niszcząca praca ladolodów

Formy i osady polodowcowe można spotkać nie tylko w miejscu współczesnej obecności lodowca. Zachowały się one także na obszarach, które zostały objęte wielkimi zlodowaceniami w przeszłości. W różnych miejscach można zaobserwować skutki zarówno niszczącej, jak również budującej działalności lodowców. Niszcząca działalność lodowca polega głównie na żłobieniu podłoża, wyrywaniu okruchów i bloków skalnych, oraz na zdzieraniu powierzchni skalnej przez nasuwające się czoło lodowca. Lód poruszający się w lodowcu zawiera sporą część materiału skalnego, który pochodzi z wietrzenia mechanicznego. Materiał ten jest także wyrywany z podłoża przez lód. Wyrywanie fragmentów skał z podłoża przez lodowiec to detrakcja. Proces ten zachodzi tym intensywniej, im bardziej skała, po której przemieszcza się lodowiec jest popękana. Detersją natomiast określa się proces wygładzania i szlifowania powierzchni skalnej przez poruszające się masy lodowe. Materiał, który przedostał się do lodowca ściera skały podłoża, po których przesuwa się lodowiec. Zjawisko to nosi nazwę egzaracji lodowca. Przejawem egzaracji lodowca w dnie doliny są charakterystyczne, kopulaste formy skalne wygładzone przez lodowiec, wystające spod pokrywy roślinnej. Na takich wypolerowanych powierzchniach skalnych można zaobserwować rysy lodowcowe. Są to zadrapania powierzchni skalnych przez ostre krawędzie okruchów niesionych kiedyś przez lodowiec. Na podstawie przebiegu rys lodowcowych można odczytać kierunek ruchu dawnego lodowca. 

O sile erozyjnej lodowca świadczyć mogą także ogromne ilości materiału skalnego zrzuconego przez wycofujący się lądolód. Na obszarach działalności lądolodów materiał mógł zostać przetransportowany na setki kilometrów i pozostawiony w momencie topnienia lądolodu w zupełnie innym miejscu. Dowodem takiej działalności są tzw. kry lodowcowe przetransportowane przez lądolód na teren Niżu Polski z Półwyspu Skandynawskiego. Najbardziej znana kra lodowcowa znajduje się w okolicy Łukowa na Podlasiu. Nazywana jest ona krą jurajską. Formami, które powstały w wyniku erozyjnej działalności lodowców są także fiordy. Są to długie i wąskie zatoki o stromych zboczach, wcinające się głęboko w ląd. W przekroju poprzecznym mają one kształt litery U. Fiordy mają bardzo dużą głębokość. Formy te powstały na skutek erozyjnej działalności przesuwających się w stronę morza jęzorów lodowcowych w czasie zlodowaceń plejstoceńskich. Fiordy występują głównie na wybrzeżach Norwegii a także w Nowej Zelandii, czy w Szkocji.

Działalność niszcząca lodowców polega na szlifowaniu podłoża, czemu sprzyja grubość lodu i twardość skał, rysowaniu, zdzieraniu oraz wyorywaniu materiału z podłoża, głównie wskutek przymarzania materiału skalnego do masy lodowca. Wskutek erozyjnej działalności lodowca powstają formy:

Przesuwające się masy lodowe i związane z nimi wody przekształcają rzeźbę obszarów okołobiegunowych oraz zlodowaconych gór. Lód lodowcowy może oddziaływać bezpośrednio lub pośrednio na ukształtowanie terenu. Rzeźba powierzchni Ziemi powstała na skutek bezpośredniego oddziaływania lodu nosi nazwę rzeźby glacjalnej.

Ogromne przesuwające się masy lodu niszczą powierzchnię Ziemi. Proces ten to erozja glacjalna lub egzaracja.Formami egzaracyjnymi są:

cyrk (kocioł) polodowcowy - zagłębienie powstałe w miejscu pola firnowego lodowca po wytopieniu się lodu. Z trzech stron otoczony jest przez ściany skalne. W miejscu gdzie lód z pola firnowego przechodził w jęzor lodowcowy, znajduje się rygiel skalny. Obecnie w cyrkach zalanych przez wodę utworzyły się jeziora (np. stawy tatrzańskie i karkonoskie);

dolina U-kształtna (żłób polodowcowy) - w przekroju poprzecznym przypomina literę U. Dno doliny jest płaskie, a zbocza bardzo strome. Są to doliny V-kształtne lub płaskodenne przekształcone przez jęzor lodowca. W Polsce tego typu doliny znajdują się w Tatrach;

dolina zawieszona (wisząca) - boczne żłoby polodowcowe występują wysoko nad dnem doliny głównej. Płynąca nimi woda tworzy wodospady (np. Wodogrzmoty Mickiewicza w Tatrach). W dolinach bocznych były mniejsze jęzory lodowcowe, w związku z tym mniejsze były rozmiary egzaracji. Dodatkowo boczne jęzory lodowcowe uchodziły do większej doliny, która już częściowo była wypełniona lodem;

mutony (barańce) - pagórki skalne przekształcone przez przesuwający się lodowiec. Cechują się asymetrią stoków. Od strony nasuwającego się lodu stoki są łagodne, a od strony przeciwnej strome. Mutony są często spotykane na dnie żłobów polodowcowych;

wygłady - są to powierzchnie skalne ogładzone przez przesuwający się lód. Występują przeważnie na ryglach zamykających cyrki polodowcowe, na łagodnych stokach mutonów oraz na dnie żłobów polodowcowych.

Grubość lodowców górskich jest zróżnicowana i waha się os kilkudziesięciu do paruset metrów. Jeszcze grubsze są lądolody. Przeciętna grubość czaszy lodowej Antarktydy wynosi 1600 m, a maksymalna około 4500 m. Przesuwający się po podłożu lodowiec niszczy je, wygładza nierówności w dnie doliny oraz żłobi rysy.

W obszarach górskich dawniej zlodowaconych spotykamy dziś porysowane powierzchnie skalne oraz zaokrąglone i wygładzone kształty – stok od strony nasuwającego się niegdyś lodowca jest łagodny, natomiast przeciwny stromy.

Największymi formami powstałymi wskutek erozyjnej działalności lodowców górskich są kary lodowcowe, zwane cyrkami lodowcowymi, oraz doliny lodowcowe.

Kary występują w górnej części doliny lodowcowej i mają kształt niszy otoczonej z trzech stron stromymi ścianami skalnymi. W dnach cyrków powszechnie występują jeziora, zwane cyrkowymi, na przykład Czarny Staw nad Morskim Okiem w Tatrach.

Poniżej cyrków ciągną się wydłużone formy terenu, zwane dolinami lodowcowymi. W czasie zlodowacenia były one wypełnione przez lód tworzący jęzor lodowcowy. Dno takiej doliny jest prawie płaskie, zbocza strome. Jej przekrój poprzeczny przypomina literę U, w przeciwieństwie do dolin rzecznych, których przekrój ma kształt litery V.

Efektem erozyjnej działalności lądolodu skandynawskiego jest przede wszystkim niecka Morza Bałtyckiego.

Na obszarze północnej polski występują rynny lodowcowe. Są to miejscami głębokie, długie i wąskie zagłębienia powstałe wskutek erozyjnej działalności wód płynących pod lądolodem lub na jego przedpolu. Najniższe części rynien są wypełnione przeważnie wodą, tworząc jeziora rynnowe. Przykładami takich jezior są Gopło na Pojezierzu Kujawskim oraz Ostrzyckie i Radomskie Na Pojezierzu Kaszubskim.

Na przedpolu lądolodu wody pochodzące z jego topnienia łączyły się z rzekami spływającymi z południ, czyli z obszarów niepokrytych lodem. W ten sposób powstały potężne rzeki, które płynęły mniej więcej równolegle do czoła lądolodu w kierunku zachodnim i północnozachodnim. Rzeki te wyerodowały szerokie doliny, zwane pradolinami. Ich dnem płyną dziś niektóre rzeki na przykład Wisła między Toruniem a Bydgoszczą oraz Warta między Kołem i Śremem.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Miłość - siła niszcząca czy budująca - praca, Prezentacje multimedialne, Polski prezentacje maturaln
DZIAŁALNOŚĆ NISZCZĄCA I BUDUJĄCA LODOWCÓW I LĄDOLODÓW, NAUKA
Działalność niszcząca i budująca lodowców i lądolodów, NAUKA, geografia, Geografia(1)
DZIAŁALNOŚĆ NISZCZĄCA I BUDUJĄCA LODOWCÓW I LĄDOLODÓW
praca z uczniem zdolnym i słabym 2
Praca psychoterapeutyczna z DDA wykład SWPS
PRACA NA 4 RECE (aga)(1)[1]
praca 4
PRACA HODOWLANA Podstawy
Praca osób niepełnosprawnych
PRACA Z UCZNIEM NIEWIDOMYM I SŁABO WIDZĄCYM
8 Właściwa Praca, moc, energia całość
Praca zespolowa z elementami komunikacji interpersonalnej ed wczesn
Prezentacja praca dyplom
Praca szkoly w zakresie organizacji opieki pomocy
CECHY STRUKTUR ORGANIZACYJNYCH PRACA GRUPOWA 17 KWIETNIA[1]
PRACA Z DZIECKIEM NIESMIALYM

więcej podobnych podstron