Uczeń zdolny w fińskim systemie edukacji

Rozwiązania organizacyjne i prawne w zakresie wspierania uzdolnień dzieci i młodzieży

W Finlandii nie funkcjonuje żaden oddzielny system edukacji ucznia zdolnego, a zgodnie z badaniami

przeprowadzonymi przez w fińskim systemie oświaty nie wyodrębnia się specjalnego terminu na

określenie tej grupy uczniów. Fińskie ustawodawstwo zawiera jedynie ogólne wskazówki odnośnie do

szkolnictwa, dlatego też szkoły kładą tak duży nacisk na indywidualne różnice wśród uczniów, zależnie od wieku i umiejętności. Zgodnie z zapisami w ustawie oświatowej szkoły mogą organizować edukację na poziomie dostosowanym do wieku oraz zdolności uczniów. Można powiedzieć, że w praktyce uczniowie, którzy przejawiają dodatkowe zainteresowania i odpowiednią motywację, uczą się przedmiotów spoza obowiązkowego programu nauczania63. W Finlandii żadna ustawa nie precyzuje definicji ucznia zdolnego, z tego samego powodu nie zalicza się ich do kategorii uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych

Identyfikowanie i diagnozowanie ucznia zdolnego

Finlandia nie posiada specjalnego systemu identyfikacji uczniów zdolnych. Zdolni wychowankowie

wyłaniani są na podstawie opinii nauczyciela, rodziców oraz rozmowy z nimi samymi65. Jedynym wyjątkiem jest wcześniejsze przyjęcie do szkoły podstawowej związane z wynikami testów psychologicznych i medycznych.

Najbardziej efektywne działania podejmowane w ramach wspierania uczniów zdolnych

Mimo że Finlandia nie posiada osobnego systemu edukacyjnego dla uczniów zdolnych, dzieci, które

posiadają zdecydowanie ponadprzeciętny potencjał, mogą wcześniej rozpocząć edukację w szkole

podstawowej, mogą też przejść do wyżej klasy, w przypadku gdy poziom nauczania w ich grupie wiekowej jest dla nich za niski. Uczniowie zdolni mogą także uczęszczać na wybrane zajęcia w wyższych klasach, mają możliwość wybrania programów nauczania niektórych przedmiotów (języki obce, matematyka) na różnym poziomie, mogą też współpracować z różnymi organizacjami. Szkoły są zachęcane do jak największej indywidualizacji toku nauczania, co stanowi sporą zaletę dla uczniów zdolnych. Kilka lat temu w niektórych szkołach podstawowych rozpoczęto dodatkowe zajęcia z kreatywnego myślenia, matematyki, pracy projektowej, sztuki, grafiki komputerowej, w czasie których uczniowie zdolni mogą poszerzyć swoje zainteresowania. Plan lekcji nie jest stały i każdy uczeń może go dopasować do innych swoich zajęć, zainteresowań i możliwości poznawczo-emocjonalnych. W Finlandii niektóre szkoły, z powodu niezwykle wygórowanych oczekiwań rekrutacyjnych oraz bardzo dobrych efektów nauczania, można uznać za szkoły dla uczniów zdolnych. Według raportu Eurydice70 w zakresie najważniejszych rozwiązań edukacyjnych podejmowanych wobec dzieci i młodzieży zdolnej w Finlandii mamy do czynienia z:

kształceniem zindywidualizowanym lub zindywidualizowanym programem nauczania w grupach

o zróżnicowanym poziomie zdolności (kształcenie ucznia może być w pewnym zakresie

organizowane indywidualnie, jeżeli ocenia się, że posiada on już pewną wiedzę i umiejętności na

poziomie przewidzianym w podstawowym programie nauczania; natomiast w ogólnokształcących

szkołach średnich wszyscy uczniowie realizują indywidualny program nauczania);

kształceniem zindywidualizowanym lub zindywidualizowanym programem nauczania w grupach

jednorodnych (szkoły mające specjalne zadania edukacyjne);

rozwiązaniami pozaszkolnymi dla grup jednorodnych (organizowanie ogólnokrajowych konkursów

z matematyki, chemii, fizyki, informatyki, języka ojczystego, ekonomii; funkcjonowanie kół

przedmiotów teoretycznych i sztuk widowiskowych, szkoły letnie);

tak zwaną szybką ścieżką (dzieci uznane za zdolne mogą rozpocząć naukę o rok wcześniej, zdolność

do podjęcia nauki oceniana jest na podstawie testów medycznych i psychologicznych, współpraca

szkół średnich z uczelniami i możliwość uczęszczania na zajęcia prowadzone na poziomie uczelni

wyższej).

Działania na rzecz wspierania uczniów uzdolnionych i utalentowanych w wybranych dziedzinach

W szkołach ponadpodstawowych najzdolniejsi uczniowie mogą brać udział w różnych olimpiadach

i konkursach wiedzy. Uczniowie, którzy poradzą sobie najlepiej na szczeblu krajowym, są przygotowani do konkursów na szczeblu międzynarodowym, niektóre uniwersytety organizują darmowe zajęcia dla uczniów zdolnych.

W ostatnich latach w Finlandii rozpoczęto prowadzenie kursów dodatkowych dla najzdolniejszych uczniów. Przykładem takich rozwiązań są zajęcia z przedmiotów ścisłych, organizowane na uniwersytecie w Tampere, w czasie których uczniowie szkół średnich poznają zagadnienia wykraczające daleko poza typowy materiał szkolny. Najlepsi uczniowie mogą także brać udział w kursach wakacyjnych, po zakończeniu których otrzymują zaliczenie na poczet przyszłych studiów.

Przygotowanie i kwalifikacje zawodowe nauczycieli do pracy z uczniami zdolnymi

Podejmując problem przygotowania nauczycieli do pracy z uczniami zdolnymi, należy zauważyć, że

w Finlandii nie przewiduje się organizowania specjalnych kursów dla nauczycieli, aczkolwiek w ramach przedmiotów przygotowujących do zawodu nauczyciela kandydaci zapoznają się z problematyką nauczania tego typu. Uniwersytety w Helsinkach i Tampere oferują kursy dla nauczycieli chcących pracować z dziećmi zdolnymi. Prowadzone są tam także badania dotyczące edukacji uczniów zdolnych, które skupiają się na problematyce kreatywności, umiejętności poznawczych oraz rozwoju moralnego uczniów zdolnych.