Pedagogikę uważa D. za grunt, na którym spotykają się wszystkie problemy filozoficzne, jako problemy życiowe, zaś filozofię określa jako ogólną naukę o wychowaniu. Głosi pogląd, że świat wartości musi powstawać w świecie doświadczenia i życia codziennego, i że dzięki sile umysłu zostanie przekształcona zarówno jednostka, jak i społeczność ludzka. Tym celom służyć ma wychowanie, dążące do ideałów demokracji. Szkoła ma być miejscem wspólnej aktywności, aby budzić już za młodu rozumienie organizacji życia społecznego.

Przyjmując, że myślenie ściśle powiązane z działaniem jest czynnikiem warunkującym rozwój człowieka, Dewey inaczej, niż herbartyści, określa proces uczenia się: uczenie się powinno przebiegać w procesach myślenia i działania, a myślenie to rozwiązywanie problemów, których punktem wyjścia są odczuwane trudności. toteż uczenie się jest procesem badawczym, opartym na rozwiązywaniu problemów.

Myślenie, które stało się świadomym siebie - Wychowanie jest procesem odnowy znaczeń doświadczenia dzięki przekazywaniu częściowo przypadkowo wynikającym ze stosunku zwykłego współżycia czy obcowania dorosłych z młodym częściowo świadomie ustanowionym dla uzyskania społecznej ciągłości.

Doświadczenie składa się z różnorodnych posegregowanych dziedzin albo zainteresowań z których każda ma swą niezależną wartość, materiał i metodę, wzajemnie się ograniczające, a kiedy każda z nich jest utrzymana we właściwych granicach przez inne, tworzą one pewnego rodzaju „ równowagę” sił w wychowaniu.

Myślenie pojmował jako rozwiązywanie wciąż zmieniających się zadań i problemów, przed którymi stoi człowiek rozumiany integralnie, przystosowujący się do środowiska.

głosił jedność filozofii, psychologii społecznej i biologicznej, etyki. Jedność ta ugruntowana jest, wg D., w naczelnym problemie stojącym przed człowiekiem - jak żyć? Instrumentalizm dla D. oznaczał namysł nad sytuacją zagadkową i przekształcenie jej w sytuację jasną, klarowną. Oznacza to przejście od niepokoju do satysfakcji; jest to proces ciągły oraz integralny, dający wiedzę zawsze częściową, ale progresywną

„Filozofia ukazana jest poprzez problemy, biorą one początek z konfliktów i trudności życia społecznego. Problemy te to stosunek między umysłem, a materią, ciałem i dużą, ludzkością i naturą fizyczną, tym co jednostkowe i tym co społeczne, teorią czyli wiedzą, a praktyką czyli działaniem.”

„Filozofia jest próbą ogarnięcia, zebrania rożnych szczegółów świata i życia w jedną obejmującą wszystko całość, która albo ma być jednostką albo ma sprowadzić mnogość szczegółów do małej liczby ostatecznych zasad.”

Gdy nauka oznacza nie tylko zdawanie sprawy z poszczególnych odkrytych faktów o świcie, ale ogólną postawę wobec niego – postawę pojętą jak coś odmiennego od tego, co trzeba robić – przechodzi w filozofię, gdyż jej podstawowa dyspozycja to postawa nie wobec tej czy tamtej rzeczy, czy nawet wobec zbioru znanych rzeczy, ale wobec sądów, które kierują postępowaniem. Stąd nie można zdefiniować filozofii po prostu ze względu na materiał. Z tego powodu do definicji takich terminów jak ogólność całość ostateczność najłatwiej dośc od strony stosunku wobec świata, który one oznaczają. We wszelkim dosłownym i ilościowym sensie terminy te nie dadzą stosować się do materiału wiedzy, gdyż tu kompletność i skończoność są niemożliwe. Sama natura doświadczenia jako procesu dążącego naprzód, zmiennego nie pozwala na to W mniej sztywnym sensie odnoszą się raczej do nauki niż do filozofii.

To właśnie nauka może powiedzieć, jakie uogólnienia na temat świata dadzą się utrzymać i jakie są specyficzne. Ale kiedy spytamy jakiego rodzaju trwałej dyspozycji działania wobez świata wymagają od nas odkrycia naukowe stawiamy pytanie filozoficzne.

Z tego Puntu widzenia całość oznacza ciągłość – kontynuację poprzedniego nawyku czynności z przystosowaniem na nowo koniecznym by utrzymając ją przy życiu i wzroście. Oznacza gotowy kompletny schemat czynności oznacza utrzymanie równowagi między mnóstwem róznych czynności tak, że każda z nich zapożycza znaczenie i nadaje znaczenie drugiej. Każdy człowiek o otwartym umyśle wrażliwy na nowe spostrzeżenia, o ile ma zdolność koncentracji i poczucie odpowiedzialności w wiązaniu ich o tyle ma postawę filozoficzną. Jednym z popularnych znaczeń filozofii jest spokój i wytrwałość wobec trudności i strat.

Charakterystyczna dla filozofii jest zdolność uczenia się albo wydobycia znaczenia nawet z nieprzyjemnych odmian doświadczenia i ucieleśnienia tego czego nauczymy się, w zdolności dalszego uczenia się, jest ono uzasadnione w każdym schemacie. Skończoność nie oznacza jednak, że doświadczenie jest zakończone i wyczerpane, ale oznacza dyspozycję docierania do głębszych pokładów znaczenia – do zejścia pod powierzchnię i odnalezienia związków każdego wydarzenia czy przedmiotu i do korzystania z tego. Podobnie postawa filozoficzna jest ogólna w tym sensie, że sprzeciwia się przyjmowania czegokolwiek w izolacji: stara się umieścić czyn w kontekście –to właśnie stanowi znaczenie.

Bardzo pożyteczne jest łączenie filozofii z myleniem, gdy chodzi o odróżnienie od wiedzy. Wiedza reprezentuje to co zostało ustalone i uporządkowane. Filozofia jest myśleniem jakiego żądają od nas rzeczy nieznane – jakiej postawy w odpowiedzi wymagają. Jest to pojęcie tego co jest możliwe, a nie sprawozdanie z dokonanego faktu. Stąd wszelkie myślenie jest hipotetyczne. Wyznacza coś do zrobienia – coś do wypróbowania. Wartość jego leży nie w dostarczeniu rozwiązań (które można uzyskać tylko w działaniu), ale w określaniu trudności i sugerowaniu metod radzenia sobie z innymi. Filozofię można by niemal opisać jako metod radzenia sobie z innymi. Filozofię można by niemal opisać jako myślenie, które stało się świadomym siebie – które uogólniło swoje miejsce, funkcje i wartość w doświadczeniu.

Tam gdzie zainteresowania są powierzchowne, że łatwo przechodzą jedne w drugie, albo gdzie nie są dostatecznie zorganizowane, by podpaść w konflikt z innymi, potrzeba filozofii nie daje się wyraźnie odczuć. Kiedy jednak zainteresowanie naukowe ściera się z powiedzmy = religijnym problemem wówczas istnieje pobudka do odkrycia jakiegoś szerszego punktu widzenia, z którego można uzgodnić rozbieżności odzyskać konsekwentność lub ciągłość doświadczenia.

Jeśli istnieje prawdziwa niepewność w życiu, filozofie muszą się odzwierciedlać. Jeżeli istnieją rózne rozpoznania przyczyny trudności i rózne propozycje jej usunięcia to znaczy jeżeli konflikt interesów zakorzenił się w róznych zespołach osób, wówczas muszą istnieć rozbieżne współzawodniczące ze sobą filozofie. W odniesieniu do tego co już się stało dostateczne dowody stanowią to wszystko czego trzeba aby doprowadzić do zgody i pewności.

Rzecz sama jest pewna ale w odniesieniu do tego, co należałoby zrobić w skomplikowanej sytuacji, dyskusja jest nieunikniona, właśnie dlatego, że sam przedmiot jest jeszcze nieodkreślony. Nie można spodziewać się, by klasa panująca żyjąca w dostatku miała tę samą filozofię życia, jak Ci którzy prowadzili twardą walkę o byt. Gdyby każdy posiadał tę samą filozofię świata dowodziłby to o nieszczerości albo braku powagi.

Grupa społeczna z długą ciągłą historią zareaguje myślowo na kryzys w zupełnie odmienny sposób od grupy, która doznała wstrząsu nagłych przerw. Nawet te same dane oceniano by w ten sam sposób. Ale różne rodzaje doświadczenia wynikające z róznych typów życia nie pozwalają, aby dokładnie te same dane się pojawiły – i prowadzą do innego schematu wartości.

Fakt, że problemy filozoficzne powstają na skutek szeroko rozprzestrzenionych i mocno odczuwanych trudności w praktyce społecznej, jest ukryty, ponieważ filozofowie stają się wyspecjalizowaną klasą używającą języka technicznego, niepodobnego do słownictwa, jakim określa się bezpośrednie trudnośc. Tam jednak gdzie system filozoficzny wywiera wpływ, można zawsze odkryć jego związek z konfliktem interesów, domagającym się jakiegoś programu przystosowania społecznego. W tym punkcie ukazuje się ścisły związek powiędzy filozofią a wychowaniem. Faktycznie wychowanie stwarza korzystną pozycję z której można zgłębić ludzkie znaczenie dyskusji filozoficznych w odróżnieniu od znaczenia technicznego.

Jeżeli jakaś teoria nie wywołuje żadnej różnicy w poczynaniach wychowawczych musi być sztuczne. Wychowawczy punkt widzenia pozwala nam dostrzec problemy filozoficzne tam gdzie powstają i rozwijają się i gdzie przyjęcie ich albo odrzucenie powoduje róznice w praktyce.

Jeżeli zechcemy pojąć wychowanie jako proces kształtowania podstawowych dyspozycji intelektualnych i emocjonalnych w stosunku do przyrody i innych ludzi, wówczas można nawet określić filozofię jako ogólną teorię wychowania.

Filozofia wychowawcza modyfikuje postawę myślową i moralną.

Szkolenie łatwo staje się zrutynizowaną czynnością empiryczną, jeśli jego celów i metod nie ożywia szeroki i sympatyczny pogląd na jego miejsce w życiu współczesnym, jaki powinna dostarczyć filozofia.

Tak więc filozofia ma podwójne zadanie krytyka istniejących celów w odniesieniu do istniejącego stanu nauki udzielanie przestarzałym wartością władzy nad nowymi środkami, wykazanie jakie wartości są jedynie sentymentalne, ponieważ nie ma możliwości zrealizowania ich, a także interpretowanie rezultatów wyspecjalizowanej nauki pod kontem konsekwencji dla przyszłych przedsięwzięć społecznych. Niepodobna, aby filozofia wykonała te zadania bez odpowiedników wychowawczych wskazań, co należy, a czego nie należy robić.

Wychowanie stanowi laboratorium, w którym rozróżnienia filozoficzne stają się konkretne i sprawdzalne. Filozofia powstaje pod naciskiem działań wychowawczych. Zadawanie [ytań i zastanawianie się Co to jest nauka co ma wspólnego z wiedzą, czymże jest wiedza jak się ją osiąga filozofia zaczeła zajmować się stosunkiem tego, co jednostwowe, do tego co uniwersalne.

Filozofia wychowania nie jest zewnętrznym zastosowaniem gotowych pojęć do systemu praktyki, posiadającej radykalne odmienne źródło i cel: jest to tylko wyraźne sformułowanie problemów kształtowania właściwych nawyków myślonych i moralnych w odniesieniu do trudności współczesnego życia społecznego. Najbardziej przenikliwą definizją filozofii jaką dać można jest więc definicja że jest to teoria wychowania w najogólniejszym fazach.

W obecnej chwili istjeje szczególna odbudowa wychowania, ta potrzeba przygnała do rozważenia na nowo podstawowych pojęć tradycyjnych systemów filozoficznych, a to z powodu gruntownej zmiany w życiu społecznym towarzyszącej postępowi nauki, rewolucji przemysłowej i rozwojowi demokracji. Te zmiany praktyczne nie mogą nastąpić bez postulatów takiego przekształcenia wychowania, aby im sprostać i bez pytania ze stony przywódców, jakie idee i ideały tkwią w tych zmianach społecznych i jakiej wymagają rewizji pojęć i ideałów odziedziczonych po dawniejszych i odmiennych kulturach.

Dewey pojmował doświadczenie jako życie w środowisku przyrodniczym i społecznym. Było ono dlań życiem i działaniem, obejmowało wszystko, co się na nie składało. Człowiek żyjąc podlega różnorodnemu oddziaływaniu oraz sam oddziałuje, kształtuje i tworzy. Doświadczenie jest więc uczestniczeniem w świecie, a nie ustosunkowywaniem się do niego z zewnątrz. Dewey odrzucił rozumienie doświadczenia jako obserwacji świata, a przyjął rozumienie doświadczenia jako partycypacji w świecie. Z tego też względu uznał, że filozofia powstaje w emocjonalnym i społecznym życiu, a nie w czasie poszukiwania odpowiedzi na czysto intelektualne pytanie.

Filozofie ludowe zarażone zaś były kompleksem wobec systemu logicznego, aparatu rozumowania i dowodzenia rozwiniętego między innymi po to, by nie zajmować się faktami, które można sprawdzać. Klasyczna filozofia podtrzymywała swego ducha uniwersalności, rozróżniając dwie dziedziny bytu:

1) rzeczywistości ostatecznej i absolutnej;

2) empiryczny, zjawiskowy świat codziennego życia.

Pierwsza dziedzina odpowiadała religijnemu i nadprzyrodzonemu światu ludowej tradycji i tak jak ów świat uchodziła ona za ostateczne źródło prawdy o świecie empirycznym oraz za ostateczną sankcję postępowania moralnego. Owej dziedzinie przeciwstawiony został niedoskonały i zniszczalny świat spraw praktycznych i pozytywnej nauki. Dewey negował klasyczny typ filozofii. Uważał, że filozofowie łudzą się, że badają rzeczywistość, gdy tymczasem zajmują się „cennymi wartościami osadzonymi w tradycjach społecznych”. Sądzą, że ich problem jest problemem intelektualnym, a faktycznie w rzeczywistości jest to problem społeczny i emocjonalny. Filozofowie powinni „rozjaśniać idee ludzkie jako konflikty społeczne i moralne swych czasów”. Powinni odrzucić jałową metafizykę bytu, pretensję do „wyższości” i naukowości, szukania absolutnej pewności. Powinni zaś ukazywać siły moralne poruszające ludzkością, wiodące ku coraz bardziej uporządkowanej i rozumnej szczęśliwości. Filozofia ma być oglądem rzeczywistości, a nie intuicją wyższej rzeczywistości.

Zdaniem Dewey’a filozofia powinna zająć się „wyzwoleniem człowieka z uprzedzeń i przesądów oraz rozszerzaniem jego poznania otaczającego go świata”. Metoda badania musi być dostosowana do potrzeb swych czasów. Logika Arystotelesa już się nie nadaje do tego, aby służyć potrzebom człowieka współczesnego. Rewolucja w nauce usunęła z przyrody ustalone formy czy gatunki i zwróciła uwagę na doniosłość zmiany. Uczeni nie usiłują definiować substancji czy wykrywać ich istotnych atrybutów; poszukują głównie praw przyrody. Chcą znać warunki, w jakich następują zmiany i jakie prawa się w nich manifestują. „Krótko mówiąc, jej celem jest zdobycie nad przyrodą władzy.

Filozofia to uogólniona teoria wychowania. Filozofia jest formą myślenia, która jak każde myślenie ma początek w tym co jest niepewne w materiale doświadczenia, w tym co zmierza do oznaczenia istoty zawikłania i do zarysowania hipotez dla wyjaśnienia go i sprawdzenia w działaniu. Myślenie filozoficzne cechuje to, że niepewności jego tkwią szeroko w rozpowszechnionych warunkach i celach społecznych, pojegających na konflikcie zorganizowanych interesów i pretensji instytucjonalnych.

Ponieważ wychowanie jest procesem, dzięki któremu można dokonać koniecznego przekształcenia i nie jest czysto hipotetyczną formą tego, co jest pożądane, dochodzimy do twierdzenia, że filozofia jest teorią wychowania jako świadomie prowadzonej praktyki.