Czynniki wytwórcze – kapitał, ludzie, ziemia

Twarde czynniki wg Marshalla:

1. kapitał – substancje rzeczowe i finansowe (środki pieniężne, krótkoterminowe papiery wartościowe)

2. czynnik ludzki

Miękkie czynniki wytwórcze:

1. zasoby wiedzy (dot. produktów), innowacje, absolutne nowości, innowacje względne (relatywne) – udoskonalone rozwiązania już znane

• firma powinna mieć mniej niż 9% pracowników administracyjno – biurowych – kadra zarządzająca, kreatywni administratorzy

• pracownicy inżynieryjno techniczni – dotyczy postępu podatkowego, technologii, organizacji

1. zasoby kumulacji skali pozycji rynkowej przedsiębiorstwa

2. zasoby opanowania stosunków przemysłowych, handlowych i politycznych; relacje międzyludzkie

Typologia prorozwojowych zachowań organizacyjnych:

Rozróżnia się kilka typów ważnych z punktu widzenia rozwoju pracowniczych zachowań organizacyjnych, w tym:

1. zachowania na tle relacji władzy – chodzi tu o relacje podwładnych z przełożonymi oraz wzajemne relacje różnych ośrodków władzy w ramach organizacji. Ważnymi kwestiami są tu style kierowania, kształtowanie się autorytetów i prestiżów, wzorce zachowań wśród przełożonych i podwładnych w kontekście ich determinant racjonalnych i emocjonalnych.

2. Zachowania na tle relacji funkcjonalnych – chodzi tu o identyfikacje i uwzględnienie w rozwiązaniach praktycznych podziałów pracy czyli specjalizacji przedmiotowej bądź funkcjonalnej w procesach organizacji.

3. Zachowania na tle korporacji, a także o właściwe uwzględnienie indywidualizmu bądź kolektywizmu w działalności, a także o uwzględnienie znaczenia tożsamości indywidualnej i zbiorowej w toku procesów zarządczych a także w działalności wykonawczej.

4. Zachowania na tle komunikacji – chodzi tu w pierwszej kolejności o identyfikacje głównych typów niezbędnej komunikacji w organizacji, w tym komunikacji planowej i systematycznej, komunikacji rutynowej i spontanicznej, a następnie o identyfikacje barier w komunikacji i sposobów ich likwidacji, jak również o organizowanie sieci komunikacji w obszarze danego podmiotu.

Determinanty zewnętrzne zachowań organizacyjnych pracowników:

Otoczenie firmy dzieli się na bliskie (konkurencyjne, rynkowe) oraz makrootoczenie (makroekonomiczne, systemowe).

I. Otoczenie bliskie

Otoczenie bliskie obejmuje specyficzne zjawiska i procesy składające się na rynek, na którym działa dane przedsiębiorstwo. Zjawiska te w sposób systematyczny zbadał i przedstawił Michael Porter (teoria konkurencji). Autor ten wyodrębnił następujące składniki składające się na bliskie otoczenie przedsiębiorstwa:

• Siłę konkurencji w sektorze

• Niebezpieczeństwo pojawienia się nowych konkurentów (zagęszczenia sektora)

• Niebezpieczeństwo pojawienia się substytutów

• Siłę przetargową dostawców

• Siłę przetargową odbiorców (klientów)

Przedstawione zjawiska określa się mianem „5 sił M. Portera”

W ten sposób M. Porter scharakteryzował w ujęciu syntetycznym bliskie otoczenie (rynek) firmy.

Rynki przedsiębiorstw są zróżnicowane ze względu na odrębne kształtowanie się wymienionych czynników dla każdego sektora czyli grupy jednoimiennych przedsiębiorstw wytwarzających i oferujących podobne produkty (linie produktów)

Sektor – zbiór przedsiębiorstw, które oferują podobne produkty.

Siła konkurencji w sektorze:

Jednoimienni producenci, dostawcy oferujący podobne produkty (wyroby, usługi) są dla siebie konkurentami czyli organizacjami rywalizującymi o klientów. Główną rolę w tych procesach stanowią produkty, które powinny być konkurencyjne. Konkurencyjność produktów jest pochodną relacji istotnych cech (dla odbiorców) danego produktu i innych produktów tego samego rodzaju oferowanych w tym samym czasie na tym samym rynku.

Producenci – dostawcy prowadzą walkę konkurencyjną, głownie przy pomocy oferowanych produktów, a także przy pomocy innych czynników, instrumentów. Czyli ciągle wzmacniają swoją siłę konkurencyjną - potencjał konkurencyjny. W ujęciu M. Portera w firmach stosuje się określone strategie walki konkurencyjnej, w których wykorzystuje się określone strategie bardziej szczegółowe w tym:

• Strategie przywództwa kosztowego (starania o wyjątkowo niski koszt danego rodzaju produktu).

• Strategie zróżnicowania oferty produkcyjnej (starania o odpowiednio bogaty wolumen oferty).

• Strategię koncentracji bądź na niskim koszcie na zróżnicowanej ofercie

Niebezpieczeństwo pojawienia się nowych konkurentów:

Konkurencyjność pojedynczych produktów stanowi punkt wyjścia w procesie badania konkurencyjności przedsiębiorstw. Niebezpieczeństwo zaostrzenia się konkurencji w sektorze, do którego należy określone przedsiębiorstwo wywołuje określoną presję na firmę. Jej załogę i określone służby, Oznacza to konieczność wzmocnienia dyscypliny, nowoczesnych metod organizacji pracy i produkcji, które wzmocnią jej konkurencyjność.

Niebezpieczeństwo substytutów:

zjawisko to jest trudno rozpoznawalne ponieważ kreatorzy substytutów prowadzą swoje prace badawczo rozwojowe (research development) w sposób poufny, czyli chronią je przed zawłaszczeniem przez konkurentów. W rezultacie substytuty pojawiają się na rynku niespodziewanie co oznacza, że konkurenci dowiadują się o tych zjawiskach późno. Dlatego często uruchamia się procesy inwigilacji głownie silnych firm konkurencyjnych. W ten sposób słabsi konkurenci mogą szybko rozpoznać niebezpieczeństwa i uruchomić działania zaradcze. Mogą one polegać na przyspieszeniu badań nad nowym produktem , modernizacji produktów tymczasowych lub wycofaniu się z danej produkcji. Wszystko to oznacza mobilizację takich zachowań organizacyjnych różnych grup pracowniczych i całych załóg umożliwiających obronę przed niebezpieczeństwem substytutów.

Produkt to pakiet funkcji z funkcją główną. Konkurenci oferują produkty o takiej samej głównej funkcji czyli z jednej linii produktów. Siła konkurencji zależy od relacji między popytem a podażą. Jeżeli podaż jest duża to siła konkurencji jest duża. Zagęszczenie sektora powoduje zagęszczenie konkurencji, skutkuje to skróceniem cyklu życia produktów, poprawie ich jakości, obniżką cen, ulepszeniem organizacji. Powoduje obniżkę kosztów. W nowoczesnych gospodarkach pojawia się coraz więcej substytutów. Bywa, że spełniają lepiej swoją funkcję niż produkt pierwotny. Niebezpieczeństwo pojawienia się substytutów może być uwarunkowane przez dynamiczne prorozwojowe zachowania w organizacji.

Siła przetargowa dostawców:

Reakcja między przedsiębiorstwami dostawców a przedsiębiorstwami odbiorców.

Relacje między masą ofert (podaż), a masą potrzeb (popyt)

Jeżeli popyt jest większy niż podaż to siła przetargowa dostawców jest duża, ceny wzrastają. Oferty są zamieszczane w różnych planach. Dostawcy mają dużą siłę przetargową, dyktują warunki dotyczące jakości, ceny – ustępstwa – ceny w górę. Wszyscy chcą sprzedać towar.

Jeśli podaż jest duża a popyt mały to siła przetargowa jest mała.

Sprzyja to racjonalizacji, poprawieniu jakości produktu. Nabywcy decydują o wyborze dostawcy, negocjują warunki. Dostawcy są gotowi na ustępstwa dotyczące głównie cen, terminów, jakości..

Siła przetargowa odbiorców:

Sytuacja na rynku ma wielkie znaczenie. Wielkość sprzedaży zależy od masy podaży, od produktów, które mogą być wzajemnie substytucyjne.

Jeśli popyt przerasta podaż to dostawcy dyktują warunki, zależy to także od produktów substytucyjnych.

Jeśli podaż jest wyższa niż popyt to warunki dyktują nabywcy, ponieważ mają do dyspozycji dużą masę produktów, masę ofert. Wtedy firmy muszą uatrakcyjnić produkty żeby je sprzedać.

Cele przedsiębiorstw:

Główne cele: przetrwanie i rozwój przedsiębiorstwa

II. Makrootoczenie

Makrootoczenie to system społeczno – gospodarczy kraju, w jakim funkcjonuje przedsiębiorstwo. Także system społeczno- ekonomiczny całego kontynentu, bloków krajów (np. UE).

Na siłę funkcjonowania przedsiębiorstw istotne znaczenie mają:

1. Czynniki polityczno – prawne

2. Czynniki ekonomiczne

3. Czynniki społeczno – kulturowe

4. Czynniki techniczno – ekologiczne

Czynniki polityczno – prawne

Obejmują główne cechy ustroju politycznego i zależne od tego ustroju rozwiązania systemu prawnego. System prawny we współczesnych państwach najczęściej opiera się na koncepcji preferującej rozwiązania właściwe dla liberalnego modelu w tym zakresie lub też na koncepcji preferującej znaczny udział interwencjonalizmu państwa. W pierwszym przypadku główną rolę spełnia mechanizm rynkowy z minimalnym udziałem regulacji rządowych (państwowych). W drugim przypadku za główny regulator funkcjonowania gospodarki uznaje się mechanizm rynkowy z stosunkowo niewielkim korygującym stany rzeczywiste oddziaływaniem ingerencji rządu (państwa).

W naszym kraju aktualnie stosuje się drugi z wymienionych modeli regulacji gospodarki (czyli propagandę dotyczącą gospodarki rynkowej) z dużą ingerencją rządu . W tych warunkach oddziaływanie mechanizmów rynkowych na zachowania przedsiębiorstw nie jest pełne. Brakuje też działań osłonowych w wielu dziedzinach głównie przemysłu, które powinny wspierać krajowe firmy i branże w szczególnie silnie zagrożone konkurencją z krajów obcych, często silnie wspieranych przez własne rządy (wbrew lansowanej oficjalnie ideologii liberalnej). W bieżącym okresie przebudowa modelu funkcjonowania gospodarki (transformacja w kierunku rynkowym) jest prowadzona w warunkach falowania koniunktury a właściwie tworzenia dwóch, trudniejszych jej faz (załamanie, recesja). W tych warunkach otoczenie makroekonomiczne często oddziałuje niekorzystnie na możliwości rozwojowe przedsiębiorstw. Występują trudności w sprzedaży wielu produktów po rentownych cenach (liczne przypadki wypadania przedsiębiorstw normują działalność wielu firm partnerskich w eksporcie na wymagające rynki krajów rozwiniętych. Duże wymagania jakościowe ograniczają możliwość rentownej sprzedaży).

W aktualnej sytuacji polityczno - prawnej uwarunkowania dla funkcjonowania przedsiębiorstw i ich załóg należy uznać za niestabilne, zmienne, cechujące się słabym wsparciem ze strony rządowej. Oznacza to, że firmy powinny wydłużać horyzonty procesów rozpoznawania determinant ich działalności (popyt, konkurencja, ceny, rosnące wymogi techniczne itd.). Uprzedzająco przystosować się do przewidywanych przyszłych warunków prowadzenia biznesu. W wymienione procesy trzeba włączyć kadrę menadżerską, a także we właściwym zakresie pracowników wykonawczych. Konieczna jest też intensyfikacja wszystkich rodzajów prorozwojowych zachowań organizacyjnych.

Czynniki ekonomiczne

Otoczenie ekonomiczne to głównie koniunktura.

Fazy sprzyjające – ożywienie, rozkwit

Fazy niesprzyjające – załamanie, kryzys

Tempo wzrostu gospodarczego jest podstawowym miernikiem faz koniunktury.

4 typy zachowań:

• Funkcjonalne

• Na tle stosunków wiedzy

• Na tle współpracy (kooperacji) w związku z procesami informacji

W złych fazach cyklu wszystkie typy zachowań muszą być racjonalizowane by się obronić przed skutkami.

Czynniki społeczno – kulturowe

Zjawiska społeczno – kulturowe działające na firmy to głównie wzorce konsumpcji wyrażające się w zmianach popytu (często bywają bardzo silne, wymuszając zmiany produkcji). Należy aktywować szczególnie funkcję informacji, funkcjonalne zachowanie, zreorganizować warsztat by sprawna współpraca dała dobrą pozycję na rynku.

Czynniki techniczno – ekologiczne

Zjawisko postępu naukowo-produkcyjnego (techniczno-technologicznego) dotyczą powiązań między techniką a produkcją poprzez proces adaptacji nowych uposażeń, zaznajomienia załogi z nowymi technikami.