Desygnaty i zakres nazw

Nazwy mogą w zdaniach odgrywać rolę orzeczników. Orzekając w zdaniu jakąś nazwę o pewnym przedmiocie, będzie się to niekiedy czyniło zgodnie z prawdą. Tak np. zgodnie z prawdą można nazwę ?rzeka" orzec o Wiśle, Warcie, Dniestrze czy Dunaju, natomiast niezgodnie z prawdą postąpilibyśmy, gdybyśmy nazwę ?rzeka" orzekli o Warszawie, Krakowie, Berlinie lub Pekinie. Otóż powiadamy, że dana nazwa oznacza jakiś przedmiot, gdy nazwę tę można o tym przedmiocie zgodnie z prawdą orze c. A więc np. nazwa ?miasto" oznacza Warszawę, Kraków czy Moskwę. Nazwa ?człowiek" oznacza Jana, Kopernika i każdego w ogóle z ludzi, albowiem można tę nazwę o każdym z nich zgodnie z prawdą orzec. Przedmioty oznacz one p r z e z pewną nazwę zowią się desygnatami tej nazwy bądź d es y gnatami pojęcia będącego jej znaczeniem. Zbiór wszystkich desygnatów jakiejś nazwy stanowi jej zakres. Zbiór wszystkich desygnatów jakiegoś pojęcia stanowi zakres tego pojęcia. Zakresem nazwy (pojęcia) ?miasto" będzie więc zbiór wszystkich miast, zakresem nazwy (pojęcia) ?człowiek" będzie zbiór wszystkich ludzi itd.

O każdej nazwie mówimy, że oznacza ona swoje desygnaty i że symbolizuje ona swój zakres. Nazwa ?miasto" oznacza więc poszczególne miasta i symbolizuje zbiór wszystkich miast. Jeżeli będziemy mieli do czynienia z jakąś nazwą wieloznaczną, np. z nazwą ?zamek", to o pewnych przedmiotach będzie ją można orzec zgodnie z prawdą przy jednym tej nazwy znaczeniu, ale nie przy drugim. Np. o Wawelu można zgodnie z prawdą orzec wyraz ?zamek", gdy się z tym wyrazem wiąże jedno z dwóch różnych znaczeń dopuszczalnych dla wyrazu ?zamek" w języku polskim, ale nie będzie się jej zgodnie z prawdą orzekało o Wawelu, gdy się nazwę ?zamek" weźmie w drugim jej znaczeniu. Zatem nazwa ?zamek" oznacza Wawel przy jednym, ale nie oznacza Wawelu przy drugim swym znaczeniu. Podobnie ma się rzecz z innymi nazwami wieloznacznymi. Wobec tego przy nazwach wieloznacznych nie powinno by się mówić po prostu, iż nazwa ta oznacza ten a ten przedmiot, ale powinno się mówić, że oznacza go przy takim a takim swym znaczeniu. Dlatego też, licząc się z nazwami wieloznacznymi, nie powinniśmy definiować bezwzględnego terminu: ?oznacza", ale termin relatywny: ?oznacza przy danym znaczeniu". Definicja oznaczania powinna by więc mieć postać następującą: Nazwa N wzięta w znaczeniu Z oznacza przedmiot P ? to tyle, co ? nazwę IV wziętą w znaczeniu Z można o przedmiocie P orzec zgodnie z prawdą. Wzgląd na nazwy wieloznaczne wymagałby wprowadzenia podobnych uzupełnień do dalszych definicji, które opierają się na definicji oznaczania. Pomijamy na ogół te uzupełnienia, aby uniknąć sformułowań zbyt zawiłych.

Nie należy mieszać terminu ?oznacza" z terminem ?znaczy". Dwie nazwy mogą bowiem oznaczać to samo, a znaczyć co innego. Weźmy np. nazwy ?stolica Polski" i ?największe miasto nad Wisłą". Obie te nazwy oznaczają to samo, mianowicie Warszawę i tylko Warszawę, różnią się jednak swym znaczeniem. Inny jest bowiem nasz sposób rozumienia nazwy ?największe miasto nad Wisłą", a inny ? sposób rozumienia nazwy ?stolica Polski". Do tego tematu powrócimy jeszcze w jednym z ^następnych paragrafów.

Nazwy bądź pojęcia dzieli się ze względu na liczność ich zakresu na ogólne, jednostkowe i puste. Nazwa jest (przy pewnym swym znaczeniu) ogólna, jeżeli (przy tym znaczeniu) ma więcej niż jeden desygnat. Podobnie, pojęcie nazywa się ogólne, jeżeli liczy więcej niż jeden desygnat. Nazwa jest (przy pewnym swym znaczeniu) jednostkowa, jeżeli ma (przy tym znaczeniu) jeden i tylko jeden desygnat. Podobnie, pojęcie jest Jednostkowe, jeżeli ma jeden i tylko jeden desygnat. Wreszcie nazwa jest (przy pewnym swym znaczeniu) pusta, jeżeli (przy tym swym znaczeniu) nie ma ani jednego desygnatu. I podobnie, pojęcie puste to takie pojęcie, które nie ma w ogóle żadnego desygnatu. Przykładami nazw (przy ich zwykłym znaczeniu) ogólnych mogą być ?człowiek", ?góra", ?miasto", ?pies" itp. Przykładami nazw (przy ich zwykłym znaczeniu) jednostkowych są: ?Kopernik", ?najwyższa góra na świecie", ?obecna stolica Polski" itp. Przykładami nazw (przy zwykłym znaczeniu) pustych są: ?król szwajcarski", ?ułamek zwyczajny, którego kwadrat równa się 2", ?człowiek mający 7 metrów wzrostu" itp.
(K. Ajdukiewicz, Zarys Logiki, Warszawa 1959, s. 15-17)