pomiędzy stronnictwami Arvid Horn od 1720 utrzymał się na stanowisku kierownika rządu, a w kolejnych latach miał decydujący głos w Radzie Państwa. 

Rozwiązania ustrojowe zastosowane w Szwecji są zbliżone do angielskich. Samorządowa administracja terytorialna stała się w dużym stopniu zdecentralizowana, jednak w odróżnieniu od Anglii administracja ta była poddana nadzorowi władzy centralnej. Również centralna administracja biurokratyczna była poddana kontroli parlamentu. Członkowie rządu szwedzkiego, zwanego Radą Stanu (których w latach 1719-1772 powoływał nie monarcha, lecz wybierał parlament), nie stali na czele resortów administracyjnych. Administracja centralna spoczywała w rękach organów kolegialnych, które posiadały osobnych prezesów. Kolegia nie podlegały poszczególnym członkom Rady Stanu, lecz Radzie jako całości.

W Szwecji działał też swojego rodzaju trybunał do rozpatrywania przestępstw przeciw ojczyźnie, przykładem jest tutaj wyrok śmierci wydany na ostatniego doradcę Karola XII za pogwałcenie wolności narodowych, wyroki na generałów Lewengaupta i Buddenbrocka za nieudolne prowadzenie wojny z Rosją w 1743 oraz wyrok śmierci na przywódców nieudanego zamachu absolutystycznego w 1756r.

W Szwecji również po raz pierwszy w 1809 roku został powołany Ombudsman (rzecznik). Termin ten oznacza niezależnego urzędnika do którego można odwołać się w sprawie naruszenia praw i wolności jednostki. W Szwecji, jako kanclerz sprawiedliwości pełnił podstawową kompetencję polegającą na kontrolowaniu działania administracji. Wysłuchiwał on skarg obywateli na nieprawidłowe działanie administracji i podejmuje działania w celu ich wyeliminowania. Informował parlament o stanie praworządności w działaniu administracji. Osłabienie pozycji monarchy na rzecz parlamentu stanowczo wzmocniło rolę ombudsmana w Szwecji, która to jako jedyna posiadała tę funkcję w państwie aż do 1919 roku. Instytucja ta przetrwała do dziś, kontakt obywateli z rzecznikiem jest mało sformalizowany.

3.3 Podsumowanie

Szwecja lat 1719-1772, to państwo z silną, wręcz nieograniczoną władzą Riksdagu i znikomą, wręcz symboliczną rolą króla, którego zobowiązania składane podczas koronacji porównywano do partów konwentów w Polsce. Szwecja „epoki wolności" to przykład państwa monarchicznego, w którym parlament skupiał rzeczywistą władzę, a więc ustrój formalnie monarchiczny miał charakter republikański. Tu rządy absolutnej monarchii zanikły ustępując miejsca republice. Nie był to jednak system bezbłędny, rządy Rikstadu mimo iż silne, bywały niesprawne, cechowała je korupcja, słabość militarna, brak obrony przed obcą ingerencją. Z drugiej jednak strony regulacje szwedzkie były w dużej mierze podstawą przy opracowywaniu nowego ustroju w Rosji po wielkiej wojnie północnej, a później również dla Polski.