Pojęcie własności intelektualnej
Własność intelektualna -pojęcie, które nie jest definiowane, pojawiło się w 1967 roku w konwencji ustanawiającej światową organizacje. Aby je zrozumieć, musimy spojrzeć w dwóch aspektach:
dobra materialne – stosunki cywilno-prawne;
dobra niematerialne. Własność intelektualna odnosi się do szerokiego zbioru dóbr materialnych będących wytworami ludzkiego umysłu. Dobra niematerialne możemy podzielić:
dobra osobiste (art. 23 KC),
dobra koncepcyjne, czyli te zaliczamy sensu largo do własności intelektualnej.
Dobra niematerialne stanowią pewną wartość, to nie są rzeczy, ale rzecz jest dla nich nośnikiem, substratem, który pozwala poznać to dobro i korzystać z niego.
Kategoria dóbr własności nie jest jednolita. Możemy wyróżnić:
Utwory (literackie, naukowe, artystyczne), będące przedmiotem prawa autorskiego
Rozwiązania (wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, topografie układów scalonych)
Oznaczenia (oznaczenia przedsiębiorstwa, firma przedsiębiorcy, znak towarowy, oznaczenie geograficzne)
Te dobra niematerialne stanowią wartość majątkową. To skłania nas do ochrony tych dóbr poprzez instrumenty właścicielskie.
Prawo podmiotowe jako instrument ochrony jest tutaj wykorzystywane. Gdy mówimy o ochronie własności intelektualnej możemy powiedzieć, że chodzi o ogół praw podmiotowych, których przedmiotem są niematerialne dobra prawne, będące wytworem twórczości człowieka.
Podział dóbr własności intelektualnej
Dobra własności intelektualnej poddaje się klasyfikacji:
Ze względu na Ładunek intelektualny, który towarzyszy powstaniu dobra, mówimy z punktu widzenia przyznania ochrony
pierwsza grupa obejmuje utwory, które stanowią przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze i rozwiązania, które muszą cechować się nowością i oryginalnością. Ochrona przyznawana jest wobec powyższego jeśli mamy wysiłek twórczy.
grupa druga obejmuje dobra niematerialne jakimi są oznaczenia, przekazują pewne informacje o przedsiębiorstwie, o przedsiębiorcy, o pochodzeniu towaru, o miejscu wytworzenia towaru. Pewne symbole będące nośnikiem informacji zdolne są do wywoływania określonych skojarzeń. Dla ochrony tych dóbr ważne jest by były one w stanie spełniać określone funkcje w obrocie gospodarczym:
Znak towarowy odróżnia towary pochodzące od różnych przedsiębiorstw;
Firma przedsiębiorcy indywidualizuje go w obrocie prawnym;
Oznaczenie przedsiębiorstwa służy wyróżnianiu działalności gospodarczej jaką prowadzi przedsiębiorstwo;
Oznaczenie geograficzne, wskazuje na pochodzenie geograficzne towaru, niekiedy także na właściwości towaru, które są zależne od miejsca pochodzenia.
Ze względu na przeznaczenie dóbr
pierwsza grupa obejmuje utwory, są przedmiotem ochrony niezależnie od ich wartości i przeznaczenia.
druga grupa obejmuje dobra, które cechują się do przemysłowego stosowania czyli rozwiązania oraz dobra eksploatowane w działalności gospodarczej, czyli oznaczenia.
Własność przemysłowa
Własność przemysłowa - pojęcie z konwencji paryskiej o ochronie własności przemysłowej, która określa zakres przedmiotowy, czyli co wchodzi w skład. Według artykułu 1. - patenty na wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, znaki towarowe, nazwy handlowe, nazwy regionalne i oznaczenia pochodzenia, zwalczanie nieuczciwej konkurencji. To zbiorcze pojęcie obejmujące dobra niematerialne, które można powiedzieć popychają stan techniki, rozszerzają stan techniki, są wynikiem wysiłku człowieka, te które indywidualizują przedsiębiorcę, przedsiębiorstwo, towary. Zwalczanie nieuczciwej konkurencji - nie jest dobro niematerialnym, do którego mogłoby przysługiwać prawo podmiotowe, ale jeśli wykorzystujemy dobra niematerialne w grze konkurencyjnej, to trzeba się także skupić na ochronie interesów przedsiębiorców przed nieuczciwymi zrachowaniami konkurentów.
Katalog dóbr własności intelektualnej nie jest zamknięty. Przedmiot praw własności intelektualnych jest dynamiczny. Wraz z postępem technicznym, technologicznym, kształtowały się nowe dobra godne ochrony. Liczba dóbr niematerialnych będące przedmiotem własności intelektualnej korzystającej z ochrony wzrosła, ale trzeba powiedzieć, że ma ona charakter normatywny. Decydujące znaczenie dla zaliczenia przedmiotów do własności intelektualnej, które będą podlegały ochronie ma porządek prawny. Pojawiły się:
- znaki usługowe;
- know –how;
- topografia układów scalonych;
- bazy danych, programy komputerowe;
- nowe odmiany roślin
Własność intelektualne jest pojęciem, którego używamy w dwóch znaczeniach:
-szerokim;
-wąskim.
Do tej pory mówiliśmy o własności intelektualnej w znaczeniu szerokim.
Obejmuje problematykę prawa autorskiego i prawa własności przemysłowej wraz ze zwalczaniem nieuczciwej konkurencji. Coraz powszechniej używa się pojęcia własności w ujęciu wąskim, chociaż nie jest to do końca prawidłowe ze względu na to, że nie można przeprowadzić rozłącznego podziału dóbr niematerialnych. Własność traktowana jest jako synonim prawa autorskiego w wąskim znaczeniu, pozostałe zaś dobra to dobra własności przemysłowej.
Źródła praw własności intelektualnych
międzynarodowe regulacje prawne
Konwencja paryska o ochronie własności przemysłowej z 1883r.
Konwencja berneńska z 1866r. o ochronie dzieł literackich i artystycznych
Porozumienie w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnych (TRIPS),w ranach WTO.
Tego typu akty prawne przewidują pewne minimum konwencyjne:
- określają standard ochrony
- zobowiązują państwa strony do dostosowania ustawodawstw wewnętrznych do tych standardów.
Tego typu akty prawne zawierają normy autowykonalne. Oznacza to, że można powoływać się na te normy, gdy żąda się ochrony, a organy sądy takiego państwa mogą je bezpośrednio zastosować, gdy w prawie krajowym nie ma ich odpowiednika. Ważna jest również zasada asymilacji zgodnie z którą, państwo-strona umowy ma obowiązek zapewnić równe traktowanie, podmiotów krajowych i podmiotów z państw członków. Przyjmuje się zasadę terytorialności - własność chroniona jest prawem tego państwa, w którym znajduje się organ rozstrzygający w sprawie.
Konwencja o ustanowieniu światowej organizacji własności intelektualnej z 1967r.- WIPO
prawo europejskie
Nie ma jednolitego aktu prawnego w zakresie własności intelektualnej UE, regulowane są poszczególne kwestie w aktach prawa wtórnego (dyrektywach i rozporządzeniach). W pozostałym zakresie odwołujemy się do pierwotnego traktatu wspólnotowego i zasady swobodnego przepływu towaru.
Dyrektywy mają na celu ujednolicenie rozwiązań w porządkach krajowych. Można wspomnieć o dyrektywach odnoszących się do znaków towarowych, wzorów przemysłowych, topografii układów scalonych, o ochronie programów komputerowych, w sprawie ujednolicenia czasu ochrony prawa autorskiego i niektórych praw pokrewnych, egzekwowanie praw własności intelektualnych.
Rozporządzenia to akty prawne które rozwiązują wprost we wszystkich krajach UE. Trzeba wspomnieć o:
rozporządzeniu o znaku towarowym wspólnoty;
wzorze przemysłowym wspólnoty;
ochronie oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia;
działaniach organów celnych skierowanych przeciwko towarom podejrzanym o naruszenie niektórych praw własności intelektualnej.
regulacje prawa polskiego;
(Kodeks Cywilny)
Ustawa z 4 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych
Ustawa z 30 czerwca 2000 prawo własności przemysłowej.
Ustawa obejmuję ochronę wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, znaki towarowe, znaczenia geograficzne, topografie układów scalonych.
Ustawa z 16 kwietnia 1993r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Ma charakter uzupełniający jeżeli chodzi o ochronę dóbr własności przemysłowej, służy ochronie interesów przedsiębiorców, przed nieuczciwymi praktykami konkurencyjnymi. Równoległe znaczenie do tej ustawy ma:
ustawa z 23 sierpnia 2007r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym.
Celem tej ustawy jest ochrona interesów konsumenta.
OCHRONA DÓBR WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ
Mówiąc o ochronie dóbr własności intelektualnej, wyróżniamy dwa modele:
Za pomocą przyznanego prawa podmiotowego bezwzględnego i wyłącznego;
Potrzebne są silne uprawnienia właścicielskie, dlatego zasadnicze znaczenie dla większości dóbr własności intelektualnej ma przyjęcie prawa podmiotowego jako konstrukcji dla ochrony dóbr niematerialnych. Wzorem jest tutaj prawo podmiotowe własności rzeczy, ale trzeba uczynić zastrzeżeniem, że jest to inna instytucja, od własności rzeczy. Istnieją tutaj istotne różnice poczynając od przedmiotu ochrony, czasu ochrony, treści tego prawa. Mówiąc o dobrach niematerialnych stykamy się z uprawnieniami o charakterze osobistym.
Prawem podmiotowym jest możliwość postępowania w określony sposób przyznana i zabezpieczona przez normę prawną w celu ochrony interesów uprawnionego. Chronione są tym prawem:
Dobra własności :
♦Wynalazki ♦Wzory użytkowe ♦Wzory przemysłowe
♦Zarejestrowane znaki towarowe ♦Zarejestrowane oznaczenia geograficzne
♦Topografie układów scalonych
Firma
Utwory (prawa autorskie)
Prawo to zostaje przyznane. Nabycie tego prawa podmiotowego, powstanie tego prawa następuje poprzez rejestrację na podstawie decyzji administracyjnej konkretnego organu, którym w Polsce jest Urząd Patentowy RP. Przy nabyciu tego prawa obowiązuję zasada pierwszeństwa – ten kto pierwszy wystąpi z wnioskiem uzyska prawo. Uzyskanie tego prawa poprzedza postępowanie badawcze, które przeprowadza urząd patentowy, jest postępowaniem merytorycznym w zakresie samej istoty zgłoszonego dobra oraz okoliczności, które uniemożliwiają uzyskanie prawa. Nabycie prawa stwierdza się stosownym dokumentem czy to jest dokument patentowy czy też świadectwo ochronne, może to być świadectwo ochrony o wzorze użytkowym, albo świadectwo rejestracyjnym na wzory przemysłowe albo oznaczenia geograficzne. Prawo to jest prawem formalnym – ważne i chronione dopóki nie wygaśnie lub nie zostanie unieważnione przez organ, który wydał decyzje o powstaniu prawa.
OHIM – w UE, a jeśli chodzi o oznaczenia geograficzne organem tym jest Komisja Europejska.
Prawo podmiotowe o którym mówimy, charakteryzuje się następującymi cechami:
prawo wyłączne;
Uprawnionemu zostaje przyznana pewna sfera uprawnień, składa się ona na treść prawa. Treść prawa jest określana w ustawie dla każdej z kategorii chronionych dóbr. Uprawnionemu przysługuje prawo do korzystania w sposób zarobkowy lub zarobowy z wyłączeniu osób trzecich. Zakres tak przyznanego monopolu nie jest nieograniczony, doznaje pewnego uszczuplenia. Ustawodawca wprowadza pewne ograniczenie, odrębnie dla poszczególnych praw. Biorąc pod uwagę potrzebę uwzględnienia interesów innych uczestników obrotu. Przykładem wspólnego ograniczenia jest tzw. wyczerpanie prawa. Oznacza to, że wyłączność istnieje do momentu wprowadzenia do obrotu, wytworów lub towarów, który jest nośnikiem dobra, przez uprawnionego lub za jego zgodą. Dalszy obrót towarem jest już swobodny.
prawo bezwzględne;
są skuteczne wobec wszystkich. Uprawniony może zakazać wkraczania w sferę przysługującej mu wyłączności.
prawo majątkowe;
Uprawniony może tym prawem dysponować, może dokonywać bezpośredniej eksploatacji dobra. Może też pośrednich, prawo to może być przedmiotem: przeniesienia, upoważnienia do korzystania z prawa.
ma skuteczność czasową;
przy wynalazku lat 20., znaki towarowe 10 lat, z możliwością przedłużenia; wzory przemysłowe 25 lat.
Prawo o skuteczności terytorialnej
Skuteczność krajowa, ochrona przysługuje na terenie kraju, na terytorium którego dokonano rejestracji.
Prawo podmiotowe do firm – bezwzględne i wyłączne. Sporny jest charakter tego prawa, jeśli chodzi o to czy ma charakter osobisty czy majątkowy. Jeśli chodzi o powstanie to również doktryna ma tutaj dwa stanowiska: momentem jest rejestracja przedsiębiorstwie i ujawnienie firmy w rejestrze, druga zaś mówi, że prawo to powstaje z momentem rozpoczęcia używania.
Prawo podmiotowe autorskie- System kontynentalny stoi na stanowisku i przyjmuje, wedle regulacji prawa polskiego, utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia chociażby miał postać nieukończoną. Ochrona utworów przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności dla ochrony nie jest konieczne, np. dla ochrony opatrywanie utworów, określeniami typu copywright, oznaczeniami ©, obowiązku spełniania żadnych warunków formalnych takich jak rejestracja. Do powstania prawa autorskiego wystarcza uzewnętrznione utworu , zakomunikowanie go osobą trzecim. Na treść prawa autorskiego składa się zespół uprawnień, które rozgraniczają na: autorskie prawa osobiste i autorskie prawa majątkowe. Przysługuje to prawo podmiotowe przy czym autorskie prawa osobiste chronią więzi między twórcą i utworem i nie mają charakteru majątkowego i są niezbywalne, nie można się ich zrzec i są nieograniczone w czasie. Autorskie prawa majątkowe twórcy przysługuje bezwzględne, wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim, a za korzystanie z utworu należy się twórcy wynagrodzenie. Są zbywalne, mogą być przedmiotem przeniesienia, upoważnienia do korzystania, są dziedziczne. Czas trwania tych praw jest ograniczony, z chwilą zakończenia dzieło wchodzi do domeny publicznej, a jego reprodukcja nie wymaga już płacenia honorarium twórcy. Uwzględnienia interesów innych podmiotów poprzez wprowadzenia regulacji dozwolonego użytku - licencji ustawowej. Ochrona poza granicami Polski regulowana jest odpowiednio przez ustawy innych krajów, dostępność tych przepisów dla ochrony polskich utworów, zależy od ustaw tych krajów, umów międzynarodowych, których stroną jest Polska.
Model ochrony deliktowej
Mamy także dobra niematerialne dla których ustawodawca nie przewiduje w konstrukcji prawa podmiotowego bezwzględnego. Trzeba bowiem pamiętać o zasadzie prawa cywilnego, mumerus, czyli katalogu zamkniętego praw podmiotowych bezwzględnych, który ustanawia wyłącznie ustawodawca. Ta grupa dóbr obejmuje oznaczenia przedsiębiorstwa, tajemnice przedsiębiorstwa, niezarejestrowane znaki towarowe, niezarejestrowane oznaczenia geograficzne, ale także w odniesieniu się tutaj do rozwiązań technicznych nieopatentowanych, ta grupa dóbr, dla nich wystarczająca pozostaje ochrona deliktowa. W ramach ochrony interesów przedsiębiorców, przed czynami niedozwolonymi (inaczej delikt) w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, ta ochrona przewidziana jest w szczególnym akcie prawnym o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Ta ustawa definiuje czym jest czyn nieuczciwej konkurencji w ogólności oraz wymienia i charakteryzuje szczegółowe czyny nieuczciwej konkurencji. Wprowadzające w błąd oznaczenia przedsiębiorstwa (art. 5), fałszywe lub oszukańcze oznaczenia pochodzenia geograficznego towarów lub usług (art. 8 i 9), ?(art. 10), ?(art. 11). Ogólna definicja czynu niedozwolonej konkurencji(3 ust 1) stanowi, że czynem nieuczciwej konkurencji jest każde działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta. Trzy przesłanki:
Czyn ma być dokonany w związku z działalnością gospodarczą (art. 1 i 2)
Czyn ma być bezprawny
Bezprawne jest działanie, które z jednej strony będzie wprost sprzeczne z przepisem prawa, ale także takie, które narusza pewne normy pozaprawne. Ustawa opiera się tutaj o koncepcje dobrych obyczajów.
Zagrożenie lub naruszeniu interesu przedsiębiorcy lub klienta
Jest to zagrożenie wystąpienia szkody. Dla spełnienia tej przesłanki już wystarczające jest samo zagrożenie.
Te 3 przesłanki aby czyn miał miejsce muszą być spełnione łącznie, aby mówić o czynie nieuczciwej konkurencji. (art. 3 ust 1)
Art.3 ust.1 poza ogólną definicją czynów nieuczciwej konkurencji stanowi klauzurę generalną. Klauzura ma znaczenie dla całej ustawy. Rolę klauzury określamy poprzez funkcje jaka ona pełni:
Uzupełniającą;
Ustawa zawiera katalog nazwanych czynów nieuczciwej konkurencji, nie jest to katalog zamknięty, możemy mieć do czynienia z takim zachowaniem, które nie podpada pod żaden z wymienionych deliktów. Jeśli jednak zostaną spełnione przesłanki z tego artykułu to takie zachowanie będzie czynem nieuczciwej konkurencji. Tym sposobem uzupełniamy czynów wymienionych w ustawie. Przykładem takiego czynu nieuczciwej konkurencji jest podszywanie się pod cudzą renomę (pasożytnicze wykorzystanie cudzej pozycji na rynku)
Korygującą;
Można klauzurę wykorzystywać ale wyjątkowo. Możemy spotkać takie stany faktyczne, które odpowiadają konkretnemu deliktowi z ustawy, tym niemniej nie byłoby uzasadnione potraktowanie go jako czyn nieuczciwy. Tej oceny dokonujemy w oparciu o przesłanki klauzury generalnej.
Środki ochrony cywilno – prawnej
Środki o charakterze karnym, administracyjnym (celne) są w prawie polskim przewidziane, ale z naszego pkt widzenia schodzą na plan dalszy, mają charakter uzupełniający.
Ustawa o prawach autorskich i prawach pokrewnych art. 78 i 79., przy czym art. 78 tyczy się praw osobistych. W prawie własności przemysłowej mamy przepisy od art. 283, dla poszczególnych praw poczynając od patentu, ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji – art. 18.
Roszczenia które przysługują możemy podzielić na:
majątkowe;
Roszczenie o naprawienie szkody.
Na zasadach ogólnych: Odwołujemy się tutaj do art. 415 KC. Naprawienie szkody opiera się na zasadzie odpowiedzialności deliktowej. W świetle tego przepisu muszą być przesłanki:
Szkoda (uszczerbek w dobrach prawnie chronionych jakie poniósł poszkodowany)
Wina (przyjmijmy niedołożenie należytej niestaranności)
Związek przyczynowy pomiędzy działaniem naruszającego, a
Przy naprawieniu szkody obowiązuje zasada pełnego odszkodowania. Naprawienie szkody obejmuje dwa elementy, a mianowicie poniesioną stratę i spodziewane korzyści, które poszkodowany mógłby osiągnąć gdyby szkoda nie wyrządzono. Przy dobrach własności intelektualnej trudno jest wykazać wysokość szkody. Przyjmuję się w literaturze, że ustalenie rozmiaru szkody powinno opierać się na teorii różnicy, a sąd zasądza odpowiednią sumę odnosząc się do własnej oceny w oparciu o wszystkie okoliczności sprawy, stąd przepisy przewidują sięgnięcia do tzw. odszkodowania ryczałtowego. I tak ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych przewidziano zapłacenie wynagrodzenia autorskiego w podwójnej a jeśli działanie jest zawinione to potrójnej wysokości należnego tytułu udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu. W prawie własności przemysłowej przewidziano zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej opłacie licencyjnej albo innego stosownego wynagrodzenia, które w chwili dochodzenia roszczenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z prawa wyłącznego.
Roszczenie o wydanie bezpodstawnych korzyści (art. 405 KC)
Chodzi o przekazanie przez nieuprawnionego profitu jakie uzyskał swoim bezprawnym zachowaniem. Wzbogacenie jednego podmiotu, uzyskanie korzyści i jednoczesne zubożenie drugiego podmiotu. Między wzbogaceniem a zubożeniem istnieje związek, chodzi tutaj o pewne przesunięcie majątkowe. Nie ma przesłanki o winie.
Wypłatę odszkodowania o charakterze ryczałtowym:
Przepisy dają tutaj możliwość wyboru temu, kto występuje o ochronę.
niemajątkowe;
Roszczenie o zaniechanie naruszenia albo niedozwolonego działania.
Prowadzi ono do przerwania działań naruszających prawo.
Roszczenie o usunięcie skutków naruszenie albo niedozwolonego działania.
Chodzi o przywrócenie stanu poprzedniego.
W przepisach możemy znaleźć uprawnienie wnioskowania do sądu aby sąd orzekł o będących własnościach naruszającego w towarach, które są nośnikiem dobra, ale które są tym nośnikiem dla utworów, oznaczone znakiem towarowym w sposób bezprawny. A by sąd orzekł co się stanie ze środkami albo materiałami które służyły do ich wytworzenia czyli wycofaniu towaru z obrotu, zniszczeniu towaru, wyjątkowo, jeśli to możliwe usunięcie znaku towarowego z towaru. Możemy też spotkać zasądzenie odpowiedniej sumy pieniężnej uprawnionemu.
Roszczenie o złożenie oświadczenia jednokrotnego, bądź wielokrotnego o odpowiedniej treści.
Przepisy przewidują także możliwość opublikowania wyroku sądu. Sąd może na wniosek uprawnionego orzec o podaniu do publicznej wiadomości części lub całego wyroku albo informacji o orzeczeniu.
Prawo autorskie
Jest zbiorem przepisów, które dotyczy ochrony interesów twórców. Są to też przepisy dotyczące tworzenia utworów, korzystania z nich i ochrony. W szerokim znaczeniu możemy powiedzieć, że prawo autorskie odnosi się też do praw pokrewnych, do ustawy włączonej także ochronę praw pokrewnych, obejmują one: prawa do artystycznych wykonań; prawa do fonogramów, wideogramów i nadań, tzn. do rozporządzana i korzystania z programów radiowo – telewizyjnych; prawo do pierwszych wydań i wydań naukowych i krytycznych.
Przedmiot prawa autorskiego
Utwór to każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczeni i sposobu wyrażania.
Utwór jest wyłącznie rezultatem działalności człowieka, nigdy osoby prawnej.
Utwór musi być również ustalony, dla zaistnienia utworu jest niezbędne jego uzewnętrznienie, zakomunikowanie innej osoby niż twórca. Do czasu aż utwór pozostaje w świadomości twórcy, nie jest przedmiotem prawa autorskiego, nie podlega ochronie. Powstanie tego prawa nie zależy od zapisania utrwalenia w jakikolwiek sposób.
Cechy twórczości o indywidualnym charakterze. Powstaje pytanie: Czy dany rezultat pracy stanowi utwór. W świetle twórczości o indywidulanym charakterze odpowiedzi niekiedy musi udzielić orzecznictwo sądowe. Te rozstrzygnięcia mają istotne znaczenie w doprecyzowaniu tej cechy. Mówiąc twórczość o indywidualnym charakterze mamy na myśli oryginalność, tzw. osobistą twórczość, czy nowość w znaczeniu, że utwór jest niepowtarzalny, jedyny w swoim rodzaju, że w utworze istnieją takie elementy przesądzające o jego wyjątkowości, dlatego, że stworzyła go niepowtarzalna osoba. Ustawodawca przedstawia i wylicza przykładowo rodzaje utworów ( to nie jest katalog zamknięty). Chodzi tutaj o przedstawienie sposobu wyrażenia utworów, a zatem przyjmuję się, że w grę wchodzą utwory wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi, literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne. Rozszerzona jest ochrona na nowe przedmioty. Utwory samoistne to te do których nie przyjmuje się elementów z dzieł innych autorów. Utwory niesamoistne to utwory obejmujące: utwory zależne - one posiadają twórczy wkład autora danego opracowania, ale w istotnym zakresie przyjmują twórcze elementy z dzieł innych autorów (tłumaczenia, adaptacje, komiks). W grupie tej mamy dzieła z zapożyczeniami (z cytatami). Nie są objęte ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne – one należą do domeny publicznej. Nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego akty normatywne lub ich urzędowe projekty, urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole, opublikowane opisy patentowe i ochronne i proste informacje prasowe.
Podmiot prawa autorskiego
Zasadą jest że podmiotem prawa autorskiego jest twórca utworu o ile ustawa nie stanowi inaczej. Twórca czyli osoba fizyczna, która wniosła twórczy wkład do utworu. Dla powstania utworu, uzyskania prawa nie ma znaczenia taka okoliczność jak wiek i poczytalność. Zamiast tworzenia to może być przypadek. Istnieje domniemanie, że to właśnie człowiek jest podmiotem praw autorskich. Twórcą jest osoba, której nazwisko w tym charakterze uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub której autorstwo podano do publicznej wiadomości, w jakikolwiek inny sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu.
Współautorom przysługuje prawo majątkowe autorskie wspólnie. Do przyjęcia współautorstwa powinny być spełnione 3 przesłanki:
Współautorzy tworzą jedno dzieło;
Możliwe jest oznaczenie wkładu osób o twórczym i indywidualnym charakterze;
Niezbędna jest współpraca.
Istnieje domniemanie, że udziały współautorów są równe, ale mogą oni żądać określenia wielkości udziałów imiennie przez sąd na podstawie wkładu pracy twórczej.
Twórczość pracownicza – relacja pracownik pracodawca i kiedy ten utwór będzie powstawał. Istnieje domniemanie prawne umownego nabycia przez pracodawcę autorskich praw majątkowych do utworu stworzonego w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, ale w granicach, które wynikają z celów umowy i zgodnego zamiaru stron. Nabycie autorskich praw majątkowych to jest nabycie pochodne na podstawie umowy. Następuje ono w chwili przyjęcia czyli zaakceptowania dzieła. Jeśli umowa o pracę obejmuje także działalność twórczą, to wynagrodzenie za pracę stanowi także wynagrodzenie z tytułu przeniesienia autorskich praw majątkowych.
Art. 14 dotyczy pracownika instytucji naukowej. Takiej instytucji przysługuje pierwszeństwo wydania utworu pracownika, który to utwór stworzył w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy. Twórcy przysługuje wynagrodzenie, ale instytucja może bez odrębnego wynagrodzenia korzystać z materiału oraz udostępniać go osobom trzecim, jeżeli wynika to z przeznaczenia utworu lub postanowień umowy.
Art. 14 w drodze analogi nie stosuje się do studentów czy też doktorantów. Eksploatacja dzieła studenta lub doktoranta wymaga zawarcia umowy licencyjnej bądź przenoszące autorskie prawa majątkowe.
Art. 15a przyznaje pierwszeństwo publikacji pracy dyplomowej studenta, która również ma charakter odpłatny.
W przypadku utworów zbiorowych (encyklopedie, słowniki, publikacje periodyczne) autorskie prawo majątkowe przysługuje producentowi lub wydawcy. Tutaj prawo powstaje na rzecz tych podmiotów w sposób pierwotny z mocy prawa. Kolejnym przykładem wyjątkiem, jest utwór audiowizualny, przepisy przewidują nabycie pochodne w drodze umowy wyłącznego prawa majątkowego przez producenta utworu audiowizualnego. Pracowniczy program komputerowy, prawa majątkowe stworzonego przez pracownika programu w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunków pracy przysługują pracodawcy o ile umowa nie stanowi inaczej.
Treść praw autorskich
Mówimy tutaj o zespole wszystkich uprawnień, które powstają ze względu na utwór. Dokonujemy tutaj wyraźnego rozgraniczenia autorskich praw osobistych i autorskich praw majątkowych. One składają się na treść tego prawa wspólnie, ale poddane są odrębnym przepisom.
Art. 16. Autorskie prawa osobiste chronią więź między twórcą a utworem. Mają charakter niemajątkowy, w praktyce realizacja tych uprawnień. Zabezpiecza interesy majątkowe twórcy. Możemy wskazać na cechy: nie można się zrzec, są nieograniczone w czasie, są niezbywalne. Ustawa sprzeciwia się dopuszczalności zbycia czy też przerwania więzi twórcy z utworem. Nie ma o przenoszeniu praw osobistych, ale można odpłatnie udzielić zgody na określone działanie w sytuacji gdy brak wyrażenia zgody skutkowałby naruszenie autorskich praw osobistych np. prawo decydowania o publikacji dzieł, sposób oznaczenia autorstwa dzieła. Po śmierci te prawa trwają, w sposób swoisty one mogą być wykonywane przez osoby wskazane w ustawie, art. 78 ust 2 i 3, 4 stowarzyszenie twórców ta swoistość polega na tym, że chodzi o ochronie więzi osobistej z utworem podmiotu nieistniejącego. Wymienione osoby wykonują te prawa w interesie zmarłego twórcy. Wskazuje się, że chodzi tutaj raczej o dobra osobiste w kontekście naruszenia prawa do autorstwa a także wpływów pewnych działań na zniekształcenie obrazu dzieła i odbiorców. Zakres praw osobistych wyznacza art. 16 ale nie jest to katalog zamknięty, wyliczenie jest przykładowe:
Autorstwo utworu (prawo do ojcostwa dzieła) – to jest podstawowe prawo twórcy. To ono zapewnia ochronę przez przywłaszczeniem autorstwa przez nieuprawnionego. Takie przywłaszczenie określa się jako plagiat;
Oznaczenie utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo udostepnienie go anonimowo – wyłączne uprawnienie twórcy czy i w jaki sposób oznaczyć utwór;
Nienaruszalność treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania. Chodzi o zakazania wykorzystania utworu w sposób mylący co do charakteru utworów lub do przyjętych reguł eksploatacji. Tutaj pojawiają się takie problemy jak sposób ingerencji w dzieło przez twórcę utworu zależnego albo przerobienie dzieła które jest w domenie publicznej przez filmowanie, inscenizacje ;
Decydowanie o pierwszym udostepnieniu utworu publicznego – kiedy przez kogo na jakich warunkach;
Nadzór nad sposobem korzystania z utworu;
Autorskie prawa majątkowe
Odwołując się do art. 17, twórcy służy wyłączne, bezwzględne prawo zapewniające mu monopol korzystania z utworu i rozporządzania nim; za korzystanie z utworu należy się twórcy wynagrodzenie. Art. 17. przewiduje korzystanie i rozporządzanie na wszystkich polach eksploatacji. Majątkowe prawa autorskie dotyczy korzystania z dzieła w różny sposób. Ta eksploatacja może być bezpośrednia przez samego uprawnionego w postaci materialnej np. reprodukcji dzieła, czy niematerialnej np. wykonanie dzieła, wystawienie. A zatem obejmuje każdą czynność faktyczną dotyczącą utworu. Do treści autorskich praw majątkowych prawo do rozporządzania utworem i prawo do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Mamy na myśli czynności prawne na podstawie których osoby trzecie uzyskują możliwość eksploatacji dzieła. Autorskie prawa majątkowe mogą przejść na inne osoby, mogą być także przedmiotem umowy o korzystanie z utworów czyli umowy licencji obejmującej pola eksploatacji wyraźne w niej wymienionych. Dla określenia treści autorskich praw majątkowych ma zatem pojęcie pola eksploatacji czyli sposobu korzystania z utworu związanych ze zwielokrotnianiem i rozpowszechnianiem utworu. W art. 50 ustawy znajdujemy przykładowe wyliczanie pól eksploatacji a zatem odrębne pola eksploatacji stanowią:
W zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu, wytwarzanie określoną techniką, zaczynając od drukarskiej po cyfrową.
W zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami utworu wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem
W zakresie rozpowszechniania utworu w inny sposób niż w pkt 2. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie, reemitowanie a także publicznie udostępnienie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. Wyłączność praw autorskich majątkowych obejmuję każdą postać eksploatacji, również tę która nie jest wymieniona w art. 50 a także przyszłe pola eksploatacji. Jeśli są wątpliwości rozstrzygać je musi sąd.
Autorskie prawa majątkowe są ograniczane w czasie. Gasną z upływem lat 70. Licząc od śmierci twórcy a do utworów współautorskich od śmierci współtwórcy który przeżył pozostałych. Przysługują na mocy ustawy innej osoby niż twórca, okres liczymy od daty rozpowszechnienia utworu, a gdy utwór nie został rozpowszechniony od daty jego ustalenia.
Monopol korzystania z utworu doznaje ograniczenia, wyczerpanie prawa i dozwolony użytek.
Dozwolony użytek:
Przepisy upoważniają do korzystania z chronionego utworu bez zgody uprawnionego odpłatne bądź nieodpłatne. Dozwolony użytek nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy. Warunkiem korzystania z dozwolonego użytku jest uprzednie rozpowszechnienie utworu czyli udostępnienie za zgodą twórcy. Pojawia się też element wskazywania na imię i nazwisko twórcy. Dozwolony użytek wprowadza się na osobiste interesy użytkowników albo interesy publiczne np. ze względu na edukację, badania naukowe, swobodę wypowiedzi, upowszechnienie kultury, dostęp do informacji.
Dozwolony użytek osobisty:
Umożliwia każdej osobie fizycznej korzystanie z utworu w zakresie własnego użytku osobistego. Zakres tego użytku obejmuje krąg osób pozostających w związku osobistym pokrewieństwa, powinowactwa, stosunku towarzyskich, czyli osób które mogą korzystać z utworu. Istnieje takie założenie, że prawo autorskie nie może rozciągać się na akty prywatnej percepcji dzieła wykorzystania z utworu. Korzystanie jest to oczywiście nieodpłatne.
Dozwolony użytek publiczny:
Wolno rozpowszechniać w celach informacyjnych (prasie, radiu, telewizji) sprawozdania o aktualnych wydarzeniach, aktualne artykuły na tematy polityczne, gospodarcze, religijne, aktualne wypowiedzi i fotografie reporterskie.
Instytuty naukowe i oświatowe mogą w celach naukowych, dydaktycznych korzystać z utworu i w tym celu sporządzać egzemplarze fragmentów utworów. Ustawodawca przewiduje licencję ustawową dla bibliotek, szkół, które mogą udostępniać egzemplarze utworów.
Wolno wykonywać publicznie utwory podczas ceremonii religijnych, imprez szkolnych, akademii, oficjalnych uroczystości państwowych pod warunkiem, że nie łączy się to z osiąganiem korzyści majątkowych. Ustawa przewiduje licencję z prezentacją lub naprawą sprzętu co wiąże się z rozpowszechnianiem aktualnie nadawanych programów czy odtwarzania programów muzycznych, nagrań czy też filmowych. Przewidziana jest też licencja na publiczne odtwarzanie utworów radiowych, telewizyjnych w miejscach ogólnie dostępnych przez posiadaczy urządzeń odbiorczych (sklepy, kawiarnie), ale pod warunkiem że nie łączy się to z osiąganiem korzyści majątkowych. Dla zachowań konsumenckich odbiór tych programów jest obojętnych.
Art. 29 mówi, że chodzi o możliwość wykorzystania cudzej twórczości w działalności naukowej, publicystycznej. Cytat jest wprowadzaniem fragmentu utworu lub nawet całości drobnych utworów do własnego dzieła. Warunki cytowania:
powinien być rozpoznawalny, stąd należy wskazać autora i źródło;
cytujemy w określonym celu (wyjaśnienia, analizie, nauczania lub gdy służy to prawu gatunku twórczości)
przepis nie określa wielkości cytatu dopuszczalnego, ale niedozwolone jest wykorzystanie cytatu, które oszczędza nam wysiłku a w rezultacie eliminuje potrzebę zaznajomienia się z dziełem z którego cytat pochodzi. Przykładem cytatu jest sampling przenoszenie fragmentów muzycznych.
Art. 29 przewiduje także ustawową licencję na wykorzystywanie w celach dydaktycznych i naukowych cudzych utworów w podręcznikach, antologiach, wypisach.
Terytorialny charakter praw autorskich
Prawa autorskie chronione są na podstawie ustawy autorskiej danego kraju wyłącznie na jego obszarze. Formalne podstawy określa w tym zakresie art. 5 ustawy. Stanowi on, że przepisy ustawy stosuje się do utworów:
Twórca lub współtwórca jest obywatelem Polski lub obywatelem państwa UE, EFTA, strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym.
Dotyczy utworów które zostały opublikowane po raz pierwszy na terytorium Polski albo równocześnie w Polsce i zagranicą.
Zostały opublikowane w języku polskim
Są chronione na podstawie umów międzynarodowych i ze względu na to możemy powiedzieć, że ochrona autorsko-prawna powstaje z chwilą stworzenia nie tylko w Polsce ale w ogóle na świecie.
Firma
Firma to dobro niematerialne które należy do kategorii dóbr własności przemysłowej. Firma regulowana jest w przepisach kodeksu cywilnego art. 432 – 4310. Poza kodeksem cywilnym normy prawne z zakresu prawa firmowego znajdujemy w innych aktach prawnych w odniesieniu do konkretnych przedsiębiorców, przede wszystkim chodzi tutaj o przepisy spółek handlowych w kwestii budowy firmy spółek handlowych. Ustawodawca obecnie nie podaje legalnej definicji firmy. Możemy powiedzieć, że firma jest oznaczeniem pod którym działa przedsiębiorca. Zacytowany przepis wyznacza nam zakres podmiotowy prawa do firmy – jest nim status przedsiębiorca. Dziś możemy powiedzieć, że każdy przedsiębiorca bez względu na formę organizacyjno-prawną występuje w stosunkach obrotu pod firmą.
Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną, która we własnym imieniu prowadzi działalność gospodarczą lub zawodową. Pojęcie przedsiębiorcy wyznaczają dwa kryteria:
podmiotowe
Spółka z.o.o, akcyjna, przedsiębiorstwo państwowe, spółdzielnie, fundacje i stowarzyszenia – są to osoby prawne.
Handlowe spółki handlowe – spółki jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo – akcyjna. – ułomne osoby prawne.
przedmiotowe
To cechy przedsiębiorcy. Podejmuje działalność gospodarczej, rodzaje: handlowa, wytwórcza i usługowa; budowlana; zawodowa – chodzi o wykonywanie zawodów tzw. wolnych.
Podjęcie działalności: we własnym imieniu, w sposób zarobkowy, zorganizowany i ciągły i prowadzony w sposób profesjonalny.
Funkcje firmy:
prawna
Firma jest dla przedsiębiorcy tym czym dla osoby fizycznej(człowieka) jego imię i nazwisko. Firma indywidualizuje działającego pod firmą przedsiębiorcę. Pozwala też na odróżnianie przedsiębiorców w obrocie.
Kodeks oddziela, wyodrębnia oznaczenia służące wyróżnianiu przedsiębiorców czyli firmę od oznaczeń służących wyróżnianiu przedsiębiorstwa działalności gospodarczej jaką prowadzi przedsiębiorca. Dziś firma nie stanowi już elementu składowego przedsiębiorstwa w znaczeniu przedmiotowym o jakim mówi art. 551 KC. Składnikiem takiego przedsiębiorstwa jest jego oznaczenie, ale firma może pośrednio zostać wykorzystana przez przedsiębiorcę w funkcji identyfikującej przedsiębiorstwo, działalność gospodarczą.
Gospodarcza
Służy reklamie, budowaniu wizerunku przedsiębiorcy. Może mieć też znaczenie gwarancyjna.
Spółka cywilna nie jest przedsiębiorcą – to tylko umowa, stosunek zobowiązaniowy !!! Za przedsiębiorców natomiast uważa się wspólników spółki cywilnej.
Prawo firmowe
Zbiór norm, które regulują obejmują rejestrację, używanie, rozporządzanie oraz kwestie ochrony.
Budowa firmy: firma na wyłącznie brzmienie słowne (nie logo!), nie ma postaci graficznej. W obrocie powinniśmy używać firmy w pełnym brzmieniu, ale przepisy dopuszczają na posługiwanie się skrótem firmy, taki skrót powinien być zamieszczony w rejestrze, bo jeśli jest to skrót nieformalny, to wówczas ochrony możemy szukać na podstawie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Firma składa się z 2 elementów:
Korpus (rdzeń) – element, który służy indywidualizacji przedsiębiorstwa
Dodatek – dzielimy na obowiązkowe (np. wskazywanie na formę prawną osoby prawnej) i fakultatywne (np. przedmiot działalności)
Firmy klasyfikuje się ze względu do czego się odnoszą:
Osobowe (nazwisko)
Rzeczowe
Fantazyjne (słowa znaczeniowo obojętne)
Przedsiębiorca osoby fizycznej – to jest to jest imię i nazwisko. Przepisy nie wykluczają stosowania dodatku, pseudonimu, miejsce prowadzenia oraz innych określeń.
Firma osoby prawnej przedsiębiorcy – to jest jej nazwa, dodatki: obligatoryjny: musi być wskazane na formę prawną. Może być podana w skrócie, ale skrót który są przewidziane przez normę prawną. Fakultatywne siedziba, przedmiot działalności itp. Ustawodawca reguluje kwestię wykorzystania nazwisk osób fizycznych w firmie, takiej osoby prawne. Jest to dopuszczalne gdy:
Takie umieszczenie nazwiska lub pseudonimu służy wskazaniom związków tej osoby z powstaniem lub działalnością przedsiębiorcą działalności.
Wymagana jest zgoda takiej osoby fizycznej, pisemna, a w razie jej śmierci zgody jej małżonka i dzieci.
Firma ułomnych osób prawnych – wskazują ją przepisy tych ustaw które przyznają im zdolność prawną. Firma handlowej spółki osobowej przynajmniej nazwisko jednego wspólnika, który ponosi nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki oraz dodatek obligatoryjny wskazujący na rodzaj spółki.
Zasady prawa firmowego
Zasada prawdziwości firmy
Firma powinna być zgodna z rzeczywistym stanem faktycznym i prawnym. Treść firmy nie może być niezgodna z rzeczywistością, obiektywnie prawdziwa, ale nie może też być myląca. Ustawodawca wymienia katalog przykładowych okoliczności co do których firma może wprowadzać w błąd. Nie może wprowadzać w błąd co do osoby przedsiębiorcy, przedmiotu działalności, miejsca działalności, źródeł zaopatrzenia. Badaniu podlega tutaj treść firmy a nie jej brzmienie całości i poszczególnych jej elementów. Ten obowiązek prawdziwości powinien być spełniony przez cały czas posługiwania się przez przedsiębiorcę firmą, a jeśli firma przestaje odpowiadać prawdziwości to przedsiębiorca ma obowiązek dokonać właściwych zmian i ujawnić je w rejestrze.
Zasada jedności firmy
Zasada nie jest wyrażona w przepisach wprost, ale mamy przejaw tej zasady czyli regulacje, dotyczący firmy oddziału. Zasada ta sprowadza się do posługiwania się przez przedsiębiorcę więcej niż jedną firmą. Jeśli chodzi o firmę oddziału przedsiębiorcy to przepisy wprowadzają obowiązek ale należy wskazać na dodatek oddział i miejscowość gdzie oddział ma siedzibę.
Zasada ciągłości firmy
Zasada inaczej nazwana kontynuacji pozwala na zachowanie pod pewnymi warunkami dotychczasowej firmy pomimo zmiany okoliczności faktycznych i prawnych, a mianowicie:
Pomimo przekształcenia osoby prawnej;
Wystąpienie ze spółki wspólnika, które nazwisko było zamieszczone w firmie;
Kontynuacji działalności gospodarczej osoby fizycznej przez inną osobę fizyczną będącą jej następcą prawnym (Sukcesja uniwersalna w odniesieniu do przedsiębiorstwa prowadzonego przez poprzednika prawnego).
Zasada ta służy ochronie ekonomicznego interesu przedsiębiorcy. Pozwala na zachowanie tych korzyści jakie płyną z budowania wizerunku przedsiębiorcy.
Zasada jawności firmy
W sensie materialnym powiemy, że przedsiębiorca działa pod firmą, ma uprawnienia, ale i obowiązek we wszystkich czynnościach faktycznych, materialno-prawnych i procesowych. W sensie formalnym powiemy o obowiązku ujawnienia firmy we właściwym rejestrze (KRS lub Ewidencji działalności gospodarczej- CPIEG)
Zasada wyłączności firmy
Służy przejrzystości obrotu, sprowadza się do tego że daną firmą może posługiwać się jeden przedsiębiorca. Konieczne jest obieranie firmy tak, aby odróżniała się dostatecznie od firmy innych przedsiębiorców, prowadzących działalność na tym samym rynku. Można powiedzieć, że możemy odnaleźć firmy brzmiące tak samo lub podobnie na określonym obszarze byle by obszar ten nie stanowił tego samego rynku działalności przedsiębiorców.
Ustawodawca zakazuje zbywania firmy. Firma może być przedmiotem upoważnienia do korzystania przez innego przedsiębiorcę pod warunkiem, że nie wprowadza w to błąd. Od zakazu zbycia firmy należy odróżnić zbycie samego przedsiębiorstwa z jego nazwą. Gdy nazwa jest taka sama lub podobna to nabywca przedsiębiorstwa może prowadzić przedsiębiorstwo pod dotychczasową nazwą ale powinien umieścić dodatek wskazujący firmą lub nazwisko nabywcy.
Przesłanki ochrony
Zachowanie osoby trzeciej, które zagraża lub narusza firmę uprawnionego, takie zachowanie godzi w interes przedsiębiorcy, polega na zawłaszczeniu cudzej firmy przez używanie jej przez innego przedsiębiorcę. To zachowanie jest bezprawne. To sprawca ma obowiązek wykazać okoliczności wyłączające bezprawie.
Natura dobra i prawa do firmy
Prawo o osobisto-majątkowym charakterze. Zwolennicy charakteru osobistego wysuwają argument o zakazie zbycia firmy. A zwolennicy charakteru majątkowego mówią, że firma pełni funkcję ekonomiczną, pozwala odróżniać jego towary i usługi bo taki jest skutek używania firmy, można czerpać korzyści, może być przedmiotem licencji. Skutkiem naruszenia firmy jest powstanie szkody majątkowej, a tę naprawia się poprzez odszkodowanie.
23 kwietnia – poniedziałek, godzina 18 na wydziale P i A. EGZAMIN!!!
Oznaczenie przedsiębiorstwa
Oznaczenie przedsiębiorstwa to dobro niematerialne; chodzi tutaj o wszelkie oznaczenia które służą wyróżnianiu działalności gospodarczej jaką prowadzi przedsiębiorstwo, czyli pewnego zorganizowanego przedsięwzięcia gospodarczego wyposażonego w majątek. Nie ma legalnej definicji przedsiębiorstwa ale w świetle przepisów, które mamy, możemy powiedzieć, że możemy swobodnie dobierać oznaczenie przedsiębiorstwa byleby używanie było zgodne z prawem. Należy postulować, by oznaczenie pełniło swoją funkcję odróżniającą. Przedsiębiorca może używać wielu oznaczeń, a w różnych dziedzinach działalności którą prowadzi także każdą z nich odrębnie oznaczać. Może być to nazwa, godło, skrót literowy, rysunek i inne charakterystyczne symbole. W tej funkcji przedsiębiorca może także wykorzystać swoją firmę. To jeden ze składników przedsiębiorstwa w tym znaczeniu przedmiotowym.
Polski ustawodawca przyjmuje co do zasady, że oznaczenia przedsiębiorstwa chronione są przed nieuczciwymi praktykami konkurentów. Wystarczająca jest ochrona deliktowa, sięgnijmy do art. 5 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Ten kto pierwszy uczynił użytek może żądać ochrony przed zawłaszczeniem oznaczenia przez innego przedsiębiorcę do oznaczenia jego przedsiębiorstwa, jeżeli rodzi to ryzyko pomyłki co do tożsamości oznaczeń, a zatem ustawodawca przewiduje ochronę oznaczenia w tej samej funkcji.
Przesłanki ochrony z art. 5:
Pierwszeństwo rzeczywistego używania oznaczenia przedsiębiorstwa;
Ryzyko konfuzji , czyli użycie tego samego lub podobnego oznaczenia co może powodować pomyłkę w oczach odbiorców.;
Bezprawność takiego zachowania;
Stosunek konkurencji.
Ochrona znaku towarowego
Ze względu na źródło nabycia znaku towarowego w pierwszej kolejności powiemy o znakach towarowych zarejestrowanych. Ochrona poprzez rejestrację jest ochroną najbardziej skuteczną. Mówimy tutaj o zgłoszeniu znaku w systemie krajowym, czyli rejestracja w Urzędzie Patentowym RP. Podstawą są przepisy prawa własności przemysłowej. Od 1 maja 2004r. obowiązuje również rozporządzenie Rady Wspólnot Europejskich z 1993r. o znaku towarowym wspólnoty. Ten akt przewiduje rejestrację znaków towarowych przez Urząd do spraw harmonizacji rynku wewnętrznego i ochronę na terytorium całej UE.
Rejestracja znaków towarowych nie jest obowiązkowa. Znaki towarowe niezarejestrowane podlegają także ochronie ale tylko ochronie deliktowej, czyli ust. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Funkcje znaku towarowego:
Wskazywania pochodzenia (odróżniająca)
Funkcja podstawowa, każdy znak towarowy musi tę funkcję pełnić. Zdolność do wywoływania określonych skojarzeń u kupujących, co do tego kto jest uprawniony do nakładania znaku na towar i wprowadzania tak oznakowanego towaru do obrotu.
Znak pozwala odróżniać towary jednego przedsiębiorstwa od towarów tego samego rodzaju innego przedsiębiorstwa.
• Gwarancyjna • Reklamowa
Są to funkcje pochodne. Znak towarowy może je pełnić ale nie musi. One zależą od działań uprawnionego, od aktywności gospodarki
Do gwarancyjnej: znak towarowy może stać się symbolem pewnych wyobrażeń klienteli o towarze, symbolem cech towaru, nowości, solidności, ale przede wszystkich jakości. Zapewnia o stałym poziomie tych cech, jest gwarancją, że towar tę cechę posiada, że znak towarowy pochodzi z tego samego źródła.
Do reklamowej: znak towarowy może zapadać w pamięć i ułatwiać wybór. Reklama sprzyja zwiększeniu wartości znaku.
Pojęcie znaku towarowego
Znakiem towarowym może być każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny, jeżeli oznaczenie takie, nadaje się do odróżniania towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa. Ustęp 2 tego przepisu mówi o formach przedstawieniowych jakie znak może przyjąć. Ustawodawca, że w szczególności może to być wyraz, rysunek, ornament, kompozycja kolorystyczna, forma przestrzenna, w tym forma towaru i opakowania, a także melodia lub inny sygnał dźwiękowy. Ustawodawca wymienia katalog oznaczeń, które mogą być znakiem towarowym, jeśli spełniają cechy decydujące o zdolności do odróżniania. Nie udziela się praw ochronnych na oznaczenia, które w ogóle nie mogą być znakiem towarowym, wybrany symbol musi pełnić tzw. abstrakcyjną zdolność do odróżniania. Kryteria powinny być spełnione łącznie i w świetle art. 120 ustęp 1 i 129 ustęp 1, możemy powiedzieć, że są:
Zmysłowa postrzegalność
Musi być postrzegany za pomocą zmysłu człowieka. Dzięki temu znak zapada w pamięć i przekazuje określone informacje. Powstaje pytanie czy ta komunikacja z odbiorcą może przebiegać przy wykorzystaniu różnych zmysłów. Problem może dotyczyć znaków zapachowych i dźwiękowych.
Jednolitość
Znak musi być możliwy do objęcia jako całość za pomocą jednego aktu poznawczego. Musi być łatwy do zapamiętania i dzięki temu możliwy do odtworzenia , powinien się charakteryzować spójnością i skrótowością. Problem pojawia się w przypadku sloganu, nie powinny być one zbyt rozbudowane. Jednak jak się okazuje znak towarowy nie powinien być również zbyt prosty, problem tutaj dotyczy kategorii znaków kolorowych, tzw. koloru perse, czyli znaku składającego się z kolorów/koloru nieograniczonego żadnymi konturami, charakteryzuje się tutaj nadmierną prostotą, kolory powinny być dostępne dla ogółu przedsiębiorców, ich ilość jest ograniczona i nie powinny podlegać monopolizacji – to argumenty przeciw rejestracji koloru perse jako znaku towarowego. Przykładem rejestracji jest kolor lila – Milki. Jeśli pojedyncze cyfry lub litery są stylizowane problemu nie ma.
Samodzielność
Chodzi o samodzielność znaku względem towaru, nie w znaczeniu fizycznym ale pojęciowym. Ustawodawca stanowi, że nie udziela się praw ochronnych na oznaczenia jeżeli stanowią one formę, bądź inną właściwość towaru lub opakowania, która jest uwarunkowana wyłącznie jego naturą, jest niezbędna do uzyskania efektu technicznego lub zwiększa znacznie wartość towaru. Chodzi tutaj o wyeliminowanie sytuacji w której znak byłby tożsamy z towarem, co skutkowało by monopolem produkcji danego towaru.
Graficzna przedstawialność
Znak musi się dać odtworzyć w widocznej postaci. Powinien być przedstawiany wizualnie a to możemy zrealizować poprzez odzwierciedlenie znaku na płaskiej powierzchni za pomocą linii, figur. Art. 141 wspomina o dołączeniu odbitek, fotografii, nagrania dźwięku. Problem dotyczy znaków zapachowych( poprzez wzór chemiczny, opis słowny) i dźwiękowych. Możemy przedstawić przykłady praktyki urzędu ds. harmonizacji rynku wewnętrznego (OHIM) który ma rejestrację znaku zapachowego i odmowę rejestracji znaków zapachowych oraz wyznaczenie pewnej linii interpretacyjnej przez orzecznictwo ETS. ETS wyznaczył dość restrykcyjne kryteria, które trudno spełnić przy rejestracji znaku zapachowego. Stwierdził, że takie oznaczenie samo w sobie, które nie jest dostrzegalne wzrokowo, może być znakiem towarowym, ale pod warunkiem, że może być przedstawione w sposób graficzny poprzez obrazy, linie, symbole. Określił warunki tej prezentacji: ma być jasna, precyzyjna, zwarta, łatwo dostępna, zrozumiała, trwała i obiektywna.
Jeżeli chodzi o znaki dźwiękowe nie ma wątpliwości, że dopuszczalne są przedstawienia takiego znaku, na pięciolinii, z kluczem melodycznym itp. Wątpliwości dotyczą innych sposobów zapisu dźwięku np. w formie liter, poprzez stosowanie zapisu przez sonograf.
Zdolność rejestracyjna znaku towarowego
Oznaczenia spełniające cechy do odróżniania mogą potencjalnie być znakiem towarowym. To pierwsze kryterium, które bierze pod uwagę Urząd Patentowy RP, czyli do tego aby uzyskać prawo ochronne na znak towarowy. Kolejnym krokiem jest wskazanie, że wybrane oznaczenia posiada znamiona zdolność odróżniającą jak również, że nie zachodzą ani bezwzględne ani względne przeszkody rejestracji.
Zdolność odróżniająca
Znak musi mieć zdolność odróżniającą, dla konkretnego towaru, określonych warunkach obrotu. Jest to pewien zespół cech pozwalający wyróżnić dany towar na rynku pośród towarów tego samego rodzaju, pochodzących od innego przedsiębiorcy. Ustawa prawo własności przemysłowej stanowi o formach, którym brak znamion odróżniających. Art. 129 ust. 2 wskazuje na oznaczenia które nie mają zdolności odróżniającej:
Znaki, które nie nadają się do odróżniania w obrocie towarów dla których zostały zgłoszone
Znaki opisowe
Znaki wolne