Bezpieczenstwo wewnetrzne pastwa

Spis treści

Wstęp 3

1. Podstawy wiedzy o państwie

1.1. Pojęcie i atrybuty państwa 4

1.2 Suwerenność państwa. 6

1.3.Torżsamość narodowa. 7

1.4. Interesy narodowe 8

1.5. Racja stanu 10

Zakończenie 12

Bibliografia 13

Wstęp

Temat mojej pracy brzmi następująco: Podstawy wiedzy o państwie. Wybrałam ten temat, ponieważ tematyka dotycząca państwa wydaje się być ciekawa, i taka też jest. W pracy zostały przedstawione definicje pojęć takich jak: państwo i jego atrybuty, suwerenność państwa, tożsamość narodowa, interesy narodowe oraz racja stanu.

Praca zawiera definicje państwa zarówo Platona jak i Arystotelesa, zostało zobrazowane jak tworzyły się ówczesne państwa i co było elementami składowymi. Krótko scharakteryzowane atrybuty państwa. Kolejnym zagadnieniem znajdującym się w tejże pracy jest suwerenność narodowa, która została zobrazowana poprzez przedstawienie definicji, jaką przedstawiła Terasa Łoś- Nowak. Kolejnymi podrozdziałami pracy są zagadnienia dotyczące tożsamości narodowej przedstawianej w różnych ujęciach, jakie zalazłam w literaturze przedmiotu.

I. Podstawy wiedzy o państwie

W literaturze przedmiotu napotykamy wiele definicji państwa, jednak na początku rozważań dotyczących zagadnienia państwa należałoby skupić się po trosze na genezie państwa, od tego też rozpocznę swoją pracę.

Napotykamy na różnego rodzaju teorie dotyczące genezy państwa, najogólniej rzecz ujmując jest to zespół przyczyn, które złożyły się na powstanie państwa. Koncepcja wywodzi się od Arystotelesa, według której natura człowieka predestynuje go do życia w państwie, stąd jest ono naturalnym wytworem społecznego instynktu wspólnot ludzkich. Koncepcje teologiczne upatrują genezy państwa w woli istoty nadprzyrodzonej,  Augustyn Aureliusz głosił, że każda władza pochodzi od Boga. Z kolei Tomasz z Akwinu uważał, iż jedynie sama zasada i idea władzy pochodzi od Boga, natomiast ustrój ustanawiają ludzie.¹

Usiłując definiować pojęcie państwa należy cofnąć się do starożytności, do czasów myślicieli ateńskich tam należy szukać definicji państwa przedstawianych między innymi przez Platona czy Arystotelesa.

1.1. Pojęcie i atrybuty państwa

Platon definiując państwo przedstawiał je takie, jakim powinno być, jakie sobie wykreował. Państwo według Platona powinno mieć jeden cel dotyczący każdego obywatela, części składowe mają zależeć od obywateli, ponieważ uważał, że powinno być jak jeden organizm spójny w każdym calu ze sobą, opierać się na wiedzy, aby czynić dobro trzeba je poznać najwyższe stanowiska urzędnicze powinni obejmować filozofowie, gdyż tylko oni posiadają odpowiednią wiedzę do kierowania państwem.

Państwo Platona miały wyróżniać takie cechy jak:

-ascetyzm, czyli dążenie do stanu idealnego, którego osiągniecie wymaga od obywateli wyrzeczenia się wszelkich dóbr;

- idee powszechności i stałości dążenie do celów najwyższych, obywatelami państwa Platona byli jedynie władcy - filozofowie, wojsko - strażnicy państwa oraz rzemieślnicy- wykonawcy niezbędnych przedmiotów materialnych. Nie było miejsca dla poetów czy innych artystów, ponieważ Platon uważał, że są "zepsuci" i mogą namieszać w głowach obywatelom idealnym oraz władzy.

Przejdźmy, zatem do Arystotelesa, według którego państwo powstało w drodze naturalnego rozwoju. Według niego człowiek został stworzony do życia w ramach państwowej organizacji. Najwyższym dobrem dla społeczeństwa powinno być państwo. Temu celowi miało być podporządkowane wszystko inne. Należy pamiętać, że dla starożytnych Greków stworzone przez nich polis było dla nich życiowym horyzontem. Chociaż nigdy w starożytności nie powstało państwo greckie, to Grecy traktowali siebie, jako naród. Polis było źródłem doskonałego życia, a człowiek mógł się rozwijać wyłącznie tutaj. W polis miała się kształtować jego natura i charakter. System prawny obowiązujący w polis, pozawalał wychować młodego obywatela w szacunku dla państwa i jego nakazów. Możemy na dowód tych twierdzeń przytoczyć słowa Arystotelesa, który mówił, że istota żyjąca poza polis, byłaby zwierzęciem lub bogiem.²

Encyklopedia powszechna definiuje państwo, jako złożona, zróżnicowana wewnętrznie, wielopłaszczyznowa struktura administracyjna społeczeństwa zamieszkującego dane terytorium, dysponująca władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą, których działalność związana jest z funkcjonowaniem danego systemu społeczno- gospodarczego.³

Według Międzyamerykańskiej Konwencji o Prawach i Obowiązkach z 26.12.1933r z Montevideo, w artykule 1 zostały zdefiniowane atrybuty państwa następująco:

-stała ludność,

- struktury karne,

- suwerenna władza,

- określone terytorium (wielkość państwa nie wpływa na jego podmiotowość), oddzielone od innych granicą,

- państwo posiada zdolność zawierania relacji międzynarodowych.

1.2. Suwerenność państwa

Kategoria suwerenności stanowiła od czasów starożytnych jedną z bardziej istotnych, a jej znaczenie podkreślone zostało w doktrynach filozoficznych, prawnych i politycznych, co wynikało przede wszystkim z wagi, jaką pełniła ona dla określenia relacji pomiędzy takimi podmiotami jak jednostka, społeczeństwo, naród, państwo czy władca. Wyrażenie suwerenny zestawiane jest z takimi słowami, jak autonomiczny, niepodległy, samodzielny, samowładczy czy wolny.⁴

T. Łoś – Nowak syntezuje pojęcie suwerenności państwa, jako jeden z jego atrybutów, obok terytorium, ludności i władzy (trójelementowa definicja państwa Jellinka). Atrybut ten umożliwia wyodrębnienie państwa spośród innych podmiotów prawa międzynarodowego –np. międzynarodowych organizacji. Na suwerenność składać ma się samowładność i cało władność. Samowładność to prawna niezależność od innego podmiotu prawa międzynarodowego, cało władność zaś (przejawiająca się w idei zwierzchnictwa terytorialnego) to zdolność do regulowania wszystkich spraw i zadań w obrębie terytorium państwowego na zasadzie całkowitej wyłączności kompetencji. Takie rozumienie suwerenności zawiera w sobie domniemanie, że władza państwowa jest władzą najwyższą, niepodlegającą żadnej innej płynącej z zewnątrz, ograniczonej, co najwyżej zasadami prawa międzynarodowego.⁵

Pojęcie "suwerenność'' powstała na gruncie języka francuskiego w drugiej połowie XIII w. i nawiązywała do łacińskiego terminu Superanus oznaczającego zwierzchnika. Po raz pierwszy użyl jej Philippe de Beaumanoir dla określenia statusu osoby stanowiącej prawo na danym obszarze. Jego zdaniem, poszczególni baronowie posiadali status suwerena w granicach swoich włości, podobnie jak król był suwerenem na terenie całego królestwa. Przez kolejne trzy stulecia nazwa "suwerenność" oznaczała status osoby wyposażonej w jakiekolwiek uprawnienia zwierzchnie.⁶

1.3. Tożsamość narodowa

Pojęcie tożsamości narodowej rozumiane jest, jako poczucie odrębności wobec innych narodów kształtowane przez czynniki narodowotwórcze takie jak:  symbole narodowe,  język,  barwy narodowe, świadomość pochodzenia,  historia narodu,  świadomość narodowa,  więzy krwi, stosunek do dziedzictwa kulturowego,  kultura,  terytorium,  charakter narodowy. Poczucie tożsamości narodowej szczególnie ujawnia się w sytuacjach kryzysowych, gdy potrzebne jest wspólne działanie na rzecz ogólnie pojętego dobra narodu, na przykład planowanie powstań narodowych.⁷

Badania nad tożsamością są przedsięwzięciem ogromnie złożonym, poczynając od samych kwestii definicyjnych. Nie wchodząc w ów dyskurs, poprzestaniemy na zasygnalizowaniu rozumienia pojęcia „tożsamość", jakie zostało tu przyjęte w ślad za Robertem Frankiem. Autor francuski, zastanawiając się nad wzajemnym stosunkiem pojęć takich jak „idea”, „tożsamość”, „świadomość” i „poczucie”.⁸

Tożsamość narodowa nie istnieje w sterylnej postaci. Losy narodów są skomplikowane i złożone, rozwijały się przy zmiennych granicach, współpracowały ze sobą, ale również toczyły spory, a nawet walki. Członkowie narodów ulegali wpływom silniejszych sąsiadów, podlegali asymilacji bądź też emigrowali poza obszar zamieszkania. Przy tradycyjnych siedzibach narodowych tworzyły się pogranicza, na których ścierały się wpływy różnych narodów.⁹ Wpływ na kształt tożsamości narodowej wywiera trwały potencjał kulturowy państwa, skupiający zbiory muzealne, kompleksy zabytkowe, biblioteki, dzieła sztuki, ogólny poziom wykształcenia społeczeństwa, stan uczelni, prężność i znaczenie funkcjonujących instytucji kulturalnych oraz utrwalone tradycje i zwyczaje. Istotna jest również pamięć wspólnej przeszłości.¹⁰

Poczucie tożsamości narodowej jest nieodzownym czynnikiem kształtującym osobowość narodową, a co za tym idzie poczucie przynależności do danej grupy. Przynależność do danej grupy kształtuje ramy osobowości narodowej, szacunku do symboli narodowych takich jak: flaga, język, godło.

1.4.Interesy narodowe

W przeszłości interes narodowy państw określano rozmaicie, wpisując weń ekspansję terytorialną, budowę sfery wpływów, czyli obszarów podporządkowanych czy narodową potęgę definiowaną, jako przewaga nad innymi. W XIX-wiecznej tradycji, związanej z Kongresem Wiedeńskim i postaciami Talleyranda czy Metternicha, z takimi próbami definiowania interesu narodowego spotkać się można nader często. Interes narodowy to, zatem nic innego jak raison d’état - racja stanu, czyli dążenie do wielkości i potęgi państw. Do dzisiaj niektóre rządy w taki właśnie sposób określają swoje cele, nazywając to interesem narodowym. Pewnie z uwagi na to właśnie termin interes narodowy kojarzony bywa z agresywną polityką zagraniczną czy też nacjonalizmem i egoizmem narodowym.¹¹ 

Podstawowe interesy narodowe są niezmienne i oparte na całościowej

koncepcji bezpieczeństwa państwa, uwzględniającej aspekty polityczno-militarne, ekonomiczne, społeczne i ekologiczne. Interesy narodowe wynikają z fundamentalnych i niezmiennych wartości Polski, a ich realizacja stanowi dla państwa i jego mieszkańców potrzebę nadrzędna. Zgodnie z Konstytucja RP należało do nich: zapewnienie niepodległości, nienaruszalności terytorialnej, wolności, bezpieczeństwa, poszanowania praw człowieka i obywatela, a także zachowanie dziedzictwa narodowego oraz ochrona środowiska naturalnego w warunkach zrównoważonego rozwoju. Interesy narodowe można podzielić na trzy grupy: żywotne, ważne oraz inne istotne. Żywotne interesy narodowe Rzeczypospolitej Polskiej wiążą się z zapewnieniem przetrwania państwa i jego obywateli. Obejmują potrzebę zachowania niepodległości i suwerenności państwa, jego integralności terytorialnej i nienaruszalności granic; zapewnienia bezpieczeństwa obywateli, praw człowieka i podstawowych wolności, a także umacniania demokratycznego porządku politycznego. Ich realizacja to bezwzględny priorytet polskiej polityki bezpieczeństwa.¹²

Interes narodowy zestawiany jest z takimi pojęciami, jak potrzeby, cele, priorytety preferencje oraz wartości, którymi kieruje się państwo.¹³

Interesy narodowe Polski są związane z dążeniem do zapewnienia silnej pozycji międzynarodowej państwa oraz możliwości skutecznego promowania polskich interesów na arenie międzynarodowej.

1.5 Racja stanu

Przyjmuje się, że pojęcie racji stanu po raz pierwszy zastosował włoski pisarz polityczny i historyczny Giovanni Botero¹⁴ pisząc książkę "O racji stanu" w XVI wieku. Według Botero racja stanu to zastosowanie koniecznych środków do wprowadzenia i rozszerzenia panowania nad narodami.¹⁵

Arkady Rzegocki przedstawia, że samo pojęcie racji stanu zmieniało swoje znaczenie z kolejnymi wiekami. I tak o to w wieku XVI-XVII racja stanu wykorzystywana była do uzasadnienia próby emancypacji różnego rodzaju podmiotów politycznych (księstw, królestw, grodów, osad, itp.,) oraz konsolidacji narodowych towarów. W państwach absolutystycznych stała się wyznacznikiem w prowadzeniu polityki zewnętrznej. W XIX wieku racja stanu swoje zastosowanie znalazła w przywracaniu do życia podmiotowości narodów bezpaństwowych lub jednoczeniu narodów rozbitych. A. RZegocki ukazuje anachroniczność pojęcia racji stanu w II połowie XX wieku, które zostało utożsamione w wielu państwach z władzą absolutna i nadrzędnością interesu państwa nad interesem obywateli.¹⁶

W chwili obecnej pojęcie racji stanu jest definiowane i przedstawiane na wiele sposobów. Ziemowit Jacek Pietraś dzieli pojęcie racji stanu na trzy grupy:

• Uwzględniające bezwzględną wyższość interesu państwa nad innymi interesami i normami;

• Uwzględniając względną wyższość interesu państwa nad innymi interesami i normami;

• Uwzględniające autonomię interesu państwa nad normami moralnymi i prawnymi. ¹⁷

Racja stanu jest przede wszystkim racją istnienia państwa. Pisarze polityczni i mężowie stanu posługujący się pojęciem raison d’état wychodzą z założenia, że państwo jest bytem godnym zachowania albo, dlatego, że – jak uważał Arystoteles – jest wspólnotą doskonałą, w której zawierają się wszystkie inne i bez której człowiek nie może istnieć, albo, dlatego, że – jak twierdził z kolei Tomasz Hobbes, – jako pewien porządek jest ono w każdym przypadku lepsze od stanu natury, czyli od wojny każdego z każdym.¹⁸

Pojęcie racji stanu jest ściśle związane z pojęciem państwa, nie jest niczym nadzwyczajnym, że nie posługują się tym pojęciem anarchiści, wielu liberałów traktuje je z dystansem, mając obawy, że może służyć ono władzy państwowej do zmniejszania sfery prywatnej jednostki oraz ingerencji państwa w obszar prywatności.¹⁹ Do dzisiaj racja stanu jest kojarzona z jakąś wyjątkową sytuacją. Dotyczy ona kwestii fundamentalnych; nie przystoi odwoływanie się do niej np. w sytuacjach drobnych sporów handlowych występujących pomiędzy dwoma państwami. Do sytuacji nadzwyczajnych należy natomiast zaliczyć w pierwszym rzędzie te momenty, w których zagrożone jest istnienie państwa lub życie obywateli. Zagrożenia te mogą być spowodowane zarówno wojnami, atakami terrorystycznymi, jak i kataklizmami, jak np. trzęsienia ziemi, pożary, powodzie czy głód. Większość współczesnych państw w tego typu sytuacjach przewiduje możliwość ogłoszenia stanu wyjątkowego lub stanu wojennego, w którym pewne prawa zostają zawieszone, a w ich miejsce wprowadzane są prawa i działania nadzwyczajne. Starożytni Grecy i Rzymianie zdawali sobie sprawę z istnienia sytuacji wyjątkowych, także takich, w których zagrożone może być samo istnienie państwa.²⁰

Zakończenie

---

1. Opracowanie własne na podstawie notatek ze studiów pierwszego stopnia z przedmiotu "Nauka o państwie"↩

2. http://katedra.uksw.edu.pl/biblioteka/arystoteles_polityka.pdf↩

3. Marcinek J., Borowiec A., Dyba O.,(red.), Ilustrowana Encyklopedia powszechna tom IV., wyd., Zielona sowa Kraków 2010., s.79.↩

4. Bodin J., Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej, wyd. PWN, Warszawa 1958, s. 88↩

5. Łoś – Nowak T., Wstęp do teorii stosunków międzynarodowych, Wyd. Terra, Poznań 1999, s. 127.; Zob. także:

   Ehrlich L., Prawo narodów, Kraków 1947, s. 104 – 105.↩

6. Czaputowicz J., Rola państwaw Unii Europejskiej, Warszawa 2004, s. 3.↩

7. Ścigaj P., Tożsamośc narodowa. Zarys problematyki, wyd., Księgarnia akademicka, 2012, s.7-9.↩

8. Frank R., Identités, conscience et construction européennes: phases et déphasage du politique, de l'économie et de l'imaginaire, w: „L'Europe au XX e siècle. Eléments pour un bilan”, red. T. Schramm, Poznań 2000, ss. 31-33.↩

9. Kłoczowski J.,  Tożsamość polska i europejska dzisiaj, wyd., Nowa Europa 2007, nr 1 (5), s. 332↩

10. http://www.klubinteligencjipolskiej.pl/2013/08/polska-tozsamosc-narodowa/(18.11.2014).↩

11. http://www.obserwatorkonstytucyjny.pl/debaty/polska-polityka-zagraniczna-i-interes-narodowy-polski/(19.11.2014).↩

12. www.bbn.gov.pl/ftp/dokumenty/Referat.doc(19.11.2014).↩

13. http://www.bibliotekacyfrowa.pl/Content/29179/07_Polski_interes_narodowy.pdf (17.11.2014).↩

14.  Włoski historyk i pisarz polityczny epoki kontrreformacji. Autor geografii powszechnej, w której znalazł się pierwszy opis statystyczny Polski (przekład polski Relatiae powszechne albo nowiny pospolite). Giovanni Botero w swej książce Della Ragion di Stato ("O racji stanu") z 1589 roku, w której pojawia się po raz pierwszy wyrażenie: "racja stanu", które na grunt francuski przejmie Cardin Le Bret (1558-1665).↩

15. 5 Buchner W., Wojna i konkwista. Hiszpańska myśl polityczna Złotego Wieku, Kraków 2007, s. 137–160.↩

16. Tamże, s.17-18.↩

17. Pietraś Z. J., Racja stanu w polityce zagranicznej pañstwa, „Studia Nauk Politycznych” 1986, nr 5, s. 91–93.↩

18. http://www.teologiapolityczna.pl (17.11.2014).↩

19. Maj Cz., Teoretyczne aspekty racji stanu, [w:] E. Olszewski (red.), Racja stanu. Historia, teoria, współczesność, Lublin 1989, s. 29-30.↩

20. Tamże, s. 46.↩