ZDROWIE PUBLICZNE wykład 1

Podejście do problematyki zdrowia publicznego prezentowane w Wielkiej Brytanii przez Donalda Achesona wydaje się być najbardziej zwięzłe i trafne : „Zdrowie Publiczne jest to nauka i sztuka zapobiegania chorobom, przedłużanie życia i promowania zdrowia poprzez organizację zbiorowych wysiłków społeczeństwa”.

„Zdrowie to nie tylko brak choroby lub ułomności, ale pełen dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny.

Konstytucja RP zapewnia:

-prawo do ochrony zdrowia, równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych w granicach ustawy (art.68)

-prawną ochronę życia (art.38)

-ochronę przed eksperymentami medycznymi bez dobrowolnie wyrażonej zgody (art.39)

-nietykalność osobistą i wolność osobistą (art.41)

-ochronę prawną życia prywatnego , rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz prawo decydowania o swoim życiu osobistym (art.47)

-dostęp obywatela do dotyczących go urzędowych dokumentów, zbiorów danych (art.51)

-wolność sumienia i religii (art.53)

Główne zagrożenia zdrowia i problemy zdrowotne w Polsce:

1.Główne zagrożenia zdrowotne:

-wadliwy styl życia : mała aktywność fizyczna, nieprawidłowy sposób żywienia, palenie tytoniu, duże spożycie alkoholu, używanie substancji psychoaktywnych.

-zagrożenia w środowisku fizycznym i społecznym.

2.Nierównośćw dostępie do zdrowia.

3.Główne problemy zdrowotne to:

-wysoka umieralność powodu chorób układu krążenia, nowotworów, urazów, zatruć oraz wypadków

-duża umieralność niemowląt i ludzi młodych

-duża ilość chorych na choroby przewlekłe

-wysoki stopień inwalidztwa

-występowanie chorób społecznych np. gruźlica, AIDS

-duże zaawansowanie próchnicy

Główne determinanty zdrowia:

1.Czynnik genetyczny

2. Rozwój psychiczny i fizyczny ludności

3.Warunki środowiskowe :

1. Czynniki biologiczne

2. Czynniki niebiologiczne

3. Czynniki społeczne w miejscu pracy, nauki i zamieszkania

4. Czynnik ekonomiczny

5. Możliwość zarobkowania

6. Warunki mieszkaniowe, nauki i pracy

7. Wykształcenie

8. Czynnik wychowawczy

9. Wypoczynek i rozrywka

10. Transport, komunikacja

11. Poziom wiedzy i kultury, nauki i techniki

12. Swobody obywatelskie

4.Rozwój historyczny, cywilizacyjny i religijny

5.Charakterystyka demograficzna ludności

6. Organizacje ochrony zdrowia

Potrzeby zdrowotne – stan określający różnice między aktualnym stanem zdrowia, a stanem zdrowia określonym za idealny, pożądany. Potrzeby zdrowotne mogą być jednostkowe – zbiorowe, uświadomione – nieuświadomione, subiektywne – obiektywne, wyrażone – niewyrażone.

Ochrona zdrowia – wszelkie działania społeczeństwa skierowane na zapobieganie chorobom i ich leczenie, na utrzymanie rozwoju zdolności psychicznych, fizycznych człowieka, przedłużenie życia i zapewnienie rozwoju zdrowych pokoleń.

Organizacja ochrony zdrowia – cały system poczynań, które społeczeństwo dokonuje do zapobiegania chorobom c.d. – j.w

Opieka zdrowotna – system świadczeń zdrowotnych realizowanych przez formalnie uznany personel i instytucje opieki zdrowotnej, których celem jest umacnianie zdrowia, zapobieganie chorobom, leczenie i rehabilitacja.

ZDROWIE PUBLICZNE wykład 2

Cel opieki zdrowotnej:

• Organizowanie

• Produkowanie

• Udzielanie : świadczeń zdrowotnych tym, którzy ich potrzebują oraz używanie dostępnych zasobów wiedzy i technologii by zapobiegać i przynosić ulgę w chorobie, niesprawności i cierpieniu w zakresie możliwym w istniejących warunkach!

Deklaracja Światowego Zgromadzenia Zdrowia z Ałma-Ata 1977 roku ‘Zdrowie dla wszystkich”

Zdrowie jest jednym z podstawowych praw człowieka i dlatego rządy powinny czuć się odpowiedzialne za jego zapewnienie.

Z definicji tej wynika jednoznacznie, że jest to dyscyplina medyczna, gdyż dotyczy zapobiegania chorobom i przedłużania życia i promocji zdrowia. Równocześnie definicja mówi, że osiągnięcie tak sformułowanych celów osiąga się poprzez zorganizowany wysiłek społeczeństwa.

Już w latach 40 XVII wieku Rudolf Virchow stwierdził : „postępy medycyny przyczyniają się do przedłużania życia, ale przez poprawę warunków społecznych można osiągnąć ten efekt szybciej i w większym stopniu”.

Definicja Zdrowia Publicznego wg. Winslowa – to nauka i sztuka zapobiegania chorobom, przedłużania życia i promocja zdrowia fizycznego poprzez wysiłek społeczności, higienę środowiska, kontrolę zakażeń, nauczanie zasad higieny indywidualnej, organizację służb medycznych i pielęgniarskich ukierunkowaną na zapobieganie chorobom i wczesną diagnozę, rozwój mechanizmów społecznych zapewniających każdemu indywidualnie i społeczności, warunki życia pozwalające na utrzymanie zdrowia.

„Kamienie milowe” w rozwoju zdrowia publicznego: Krajem pionierskim w dziedzinie zdrowia publicznego i promocji zdrowia była Kanada. 1974 roku ogłoszony został Raport Lalonda, w którym przedstawiono wnioski z wnikliwej analizy problemów zdrowotnych oraz dyskusji nad „nowymi perspektywami zdrowia”. Lalond oraz inni badacze uznali zachowania zdrowotne tudzież styl życia za istotną determinantę zdrowia.

Koncepcja Lalonda opiera się na czterech ogólnych płaszczyznach:

1.Czynniki biologiczne (cechy wrodzone, genetyka, dojrzewanie, starzenie się).

2.Czynniki środowiskowe (socjalne, fizyczne i psychiczne)

3.Style życia (wzór konsumpcji, rodzaj reakcji, forma zatrudnienia, czynniki ryzyka zawodowego)

4.System organizacji opieki zdrowotnej (prewencja, promocja zdrowia, leczenie i rehabilitacja)

Koncepcja G.E.A. Devera

Dever rozszerzając koncepcję Lalonda stwierdził, że: System opieki zdrowotnej pochłania aż około 90% całkowitych nakładów na ochronę zdrowia, a ma tylko 10% wpływ na obniżenie umieralności. Nakłady na kształtowanie stylów życia oraz edukację zdrowotną pochłaniają zaledwie 1,5% nakadź, a maj około 40% wpływ na obniżenie umieralności.

Jak wskazują liczne badania i analizy, stan zdrowia społeczeństwa zależy nie tylko od:

-rozwoju szpitalnictwa,

-liczebności fachowego personelu medycznego,

-wyprodukowanych leków,

-czy spektakularnych technologii medycznych,

Stan zdrowia społeczeństwa w dużej mierze zależy od tego jak poszczególni ludzie:

-postrzegają wartość swojego zdrowia,

-jaki prowadzą styl życia

-oraz co robią, aby swoje zdrowie wzmacniać, chronić i polepszać.

Tak, więc zdrowie publiczne to dyscyplina medyczna obejmująca szeroki obszar działań pozamedycznych mogących wpływać na zdrowie społeczeństwa.

Podstawowe funkcje ZP:

• Podstawowe funkcje ZP, bez względu na obowiązujący w danym kraju system finansowania ochrony zdrowia muszą zostać w sferze odpowiedzialności państwa zalicza Siudo nich całokształt działań skierowanych na zapewnienie bezpieczeństwa zdrowotnego ogółu ludności.

• Działania na rzecz zdrowia publicznego stanowią podstawę każdego systemu ochrony zdrowia.

• Nakłady na zdrowie publiczne w porównaniu z nakładami na inne formy opieki zdrowotnej są niższe w przeliczeniu na 1 mieszkańca i są najtańszą inwestycją w zdrowie społeczeństwa.

• Od stuleci wiadomo, że zapobieganie chorobom jest tańsze niż ich leczenie.

Podstawowe funkcje zdrowia publicznego ( Essential Public Health Functions). Lista podstawowych funkcji zdrowia publicznego na dwie pierwsze dekady XXI stulecia powinna obejmować zagadnienia:

A. W zakresie działań na rzecz ochrony zdrowia ogółu ludności

• Monitorowanie stanu zdrowia oraz określenie potrzeb zdrowotnych ludności, podstawa racjonalnej polityki zdrowotnej. Podstawowe mierniki stanu zdrowia, mierniki oparte na danych o umieralności oraz danych o zachorowaniach. Dane o zgonach według wieku, płci, miejsca zamieszkania. Współczynnik umieralności niemowląt. Przeciętne trwanie życia Struktura zgonów według przyczyn. Główne przyczyny porad ambulatoryjnych, hospitalizacji okresowej i trwałej, zdolność do pracy, dane o chorobach przewlekłych (przyczyna niepełnosprawności, długotrwała opieka medyczno-społeczna) i świadczenia rehabilitacyjne. Regulacje prawne nakładające obowiązek zgłaszania chorób zakaźnych, chorób zawodowych, nowotworowych.

• Zapobieganie rozprzestrzenianiu się chorób ze szczególnym uwzględnieniem chorób zakaźnych i społecznych wymagających zorganizowanego wysiłku państwa na rzecz ich zwalczania. Wczesna diagnoza choroby zakaźnej, poddanie chorego leczeniu, wczesna identyfikacja podejrzenia o zakażenie(bezpieczeństwo zdrowotne, interes społeczeństwa). Konieczność podejmowania zorganizowanego wysiłku państwa na rzecz identyfikacji i zwalczania grypy, gruźlicy, żółtaczki zakaźnej, AIDS. Zapobieganie rozprzestrzenianiu się chorób niezakaźnych, choroby zawodowe, choroby układu oddechowego, trawiennego, nowotworowe.

• Identyfikacja i zwalczanie zagrożeń zdrowotnych w żywności i wodzie, w środowisku, miejscu pracy, zamieszkania i nauki.

• Zapobieganie wypadkom i urazom oraz zapewnienie kompleksowej pomocy ofiarom katastrof, kataklizmów i klęsk żywiołowych.

• Zapewnienie nadzoru epidemiologicznego w tym laboratoryjnej kontroli przeciwepidemicznej w zakresie chorób zakaźnych, łącznie z chorobami zawleczonymi z zagranicy oraz laboratoryjnej kontroli zagrożeń środowiskowych ( powietrza, gleby, wody, żywności).

• Promowanie aktywnego współuczestnictwa społeczeństwa w działaniach na rzecz zdrowia poprzez promocję zdrowego stylu życia wszystkich obywateli a zwłaszcza dzieci i młodzieży w wybranych grupach wysokiego ryzyka zachorowania.

• Kształcenie i doskonalenie zawodowe lekarzy i innego personelu medycznego, zgodnie z wymogami współczesnej wiedzy medycznej, wymogami nowych technologii diagnostyczno-leczniczych oraz zgodnie ze skalą potrzeb zdrowotnych społeczeństwa. Warunki kształcenia jednolite w całym kraj. Przygotowanie odpowiedniej jakościowo i ilościowo kadry.

• Zapewnienie jednolitych kompleksowych regulacji prawnych w ochronie zdrowia dotyczących systemu organizacji, finansowania i zarządzania placówkami opieki medycznej, ekonomiki zdrowia, zasad orzecznictwa lekarskiego – zgodnych z konstytucyjnymi uprawnieniami obywateli. Kompleksowe regulacje, obejmujące zasady funkcjonowania wszystkich składowych systemu ochrony zdrowia, przejrzyste dla uczestników systemu, uwzględniające sposoby nadzoru realizacji celów.

• Monitorowanie jakości świadczeń medycznych, ich dostępności, przestrzegania praw pacjenta oraz zasad bioetyki zawodowej personelu i międzynarodowych regulacji prawnych w ochronie zdrowia.

• Ocena sytuacji zdrowotnej kraju na tle porównań międzynarodowych, analiza wyzwań i zagrożeń wynikających z procesu globalizacji w tym ocena miejsca i roli kraju w pracach WHO i innych międzynarodowych organizacji działających na rzecz zdrowia. Szybki rozwój ekonomiczny, zmiana sytuacji demograficznej, nowe zagrożenia. Pogłębiające się rozwarstwienie między bogatymi i biednymi, zmiana struktury społecznej.

B. W zakresie działań na rzecz ochrony zdrowia indywidualnych osób.

• Zapewnienie pełnej dostępności służb zapobiegawczych w zakresie szczepień ochronnych, wczesnego wykrywania i leczenia chorób zakaźnych, w tym gruźlicy, AIDS, chorób wenerycznych.

• Zapewnienie pełnej dostępności pomocy medycznej dla osób niepełnosprawnych, bezdomnych i innych grup pozbawionych dostępu do świadczeń zdrowotnych.

• Objęcie niezbędnym zakresem działań leczniczych wybranych chorób o znaczeniu społecznym, w tym chorób psychicznych, uzależnień, cukrzycy itp.

• Objęcie badaniami skriningowymi i czynnym poradnictwem grup wysokiego ryzyka zachorowania na wybrane choroby o znaczeniu społecznym.

• Nadzór merytoryczny i pomoc finansowa dla instytucji charytatywnych udzielających pomocy medycznej i społecznej osobom ubogim i upośledzonym.

Wymieniona lista zadań zdrowia publicznego obejmuje te funkcje zdrowia publicznego, których finansowanie spoczywać musi na państwie bez względu na skalę wprowadzonych do systemu ochrony zdrowia mechanizmów rynkowych. W większości krajów odpowiedzialność za realizację podstawowych funkcji ZP, w szczególności tych które dotyczą ogółu ludności spoczywa na powołanych przez państwa i finansowanych z budżetów centralnych – narodowych instytutach zdrowia publicznego i innych wyspecjalizowanych agendach rządowych. Część podstawowych funkcji ZP, w szczególności tych, które dotyczą indywidualnych osób, choć pozostają w gestii odpowiedzialności państwa, realizowane jest z reguły przez terenową administrację państwową oraz samorządy lokalne.

ZDROWIE PUBLICZNE WYKŁAD 3

Podejście do problematyki Zdrowia Publicznego prezentowane w Wielkiej Brytanii przez Donalda Achesona wydaje sie być najbardziej zwięzłe i trafne. „Zdrowie Publiczne jest to nauka i sztuka zapobiegania chorobom podczas życia i promowania zdrowia poprzez organizację zbiorowych wysiłków społeczeństwa”.

Zdrowie Publiczne można podzielić na 3 zakresy teorii i działań

ZDROWIE PUBLICZNE

Polityka zdrowotna Promocja zdrowia Organizacja i zarządzanie

systemem opieki zdrowotnej

Nowoczesna koncepcja i zakres Zdrowia Publicznego ma charakter wielodyscyplinarny i wieloprofesjonalny. Praktycznie obejmuje ono wszystkie dziedziny wiedzy i zawody, które cokolwiek wnoszą do działań na rzecz zdrowia.

Zdrowie Publiczne obejmuje:

- epidemiologię

- higienę

- biostatykę

- politykę społeczną i zdrowotną

- socjologię

- zarządzanie, organizację, finansowanie opieki zdrowotnej

- ekonomikę zdrowia

- promocję zdrowia, oświatę zdrowotną

- zapobieganie chorobom

- zasady żywienia

- regulację prawną

- wczesne rozpoznawanie chorób (badania przesiewowe)

-regulacje prawne i bioetykę

Nowoczesna koncepcja zdrowia jest mozaiką założeń polityki zdrowotnej, celów zdrowotnych, programów zdrowotnych społeczności lokalnej państwa, organizacji społecznych i profesjonalnych opartych na wielodyscyplinarnej bazie naukowej.

Definicje ogólne polityki społecznej, które można utożsamiać i nazywać ogólnymi koncepcjami polityki społecznej. Ogólne koncepcje polityki społecznej, a pojęcie „dobrobytu” jest istotnym problemem, gdyż dobro człowieka jest jednym z dwóch elementów paradygmatu polityki społecznej.

Przykłady:

• polityka społeczna „…oznacza politykę rządów dotyczącą działania mającego bezpośredni wpływ na dobrobyt obywateli przez dostarczanie im usług lub dochodu” - Thomas Marshall

• polityka społeczna to „kolektywne działanie na rzecz dobrobytu społecznego” – Barbara Rodgers.

• „polityka społeczna powstała jako metoda i teoria przezwyciężania niedostatku, jako szukanie sprawiedliwości w społeczeństwie i zapewnienie warunków życia we względnym dobrobycie wszystkim obywatelom państwa bez względu na ich pozycję w społeczeństwie, poziom wykształcenia i wykonywany zawód” – Jan Szczepański.

Jeden z wymiarów dobrobytu dotyczy materialnych warunków życia, ale wskazuje się częste i inne, np. szczęście, zadowolenie, poczucie bezpieczeństwa , wiarę w przyszłość, wolność. Szersze ujmowanie tych zagadnień nazywa się czasem badaniami jakości życia, a aspekt materialny ma być ujmowany poprzez kategorię poziomu zycia. W Polsce badania naukowe nad szczęściem prowadzą głownie psychologowie, a na ich czele stoi Janusz Czapiński.

Polityka zdrowotna to formułowanie celów działania na rzecz zdrowia ludności oraz podejmowanie decyzji o środkach do tego działania. Cele te mogą być formułowane poza systemem opieki zdrowotnej, np. przez parlament kraju.

Polityka zdrowotna – „ jest dającym się wyodrębnić procesem intencjonalnie wywołanych zdarzeń, odnoszących się do spraw zdrowia w skali ponadjednostkowej, w którym to procesie obecne są rozstrzygnięcia o charakterze władczym”- Włodarczyk W.C.

Polityka zdrowotna formułowana jest najczęściej jako całokształt działań w państwie i społeczeństwie dla zapewnienia możliwie najwyższego poziomu ochrony zdrowia, w tym z zakresu potrzeb zdrowotnych realizowanych przez opiekę zdrowotną. Niektórzy zawężają to pojęcie do tych ostatnich i ograniczają się do alokacji zasobów w opiece zdrowotnej. Zakres polityki zdrowotnej nie jest więc dokładnie sprecyzowany, choć często utożsamia się ją z obszarami „pół zdrowia” Lalonda. Polityka zdrowotna jest rodzącą się nową dyscypliną naukową, mającą od dawna wymiar działań praktycznych. Wymiar tych działań dotyczy różnych poziomów:

-lokalnej polityki zdrowotnej,

-regionalnej polityki zdrowotnej,

- krajowej polityki zdrowotnej,

- międzynarodowej polityki zdrowotnej.

Poziomy polityki zdrowotnej:

• Na poziomie strategicznym polityka zdrowotna uzgadnia zagadnienia, określa wykonawców polityki zdrowotnej, sposoby kierowania i wzajemnie ich powiązania. Wskazuje miejsce poszczególnym profesjonalistów, ich zadania oraz współdziałanie. Definiuje zasady indywidualnej odpowiedzialności za zdrowie. Określa cele priorytetowe, zadania i programy centralne. Ustala mechanizmy finansowania działań w ochronie zdrowia.

• Na poziomie operacyjnym ustala się decyzje dotyczące szczegółowych zasad organizowania działań, określa się środki finansowe i rzeczowe. Na tym poziomie kształtuje się dopiero właściwa polityka zdrowotna, gdyż tu jest ona wypełniana dopiero treściami.

Trzeba stwierdzić, że bardzo często polityka zdrowotna przyjmuje puste deklaracje, a zwłaszcza w zakresie promocji zdrowia i profilaktyki.

Substraty polityki zdrowotnej:

• Na najwyższym poziomie polityk zdrowotnej jej substratem są normy prawne: Konstytucyjne i przyjęte Ustawy. Trzeba nadmienić, że tego typu regulacje bardzo często oczekiwane efekty osiągają dopiero po bardzo długim okresie.

• Na poziomie pośrednim substratem polityki zdrowotnej są programy zdrowotne. Zawarte w nich treści wynikają z sytuacji epidemiologicznej, a zastosowane procedury nie mogą być hipotetyczne lecz dostępne i realne.

• Na poziomie najniższym zakres decyzji polityki zdrowotnej jest coraz węższy. Gdy polityka schodzi już na poziom jednostkowy, powinna przestać być traktowana jako jej element. Dopóty dotyczy społeczności jest polityką zdrowotną. Rozstrzygane tu są jednak dalej kwestie dotyczące alokacji zasobów i ich dostępność jednostkom.