Rolnictwo – dział gospodarki narodowej, którego celem jest pozyskiwanie produktów do bezpośredniego spożycia przez ludzi i zwierzęta oraz dostarczanie surowców dla przemysłu spożywczego, obuwniczego, chemicznego i włókienniczego.
Rolnictwo naturalne – rolnictwo, które produkuje niemal wyłącznie dla swoich potrzeb.
Rolnictwo towarowe – rolnictwo produkujące na zaopatrzenie rynku krajowego czy światowego.
Współcześnie polskie rolnictwo boryka się z wieloma problemami, część z nich nasiliła się po wejściu Polski do struktur Unii Europejskiej, a część to skutek przemian społeczno- politycznych minionych lat. Trudności rolnictwa maja podłoże z złej strukturze agrarnej gospodarstw rolnych. Zbyt mała powierzchnia gospodarstw rolnych uniemożliwia ich specjalizację i obniżenie kosztów produkcji. Najmniejsze gospodarstwa od 1 do 2 hektarów,których jest około 500 tysięcy w całej Polsce, produkują wyłącznie na potrzeby własne rolników; nieco większe 20 hektarowe, stanowiące około 100 tysięcy są mało wydajne, a wymagają znacznych nakładów. Do małej powierzchni dochodzi jeszcze duże rozdrobnienie pól uprawnych, co obniża wydajność dla całego sektora rolnictwa w Polsce. Ponadto małe dotacje rolnictwa ze strony budżetu państwa, sprawiają że polskie rolnictwo nie jest w stanie produkować towarów konkurencyjnych cenowo w stosunku do państw, które dotują sektor rolniczy. Wyjściem z takiej sytuacji mogą być kredyty preferncyjne, udzielane na restrukturyzację gospodarstw rolnych, popieranie eksportu płodów rolnych, zachęcanie do prowadzenia oprócz działalności stricte rolniczej, dodatkowo działalności agroturystycznej (gospodarstwa ekologiczne) i wprowadzania rolnictwa ekologicznego, które w obecnych czasach odgrywa coraz większą rolę w Europie.
Rolnictwo odpowiednio ukierunkowane dostarcza żywności dla społeczeństwa, paszy dla zwierząt, surowców dla gałęzi przemysłowych oraz może być miejscem odpoczynku (agroturystyka) dla ludności miejskiej. Polskie rolnictwo w porównaniu z krajami Europy Zachodniej nie zużywa tak dużych ilości energii, substancji chemicznych, które zanieczyszczają środowisko. Od roku 2004 Polska znajduje się w strukturach Unii Europejskiej, co spowodowało wprowadzenie kilku zasad polityki rolnej celem ujednolicenia rolnictwa wszystkich krajów Unii Europejskiej. Kraje europejskie wspólnie wyznaczają kierunki rozwoju rolnictwa, najważniejsze z nich to:
wzrost produkcji rolnej we wszystkich gałęziach produkcyjnych, aby uzyskać samowystarczalność państw członkowskich w produkcji żywności, celem uniezależnienia się od dostaw surowców z rynków azjatyckich i USA
poprawa stopy życiowej rolników, jako grupy społecznej mało wspieranej przez państwa
duża produkcja surowców rolnych ma zapewnić odbiorcom niższe ceny produktów rolnych, ale jednocześnie być opłacalną dla grup producenckich (ustalono gwarantowane ceny minimalne na produkty rolnicze i gwarancję rynków zbytu dla tychże produktów)
porównywalność cen produktów rolnych na wszystkich rynkach krajów członkowskich.
Biorąc pod uwagę polskie rolnictwo w porównaniu z innymi krajami Unii Europejskiej należy zaznaczyć, iż Polska to kraj oferujący duży rynek zbytu (38 milionów obywateli), z czego około 38% mieszka na wsi, z czego rolnicy stanowią około 28%. W porównaniu z państwami członkowskimi to bardzo dużo, gdyż średnio kraje Unijne mają wskaźnik rzędu 2-5%. Ponadto udział użytków rolnych w ogólnej powierzchni przekracza 50%, to bardzo dużo na tle krajów europejskich. Patrząc na udział rolnictwa w tworzeniu PKB od połowy XX wieku obserwujemy stopniowy spadek wartości (w 1950 roku PKB wynosił 32%, w 2004 roku już 3,8%), co świadczy o zachodzących zmianach polityczno – gospodarczych kraju. Jednak na tle członków Unii Europejskiej to i tak dosyć wysoki wskaźnik, dla porównania większy udział PKB mają: Grecja (8,6% PKB to wpływy z rolnictwa), Litwa (8,0%), Estonia (5,8%), Cypr (5,0%), Irlandia (5,2%); z kolei mniejszy wskaźnik niż Polska uzyskują kraje: Niemcy (1,2%), Belgia (1,4%), Wielka Brytania (1,4%), Austria (1,8%); wskaźnik porównywalny z naszym krajem uzyskują: Dania (2,9%), Portugalia (3,8%), Francja (3,3%), Finlandia (3,6%). Biorąc pod uwagę wielkość polskich gospodarstw również odbiegamy od średniej dla krajów członkowskich; w Polsce średnie gospodarstwo ma powierzchnię 8,2 ha, gdy w krajach Europy Zachodniej są kilka razy większe; podobnie sytuacja dotyczy nakładów na rolnictwo — Polska ciągle mało dotuje sektor rolniczy. Polska to ważny członek UE, nasz sektor rolniczy dostarcza wielu produktów: warzywa, owoce, mrożonki i zboża, wszytko to wysokiej jakości zdrowa polska żywność. Rolnictwo jest ważnym sektorem gospodarki polskiej. Nowoczesna polityka wobec wsi powinna, umiejętnie kojarzyć wspieranie pożądanych oraz koniecznych przeobrażeń w rolnictwie, jako jednym z sektorów gospodarki, z ochroną żywotności społeczności wiejskich. Instrumentom polityki gospodarczej powinny, więc towarzyszyć instrumenty polityki społecznej stosowane w sposób wzajemnie uzupełniający się w tworzeniu mechanizmów integrujących struktury wiejskie i wspierających unowocześnianie się tych struktur. Ważnym elementem ich nowoczesności jest zróżnicowanie funkcjonalne na producentów i różnego rodzaju usługodawców, bez których wytwórca rolny nie może skutecznie gospodarować; wreszcie na wiejskich rezydentów najrozmaitszych kategorii tworzących wespół z innymi wiejską wspólnotę. Prawdziwy awans może równie dobrze polegać na umocnieniu dotychczasowej pozycji w którejkolwiek z tych grup jak i na przejściu do innej spośród nich. Powinno to być ułatwiane ilekroć przyczynia się do większej dojrzałości i nowoczesności polskiej wsi.
Łączna liczba gospodarstw chłopskich w Polsce szacowana jest na około 3.058 tysięcy. Z tego ponad milion to zagrody użytkujące od 0,1 do 1 hektara. Z pozostałych 2.041 tyś. blisko 50 tyś. nie prowadzi żadnej produkcji rolnej, a dalsze 300 tyś. niczego z tego, co wytwarza, nie sprzedaje. Tak, więc blisko jedna trzecia statystycznych gospodarstw chłopskich w Polsce nie prowadzi żadnej działalności gospodarczej lub prowadzi jedynie działalność śladową, która nie ma nic wspólnego z pozyskiwaniem środków na utrzymanie, nie mówiąc o zysku. Do tej liczby trzeba jeszcze dodać ćwierć miliona gospodarstw, których średnia wartość rocznej sprzedaży zamyka się kwotą 2,5 tyś. zł, a więc nieco ponad 200 zł miesięcznie. Średnia wartość produkcji sprzedanej rocznie dalszych 400 tyś. gospodarstw nie przekracza 8.000 zł, czyli 666 zł miesięcznie. Zaledwie 260 tysięcy gospodarstw chłopskich uzyskuje ze sprzedaży w skali rocznej średnio ponad 15.000 zł. Połowa z nich sprzedaje za więcej niż 25 tys. zł rocznie i jedynie 10 do 12 tysięcy wykazuje się produkcją sprzedaną ponad 100 tyś. zł rocznie. Pytanie, czy rolnictwo ma znaczenie, nie budzi w Polsce większych rozterek; większość zapewne odpowie, że znaczenie to jest duże. W naszym kraju ponad 60% ludności ma wiejskie korzenie (w pierwszym lub drugim pokoleniu). Duża część społeczeństwa pamięta jeszcze dotkliwe kłopoty z zaopatrzeniem w żywność przed rokiem 1990. I chociaż produkty żywnościowe są współcześnie wytworem całej gospodarki (skomplikowanego tzw. łańcucha żywnościowego), to jednak prawie każdy ma świadomość, że na początku tego łańcucha jest rolnik, poprzez swoją pracę łączący glebę z siłami przyrody, dzięki czemu powstaje zboże, warzywa czy mleko, przetwarzane następnie w dalszych ogniwach tego łańcucha. W Polsce prawie 40% ludności mieszka na wsi, a niemal 15% zatrudnionych zaangażowanych jest w działalność rolniczą, dającą około 4% produktu krajowego brutto.Wątpliwości w sprawie znaczenia rolnictwa w gospodarce i społeczeństwie pojawiają się natomiast w krajach najwyżej rozwiniętych, gdzie rolnictwo wytwarza zaledwie 1-2% PKB i zatrudnia podobny odsetek siły roboczej. W dodatku kraje te mogą bez kłopotów zakupić potrzebną im żywność za granicą, czemu sprzyja liberalizacja handlu. W rezultacie dominuje tam przekonanie o pełnym bezpieczeństwie żywnościowym. Społeczeństwo dowiaduje się też w różny sposób, że owe resztki rolnictwa istniejące jeszcze w tych krajach utrzymują się dzięki wielkim subsydiom z budżetu krajowego czy unijnego, a ekonomiści w większości głoszą, że proceder ten należałoby zakończyć i pozwolić, by konkurencja międzynarodowa decydowała o istnieniu rolnictwa w danym kraju.Gospodarka narodowa to ogół działalności gospodarczej podejmowanej na terenie danego kraju. Dzieli się ona na sektory, a rolnictwo zaliczane jest do sektora pierwszego wraz z leśnictwem i rybołówstwem. Rolnictwo to dział gospodarki, którego głównym zadaniem jest dostarczanie żywności, bądź to do bezpośredniej konsumpcji, bądź po jej przetworzeniu. Pełni tym samym trzy zasadnicze funkcje: ekonomiczną – udział w tworzeniu PKB, społeczną – tworzenie miejsc pracy i przestrzenną – przekształcanie krajobrazu naturalnego w rolniczy.
Co do elementów z zakresu znaczenia ekonomicznego w ramach poszczególnych zadań można tendencje ująć następująco:
tworzenie produktu krajowego brutto i dochodu narodowego – udział rolnictwa będzie nieznacznie spadał, w kierunku ustabilizowania się na niskim poziomie, rzędu 1 – 2%,
produkcja żywności – tu działalność rolnictwa jest nie do zastąpienia; wprawdzie można stosować różnego rodzaju substytuty żywności, jednak podstawowa masa żywności oraz surowców do jej produkcji pochodzić z rolnictwa
produkcja surowców dla innych gałęzi gospodarki narodowej – jest to bardzo obiecujący kierunek wykorzystania produkcji rolniczej, zwłaszcza na cele energetyczne; należy jednak oczekiwać poszukiwań różnych produktów przez przemysł, jako substytutów mas syntetycznych i innych tworzyw,
tworzenie rynku zbytu dla pozarolniczych jednostek gospodarczych – rolnictwo w coraz większym stopniu staje się sektorem zmechanizowanym, z tendencja do automatyzacji i informatyzacji,
kształtowanie równowagi rynkowej – w warunkach liberalizacji handlu międzynarodowego oraz coraz większej liczby substytutów różnych towarów i usług rola rolnictwa krajowego w tym względzie będzie malała,
uczestnictwo w wymianie międzynarodowej – udział samego rolnictwa, a więc producenta surowców, w zakresie typowych produktów (zboża, mięso, mleko itd.) będzie malała, natomiast jest szansa na utrzymanie pozycji w zakresie produktów spożywanych w postaci nie przetworzonej, zwłaszcza warzyw i owoców
W 2009 r. odnotowano wzrost produkcji rolniczej, przy czym dynamika wzrostu była nieco niższa niż w roku poprzednim. Szacuje się, że w stosunku do 2008 r., globalna produkcja rolnicza zwiększyła się o 2,4%, w wyniku wzrostu produkcji
roślinnej - o 3,0% i produkcji zwierzęcej - o 1,6%. W 2009 r. rynkowe uwarunkowania produkcji rolniczej pogorszyły się w mniejszym stopniu niż przed rokiem. Szacuje się, że w wyniku spadku dynamiki cen produktów rolnych sprzedawanych przez gospodarstwa indywidualne, oraz wzrostu cen towarów i usług zakupywanych na cele bieżącej produkcji
rolniczej i na cele inwestycje wskaźnik relacji cen („nożyce cen”) wynosił 96,1 wobec 90,1 przed rokiem.
Warunki termiczno-wilgotnościowe na przeważającym obszarze kraju były korzystne dla plonowania roślin i miały znaczący wpływ na wielkość produkcji. Powierzchnia użytków rolnych w użytkowaniu gospodarstw w 2009 r. wyniosła
ok. 16120 tys. ha i była tylko nieznacznie mniejsza niż przed rokiem (o 0,2%) W 2009 r. w Polsce było 1765,9 tys. gospodarstw indywidualnych o powierzchni powyżej 1 ha użytków rolnych, które gospodarowały na 14453 tys. ha użytków rolnych.
Stopniowo zwiększa się średnia powierzchnia użytków rolnych przypadająca na jedno gospodarstwo. W omawianym roku wynosiła 8,0 ha wobec 7,8 ha przed rokiem i 7,6 w 2005 r. ogólna powierzchnia zasiewów pod zbiory 2009 r. była zbliżona do ubiegłorocznej (o 0,1% mniejsza) i wyniosła 11,6 mln ha. W stosunku do rokupoprzedniego zmniejszył się areał uprawy zbóż ogółem (zbóż podstawowych z mieszankami zbożowymi, kukurydzy, gryki, prosa i innych zbożowych) i roślin pastewnych. Zwiększyła się natomiast powierzchnia zasiewów rzepaku i rzepiku, buraków cukrowych i warzyw gruntowych.
Produkcja żywca rzeźnego ogółem (bydło, cielęta, trzoda chlewna, drób, owce, konie, kozy i króliki) w wadze żywej wyniosła 4834 tys. t i była o 2,8% mniejsza niż przed rokiem. Zadecydował o tym znaczny spadek produkcji żywca wieprzowego – o 11,3%,
przy wzroście żywca drobiowego o 7,1% i wołowego (łącznie z cielęcym) – o 1,7%.
1) Definicja rolnictwa
2) Rolnictwo naturalne
3) Rolnictwo towarowe
4) Problemy współczesnego rolnictwa
5) Ekonomiczne znaczenie rolnictwa
6) Ilość i wielkość gospodarstw rolnych w Polsce
7) Rolnictwo jako ważny sektor gospodarki