"Cyd" to tragikomedia, którą Pierre Corneille napisał w 1636 roku. Dzieło to zdobyło ogromną popularność, lecz wywołało także dyskusje na temat formy i zasad obowiązujących w dramacie. Wprowadzone przez Corneille'a nowatorstwa spotkały się z aprobatą twórców, przez co wytyczył on nowe standardy w literaturze.
Sztuka opiera się na legendzie Cyda, XI-wiecznego hiszpańskiego bohatera narodowego walczącego przeciwko Maurom. Bohater znalazł się w trudnej sytuacji, kiedy jego ojciec poprosił go, aby wyzwał na pojedynek swojego przyszłego teścia, by w ten sposób przywrócił ojcowski honor. Jeżeli Cyd nie spełni tej prośby, zarówno jego ojciec, jak i on będą zhańbieni, jeżeli zaś dojdzie do pojedynku, utraci swą ukochaną.
Czas akcji:XI wiek
Miejsce akcji:Hiszpania (Kastylia)
Akt 1
Chimena rozmawia z Elwirą, swoją dworką, o plotkach, które usłyszała na temat zaakceptowania przez jej ojca, Don Gomesa, jej ukochanego, Don Rodriga, jako jej narzeczonego. Elwira potwierdziła te pogłoski i poinformowała panią, że tego dnia król ma wybrać nauczyciela dla swojego syna i że jest pewna, iż to ojciec Chimeny nim zostanie. Córka Gomesa mimo tych dobrych wieści czuła się jednak niespokojna, choć nie wiedziała, dlaczego. Infantka rozmawia ze swoją damą dworu, Leonorą, ujawniając swoją miłość do Rodriga i swoje cierpienie z powodu tego, iż nigdy nie będzie mogła ona wyjść za niego, ponieważ dzielą ich różnice stanowe. Przyznała, że umyślnie zapoznała ze sobą swego ukochanego i Chimenę, aby Rodrigo ożenił się z tą panną i ona, Infantka, nie mogła już snuć żadnych nadziei. Don Gomes dyskutuje z Don Diego na temat faktu, iż ten drugi otrzymał zaszczyt zostania nauczycielem królewicza, czym Gomes jest oburzony, ponieważ spodziewał się sam uzyskać tę godność. Don Diego starał się udobruchać konkurenta, jednak nie udało mu się to i Gomes spoliczkował ojca Rodriga. Don Diego, głęboko urażony, wyciągnął miecz w kierunku Gomesa, jednak ten, ponieważ był młodszy, szybko go obezwładnił.
Akt 2
Gomes opowiada, co wydarzyło się między nim a Diego. Uważa, że przez to, iż nie został wybrany przez króla, utracił swój honor w oczach jego ludzi i czuje się poniżony. Na scenę wkracza Rodrigo, który wyzywa go na pojedynek. Ojciec Chimeny czuje się urażony, iż tak młody i niedoświadczony człowiek ośmielił się na taki czyn, jednocześnie myśli też, że Rodrigo musi być kimś wyjątkowym i jest zadowolony, że wybrał go na męża swojej córki. Chce go odesłać, ponieważ jest pewien, że w pojedynku to on, Gomes, zabije młodzieńca, ale Rodrigo nalega.
Chimena i Infantka dowiedziały się o pojedynku i obawiają się o życie obu mężczyzn. Chimena odchodzi, by dowiedzieć się, co się dzieje, Infantka zostaje z Leonorą. Ma nadzieję, że jej ukochany wygra, ponieważ wtedy Chimena go nie poślubi i być może Rodrigo odzwierciedli jej uczucia.
Król Ferdynand jest urażony arogancją Gomesa, jednak Don Sanche, zakochany w Chimenie, próbuje go uspokoić i broni ojca swojej ukochanej. Temat rozmowy schodzi na problem Maurów, których widziano płynących w kierunku brzegów Hiszpanii. Przybywa Don Alonse z wiadomością, iż Gomes nie żyje.
Chimena i Diego błagają króla o wysłuchanie ich. Dziewczyna chce, by pomścić śmierć jej ojca, starszy człowiek zaś prosi, aby oszczędzić jego syna. Król prosi, by przyprowadzić do niego Rodriga.
Akt 3
Rodrigo przybywa do domu Chimeny. Elwira każe mu uciekać, Akt 3
Rodrigo przybywa do domu Chimeny. Elwira każe mu uciekać, a kiedy widzi, że Chimena nadchodzi, pomaga mu się ukryć. Pani domu przybyła z Don Sanchem, który obiecuje pomścić jej ojca. Kiedy Chimena zostaje sama, przyznaje, że czuje się rozdarta, ponieważ musi przywrócić honor zmarłemu ojcu przez śmierć Rodriga, a jednocześnie nie może znieść myśli o utracie ukochanego. Rodrigo wychodzi z ukrycia i prosi, by ukochana zabiła go, ona jednak odparła, że nie potrafi tego zrobić, ale będzie zabiegała o jego śmierć. Młodzieniec przyznaje, że jest świadom tego, iż musi zginąć, i wolałby, by to ona go zabiła.
Don Diego martwi się o swojego syna, a kiedy ten wraca do domu, mówi, by wyruszył walczyć z Maurami, bowiem jeżeli to zrobi, zostanie bohaterem, a wtedy jego ukochana będzie mogła poślubić go.
Akt 4
Chimena i Elwia rozmawiają o tym, co słyszały na temat Rodriga, jakoby pokonał Maurów i dzięki temu ocalił cały kraj. Teraz nazywają go Cydem. Przybywa Infantka i Chimena opowiada jej o tym a także mówi, że chociaż jej ukochany jest teraz bohaterem, wciąż nie może mu wybaczyć. Infantka upomina dziewczynę, by była ostrożna, ponieważ teraz nie decyduje o życiu tylko człowieka, a bohatera, który należy do całego narodu.
Król spotyka się z Rodrigiem w towarzystwie Diega, Ariasa i Sancha. Cyd opowiada o bitwie z muzułmanami. Przybywa Chimena, więc król nakazuje bohaterowi odejść. Panna udaje, że nie kocha Cyda i mówi, że wciąż mu nie wybaczyła i żąda zemsty. Sanche zobowiązuje się pomścić jej ojca, Panna udaje, że nie kocha Cyda i mówi, że wciąż mu nie wybaczyła i żąda zemsty. Sanche zobowiązuje się pomścić jej ojca, na co dziewczyna się zgadza, mówiąc, iż ten, kto wygra pojedynek, zostanie jej mężem.
Akt 5
Rodrigo mówi Chimenie, że jest ona jedyną osobą, na której mu zależy i jest gotów zginąć, jeżeli ona tego pragnie. Ukochana mówi, że taka jest jej wola, więc Cyd idzie na pojedynek. Po jakimś czasie Sanche powraca do Chimeny z zakrwawionym mieczem, więc dziewczyna sądzi, że bohater zginął. W obecności króla Chimena przyznaje się, że kochała i wciąż kocha Rodriga. Władca mówi jej, iż to Cyd wygrał pojedynek. Infantka przyprowadza go i prosi, by Chimena przyjęła go. Panna powtarza, iż kocha bohatera, ale nie może wyjść za niego, ponieważ okryłaby się hańbą, gdyby wyszła za zabójcę własnego ojca. Król postanawia posłać Cyda za Maurami, ponieważ wierzy, że czas uleczy rany Chimeny i w końcu zaakceptuje ona swego ukochanego.
"Cyd" to tragikomedia, którą Pierre Corneille napisał w 1636 roku. Sztuka opiera się na legendzie Cyda, XI-wiecznego hiszpańskiego bohatera narodowego walczącego przeciwko Maurom. Dzieło to zdobyło ogromną popularność, lecz wywołało także dyskusje na temat formy i zasad obowiązujących w dramacie. Wprowadzone przez Corneille'a nowatorstwa spotkały się z aprobatą twórców, przez co wytyczył on nowe standardy w literaturze.
Dramat tradycyjny opierał się na zasadzie trzech jedności, których należało bezwzględne przestrzegać. Te wytyczne zapożyczono z dzieła Arystotelesa "O sztuce poezji", jednak zinterpretowano je nie całkiem zgodnie z intencjami filozofa. Powszechnie przyjmuje się, że trzy jedności dotyczą jedności miejsca, a więc akcja musi się rozgrywać w jednej lokacji, jedności czasu, a więc roztaczać się musi w ciągu jednego dnia, i jedności akcji, przez co musi posiadać jeden, główny wątek, i żadnych pobocznych. Arystoteles jednak wyłącznie zasugerował zasady jedności czasu i akcji, natomiast o jedności miejsca nigdy nie wspominał. Mimo to zasady te obowiązywały dramatopisarzy przez wieki, także w XVII-wiecznej Francji, w której tworzył Corneille.
Ów twórca przestrzegał narzuconych od wieków zasad, jednak modyfikował je na swój użytek. W pewnym sensie wszystkie wydarzenia rozgrywają się w jednym miejscu - stolicy królestwa Hiszpanii, jednakże nigdy nie w obrębie jednego pomieszczenia - raz jest to sala audiencyjna króla, innym razem dom któregoś z bohaterów. Wszystkie wydarzenia rozgrywają się na przestrzeni niecałych dwóch dni, tak więc jedność czasu jest zachowana, jednak ilość zdarzeń, które mają miejsce, jest tak wielka, iż jest oczywiste, że w normalnych warunkach główny bohater nie mógłby w tak krótkim czasie wziąć udziału w pojedynku, spotkać się z narzeczoną,
Wszystkie wydarzenia rozgrywają się na przestrzeni niecałych dwóch dni, tak więc jedność czasu jest zachowana, jednak ilość zdarzeń, które mają miejsce, jest tak wielka, iż jest oczywiste, że w normalnych warunkach główny bohater nie mógłby w tak krótkim czasie wziąć udziału w pojedynku, spotkać się z narzeczoną, wybrać się nad morze w celu obrony królestwa, zebrać wojsko, pokonać Maurów, powrócić do domu, wziąć udziału w kolejnym pojedynku i spotkać się z królem. Akcja utworu teoretycznie skupia się na miłości Rodriga i Chimeny, jednak występują tutaj także inne, poboczne wątki, jak walki o honor czy pokonanie muzułmanów zagrażających państwu. Corneille zdecydował się na zmodyfikowanie zasady trzech jedności, by dzięki temu uczynić swoje dzieło bardziej złożonym.
Co z innymi zasadami dramatu antycznego? Tych Corneille wydaje się w większości przestrzegać. Zazwyczaj na scenie nie pojawia się więcej niż trzech bohaterów, wyjątkiem są niektóre sceny audiencji u króla, lecz i tam nie pojawiają się sceny zbiorowe. Zgodnie z zasadą mimesis poznajemy wydarzenia, które są prawdopodobne - opierają się na faktycznej historii. Wszelkie brutalne wydarzenia rozgrywają się poza sceną i są jedynie wspominane. Wreszcie występuje tutaj pewna odmiana konfliktu tragicznego. Bohaterowie, Chimena i Rodrigo, znajdują się w sytuacji bez wyjścia. Oboje darzą się wielką miłością, jednak zmuszeni są zapomnieć o niej, by zadośćuczynić zobowiązaniom, jakie narzucili na nich ich ojcowie, a jakim jest pomszczenie ich honoru. Jeżeli bohaterowie tego nie zrobią, utracą własną cześć, co wiązać się będzie z niesławą i potępieniem, przez co i tak nie będą mogli związać się ze sobą. Obojętnie, czy pomszczą swoich ojców, czy nie, ich miłość nie będzie mogła być spełniona.
Ważnym czynnikiem, jaki zazwyczaj nie występował w dramacie antycznym, jest pogłębiona charakterystyka psychologiczna bohaterów, o którą autor zadbał przez ukazanie motywów, jakie kierują poszczególnymi postaciami. Poznajemy punkty widzenia różnych bohaterów, często będące ze sobą w sprzeczności, co potęguje efekt dramatyczny dzieła. W największej opozycji znajduje się wspominana już para głównych bohaterów - Rodrigo i Chimena,
W największej opozycji znajduje się wspominana już para głównych bohaterów - Rodrigo i Chimena, których interesy są sprzeczne: oboje chcą walczyć o honor swoich ojców, co oznacza koniec ich miłości.
Pierre Corneille za swoje nowatorstwa był ostro krytykowany przez kardynała Richelieu, jednak większość twórców oraz odbiorców pokochało nową formułę dramatu, co doprowadziło do naśladownictw kształtu wypracowanego przez niego. Dzięki zmianie zasad trzech jedności i uwolnienie dramatu od jego sztywnych ram, ograniczających pole popisu twórców, Corneille często bywa uznawany za ojca tragedii francuskiej.
129. Omów istotę konfliktu tragicznego w Cydzie
Rodryg staje przed wyborem między dwiema równie ważnymi i pozytywnymi wartościami: miłością i honorem. Właśnie sytuacja wyboru jest powodem tragizmu bohatera. Dotąd miłość i honor w jego życiu szły w parze, były ze sobą nierozerwalnie związane. Nagle wybór jednego wymaga odrzucenia drugiego. Jako bohater tragiczny Rodryg nie jest jednak podporządkowany przeznaczeniu (fatum). Ma wolną wolę, wybiera w pełni świadomie, tylko i wyłącznie decyzje bohatera mają wpływ na jego los. Dlatego właśnie możliwe jest szczęśliwe zakończenie. Rodryg jest szlachetny, honorowy, uczciwy i jako taki odnosi w końcu osobisty sukces
Tuż przed pojedynkiem z Gomesem Rodryg jest w rozpaczy, cierpi, nie widzi możliwości wyjścia z sytuacji: "Niesłychaną cierpię mękę. / Równo miłość i honor każę sobie płacić, / Ten (honor) - mścić ojca, a tamta (miłość) - kochanki nie tracić!". Rodryg jest synem i kochankiem. Tymczasem w sytuacji, w jakiej się znalazł, jedno wyklucza drugie. Bohater wybiera postawę wzorowego syna i rycerza. Drogo go to będzie kosztowało, ale wybór ma swoje głębokie uzasadnienie - dla autora sztuki, widzów, wreszcie postaci dramatu (również Chimeny) honor jest najwyższą wartością. Usprawiedliwia nawet działania przeciwko miłości. Dlatego Chimena cierpi i opłakuje ojca, ale jednocześnie może nadal kochać Rodryga, który pozostał bez skazy - uczynił zadość zasadom kodeksu rycerskiego. Po wahaniach i rozterkach Rodryg stwierdza: "To rzecz, żebyśmy z honorem stąd wyszli /... Nie miejmy tego w cenie, / Kiedy ojciec mój został zelżony, / że kto go zelżył (Gomes), ojcem jest Chimenie" Po dokonaniu zemsty Rodryg przeżywa o wiele głębsze cierpienia. Spełnił wymóg honoru, zabił Gomesa, pozostał sam na placu boju i sam wobec pogrążonej w cierpieniu ukochanej. Jest zabójcą jej ojca, przeczuwa, że honor tym razem Chimenie nakazuje go nienawidzić. Dlatego Rodryg szuka ucieczki w śmierci, mówi o tym, spotykając się potajemnie z ukochaną przed rozstrzygającym pojedynkiem z Sanktym: "... dla naszej miłości / Daj mi śmierć lub jak pomstę, lub jako z litości!"
Zmienia się także stosunek Rodryga do ojca. Wcześniej żywił do niego uczucie prawdziwej synowskiej miłości. Uczcił go jednak zabójstwem ojca ukochanej, sam Rodryg mówi: "Nie mogłem ci podlejszym oświadczyć się czynem", a także: "... wszytkiem ci już zapłacił długi / synowskie, duszę dla twej straciwszy usługi". Rodryg sam przed sobą przyznaje, że ojciec był powodem straty miłości, szczęścia, ukochanej. Dlatego nie czuje się już właściwie synem (spłata "długów synowskich" została dokonana), ale przede wszystkim głęboko nieszczęśliwym człowiekiem Rola w utworze: Ponieważ w tragediach Corneille'a do głosu dochodzą potężne uczucia i namiętności, możliwe są rozwiązania zupełnie nieoczekiwane. Właśnie tak kończy się Cyd. Honor - przyczyna wielkiego nieszczęścia - umożliwia czystą, nieskalaną miłość Rodryga i Chimeny. Tylko honor może usprawiedliwić zbrodnię i zbrodniarza, dzięki czemu Chimena może przebaczyć i połączyć się z Rodrygiem
130. Scharakteryzuj postaci Roderyka i Chimeny z Cyda.
Cyd zwany również Rodrygo , Roderyk , Rodryg - syn Diega , narzeczony Chimeny , rycerz na dworze króla Sewilli , postać historyczna uosabiająca wszystkie cnoty chrześcijańskiego rycerza . Wzorowy syn , posłuszny woli ojca , lojalny wobec niego . Mężczyzna silny , odważny , stanowczy , zawsze wierny raz przyjętym zasadom . Staje przed koniecznością dokonania tragicznego wyboru : powinności syna , dotrzymanie wierności zasadom honoru czy też miłości ? Nie może równocześnie ocalić honoru i zachować miłość . Wybiera prawo zemsty , honor , na drugi plan odsuwa osobiste szczęście , ale owej decyzji towarzyszą rozliczne rozterki duchowe , bohater głęboko przeżywa wewnętrzny konflikt .
Po powrocie z wojny z Maurami ten młody , niedoświadczony mężczyzna jest już narodowym bohaterem , rycerzem wielkim i niezłomnym , człowiekiem czynu . Wielkodusznie daruje życie pokonanemu w pojedynku Sanktemu . Tylko dla tego bohatera honor stał się sprawą życia i śmierci , on jeden zaryzykował życie w obronie godności . Głębiej od ojca pojmował udział w wojnie z Maurami - jako obowiązek wobec kraju , a nie tylko okazję do okrycia się sławą .
Chimena
Córka Gomesa , narzeczona Cyda oczekująca spełnienia związku z ukochanym , które to nadzieje stale mąciły jej złe przeczucie , obawy . Kobieta z jednej strony niezłomna , konsekwentna oraz dzielna , dumna , ceniąca przede wszystkim honor rodu ( chociaż w głębi duszy nienawidziła takich nakazów , wbrew sobie domagała się zguby ukochanego mężczyzny ) , kierująca się żądzą zemsty za śmierć ojca , z drugiej zaś delikatna , zdolna do pięknej , głębokiej miłości . To rozdarcie , pomiędzy zemstą a miłością , uczuciami córki i kobiety , kochanki , przysparza jej rozlicznych cierpień duchowych , jest przyczyną niekończącej się walki wewnętrznej , całego ciągu duchownych zmagań . Od narzeczonego oczekiwała , iż okaże się godnym miłości . Tę postać ( w świetle jej przeobrażeń) trudno jednoznacznie ocenić .
131. Cyd jako tragedia honoru
Roderyk, czyli Cyd – Honor, tak jak przystało na rycerza, jest dla niego wartością najwyższą, której bronić należy zgodnie z rycerskim obyczajem przodków nawet szpadą, gdy zajdzie potrzeba, do ostatniej kropli krwi. Bowiem splamić honor i okryć się hańbą było stokroć gorsze dla rycerza niż śmierć. W obronie czci rodu staje przed dramatycznym wyborem – honor albo miłość. By pomścić ojca, musi zabić ojca ukochanej Chimeny. Chwila wahania wobec tego dramatycznego splotu okoliczności jest bardzo krótka, bowiem jako rycerz wie, że decyzja jest jedna. Mszcząc ojca naraża się na utratę Chimeny, ale wybierając miłość, a utraciwszy honor, nie tylko zawiedzie ojca, ale przestanie być godnym uczucia wybranki swego serca. Zrozpaczony Cyd przeżywa chwilę bólu i rozgoryczenia, ale podejmuje z pełną determinacją decyzję przekonany o jej słuszności. Zdaje sobie sprawę, że ojciec Chimeny to przeciwnik doświadczony i otoczony sławą. Pomocna mu jest w tej trudnej sytuacji młodzieńcza brawura, pewność siebie, a także wiara we własne męstwo, siłę i słuszność sprawy, za którą staje do pojedynku. Ta nieugięta postawa budzi uznanie nawet przeciwnika. Ten stanowczy, nieugięty w decyzjach, mężny i bezwzględny w walce rycerz, pogromca Maurów, wobec ukochanej kobiety okazuje należny jej szacunek, pokorę i delikatność. Wie, że obroniwszy honor rodu, zranił jej serce, dlatego zdesperowany zwycięzca oddaje swe życie w ręce Chimeny, bez której traci ono sens. Gotów jest ponieść śmierć od ciosu znacznie słabszego przeciwnika, by zadośćuczynić kochance. Decyzja ta właściwie jest najwyższym dowodem miłości złożonym Chimenie, a zarazem próbą sprowokowania jej, by wyznała skrywane dotąd uczucie. Gdy mu się to udaje odzyskuje radość życia i pewność siebie. Pełen młodzieńczej fantazji, uskrzydlony miłosnym uniesieniem, podejmuje pojedynek z Sanktym, mimo królewskiego zakazu.
Główną cechą Cyda jest wierność. Wierność wpojonym zasadom, których broni bez względu na przeszkody. Wierny jest swojej miłości i wybrance, choć ta gotowa jest skazać go na śmierć, wierny jest również ojczyźnie i swemu królowi, któremu pragnie służyć jak najlepiej, bo tego wszystkiego wymaga od niego rycerski honor, a tego bronić czasem jest o wiele trudniej niż życia.
Cyd jest postacią niezwykle dynamiczną wewnętrznie, o silnej i wyrazistej osobowości. To człowiek zdecydowany, silny, obdarzony silną wolą i nieugiętym charakterem, ponad wszystko ceniący honor i posiadający określoną hierarchię wartości, jednocześnie zaś wrażliwy i nie pozbawiony serca, czujący głęboko i przeżywający wiele wewnętrznych dramatów. Panuje jednak nad gwałtownymi uczuciami i namiętnościami, które nim targają, w działaniu zdając się na rozum.