WYKŁAD: SOCJOLOGIA OGÓLNA I REHABILITACJA

Dr Alicja kaiser

e-mail: [e-mail]

Wybrane zagadnienia z socjologii ogólnej.

1. Powstanie, rozwój i funkcje socjologii

2. Społeczeństwo jako podstawowa forma życia społecznego

- sposoby definiowania społeczeństwa

- typy społeczeństw ludzkich

1. Podziały społeczne i role społeczne

- stratyfikacja społeczna i ruchliwość społeczna

- role społeczne w różnych grupach społecznych

- role społeczne osób chorych, niepełnosprawnych

1. Człowiek w społeczeństwie

- aktywność międzyludzka

- socjalizacja

- kontrola społeczna

1. Współczesne teorie socjologiczne i metodologia zadań społecznych

2. Zdrowie, choroba niepełnosprawności z perspektywy socjalnej.

Piśmiennictwo:

1. Szczepański J. „Elementarne pojęcie soc

Co to jest SOCJOLOGIA? „Królowa nauk”

W socjologii przedmiotem badań może być wszystko. Dlaczego? Otóż wszystko dotyczy świata ludzi, ich życia społecznego. Tak mamy wiele kierunków, działów socjologii: morska, medycyny, rehabilitacji, kultury, nauki, miasta.

SOCJOLOGIA POTOCZNA A SOCJOLOGIA NAUKOWA.

SOCJOLOGIA POTOCZNA – to ogół wiedzy o społeczeństwie oparte na zdrowym rozsądku, na wynaocznieniu codziennych doświadczeń, w sposób często emocjonalny, wycinkowy, niezweryfikowany.

Doświadczenia te w zasadzie jednostce wystarczają. Kłopoty pojawiają się zazwyczaj wtedy, gdy - pojawiają się nowe zjawiska, sytuacje, co do których nie ma jeszcze uogólnionych doświadczeń

- wychodzi się poza dotychczasowy krąg kulturowy

SOCJOLOGIA NAUKOWA- dostarcza teorii i uogólnień na temat życia społecznego, które są usystematyzowane, poparte uniwersalny charakter i dostarczają wiedzy o funkcjonowaniu zbiorowości ludzkich, która może być obca naszemu codziennemu życiu.

SOCJOLOGIA JAKO NAUKA O ŻYCIU SPOŁECZNYM (RZECZYWISTOŚCI SPOŁECZNEJ)

Geneza terminu SOCJOLOGIA

wyjaśnienie etymologiczne – termin socjologia został utworzony z połączenia następujących wyrazów łacińskich

„socius” - razem, wspólnie, połączeni

„societas” - wspólnota, społeczeństwo

„logos” - rozum, wiedza, myśl

„logie” - nauka, nauczanie, teoria

SOCJOLOGIA – jest to nauka empiryczna, zajmująca się badaniem prawidłowości rządzących, całokształtom stosunków społecznych w historycznie określonych warunkach życia danego społeczeństwa. Nauka ta zajmuje się badaniem struktur społecznych ich funkcjonowaniem, ich genezą i powiązaniem ze środowiskiem naturalnym, z ekonomią oraz przez stworzonym przez ludzi zobiektywizowanym światem kultury, poszukując zarazem odpowiedzi na pytania dotyczące przyszłościowych form życia społecznego. (J. Szczepański, 1970)

ETAPY ROZWOJU SCJOLOGII

wiedza potoczna

mądrość ruchowa

etap naukowy

etap przednaukowy

instytucjonalizacja i specjalizacja nauki

filozofia społeczna

refleksje mędrców

POWSTANIE I ROZWÓJ SOCJOLOGII

1. August Comte (1798 – 1857) jego wkład w powstanie socjologii:

- nadanie nowej nauce nazwy

- określenie przedmiotu badań socjologii

- zaproponowanie nowej nauce specyficznych metod badawczych

1. Spencer Herbert (1870 – 1903) napisał 3 – tomowe dzieło „Zasady socjologii” będącym pierwszym podręcznikiem socjologicznych. Wg niego zadania socjologii: jest opis, wyjaśnienie, zrozumienie i zbudowanie teoretycznego obrazu społeczeństwa.

2. Durtheim Emilie (1858 – 1917) socjologię rozumiał jako naukę o taktach społecznych (religia, prawo, język,kultura)

3. Marks Karol (1818 – 1883) nie wierzył, iż socjologia może odkrywać odwieczną prawdę takie jak w naukach przyrodniczych. Uważał, że każda epoka historyczna kształtowała się na podstawie specyficznego typu produkcji, organizacji pracy, w rezultacie czego każda z nich posiada odmienna dynamikę. Historię świata ujmował w kategoriach walki klasowej.

4. Weber Max (1864 – 1920) wywarł olbrzymi wpływ na współczesną socjologię. Przyczynił się zarówno do rozwoju wiedzy jak i metodologii socjologicznej. Przedmiotem badań socjologii wg niego są działania społeczne, czynności zorientowane na zachowania się ludzi. Celem socjologii jest opisywanie i próba zrozumienia zjawisk, w jaki sposób i dlaczego powstają wzory społeczne oraz jak one funkcjonują – nie do niej zaś należy integrowanie w nie oraz ich zmiana.

POWSTANIE I ROZWÓJ SOCJOLOGII W POLSCE.

Rozwój polskiej myśli socjologicznej przypada również na lata drugiej polowy XIX w. i na początek XX w.

Można wyróżnić dwie wyraźne zarysowane szkoły utworzone na bazie koncepcji socjologicznych FLORIANA ZNANIECKIEGO (1882-1958) związanego z UAM w poznaniu oraz LUDWIKA KRZYWICKIEGO (1859-1941) działającego w Warszawie.

Ponadto na uwagę zasługują nazwiska BRONISŁAWA MALINOWSKIEGO (1884-1942) przebywającego poza granicami kraju oraz STANIAŁAWA OSSOWSKIEGO (1897-1963) zaliczanego do wybitnych reprezentantów polskiej socjologii kultury.

SZCZEPAŃSKI JAN (1913- ) to twórca pierwszego po wojnie podręcznika socjologii. Zainteresowania jego skupiają się wokół historii socjologii zmian społeczeństwa polskiego w procesie uprzemysłowienia, socjologicznych zagadnień narodu polskiego.

SOCJOLOGIA REHABILITACJI- to szczegółowa nauka empiryczna, która za pomocą socjologicznych metod bada rehabilitację jako specyficzne pole dla powstawania i utrwalania stosunków społecznych.

METODOLOGIA BADAŃ SOCJOLOGICZNYCH.

METODOLOGIA- to tyle, co nauka o metodach badania stosowanych w jakieś nauce lub naukach (S. Nowak 1985)

PROCES BADAWCZY- jest świadomą, celową i zamienną czynnością poznającego podmiotu.

ETAPY!

1. Sformułowanie problemu

jaki zamierzamy badać, a także ukazanie jego specyfikacji i aspektów poznawczych oraz praktycznych.

Problem badawczy wyznaczają na ogół białe plamy w pewnych rejonach socjologicznej mapy faktów społecznych zaś kształtuje go świadomość istnienia w nauce dwóch sprzecznych hipotez czy konkretnych teorii, domagających się dalszych analiz i empirycznych badań (S. Nawrot 1985) . Pytanie badawcze musi być poznawczo płodne i praktycznie znaczące (J. Walkowiak 1979)

1. Sformułowanie hipotez

które trzeba poprzez badania zweryfikować

HIPOTEZA- znaczy tyle samo co przepuszczenie, czy też domysł naukowy wysunięty prowizorycznie dla wyjaśnienia jakiegoś faktu lub zbioru faktów, który wymaga sprawdzenia, by go potwierdzić lub obalić

1. ustalenie populacji

którą należy zbadać, aby uzyskać potrzebne dane

1. określenie metod, technik i narzędzi badawczych oraz zasad weryfikowanie zebranego materiału

2. przygotowanie narzędzi badawczych

3. pilotaż badań

4. dobór próby

5. realizacja badań empirycznych

6. weryfikacja i analiza zebranego materiału empirycznego

7. testowanie hipotez i ogólnie wyników badań

8. pisanie końcowe raportu z badań

METODA – jest to sposób rozwiązanie konkretnego problemu badawczego. Metody badawcze wyróżniamy:

• historyczno – porównawcze

• eksperymentalna

• statystyczna

• monograficzna

• typologiczna

TECHNIKA – jest to sposób technicznego gromadzenia danych i opracowania ich wytworów. W socjologii wyróżnia się techniki badawcze:

• obserwacja

• wywiad

• ankieta

• analiza dokumentów socjologicznych i osobistych

• stadium przypadku

• badania projekcyjne

• badania testowe

• technika socjometryczna

NARZĘDZIE BADAWCZE – przedmiot, za pomocą którego realizuje się dana technika zbierania materiału badawczego (kwestionariusz, skale)

DOBÓR PRÓBY BADAWCZEJ – o liczebności próby decyduje:

• wielkość badanej zbiorowości

• stopień jednorodności tej zbiorowości

• oczekiwana dokładność wyników

• rodzaj doboru próby

• stosowana metoda i technika badawcza

Rodzaje dobory prób badawczych

• prosta próba losowa

• warstwowo – losowa

• zespołowa

• typu „kula śniegowa”

• parami

• celowa

• kwotowa

SPOŁECZEŃSTWO JAKO PODSTAWOWA FORMA ŻYCIA SPOŁECZNEGO

SPOSOBY OKREŚLANIA SPOŁECZNEO W SOCJOLOGII:

1. DEMOGRAFICZNY – społeczeństwo, to tyle, co populacja, wielkość jednostek, najbardziej rozpowszechniony w myśleniu potocznym, wielkość konkretnych osób, zbiór jednostek

2. GRUPOWY – społeczeństwo to złożone z jednostek zintegrowane, spoiste całości (nie luźne zbiory, lecz scalenie zbiorowości). Społeczeństwo istnieje, gdy można wyróżnić powiązania i zależności, które łączą jednostki w pewną całość.

3. SYSTEMOWY – społeczeństwo to powiązany układ pozycji społecznych i typowych dla nich ról. Pojęcie organizmu społecznego zastąpiono pojęciem systemu społecznego – a więc całości w której nie konkretne jednostki, osoby są ze sobą wzajemnie powiązane, lecz określone pozycje społeczne i przyporządkowane im role społeczne współtworzą daną całość (system społeczny)

4. STRUKTURALNY - społeczeństwo to sama sieć relacji międzyludzkich oraz form schematów odnoszenia się do ludzi do siebie. Zauważono, że istnieją pewne schematy powiązań i relacji międzyludzkich, niezależnie od tego, jakie osoby, oraz jakie pozycje one wiążą, a także niezależnie od zbiorowości, w której występują.

5. INTERAKCJONISTYCZNY (AKTYWISTYCZNY) – społeczeństwo to konglomerat wzajemnie zorientowanych działań jednostek. Ludzie należą do zbiorowości, uczestniczą w systemach społecznych, wchodzą w strukturalne zależności i relacje z innymi ludźmi poprzez aktywność przez to, co robią i mówią. Zatem działania ludzkie to podstawowe tworzywo z którego powstają wszelkie zjawiska społeczne i całości społeczne.

6. KULTURALISTYCZNY - społeczeństwo to matryca podzielanych (uznawanych) przez zbiorowość znaczeń, symboli i reguł odciskających piętno na ludzkich działaniach. Max Weber i fr socjolog Emil Durkheim wykazali, że w każdym działaniu ludzkim zawarty jest pewien sens, znaczenie i ma ono charakter „faktu społecznego” narzuconego ludziom z zewnątrz jako coś obowiązującego, przez środowisko, w którym się urodzili, wychowali i żyją. Ten zbiór znaczeń, symboli, wzorów, reguł, wartości kierujących działaniami ludzkimi decydujących o ich indywidualnej tożsamości to kulturę.

7. ZDARZENIOWY ( POLOWY) – społeczeństwo to nieustannie zmienne pole, pełne zdarzeń społecznych. Społeczeństwo w tym ujęciu nie „istnieje” lecz ciągle na nowo „staje się” (Sztompak)

PODSUMOWUJĄC:

Społeczeństwo to przestrzennie, czasowo lub społecznie wydzielona i uporządkowana pewna ilość jednostek i zbiorowości ludzkich, między którymi występują wzajemne relacje o bezpośrednim lub pośrednim charakterze.

TYPY SPOŁECZEŃST LUDZKICH

SPOŁECZEŃSTO MYŚLIWSKO – ZBIERACKIE – najstarsza forma, była to populacja mało liczna, całkowicie zależna od ekonomicznych możliwości zdobywania pożywienia, prowadząca wędrowny tryb życia, zorganizowane w rodziny, jedyne istniejące zróżnicowania to podziały wg płci i wieku, konflikty występują rzadko i prowadzą do podziału koczującej hordy. Przywództwo ma charakter nieformalny i wynika z ról pełnionych podczas polowania lub przy zbieraniu pożywienia.

SPOŁECZEŃSTO KOPIENIACKIE - pojawiają się ok 15-18 tys. lat temu, głównie w żyznych regionach Bliskiego Wschodu i pd – wsch Azji. Opierają się na uprawie roślin przy pomocy prymitywnych narzędzi. Wzrost wydajności pracy, a tym samym nadwyżki żywności prowadzą do różnicowania społecznego nie wszyscy muszą bezpośrednio produkować żywność, pojawiają się nowe role i pozycje społeczne, np. szaman, rzemieślnik. Rozwijają się instytucje polityczne. Społeczeństwa są bardziej liczne, wytwarzają trwałe struktury materialne (domy, osady, wioski)

SPOŁECZEŃSTO PASTERSKIE – na terenach mniej żyznych społeczeństwa myśliwsko zbierackie przekształcają się w społeczeństwa pasterskie, opierające się na udomowieniu zwierząt. Hodowli towarzyszyło zmniejszenie gęstości zaludnienia, prowadzenia wędrownego trybu życia, pojawienie się zróżnicowania społecznego, występowanie zmiany handlu między plemionami, ale także wrogości i konfliktów prowadzących do wczesnej fazy rozwoju niewolnictwa jako formy wykorzystywania pojmanych wrogów.

SPOŁECZEŃSTA ROLNICZE – powstają ok 5-6 tys. lat temu. Dzięki uprawie ziemi na duża skalę za pomocą pługa i zwierząt pociągowych oraz wykorzystywaniu siły wiatru i wody, najpierw na Bliskim Wschodzie, potem w innych częściach świata. Nadwyżki produkcji pozwalały na budowę dróg i miasto, prowadziły też do wytworzenia się wielkich nierówności społecznych. Różnice społeczne przybrały zinstytucjonalizowaną formę. Rozwijała się coraz bardzie złożona struktura polityczna, społeczna i gospodarcza, co jakościowo różniło społeczeństwo rolnicze ad poprzednich form.

SPOŁECZEŃSTO PRZEMYSŁOWE – pojawiły się najpierw w Anglii w drugiej połowie XVIII w. następnie w innych regionach świata. Bazują na nieożywionych źródłach energii, co prowadzi do znacznego wzrostu produkcji dóbr materialnych. Pojawiają się nowe konstrukcje społeczne – fabryki, wielkie systemy biurokratyczne, ośrodki wielkomiejskie, wolny rynek, demokracja jako ustrój polityczny, złożona infrastruktura umożliwiająca transport i komunikację, masowe kształcenia itp. Zmodernizowanie produkcji prowadzi do tworzenia wyspecjalizowanych statusów społecznych, hierarchii statusów i nierówności społecznych. Pojawia się proces urbanizacji, zmienia się środowisko naturalne.

SPOŁECZEŃSTO POSTINDUSTRALNE – tworzą się obecnie, większość ludzi nie pracuje fizycznie a nowe sposoby transportu i komunikacji zmniejszają fizyczną odległość między ludźmi. Głównym celem egzystencji społecznej jest produkcja informacji i usług, nie zaś dóbr materialnych. Rolnictwo i produkcja nie znikają, ale stają się bardziej wydajne. Społeczeństwo jest oparte na wiedzy i produkcję wiedzy. Nacisk kładzie na rozwój nauki, inżynierii i edukacji. Większej ruchliwości towarzyszy różnorodność wartości i stylów życia, większa tolerancji.

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE

• aktywność międzyludzka

• kontrola społeczna

• socjalizacja

ŚRODOWISKO SPOŁECZNE - „ ... to ludzie ich zachowania, grupy społeczne, instytucje, elementy kulturowe i przedmioty będące wytworami ludzkiej działalności” ( na podst. Olechnicki, Zaręcki 1997)

Każde środowisko społeczne wytwarza swoje własne normy, wartości, zwyczaje, obyczaje, wierzenia i przekonania.

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA SPOŁECZNA – żyjąca w różnych grupach społecznych 9rodzina, grupa rówieśnicza, zawodowej, społeczności lokalnej) uczy się zachowań odpowiadających wzorcom przyjętym w danym środowisku (na podst. Ziembiński)

SOCJALIZACJA – wdrażanie jednostki do życia w społeczeństwie.

SOCJALIZACJA - wdrażanie jednostki do akceptacji wzorców zachowania przyjmowanych w danym społeczeństwie, do uznania za swoje, czyli do interwalizacji wartości i wzorców. Posłuch, podporządkowanie się obowiązującym w danym środowisku normom.

KONTROLA SPOŁECZNA – proces regulowania wzajemnych zależności między jednostka a grupą społeczną czy społeczeństwem. Pojęcie kontrola społeczna obejmuje system miar, sugestii, sposobów, przekonywania, nakazów i zakazów, system perswazji, nacisku (aż do przymusu fizycznego włącznie), system sposobów wyrażania uznania, wyróżniania dzięki którym doprowadza się jednostki i grupy do zgodności z przyjętymi w danej zbiorowości wzorami działania (zachowania) do respektowania kryteriów wartości, czyli przy pomocy których kształtuje się konformizm jednostek w danej zbiorowości (Jan Szczepański)

ŚRODKI KONTROLI SPOŁECZNEJ

• ZWYCZAJ - sposób zachowania, który nie budzi sprzeciwu i nie spotyka się z negatywnymi reakcjami społeczeństwa

• OBYCZAJ – ustalony sposób postępowania, którego naruszenie powoduje sankcję negatywną

WSPÓŁCZESNE TEORIE SOCJOLOGICZNE

• FUNKCJONALIZM – twórcą funkcjonalizmu jest H. Spencer, a w wieku XX przeniósł go E. Durkheim. Przedstawiciele funkcjonalizmu to: Parsons, Robert Merton i in. Mianem funkcjonalizmu określa się w naukach społecznych różnorodne koncepcje, które łączy wspólny postulat – kulturę i życie społeczne należy rozpatrywać jako zintegrowaną całość współzależnych elementów. Rzeczywistość społeczna traktowana jest jako SYSTEM wzajemnie powiązanych ze sobą części. Zarówno system jaki i jego elementy pełnią w stosunku do siebie odpowiednie funkcje przyczyniają się do utrzymania pewnych całości w stanie równowagi. Wszelkie części składowe systemu mają własne, specyficzne potrzeby, które należy tak zaspokoić, aby nie naruszyć integracji w danym systemie. Nie wszystkie składniki systemu pełnią jednak funkcje pozytywne. Niektóre mogą utrudniać realizację potrzeb i być wobec systemu dysfunkcjonalne (alkoholizm). Istotne funkcje w systemie pełnią instytucje kontroli, usuwając wartości i normy wywołujące napięcia.

Niezbędnym wymogiem systemu jest istnienie instytucji socjalizujących, wychowawczych i kontrolujących, które mają prowadzić do uwewnętrznienia wartości, ich akceptacji w systemie w celu jego utrzymania.

• TEORIA KONFLIKTU – teoria konfliktu w przeciwieństwie do teorii funkcjonalnej dowodzi, że zmiana społeczna nie jest czymś wyjątkowym, a normalnym stanem każdego społeczeństwa ( Marks, Weber)

Teoria konfliktu widzą systemy społeczne jako pełne napięć i konfliktów istniejących pomiędzy składającymi się na nie częściami. Siłą napadową konfliktu jest nierówność. Konflikt dominuje także w stosunkach pomiędzy ludźmi.

Wg teorii konfliktu wszystko źródła napięć, które doprowadzają do wybuchu różnorodnych

konfliktów – zbrodni, zamieszek, protestów, demonstracji, strajków - tkwią w nierównym rozdziale dóbr takich jak: pieniądze, władza, prestiż, mieszkanie, opieka zdrowotna lub możliwość otrzymania pracy. Konflikt jest więc podstawową cechą życia społecznego. Może on prowadzić do zmiany całego systemu społecznego jeśli grupa podporządkowana uzyska wystarczająco szerokie poparcie.

• TEORIA WYMIANY SPOŁECZNEJ – Przedstawiciele to: George caspar, Blau Peter Michael

społeczeństwo nie jest tu pojmowane jako swoisty, całościowy system, lecz jako sieć międzyludzkich wzajemnych oddziaływań, interakcji.

Ludzie kontaktują się ze sobą za pomocą przekazywania symbolu – słów, wyrazu twarzy, gestów oraz wszelkich znaków. Za ich pomocą wyrażamy nasze nastroje, zmiany oraz sposób postępowania i odwrotnie odczytując gesty innych ludzi dowiadujemy się co myślą i jak będą się zachowywać.

Wedle zwolenników tej teorii wyjaśnienie rzeczywistości społecznej uzyskamy na podstawie dokładnego zbadania mikroświata konkretnych ludzi.

• TEORIA DZIAŁANIA SPOŁECZNEGO – teorię działania społecznego stworzyli: Weber, Znaniecki . Inni przedstawiciele: R.Mac Irer, R. Bales, E. Shils

Przyjmuje się, że działanie to podstawowy ostateczny składnik życia społecznego. Działania społeczne są skierowane ku innym ludziom i zarazem przez nich kształtowane.

ZDROWIE ( w kontekście pracy fizjoterapeuty)

Chińczycy twierdzą, że nie ma chorób. Zdrowe to równowaga między dwoma energiami Jin i Jang. Zachowanie zdrowia oznacza zachowanie równowagi obecnych w nas energii jin i jang (gorąco – zimno) oraz czi (krwi). Zaburzenia tej równowagi albo zakłócenie przepływu życiodajnych energii prowadzi do niekorzystnych objawów, które zwyczajowo zwiemy CHOROBĄ. To dlatego medycyna chińska najpierw zapobiega, a dopiero potem leczy.

W kulturze europejskiej – jednym z pierwszych, który uporządkował całokształt poglądów na zdrowie, był Hipokrates (460 – 377 p.n.e.), uważany za „ojca medycyny europejskiej”.

Wprowadził w życie zasady swoich nauk wg których dobre samopoczucie, czyli zdrowie oraz złe samopoczucie czyli choroba, zależą od równowagi pomiędzy tym co nas otacza, co an ans oddziałuje 9wiatr, temp, woda, gleba) a indywidualnym sposobem życia, czyli odżywianiem, zwyczajami seksualnymi, pracą i odpoczynkiem. Innym słowem równowagą zewnętrzną pomiędzy człowiekiem i jego otoczeniem ma jego wpływ na równowagę wewnętrzną jaka ma zachodzić pomiędzy krwią, flegmą, żółcią czarną a żółcią żółtą.

BIOMEDYCZNY MODEL ZDROWIA I MEDYCYNY

Umysł i ciało to dwa oddzielne byty (medyczny dualizm)

• model biomedyczny jest jest podejściem redukcjonistycznym skupiającym się na poszukiwaniu biologicznych przyczyn choroby przy względnym niedocenianiu społecznych i psychologicznych czynników.

JEDYNA RACJONALNA DROGA ZAGWARANTOWANIA SOBIE ZDROWIA TO MOŻLIWIE INTENSYWNE KORZYSTANIE ZE ŚWIADCZEŃ PROFESJONALISTY

ZDROWIE – jest pełnią fizycznego, psychicznego i społecznego dobrostanu człowieka a nie tylko brakiem choroby lub kalectwa (WHO 1946)

KONCEPCJA ZDROWIA „PRODUCTIVE LIFE” - można mówić o zdrowiu u osób w sensie medycznym chorych, jeśli osoby te potrafią żyć ze swoją chorobą w satysfakcjonujący je sposób, potrafią odnajdywać własny sens i radość życia we wspólnocie społecznej (Pucholski 1989)

ROLA SPOŁECZNA – zespół oczekiwań odnoszących się do zachowań osoby zajmującej daną pozycję w strukturze społecznej lub ogół praw i obowiązków wiążących się z daną pozycją społeczną lub stanowiskiem (Pacholski, Słaboń 1997)

Jan Szczepański (1970) rolę społeczną definiuje jako względnie stały i wewnętrznie spójny system zachowań będących reakcjami na zachowania innych osób, przebiegających wg mniej lub więcej wyraźnie ustalonego wzoru.

ZDROWIE wg Parsona: to możliwość wypełniania przez jednostkę ról i związanych z nimi zadań

Zaproponował też pojęcie chorego: jednostka ludzka wskutek choroby nie może pełnić ról społecznych i zadań życiowych

Parsons akcentował konieczność traktowania choroby jako dewiacji społecznej

SUBIEKTYWNE KRYTERIA ZDROWIA:

• brak zmęczenia

• dobry apetyt

• dobry sen

• dobra pamięć

• dobry humor

• szybka decyzja i działanie

• sprawiedliwość i szacunek dla siebie i innych

KRYTERIA OBIEKTYWNE ZDROWIA (mierzalne):

• wzrost i masa ciała

• prawidłowość żywienia

• pojemność płuc

• parametry krwi

• zdolność do określonego wysiłku

• stan uzębienia

ZDROWIE człowieka nie jest stanem statycznym, ale dynamicznym procesem.

W tym procesie zmniejszania, utrzymania, przywracania, czy podnoszenia zdrowia na wyższy poziom istotną rolę pełnią indywidualne zachowania jednostki.

Wg Znanieckiego: zdrowie człowieka to nie dar niebios lub wyłącznie przekaz genetyczny, ale stan człowieka, który można poprawić, udoskonalić, polepszyć, jak i też pogorszyć i przyspieszać jego degradację. Zarówno sfera cielesna jak i psychiczna człowieka to rzeczywistość plastyczna, dająca się kształtować, kierować i ulegająca przekształceniom jakościowym i ilościowym

SPOŁECZEŃSTWO ŚRODOWISKOWE, UWARNKOWANIA ZACHOWAŃ ZDROWOTNYCH

• 16 % predyspozycje genetyczne

• 21 % środowisko fizyczne i społeczne

• 53 % zachowania zdrowotne – styl życia

• 10 % system opieki zdrowotnej

1. czynniki społeczno ekonomiczne:

• poziom wykształcenia

• zawód

• dochód

1. czynniki środowiskowe:

• rodzina

• miejsce zamieszkania

SYTUACJA SPOŁECZNO - EKONOMICZNA

1. poziom wykształcenia wpływa na:

• wiedzę na temat zdrowia

• zachowania zdrowotne (dieta, stosowanie używek, wzory spędzania czasu wolnego)

1. Zawód wpływa na:

   • fizyczne zagrożenia zdrowotne

   • stres zawodowy

2. Dochód wpływa na:

   • warunki mieszkaniowe

   • możliwości w zakresie opieki zdrowotnej

   • ilość trosk związanych ze sprawami natury egzystencjalnej

„zdrowie zaczyna się w domu” (woźniak 1990)

Badania, prowadzone w ramach WHO pozwoliły oszacować, że rodzina spełnia ok 75% czynności w zakresie zdrowia (pozostałe to: podstawowa opieka zdrowotna 20%, opieka specjalistyczna 5%)

Sytuacje korzystne dla wzmacniania zdrowia:

• wyższy niż podstawowy poziom wykształcenia rodziców

• zatrudnienie wszystkich osób dorosłych

• prawidłowa struktura rodziny

• wysoki poziom higieny

• znaczący udział zdrowia w systemie zdrowia rodziny

• silne więzi emocjonalne i silne motywacje do odpowiedzialnego kształtowania warunków i stylu życia sprzyjających zdrowia

• oparcie w środowisku społecznym (kawczyńska – Batrym 1995)

MIEJSCE ZAMIESZKANIA A ZDROWIE

1. WIEŚ

• niższy poziom wykształcenia

• mniejsza wiedza dotycząca zdrowia i choroby

• mniejsza zamożność

• gorsze warunki mieszkaniowe

• trudniejszy dostęp do służby zdrowia

1. MIASTO

   • praca w warunkach szkodliwych

   • większe narażenie na hałas i stres

   • większe zapylenie i zanieczyszczenie powietrza

   • mniej naturalny tryb życia i intensywniejsze tempo życia

   • rozluźnienie więzi rodzinnych i pozarodzinnych

Zachowania a wielkość środowiska lokalnego

Im mniejsza społeczność lokalna, tym więcej więzi społecznych, tym większa kontrola społeczna i mniejsza możliwość zachowań nieodpowiadających ogólnie przyjętym wzorcom.