Elastyczność

Na podstawie prawa popytu i prawa podaży można określić wzajemne zależności między ceną a ilością nabywanych dóbr (w przypadku popytu) oraz ceną a ilością wytwarzanych dóbr (w przypadku podaży).

Cena nie jest jedynym czynnikiem decydującym o popycie i podaży.

O kształtowaniu się popytu i podaży decydują także inne czynniki niż cena.

Można zatem dokonać analizy reakcji popytu (podaży) na zmiany wielu determinant określających zarówno kierunek reakcji, jak i jej siłę.

Intensywność reakcji popytu lub podaży na zmianę poszczególnych determinant mierzą współczynniki elastyczności popytu i podaży.

Elastyczność funkcji – służy do mierzenia reakcji zmiennej zależnej na zmianę jednej ze zmiennych niezależnych.

Elastyczność popytu – stosunek względnej (procentowej) zmiany popytu do względnej (procentowej) zmiany czynnika wpływającego na popyt.

Elastyczność podaży – stosunek względnej (procentowej) zmiany podaży do względnej (procentowej) zmiany czynnika wpływającego na podaż.

• Elastyczność popytu

Trzy podstawowe rodzaje elastyczności popytu:

• Elastyczność cenowa popytu,

• Mieszana cenowa elastyczność popytu (elastyczność krzyżowa),

• Elastyczność dochodowa popytu.

• Cenowa elastyczność popytu

Elastyczność cenowa popytu – stosunek względnej (procentowej) zmiany popytu na dane dobro do względnej (procentowej) zmiany ceny tego dobra.

ΔD = D_t+1 – D_t

ΔP = P_t+1 – P_t

Elastyczność cenowa popytu przyjmuje wartości niedodatnie, tzn. wartości mniejsze od zera lub równe zeru.

E_P = 0 – popyt doskonale nieelastyczny (sztywny); popyt nie reaguje na zmiany ceny (dobra, które nie posiadają substytutów, np.: sól, insulina)

Cena

D Popyt

E_P = -1 lub │E_P│ = 1 - popyt o elastyczności jednostkowej. Względna zmiana popytu jest równa względnej zmianie ceny (jednostkowej zmianie ceny towarzyszy jednostkowa zmiana popytu).

Wydatki na dobro charakteryzujące się taką elastycznością popytu nie zmieniają się.

-1 < E_P < 0 lub 0 < │E_P│ < 1 – popyt nieelastyczny (mało elastyczny).

Względna zmiana popytu jest mniejsza niż względna zmiana ceny (jednostkowe zmiana ceny wywołuje mniej niż jednostkową zmianę popytu).

E_P < -1 lub │E_P│ > 1 – popyt elastyczny (wysoce elastyczny).

Względna zmiana popytu jest większa niż względna zmiana ceny (jednostkowe zmiana ceny wywołuje więcej niż jednostkową zmianę popytu).

E_P = -∞ lub │E_P│ = ∞ - popyt doskonale elastyczny.

Przy danej cenie popyt może przybierać dowolne rozmiary.

Elastyczność cenowa popytu przyjmuje różne wartości, w zależności od punktu na krzywej popytu.

Czynniki wpływające na cenową elastyczność popytu:

1. Występowanie substytutów danego dobra.

W przypadku, gdy istnieje wiele substytutów, konsumenci mogą łatwiej przestawić się na inne, zaspakajające te same potrzeby dobra, gdy cena danego dobra staje się zbyt wysoka – wówczas popyt jest elastyczny.

Jeżeli dobro nie posiada bliskich substytutów, to popyt na nie będzie nieelastyczny lub sztywny.

Im większa liczba substytutów, tym większa wartość współczynnika cenowej elastyczności popytu.

2. Stopień, w jakim dobro zaspakaja potrzeby podstawowe.

Jeżeli dobro ma dla konsumenta duże znaczenie i stanowi istotny udział w jego wydatkach, elastyczność cenowa popytu danego dobra charakteryzuje się wyższą elastycznością w porównaniu z elastycznością cenową popytu dobra o zdecydowania mniejszym znaczeniu dla konsumenta.

3. Charakter dobra.

Popyt na dobra podstawowe, bez których ludzie nie mogliby żyć, jest mniej elastyczny niż popyt na dobra luksusowe, bez których ludzie mogą się obyć.

4. Czas dostosowań.

Jeżeli konsument będzie miał więcej czasu na szukanie substytutów, czy przyzwyczajenie się do nowych dóbr, tym bardziej rośnie elastyczność popytu na dobro, którego cena wzrosła.

• Mieszana cenowa elastyczność popytu

Popyt na dane dobro reaguje nie tylko na zmianę ceny tego dobra, ale także na zmianę cen dóbr substytucyjnych i komplementarnych.

Reakcję popytu na dane dobro na zmianę ceny dobra substytucyjnego lub komplementarnego nazywamy mieszaną cenową elastycznością popytu.

Mieszana cenowa elastyczność popytu – stosunek względnej (procentowej) zmiany popytu na jedno dobro do względnej (procentowej) zmiany ceny drugiego dobra.

Metoda punktowa obliczania współczynnika mieszanej elastyczności popytu:

ΔD_A = D_{A, t+1} – D_{A, t}

ΔP_B = P_{B, t+1} – P_{B, t}

Współczynnik mieszanej elastyczności popytu może przyjmować następujące wartości:

E_M > 0 – wzrost (spadek) ceny jednego dobra powoduje wzrost (spadek) popytu na drugie dobro.

Mamy wówczas do czynienia z dobrami substytucyjnymi.

E_M < 0 – wzrost (spadek) ceny jednego dobra powoduje spadek (wzrost) popytu na drugie dobro.

Mamy wówczas do czynienia z dobrami komplementarnymi.

E_M = 0 – zmiana ceny jednego dobra nie ma wpływu na popyt na drugie dobro.

Mamy wówczas do czynienia z dobrami obojętnymi, czyli niezależnymi względem siebie w celu zaspokojenia danej potrzeby.

• Dochodowa elastyczność popytu

Popyt na dane dobro reaguje na zmianę dochodów uzyskiwanych przez konsumentów.

Reakcję popytu na dane dobro na zmianę dochodów konsumentów nazywamy dochodową elastycznością popytu.

Dochodowa elastyczność popytu – stosunek względnej (procentowej) zmiany popytu na dane dobro do względnej (procentowej) zmiany dochodu.

Metoda punktowa obliczania współczynnika dochodowej elastyczności popytu:

ΔD = D_t+1 – D_t

ΔI = I_t+1 – I_t

Elastyczność dochodowa popytu przyjmuje najczęściej wartości nieujemne, tzn. wartości większe od zera lub równe zeru.

E_I > 0 – wzrost (spadek) dochodu powoduje wzrost (spadek) popytu na dane dobro.

Mamy wówczas do czynienia z dobrami normalnymi.

E_I < 0 – wzrost (spadek) dochodu powoduje spadek (wzrost) popytu na dobro.

Mamy wówczas do czynienia z dobrami podrzędnymi (niższego rzędu).

E_I > 1 – popyt elastyczny względem dochodu.

Mamy wówczas do czynienia z dobrami luksusowymi (wyższego rzędu).

E_I < 1 – popyt mało elastyczny (nieelastyczny) względem dochodu.

Mamy wówczas do czynienia z dobrami podstawowymi.

Dobra podrzędne Dobra normalne

0 E_I

1

Dobra podstawowe Dobra luksusowe

• Prawa i krzywe Engla

Pierwsza prawidłowość

Dotyczy relacji między wzrostem dochodu a wydatkami na żywność.

Wraz ze wzrostem dochodu spada udział wydatków na żywność.

Oznacza to, że wydatki na żywność rosną w tempie wolniejszym od przyrostu dochodu, czyli względna zmiana popytu na żywność jest mniejsza od względnej zmiany dochodu.

Współczynnik dochodowej elastyczności popytu na żywność zawarty jest w przedziale 0 < E_I < 1 .

Druga prawidłowość

Udział wydatków na odzież i mieszkanie na ogół nie zmienia się wraz ze zmianą dochodu.

Oznacza to, że względny przyrost popytu i względny przyrost dochodu są równe.

Współczynnik dochodowej elastyczności popytu jest zbliżony do jedności (E_I = 1).

Trzecia prawidłowość

Wydatki na samochody, meble, podróże, biżuterię, wypoczynek wzrastają w tempie szybszym od tempa wzrostu dochodu.

Oznacza to, że względna zmiana popytu na te dobra jest większa od względnej zmiany dochodu.

Współczynnik dochodowej elastyczności popytu na nie jest większy od jedności (E_I > 1).

Udział wydatków na poszczególne grupy dóbr zmienia się wraz ze wzrostem dochodu.

Oznacza to, że zmiana dochodu powoduje zmianę nie tylko poziomu, ale i struktury wydatków.

• Cenowa elastyczność podaży

Elastyczność cenowa podaży – stosunek względnej (procentowej) zmiany podaży danego dobra do względnej (procentowej) zmiany ceny tego dobra.

Metoda punktowa obliczania współczynnika cenowej elastyczności podaży:

ΔS = S_t+1 – S_t

ΔP = P_t+1 – P_t

Współczynnik cenowej elastyczności podaży przyjmuje różne wartości z przedziału (0; ∞):

E_S = 0 – podaż doskonale nieelastyczna (sztywna); podaż nie reaguje na zmiany ceny

E_S = 1 - podaż o elastyczności jednostkowej. Względna zmiana podaży jest równa względnej zmianie ceny (jednostkowej zmianie ceny towarzyszy jednostkowa zmiana podaży).

0 < E_S < 1 – podaż nieelastyczna (mało elastyczna).

Względna zmiana podaży jest mniejsza niż względna zmiana ceny (jednostkowe zmiana ceny wywołuje mniej niż jednostkową zmianę podaży).

E_S > 1 – podaż elastyczna (wysoce elastyczna).

Względna zmiana podaży jest większa niż względna zmiana ceny (jednostkowe zmiana ceny wywołuje więcej niż jednostkową zmianę podaży).

E_S = ∞ - podaż doskonale elastyczna.

Przy danej cenie podaż może przybierać dowolne rozmiary.

Czynniki wpływające na cenową elastyczność popytu:

1. Zachowanie się kosztów produkcji wraz ze zmianą skali produkcji.

Im wyższe koszty produkcji, tym przedsiębiorstwa mniej chętnie będą zwiększały produkcję, ponieważ zmniejszają się ich przychody (a tym samym zyski).

Podaż jest elastyczna, gdy przedsiębiorstwa posiadają odpowiednio duże rezerwy nie wykorzystanych zdolności produkcyjnych, gdy bez większych trudności mogą zdobyć dodatkowe ilości czynników produkcji lub gdy nie mają problemów z przestawieniem linii produkcyjnych.

2. Czas, jaki dysponują producenci na przystosowanie się do zmienionego poziomu cen.

Im krótszy czas, tym elastyczność cenowa podaży jest mniejsza – od doskonale elastycznej w długim okresie do sztywnej w okresie krótkim.

3. Podatność danego dobra na magazynowanie.

Im większa możliwość przechowywania dóbr i mniejsze koszty magazynowania, tym większa elastyczność cenowa podaży.