Problemy teoretyczne obowiązujące do egzaminu z fonetyki (3.02.2014):

1. Wymień narządy mowy (po rumuńsku lub po polsku).

2. Wymień rumuńskie znaki diakrytyczne oraz interpunkcyjne. Przy każdej formie graficznej podaj ich rumuńską nazwę.

3. Miejsce akcentu w wyrazach rumuńskich. Na czym polega jego rola dystynktywna?

4. Elizja w języku rumuńskim. Podaj przykłady elizji obowiązkowej oraz fakultatywnej.

5. Podaj podstawowe zasady podziału wyrazów rumuńskich przy ich przenoszeniu w tekście z jednego wiersza do innego. Zilustruj sytuację odpowiednimi przykładami.

Ad.1. Wymień narządy mowy (po rumuńsku lub po polsku).

Narządy mowy (aparatul vorbirii /organele vorbiri):

1. płuca – plămâni

2. tchawica – trahee

3. krtań – laringe

w krtani:

głośnia – glotă

struny głosowe – coardele vocale

nagłośnia – epiglotă

1. gardło – faringe

2. język – limbă

3. jama ustna – cavitatea bucală

4. jama nosowa – cavitatea nazală

w jamie ustnej:

podniebienie miękkie – palatul moale

języczek - uvulă

podniebienie twarde – palatul tare

zęby - dinţi

wargi - labii

szczęka dolna – maxilar inferior

szczęka górna – maxilar superior

dziąsła - alveole

Ad. 2. Wymień rumuńskie znaki diakrytyczne oraz interpunkcyjne. Przy każdej formie graficznej podaj ich rumuńską nazwę.

Znaki diakrytyczne (semne de diacritice) – rozróżniające; te, które dodaje się do liter, by zaznaczyć, że litera ma więcej znaczeń fonetycznych:

- accentul circumflex (^) - â, î

- cedilă (˛) – ş, ţ

- semnul scurtimii (˘) – ă

Jeden znak ortograficzny – apostrof (‘) – jedyny czysty znak ortograficzny

Znaki interpunkcyjne, przestankowe (semne de punctuaţie):

- łącznik (cratimă, liniuţă de unire)

- kropka (punct)

- pauza (linia de pauză)

- przecinek (virgulă)

- ukośnik (bară/oblică)

- pytajnik (semnul întrebări)

- wykrzyknik (semnul exclamări)

- średnik (punctul şi virgulă)

- dwukropek (două puncte)

- cudzysłów (semnele citării/ ghilimelele)

- nawias (parantezele)

- trzykropek (punctele de suspense).

Ad.3. Miejsce akcentu w wyrazach rumuńskich. Na czym polega jego rola dystynktywna?

Akcent w języku rumuńskim jest toniczny (przyciskowy/intensiv, tonic). Generalnie nie jest stały, może padać na różne sylaby: na ostatnią sylabę (akcent oksytoniczny, np. popOr), na przedostatnią sylabę (akcent paroksytoniczny, np. cAsă, cArte; najczęściej), na 3-cią sylabę od końca (akcent proparoksytoniczny, np. rEpede, pAsâră, mArgine, sArcină), na 4-tą sylabę od końca (np. vEveriţă), na 5-tą sylabę od końca (np. dOisprezece, sAptesprezece).

Ale w rzeczownikach i zaimkach akcent jest stały. Np. Operă, Operei; la articol - Unui, Unii; Unei, Unele; pEşterea, pEşteri, pEşterile. Wyjątkiem są neologizmy (rAdio, radiOuri) oraz stare, nieregularne wyrazy (sOra – surOri; nOra – nurOri). W czasownikach akcent jest zmienny (np. eu pOrt, noi portĂm); trzecia koniugacja ma akcent zawsze na temacie.

Akcent ma rolę dystynktywną, to znaczy, że służy do rozróżnienia homografów (wyrazy zapisane tak samo, ale mające różne znaczenie w zależności od akcentu, np. cOmpanie (kompania wojskowa), companIe (towarzystwo); cOpii (kopie); copIi (dzieci); acEle (tamte), Acele (igły). W czasownikach pełni funkcje dystynktywną ponieważ zmienia formę gramatyczną, czas, np. cÂntă (prezent); cântA (imperfect); cântĂ (perfect simplu).

Ad. 4. Elizja w języku rumuńskim. Podaj przykłady elizji obowiązkowej oraz fakultatywnej.

Elizja to wypadanie ostatniej samogłoski. Afereza to wypadania pierwszej.

Elizja jest obowiązkowa:

- jeżeli mamy dwa zaimki przy tym samym czasowniku, np. mi-l dai (= îmi îl dai); şi-i aminteşe (îşi îi aminteşte)

- w konstrukcjach w czasie Perfectul Compus, np. m-a văzut

- w trybie rozkazującym, obowiązkowe skrócenie formy îmi, np. dă-mi,

- w gerundiu również, np. dându-mi
Elizja fakultatywna występuje kiedy obie formy są dopuszczalne, np. nu am timp/n-am timp, domnule/ domn'le.

Ad. 5. Podaj podstawowe zasady podziału wyrazów rumuńskich przy ich przenoszeniu w tekście z jednego wiersza do innego. Zilustruj sytuację odpowiednimi przykładami.

Zasada generalna:

- nie wolno zostawiać na początku lub na końcu wiersza sekwencji pozbawionej samogłoski.

Trzy zasady dzielenia wyrazów:

- oparte na wymowie (reguły fonetyczne)

- oparte na analizie morfologicznej (np. przyrostek pozostanie w jednej sylabie)

- sytuacje, gdy nie rozdziela się wyrazów.

Nie rozdzielamy: skrótu imienia i nazwiska, nie dzielimy wyrazów z łącznikiem, nie rozdzielamy skrótów i skrótowców, np. ş.a.m.d.

Kryterium morfologiczne, np. ne-sta-bil, in-e-gal, alt-un-de-va, alt-fel, ast-fel, sub-li-ni-a, vârst-nic.

Reguły fonetyczne:

- voc+voc: a-e-ri-an

- voc+svoc+voc: no-uă, a-ce-ea, stea-ua

- voc+svoc+cons: mai-că, pâi-ne

- voc+cons+voc: ve-cin, le-ge

- cons+cons: ac-tiv, mun-te, în-ger

- cons+r, cons+l (muta cum liquida): a-cla-ma, a-tlet, a-cru, co-dru, pa-tru

- voc+cons+cons+cons+voc: fil-tru, cin-ste, vâr-stă, sculp-tor, arc-tic, func-ţie, jert-fă

Podział po drugiej spółgłosce dotyczy: ct, cţ, pr, tf.