Castrum romanum, rzymski obóz warowny o regularnym układzie, zakładany na planie prostokąta przeciętego dwiema gł. krzyżującymi się ulicami prowadzącymi do czterech bram, otoczony fosą i wałem z palisadą. Na skrzyżowaniu gł. ulic był plac i siedziba prefekta, a w podzielonych bocznymi ulicami kwartałach - koszary, arsenał, łaźnia, świątynia itp. Stałe obozy lokowane dla obrony granic cesarstwa i otoczone osadami rzemieślniczo-handlowymi dały początek miastom.

1.Styl dorycki – (kolumny nie miały żadnych barw, wyrasta ze stylobatu wyglądały ciężko, wysokość równa od 4 do 6 średnicom, trzon zdobiły kanelury – rowki, dolna średnica kolumny większa od górnej) Trzon kolumny lekko zwężał się ku górze, a w około jednej trzeciej wysokości był lekko wybrzuszony (entasis). Głowica czyli kapitel rozpoczyna potężny, płaski echinus pozbawiony ozdób. Na echinusie leży abakus (kwadratowa płyta). Na Abakusie wspiera się belkowanie (architraw, fryz, gzyms). Na architrawie doryckim nie było żadnych ozdób. Dopiero na fryzie były ozdoby (tryglify – wspomnienie końca belek stropowych - niebieskie i metopy – płyciny ozdobione płaskorzeźbą - czerwone). Nad fryzem jest gzyms (wieńczy belkowanie). Od prawego gzymsu wznosi się gzyms dachowy. Stanowi ramę dla płaskiego trójkąta rozwartokątnego. Ten trójkąt to fronton. Tympanon to pole środkowe między tymi dwoma frontami. Porządek dorycki dominował w Grecji właściwej.

2.styl joński (dominował w Azji mniejszej). • lekkość, smukłe proporcje, bogate zdobienia

• baza oparta na plincie: w wariancie attyckim trójczłonowa złożona z dwóch torusów i trochilusu między nimi, albo w wariancie małoazjatyckim – wieloczłonowa, dowolnie zestawiona z torusów i trochilusów • trzon kolumny ozdobiony 24 kanelurami połączonych listewkami (stegami), żłobkowanie jest węższe niż w stylu doryckim. Mniej wyraźnie jest zaznaczony entasis, zwężenie trzonu poniżej głowicy jest też mniejsze • głowica – najbardziej charakterystyczny element wyróżniający styl joński ukształtował się w VI w. p.n.e., zbudowana jest z ozdobnej, opisywanej często jako przypominającej baranie rogi, woluty. Kształt woluty wywodzi się z rolowanej nad wejściem maty. Powyżej woluty abakus o profilowanych krawędziach, często dość bogato zdobiony • belkowanie złożone z trójczłonowego architrawu na którym opiera się w wariancie attyckim bogato zdobiony fryz ciągły (w porządku doryckim fryz zdobiony był metopami rozdzielonymi tryglifami). Fryz zdobiony był reliefem z scenami mitologicznymi, historycznymi. Jego ozdobą jest rząd wystających kostek. Powyżej fryzu znajdowała się najwyższa część belkowania – gzyms wieńczący, często niższy niż w porządku doryckim, ale o bardziej skomplikowanej formie. Górną jego część stanowiła listwa zdobiona kimationem, antemionem lub plecionką, zakończona na ogół ząbkowaniem.

3.Styl koryncki: • smuklejsze proporcje i bardziej ozdobna głowica niż w porządku jońskim • baza – jako w porządku jońskim, czyli trójczłonowa złożona z dwóch torusów i trochilusu między nimi, • trzon kolumny, jak w stylu jońskim, ozdobiony 24 kanelurami połączonych listewkami (stegami), kolumna o smuklejszych proporcjach • głowica – najbardziej charakterystyczny element wyróżniający styl koryncki, ma kształt koszyka (kalatosu) uformowanego z dwóch rzędów liści akantu mocno rozchylonych na zewnątrz, powyżej liści znajdują się cztery pojedyncze woluty podtrzymujące abakus. Pomiędzy tymi wolutami znajdują się jeszcze cztery pary mniejszych wolut, spomiędzy których wyprowadzona jest palmeta lub inny motyw roślinny • belkowanie podobne jak w stylu jońskim, czyli złożone z trójczłonowego architrawu na którym opiera się zdobiony fryz ciągły. Powyżej fryzu znajdowała się najwyższa część belkowania – gzyms wieńczący, często podparty wspornikami, jest to dodatkowy element w porównaniu porządku korynckiego z porządkiem jońskim

LOKACJA MIAST, proces tworzenia lub reorganizacji miast w średniowieczu; l. na prawie niemieckim opierała się na wzorcach Magdeburga i Lubeki, jej podstawą było przyznanie mieszczanom przywileju lokacyjnego; pozwalał on na stopniowe uniezależnienie się miast od panów feudalnych i prowadził do rozwoju gospodarczego; umowę z feudałem w imieniu osadników zawierał zasadźca, który otrzymywał dożywotni tytuł wójta; ustalano granice miast i wytyczano ulice. Na ziemiach polskich pierwsze miasta lokowano na Śląsku w XIII w

Bazylika św. Piotra – architekci- Donato Bramante, Rafael Santi ,Michał Anioł ,Carlo Maderna, Bernini,Mussolini

Bastion-umocnienia na załamaniach obwarowań, zwykle 5kątny masyw ziemi wzmocniony murem, jako stanowisko artylerii, umożliwia prowadzenie ognia wzdłuż umocnień

Basteja budowla wysunięta przed obwarowanie twierdzy, umożliwia prowadzenie ognia wzdłuż obwarowań

PANTENON – świątynia wszystkich bogów, zbudowana na kształcie koła, łuki, półkulisty sufit – OKULUS

Kaponiera budowla ziemna wewnątrz rowu, przejście osłonięte z 2str wałami, służy do ostrzeliwania i ukrytej komunik

Agora- W starożytnej Grecji agora był to główny plac miasta i rynek ateński. Agora była miejscem, gdzie czasami odbywały się zgromadzenia obywateli.Początkowo była nieplanowa, o niezbyt wyraźnych granicach, często jej plan był zaburzony budynkami o charakterze publicznym lub religijnym, czy przebiegającą ulicą.

Hippodamos (ur. ok. 510 p.n.e. w Milecie, zm. po 443 p.n.e.) – urbanista, matematyk i sofista grecki. Rozpowszechnił regularną urbanistykę. Autor traktatu o ukształtowaniu polis. Znany głównie z pism Arystotelesa. Prawdopodobnie był głównym autorem planu odbudowy rodzinnego Miletu.Wkrótce potem został zaproszony do Aten, na zlecenie Temistoklesa opracował projekt Pireusu. W uznaniu Hippodamos dostał dom w Pireusie. Później zaprojektował kolonię Turioj na Sycylii, do której się przeniósł około 443 p.n.e.

Mezopotamia – Sumerowie ok. 300 lat p.n.e. miasto otoczone murami, w centrum KRĄG ŚWIĘTY otoczony własnym murem, wewnątrz znajdowały się świątynie, CIKURATY- piramidy schodkowe, Wieża Babel, DOMY ARIALNE- domy z dziedzińcem w środku (jedno wyjście od zewnątrz, okna i drzwi wewnętrzne wychodziły na dziedziniec)