Metody badawcze w psychologii

Wiedza zdroworozsądkowa a wiedza naukowa

ASPEKT PODEJŚCIA DO WIEDZY	WIEDZA POTOCZNA (ZDROWOROZSĄDKOWA)	WIEDZA NAUKOWA
ogólne podejście	intuicyjne	empiryczne
obserwacja	przypadkowa, niekontrolowana	systematyczna, kontrolowana
opisywanie wyników	tendencyjne, subiektywne	nietendencyjne, obiektywne
pojęcia	niejednoznaczne	jasne, definicje operacyjne
narzędzia	niedokładne, nieprecyzyjne	dokładne, precyzyjne
pomiar	nietrafny, nierzetelny	trafny, rzetelny
hipotezy	niemożliwe do sprawdzenia	możliwe do sprawdzenia
postawa	bezkrytyczna, akceptująca	krytyczna, sceptyczna

Proces badawczy:

I etap - Sformułowanie pomysłu II etap - Sprawdzenie pomysłu

Metoda naukowa:

• ogólny zbiór procedur służących do zbierania i interpretowania materiału dowodowego w taki sposób, by ograniczyć źródła błędów i wyciągnąć wnioski, na których można by polegać. /Zimbardo, Gerrig/

• polega na (1) określeniu problemu, (2) systematycznej obserwacji zdarzeń, (3) stawianiu hipotezy dotyczącej związku między zmiennymi, (4) zbieraniu nowych obserwacji celem sprawdzenia tej hipotezy, (5) posługiwaniu się danymi w celu sformułowania teorii i w końcu – (6) weryfikacji teorii. /Kosslyn, Rosenberg/

KROK PIERWSZY – OKREŚLENIE PROBLEMU

• problem - pytanie, na które chcemy odpowiedzieć, np. rozstrzygnąć czy jakieś zjawisko jest stałym wzorcem czy przypadkiem

KROK DRUGI – OBSERWACJA ZDARZEŃ

• Systematyczna obserwacja zdarzeń

• Gromadzenie danych (obiektywnych obserwacji)

Tendencyjność obserwatora - błąd spowodowany osobistymi motywami i oczekiwaniami -obserwującego.

obserwacja ≠ interpretacja

KROK TRZECI – STAWIANIE HIPOTEZY

Hipoteza:

• wstępna myśl, która może wyjaśnić zbiór obserwacji (związek pomiędzy zmiennymi)

• prowizoryczne, sprawdzalne twierdzenie dotyczące związku między przyczynami i następstwami

Zmienna:

• aspekt sytuacji, który może się różnić lub zmieniać

• czynnik, który zmienia się pod względem wielkości lub rodzaju

KROK CZWARTY – WERYFIKACJA HIPOTEZY

Określamy, w jaki sposób będzie mierzona lub manipulowana każda ze zmiennych

Operacjonalizacja zmiennych, czyli tworzenie definicji operacyjnych

Definicja operacyjna:

• standaryzuje znaczenie w obrębie danego eksperymentu, definiując pojęcie w kategoriach ściśle określonych operacji czy procedur stosowanych do zmierzenia zjawiska

• definicja zmiennej, która określa, w jaki sposób jest ona mierzona lub manipulowana

PRZEPROWADZENIE BADANIA

PROCEDURA BADAWCZA

• Kogo badamy... (ile osób, w jakim wieku, jakiej płci...)?

• Jaką metodą... (eksperymentalną, korelacyjną)?

• Gdzie, w jaki sposób...?

KROK PIĄTY – FORMUŁOWANIE TEORII

Teoria - zbiór powiązanych ze sobą pojęć lub zasad, które wyjaśniają zbiór obserwacji.

Teorie tworzą predykcje, czyli oczekiwania, że określone zdarzenia powinny wystąpić w konkretnych okolicznościach.

Teoria: Sen jest niezbędny do uczenia się, ponieważ (1) określone obszary mózgu są aktywowane, gdy uczymy się w ciągu dnia; (2) obszary te muszą nadal działać przez określony odcinek czasu podczas snu, po to by przechować informacje nabyte w ciągu dnia.

KROK SZÓSTY – WERYFIKOWANIE TEORII

Gdy teoria tworzy prawidłową predykcję, znajduje ona poparcie.

Teoria -> prawidłowe predykcje -> teoria

Gdy poczyniona przez teorię predykcja nie jest prawidłowa, teoria traci na znaczeniu.

Teoria -> błędne predykcje -> teoria

MODEL EKSPERYMENTALNY - Badacze manipulują zmiennymi w celu sformułowania twierdzeń o przyczynowym wpływie jednej zmiennej na drugą (Jak A wpływa na B?)

(Krok czwarty)

Rodzaje zmiennych:

• Zależna - aspekt sytuacji, który jest mierzony

• Niezależna - aspekt sytuacji, który jest celowo zmieniany

• Zmienne zakłócające

Rodzaje eksperymentów:

• Eksperymenty mogą być naturalne lub laboratoryjne.

• Eksperyment naturalny daje lepszy obraz rzeczywistości, bo uczestnicy nie wiedzą, że uczestniczą w badaniu a ich naturalne środowisko sprawia, że czują się bezpiecznie.

• Eksperyment laboratoryjny daje badaczowi pełniejszą kontrolę nad zmiennymi niezależnymi, ale osoba badana czuje się oceniana i często nie zachowuje się w sposób naturalny.

MODEL KORELACYJNY

(Kiedy A współpracuje z B?)

• Korelacja - wskaźnik bliskości wzajemnych powiązań między dwoma zbiorami mierzonych zmiennych, który mieści się w przedziale od -1 do +1.

• Zmiana wartości jednej zmiennej powoduje zmianę wartości drugiej zmiennej.

• Korelacja nie określa związku przyczynowo-skutkowego!

• Im wyższa korelacja (w każdym kierunku), tym lepiej można przewidzieć wartość jednego rodzaju pomiaru na podstawie wartości drugiego.

• Współczynnik korelacji (r)

• wskaźnik bliskości związku pomiędzy dwiema mierzonymi zmiennymi.