WYKŁAD 6 09.04.2008
OZNACZENIA GEOGRAFICZNE
W wielu aktach prawnych o różnej randze na przestrzeni ostatniego stulecia posługiwano się różnymi pojęciami i różną terminologią dla określenia oznaczeń geograficznych. Możemy jednak wskazać, że wyodrębniły się 2 podstawowe kategorie oznaczeń geograficznych, które znalazły swoje odzwierciedlenie w konwencji paryskiej. Są to:
a) oznaczenia pochodzenia (indications de provenance)
b) nazwy pochodzenia (appellations d'origine)
W literaturze stosuje się uzupełniającą terminologię dla oznaczeń geograficznych mówiąc o tych pierwszych - oznaczenia zwykłe, neutralne, a o tych drugich - oznaczenia kwalifikowane. Rozróżnienie obu pojęć możliwe jest ze względu na wskazanie funkcji jakie pełnią wskazane przez nas oznaczenia. Podstawową funkcją dla obu kategorii jest odróżnianie danego wyrobu od wyrobów tego samego rodzaju ze względu na pochodzenie geograficzne. Oznaczenia pochodzenia stanowią zatem prostą informację o pochodzeniu produktu, np. made in Italy, polski len... Natomiast nazwy pochodzenia pełnią drugą obligatoryjną funkcję - funkcję gwarancyjną, zapewniającą o tym, że istnieje obiektywna, jakościowa więź między produktem a określonym miejscem geograficznym, co odzwierciedla właśnie nazwa pochodzenia, np. champagne, oscypek, bryndza podhalańska... Oznaczenia geograficzne mogą też pełnić funkcję reklamową.
POSTAĆ OZNACZENIA GEOGRAFICZNEGO
Oznaczenia geograficzne mogą obejmować: nazwy geograficzne kraju, regionu, miejscowości, rzek, jezior, szczytów góskich; najczęściej są to oznaczenia słowne, składające się z nazwy miejsca, rzeczownikowe lub przymiotnikowe. Są to również symboliczne odniesienia: zdjęcia, rysunki, mapy, które wskazują na miejsce lub obszar geograficzny; mogą to być też oznaczenia fantazyjne, które nabrały charakteru oznaczenia geograficznego: feta, oscypek, żubrówka... Stąd mówimy o dodatkowym podziale na oznaczenia bezpośrednie i pośrednie. Pierwsze wprost odnoszą się do miejsc geograficznych, druge pozwalają ten obszar zindywidualizować (piramidy egipskie). Biorąc pod uwagę funkcje i postaci oznaczeń możemy przyjąć, że nazwa pochodzenia oznacza geograficzne nazwy kraju, regionu lub szczególnego miejsca, które ze względu na geograficzne środowisko determinowane przez czynniki naturalne takie jak klimat, gleba, nasłonecznienie, bądź ludzkie (tradycyjne metody wytwarzania) gwarantuje szczególne właściwości towaru stosownie do pochodzenia. Oznaczenia pochodzenia to każde wyrażenie lub znak użyty do wskazania, że produkt lub usługa pochodzi z danego kraju, regionu lub konkretnego miejsca. Trzeba tu dodać, że nazwy pochodzenia przede wszystkim odnoszą się do towarów naturalnych, rolniczych, spożywczych takich jak wina, sery, mięso...
CEL OCHRONY OZNACZEŃ GEOGRAFICZNYCH
Zapobieżenie używania oznaczeń, które mogłyby wprowadzać w błąd odbiorców co do pochodzenia produktów, co najczęściej polega na umieszczaniu nieprawdziwego oznaczenia na towarach lub opakowaniach. To jest ochrona przed ryzykiem pomyłki. Ochrona skierowana jest ponadto przeciwko podszywaniu się pod renomę oznaczeń, czyli przed ryzykiem pasożytnictwa.
MODELE OCHRONY OZNACZEŃ GEOGRAFICZNYCH
- model oparty o ochronę deliktową
- model oparty o przyznanie przez właściwy organ prawa podmiotowego
- model ochrony poprzez wydanie stosownych aktów prawnych czy organów administracyjnych (np. państwo)
Te modele mogą być łączone. Ostatni okres wskazuje na to, że istnieje tendencja do wzmocnienia ochrony tych oznaczeń geograficznych, któe pełnią funkcję gwarancyjną.
OCHRONA OZNACZEŃ GEOGRAFICZNYCH W PRAWIE POLSKIM
Model ochrony oznaczeń geograficznych w prawie polskim uległ daleko idącej ewolucji. Ochrona deliktowa była pierwszą podstawą ochrony oznaczeń geograficznych. W okresie powojennym opiera się ona o ustawę o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z 1993 r. a kwestie tą regulują art. 8 i 9. Realizują one podstawowy cel ochrony przed fałszywym lub oszukawczym używaniu oznaczeń geograficznych dla towarów lub usług. Art. 8 odnosi się do oznaczeń zwykłych, art.9 - do kwalifikowanych. Owe przepisy nie chronią oznaczeń jako takich a jedynie zapewniają ochronę interesów uprawnionych.
Drugi model ochrony został wprowadzony do prawa polskiego wraz z wejściem w życie prawa własności przemysłowej. Ustawa prawo własności przemysłowej przewiduje model ochrony oznaczeń geograficznych za pomocą przyznanego prawa podmiotowego. Ustawa przewiduje ochronę jedynie dla oznaczeń kwalifikowanych. Polski ustawodawca określając pojęcie oznaczenia geograficznego i teorii odwołał się tu do rozporządzenia rady UE z 1992 r. o ochronie oznaczeń geograficznych i nazwy pochodzenia produktów rolnych i środków spożywczych (aktualnie jest nowe rozporządzenie z 20.III.2006 nr 510/2006). Ustawa obejmuje ochroną 2 rodzaje oznaczeń, które określa nazwy reginalne i oznaczenia pochodzenia. Mają one wspólne cechy, muszą być wyłącznie oznaczeniami słownymi w formie rzeczownikowej lub przymiotnikowej i odnosić się bezpośrednio lub pośrednio do nazwy geograficznej miejsca, miejscowości, regionu, kraju. Po drugie obie kategorie oznaczeń mogą być zarejestrowane tylko dla towarów z wyłączeniem produktów rolnych przeznaczonych do spożycia przez ludzi, które są wymienione w załączniku 1 do traktatu, który.... oraz produktów rolnych i środków spożywczych, które wymienione są w załącznikach do rozporządzenia 510/2006 oraz napojów spirytusowych, których oznaczenia geograficzne podlegają wpisaniu na krajową listę chronionych oznaczeń geograficznych na mocy ustawy. Kryterium rozróżnienia między wskazanymi kategoriami jest odmienne podejście do związku właściwości towarów z warunkami geograficznymi, w przypadku nazwy regionalnej związek ten musi mieć charakter obiektywny, jednak w przypadku oznaczenia pochodzenia może być również wynikiem pewnych okoliczności, wyobrażeń, skojarzeń. A zatem nazwy regionalne to oznaczenia służące do wyróżniania towarów, które pochodzą z określonego terenu i posiadają szczególne właściwości, które wyłącznie lub w przeważającej mierze zawdzięczają oddziaływaniu środowiska geograficznego obejmującego czynniki naturalne oraz ludzkie, których wytworzenie lub przetworzenie następuje na danym terenie. Oznaczenia pochodne służą do wyróżniania towarów pochodzących z określonego terenu i posiadających pewne szczególne właściwości albo inne cechy szczególne przypisywane pochodzeniu geograficznemu czyli terenowi, gdzie zostały wytworzone lub przetworzone. Oznaczenia geograficzne, które zostały zarejestrowane na podstawie rozporządzenia 510/2006 podlegają ochronie wyłącznie na tej podstawie: ochrona na podstawie prawa unijnego zastępuje ochronę krajową w stosunku do oznaczeń objętych wskazanych rozporządzeniem. Oznaczenia geograficzne, które spełniają zdolność rejestrową wg ustawy prawa własności przemysłowej podlegają rejestracji w urzędzie patentowym, na podstawie decyzji administracyjnej uzyskuje się prawo podmiotowe. Zakłada się, że korzystać z oznaczenia może wielu producentów ale samo prawo przyznawane jest jednemu podmiotowi. To może być podmiot prawa publicznego ale też organizacja upoważniona do reprezentowania interesów producentów działająca na danym terenie. Mamy zatem do czynienia z rozszczepieniem uprawnień, kto inny jest uprawniony do nabycia prawa i jego przeniesienia, kto inny zaś do jego eksploatacji czyli używania. Prawo to nie przyznaje monopolu jednemu tylko podmiotowi i ze swej istoty jest monopolem zbiorowym, a ponadto monopolem faktycznym, dlatego że posługiwać oznaczeniem może się każdy podmiot o ile działa na określonym obszarze geograficznym a jego towary spełniają warunki będące odstałą udzielenia rejestracji bez względu na to, czy jest członkiem zrzeszającym producentów i czy jest ujawniony w rejestrze. Prawo z rejestracji na oznaczenia geograficzne to prawo podmiotowe, skuteczne erga-omnes wyłączne, które ma charakter terytorialny, nie jest ograniczone czasowo, ale może ustać na skutek unieważnienia lub wygaśnięcia. Jest to prawo majątkowe, ale ustawodawca nie przewiduje w tym przypadku nabycia prawa z rejestracji na podstawie umowy ani też udzielenia licencji, dopuszczalne jest wyłącznie przeniesienie przez uprawnionego z rejestracji prawa na inną organizację lub podmiot publiczny.
Jeżeli chodzi o sferę pozytywną (używanie oznaczenia geograficznego) prawa to mamy stosować odpowiednio przepisy o znakach towarowych. Jeśli chodzi o zakazy to jest to regulacja samodzielna, celem ochrony jest zapobieżanie ryzyku pomyłki, ale jako przesłanka nie jest tu wymieniona.
Zakłada się, że identyczność lub podobieństwo oznaczeń skutkuje prawdopodobieństwem wystąpienia pomyłki. Ochrona skierowana jest przeciwko każdej formie bezpodstawnego używania zarejestrowanego oznaczenia dla towarów, które nie spełniają warunków będących podstawą udzielenia prawa z rejestracji, nawet wtedy gdy używany nie ma na celu wskazania pochodzenia geograficznego czy z dodatkami wskazującymi na rodzaj wyrobu (wino typu champagne), dotyczy to również używania oznaczenia w oryginalnym brzmieniu, tłumaczeniach czy innych formach pochodnych.
Ochrona oznaczeń geograficznych rozciąga się też na towary inne pod pewnymi warunkami i w tym zakresie znajduje zastosowanie art.296 ust. 2 punkt 3.
Ewolucja prawa polskiego nie kończy się w tym miejscu bowiem ochrona oznaczeń geograficznych oparta jest również o akty prawa europejskiego, w którym najważniejsze znaczenie ma rozporządzenie, które w całości odnosi się do tej materii 510/2006. Rozporządzenie, o którym wspomnieliśmy podjęło się harmonizacji jednej kategorii oznaczeń - oznaczeń kwalifikowanych i tylko dla określonych klas towarów. Wyróżnia się art. 2 dwie kategorie: oznaczenia geograficzne i nazwy pochodzenia dla takich produktów jak np. mięso, piwo, sery, wędliny, wyroby przemysłu piekarniczego. Nie ma zastosowania do wina, artykułów spirytusowych i wód mineralnych. Rozporządzenie opiera ochrona na systemie rejestracji i chrony. Rejestr prowadzi komisja wspólnot europejskich i w momencie rejestracji powstaje prawo używania oznaczenia zgodnie z warunkami specyfikacji, która obejmuje informacje o produkcie i jego miejscu pochodzenia.
W Polsce ust. z 17.XII.2004 o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń dla produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych, która to określa procedurę przekazywania wnisków do komisji europejskiej.
USTAWA O ZWALCZANIU NIEUCZCIWEJ KONKURENCJI
Z założenia ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji to ustawa ma na celu zapobiegać i zwalczać przejawy nielojalności w zachowaniach uczestników rynku względem siebie. Ustawa przewiduje ochronę deliktową i charakteryzuje się dwoma elementami. Wymienia szczególnie delikt nieuczciwej konkurencji i charakteryzuje je.