Trądzik
W okresie dojrzewania blisko 70% młodzieży przejawia w mniejszym lub większym stopniu objawy trądziku. Jest to związane z nadmierną aktywacją gruczołów łojowych, która rozpoczyna się właśnie w tym czasie. Bywa jednak, że trądzik nie mija wraz z kończącym się okresem dojrzewania lub też pojawia się nagle w zupełnie innym okresie życia. Walka z trądzikiem, zwłaszcza tym występującym w późniejszych latach życia jest trudna, ale nie niemożliwa.
Jak powstaje trądzik?
Dermatolodzy znają wiele przyczyn trądziku, ale mechanizm jego powstawania jest z reguły podobny. W wyniku nadmiernej produkcji łoju przez gruczoły dochodzi do zaczopowania ujścia mieszka włosowego. W ten sposób powstają zaskórniki. Początkowo maję one kolor biały, ale na skutek utleniania się łoju pojawiają się znane wszystkim czarne zaskórniki nazywane wągrami. Lokują się one w okolicach, gdzie łój ulega gromadzeniu, na przykład fałdach nosa. Na powierzchni skóry znajdują się liczne bakterie, a jedna z nich- Propionibacterium acnes jest prawdopodobnie głównym winowajcą trądziku. Zmienia ona skład łoju, co powoduje jego gęstnienie oraz dostając się do zaczopowanych mieszków wywołuje proces zapalny. W ten sposób powstają pryszcze.
Kto jest zagrożony trądzikiem?
Trądzik w przeważającej ilości przypadków występuje u ludzi w wieku 13-19 lat jako trądzik młodzieńczy. Jest to główna przyczyna zgłaszania się ludzi młodych do dermatologa. Wcześnie rozpoczęte leczenie trądziku chroni przed powstaniem blizn i przebarwień oraz poprawia samopoczucie, które w tym wieku jest bardzo zależne od wyglądu, a szpecące pryszcze mogą stać się nawet przyczyną depresji. Inne postacie trądziku mają bardzo często związek z zaburzeniami hormonalnymi występującymi w organizmie. Przyjmowanie sterydów, zarówno w celach leczniczych, jak i nielegalnie jako anaboliki dla kulturystów, może skutkować rozległym trądzikiem w okolicy twarzy, klatki piersiowej i pleców. Narażenie na niektóre substancje chemiczne, na przykład oleje mineralne czy związki jodu jest również czynnikiem predysponującym. U kobiet w każdym wieku trądzik może być wywołany codziennym używaniem ciężkich kosmetyków do makijażu, zawierających dużo substancji komedogennych- zapychających mieszki włosowe.
Domowe sposoby na trądzik
Pryszcze wydają nam się tak banalnym schorzeniem, że do dermatologa udajemy się z reguły dopiero, gdy zawiodą nas samodzielne sposoby pozbycia się ich. Tymczasem rozległy trądzik z nasilonymi zmianami o charakterze bolących guzów zapalnych, powinien od momentu wystąpienia być leczony pod kontrolą lekarską. Domowe sposoby na trądzik mogą pomóc, jeśli pryszcze są nieliczne, występują od czasu do czasu lub naszym problemem są tylko zaskórniki. Leczenie trądziku musi być przeprowadzane bez nadmiernego wysuszania skóry, dlatego wszystkie preparaty bazujące na alkoholu nie są najlepszym wyborem, zwłaszcza dla delikatnej i wrażliwej cery. Wybierajmy delikatne preparaty myjące, ograniczmy użycie podkładów i pudrów, a 1-2 razy w tygodniu zastosujmy ziołową parówkę oczyszczającą skórę, na przykład z ziela bratka. Naturalnym preparatem o bardzo dobrym działaniu przeciwtrądzikowym jest też glinka zielona, która jest dostępna w aptece w postaci proszku do sporządzenia maseczki. Punktowo na zmiany zapalne możemy stosować pastę cynkową, rozdrobnioną tabletkę aspiryny zmieszaną z niewielką ilością wody lub odrobinę pasty do zębów, która również ma działanie ściągające i osuszające.
Leczenie opiera się na redukcji sebum oraz usunięciu martwego naskórka, który zatyka pory i przyczynia się do akumulacji bakterii. Podstawową zasadą jest staranna higiena obszarów skóry, w których trądzik się pojawił. Jeśli wystąpił na twarzy, myj ją dwa razy dziennie antybakteryjnym mydłem, lecz nie częściej, gdyż może się to przyczynić do pogorszenia jej stanu. Stosuj toniki lub żele do mycia twarzy wzbogacone o nadtlenek benzoilu lub kwas salicylowy. Miejscowe przecieranie pryszcza spirytusem salicylowym także pomoże w jego usunięciu, lecz tutaj podobnie jak z myciem twarzy, nie należy robić tego zbyt często, gdyż zbytnie wysuszenie skóry sprowokuje ją do zwiększonego wydzielania sebum. Osobom mającym łagodną postać trądziku (jak wągry), powinny wystarczyć: higiena, picie herbaty z bratka czy innych ziół działających na tę dolegliwość. Te, które cierpią z powodu rozprzestrzenionych pryszczy, powinny zasięgnąć porady u dermatologa, który wskaże stosowne leczenie.
Należy zaznaczyć, że skóra skłonna do trądziku nie musi oznaczać samego jej występowania. Ale jeśli nie zostanie ona odpowiednio pielęgnowana, nasza skłonność może tylko szybciej go wywołać. Skóra która jest skłonna do trądziku, to ta charakteryzująca się poszerzonymi porami, tendencją do przetłuszczania się oraz błyszczenia. Jeśli nasza cera spełnia te czynniki, nie należy tego bagatelizować lecz wybrać się do specjalisty.
Zaznaczmy, że trądzik może dzielić się na trzy rodzaje:
zaskórnikowy
grudkowo - krostkowy
skupiony.
Nie tylko trądzik może być w różnych formach, jego przebieg także może być różnorodny. Może on się objawiać poprzez pojedynczym zaskórnikiem jak i poważnym stawem zapalnym prowadzącym do powstawania blizn. Dlatego też jeśli chcemy temu zapobiec należy bezzwłocznie skonsultować się z dermatologiem.
Trądzik różowaty (łacińska nazwa - "rosacea") - jest schorzeniem o nieustalonej etiologii, dotyczącym głównie skóry twarzy. Choroba ma niewątpliwie związek z występowaniem łojotoku i częstymi zaczerwienieniami skóry pod wpływem zdenerwowania lub ciepła, co świadczy o zaburzeniach naczyniowo-ruchowych.
Czynniki, które sprzyjają wystąpieniu trądziku różowatego, to: zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (głównie niedokwaśność soku żołądkowego) i zaburzenia wewnątrzwydzielnicze. Często także w łuskach naskórka chorych stwierdza się obecność jednego z gatunków roztocza - nużeńca (demodex folliculorum) i drożdżaków (głównie pityrosporum). Schorzenie dotyczy osób w wieku dojrzałym, szczególnie kobiet w okresie menopauzy. Zwykle umiejscawia się na skórze twarzy, początkowo w jej środkowej części (broda, okolice ust, nos, środkowe partie czoła)
Pierwsze objawy
Pierwszy okres choroby to trwałe rumienie i pajączkowate rozszerzenia naczyń włosowatych (teleangiektazje). Następnie zaczynają się pojawiać czerwone grudki i krostki, którym zwykle towarzyszy świąd i pieczenie skóry. Stadium najbardziej zaawansowane przybiera postać zapalnych guzów i nacieków. Na skórze nosa, przede wszystkim u mężczyzn, trądzik różowaty może występować w postaci przerosłej, noszącej nazwę rhinophyma. Cechuje się ona obecnością miękkich, guzowatych tworów w obrębie nosa, które stopniowo go zniekształcają. Skóra pokrywająca te zmiany jest błyszcząca, tłusta, sinoczerwona, z szerokimi ujściami gruczołów łojowych i poszerzonymi naczyniami krwionośnymi.
Zmiany bardzo podobne do trądziku różowatego, umiejscowione w okolicy ust, mogą być wywołane częstym stosowaniem miejscowym silnych maści sterydowych (np. Flucinar, Dermovate). Schorzenie to nosi nazwę zapalenia okołoustnego (dermatitis perioralis) i, oprócz natychmiastowego odstawienia maści sterydowych, wymaga leczenia jak w trądziku różowatym.
Rosacea nawraca zwykle przez wiele lat, choć nierzadko zdarza się jednorazowy wysyp zmian chorobowych. U kobiet nawroty i zaostrzenia często mają związek z występowaniem miesiączki i okresu przekwitania. W połowie przypadków trądziku różowatego występują powikłania oczne - zapalenie spojówek, zapalenie brzegów powiek, rogówki i tęczówki.
Leczenie
W leczeniu trądziku różowatego stosuje się doustnie antybiotyki, głównie z grupy tetracyklin, metronidazol, retinoidy (Roaccutane). Antybiotyki i Metronidazol zaleca się zwykle w kilkutygodniowych lub kilkumiesięcznych cyklach z przerwami - leki mogą bowiem uszkadzać wątrobę. Retinoidy natomiast zalecane są tylko w bardzo ciężkich przypadkach choroby, ponieważ ich stosowanie może wywołać poważne objawy uboczne - wady rozwojowe płodu, uszkodzenia wątroby oraz zaburzenia lipidowe. Stąd konieczność okresowych, kontrolnych badań krwi i stosowania antykoncepcji.
Wskazane jest także przyjmowanie witamin, głównie PP i B2. Zewnętrznie stosuje się Metronidazol w maści bądź żelu, a także roztwory, papki, pudry i kremy zawierające m.in. antybiotyki i ichtiol, podobne do tych, jakie stosowane są w leczeniu trądziku młodzieńczego.
W przypadku stwierdzenia obecności nużeńca, dobre efekty daje leczenie Grotamitonem lub Jacutinem. Są to preparaty wykorzystywane m.in. w leczeniu przeciwświerzbowym, często niestety powodujące podrażnienia skóry twarzy. W przypadku zmian wywołanych przez drożdżaki stosuje się leczenie przeciwgrzybicze.
Postać przerosła trądziku wymaga leczenia chirurgicznego. Najlepsze efekty uzyskuje się dzięki ścinaniu mas guzowatych nożem elektrycznym. W leczeniu trądziku różowatego należy unikać maści i innych form leków zewnętrznych zawierających sterydy. Początkowa poprawa po zastosowaniu tego typu preparatów jest zwykle krótkotrwała, a nawroty choroby po takim leczeniu są częstsze, o wiele bardziej nasilone i trudniej poddające się dalszej terapii.
Czego unikać?
Osoby chorujące na trądzik różowaty powinny unikać nasłoneczniania skóry twarzy. Stąd konieczność stosowania preparatów zawierających filtry przeciwko promieniowaniu UVA i UVB o wysokiej numeracji (20 lub więcej). Maści lub kremy z filtrami należy stosować w każdy słoneczny dzień (także zimą), przed każdorazowym wyjściem z domu.
Zmiany w trądziku pogarszają się zarówno w upalną, jak i w mroźną lub wietrzną pogodę.
Źle tolerowane są nagłe zmiany temperatury otoczenia.
Nie należy oczywiście korzystać z opalania w solarium ani z sauny.
Chorzy z trądzikiem różowatym powinni unikać jedzenia bardzo zimnych lub bardzo gorących potraw, pikantnych przypraw, ostrych serów, picia mocnej herbaty i kawy oraz alkoholu w każdej postaci. Wszystkie wymienione czynniki nasilają i tak już zaburzoną grę naczyniowo-ruchową i zaostrzają przebieg choroby.
Skóra zaatakowana trądzikiem różowatym wymaga używania bardzo delikatnych kosmetyków, takich jak stosowane w chorobach o charakterze alergicznym. Trądzik nie jest uczuleniem, ale powoduje on, że skóra jest zwykle bardzo wrażliwa. Twarz należy myć białym, delikatnym, bezzapachowym mydłem i wodą mineralną lub przegotowaną. Kremy do pielęgnacji powinny być pozbawione barwników, substancji zapachowych i silnie działających dodatków - można wypróbować Lipobazę lub Bepanthen. Kobiety muszą bardzo ostrożnie dobierać kosmetyki upiększające i stosować ich jak najmniej. Często dobrze tolerowane jest przemywanie twarzy 2% roztworem kwasu bornego lub wodą wapienną.
Trądzik różowaty występuje zazwyczaj w pojawiających się kolejno odmianach:
1)Stopień I - odmiana rumieniowa - rumień trwały z teleangiektazjami
2) Stopień II - odmiana zapalna - grudkowo-krostkowa
3) Stopień III - odmiana przerostowa - guzki i blaszki, rhinophyma.Istnieje także wiele odmian nietypowych trądziku różowatego, np. rosacea conglobata (trądzik różowaty skupiony z nasileniem zmian ropnych, z sączącymi przetokami) i rosacea fulminans (trądzik różowaty o przebiegu piorunującym; ostrym zmianom zapalnym i krwotocznym towarzyszą objawy ogólne - gorączka, ogólne rozbicie. Występuje bardzo rzadko - głównie u kobiet około 20. r.ż.).
Początkowe objawy (prerosacea) to rumień skóry, który początkowo ma charakter przejściowy - tzw. rumień przemijający - utrzymujący się od kilku minut do kilku godzin i ustępujący samoczynnie. Wywoływać go może wiele czynników, np. światło słoneczne, czynniki termiczne - ciepło, mróz, czynniki emocjonalne - stres, czynniki dietetyczne - gorące napoje, mocna kawa, herbata, alkohol, potrawy mocno przyprawione, ostre, czasami żółty ser. Jednak po dłuższym czasie trwania choroby ma on charakter utrwalony, co wiąże się głównie z występowaniem teleangiektazji (szczególnie w okolicy policzków) - tzw. rumień trwały z teleangiektazjami. W tym stadium rumień może utrzymywać się przez wiele dni lub nie ustępować wcale.
Stopniowo pojawiają się grudki - małe, mięsiste, często zgrupowane - najpierw na nosie, przyśrodkowo na twarzy, podbródku i czole, czasami grudkom towarzyszy złuszczanie naskórka. Często równocześnie pojawiają się krostki, zwykle jałowe lub zawierające prawidłową florę skóry twarzy. Czasami zmianom zapalnym może towarzyszyć obrzęk. Zmiany zapalne mogą powiększać się i zlewać, szczególnie w okolicy nosa (rhinophyma), skóra jest wówczas wyraźnie pogrubiała i ma rozszerzone pory - jest to wynik znacznego przerostu gruczołów łojowych i zwłóknienia pozapalnego. Nos może się stać asymetryczny z powodu guzków o różnej wielkości i orientacji. Czasami nos taki określany jest mianem "nosa pijaka". Odmiana ta dotyczy prawie wyłącznie mężczyzn. Trzeba podkreślić, iż w trądziku różowatym nie stwierdza się, w przeciwieństwie do trądziku pospolitego, zaskórników.
Trwały obrzęk twarzy bez zagłębień w przebiegu trądziku różowatego obejmuje w szczególności czoło, łącznie z gładziną (między brwiami) oraz policzki. Obrzęk ten nasila się wraz z czasem trwania schorzenia i postępującym włóknieniem. Lipoid prosówkowy - postać rzadka, przewlekła, u chorych pojawiają się liczne drobne grudki lub guzki barwy czerwonej - umiejscowione najczęściej na powiekach i w okolicy ust. Objaw diaskopii jest dodatni, tzn. zmiany skórne uciśnięte szkiełkiem nakrywkowym przybierają kolor palonego cukru.
Trądzik różowaty po leczeniu steroidami - zmiany skórne mogą pojawić się podczas stosowania steroidów na skórze twarzy, szczególnie w sposób nie kontrolowany przez lekarza, najczęściej pierwszego kontaktu, bez zachowania zasad ostrożności. Pacjenci mają zapisaną maść steroidową na twarz z powodu np. uczulenia lub stosują ją na własną rękę. Na początku pacjent jest zachwycony, ale po dłuższym czasie stosowania (np. powyżej 2 tygodni) na skórze pojawiają się rozległe zmiany zapalne - rumień, grudki, krostki w okolicy okołoustnej (zapalenie okołoustne - dermatitis perioralis). Typowe również są zaniki skóry i teleangiektazje, które są wynikiem znacznej kruchości naczyń. Jeśli stosujemy na twarz preparaty steroidowe, pamiętajmy, iż wchłanialność steroidów na twarzy jest znacznie wyższa niż w innych okolicach ciała, dlatego powinno się je stosować jak najkrócej (średnio do 2 tygodni lub krócej) i nigdy nie stosujemy na twarz tzw. silnych steroidów. Trądzik różowaty oczny (ocular rosacea) - ponad połowa chorych ma okresowo bardziej lub mniej nasilone objawy oczne - zapalenie spojówek, tęczówki, rogówki (możliwość utraty wzroku), powiek, światłowstręt i in., dlatego pacjentów takich często kierujemy równolegle na konsultację i leczenie okulistyczne. Nie stwierdzono związku pomiędzy nasileniem zmian skórnych i zmian w narządzie wzroku. Wykwity na skórze i zaburzenia okulistyczne wydają się występować zupełnie niezależnie od siebie.