Wykład 9 (19.04.2010)

ZAPALENIA:

Zapalenie (inflammatio) jest to miejscowa reakcja na działanie szkodliwych (zapaleniotwórczych) czynników

CZYNNIKI SZKODLIWE:

PODZIAŁ:

• Czynniki zewnątrzpochodne

• Czynniki wewnątrzpochodne

CZYNNIKI ZEWNĄTRZPOCHODNE:

• Czynniki biologiczne

• Bakterie: paciorkowce, gronkowce, dwoinki, pałeczki, laseczki, przecinkowce

• Wirusy: hepatotropowe, grypy, zapalenia mózgu

• Pierwotniaki: toksoplazmoza, rzęsistkowice

• Grzyby chorobotwórcze: zapalenie kropidlakowe, drożdżyca pochwy

• Pasożyty zwierzęce: włośnica, glistnica, tasiemczyca, owsica

• Czynniki chemiczne

• Stężone kwasy

• Stężone zasady

• Związki żrące

• Związki toksyczne

• Czynniki fizyczne

• Wysoka i niska temperatura

• Promieniowanie UV, RTG

• Promieniowanie jonizujące

• Urazy mechaniczne

• Rany

• stłuczenia

• Ciała obce

• Kolce

• Opiłki, druty

CZYNNIKI WEWNĄTRZPOCHODNE

• Nowotwory

• Mocznik

• Kwasy żółciowe

• Choroby z autoagresji (np. choroba Gravesa - Basedowa, wole Hashimoto, cukrzyca)

• Tkanka zawałowa

CHOROBY Z AUTOAGRESJII

• Autoantygeny reagują z przeciwciałami

• Wadliwe działanie mechanizmów odporności komórkowej lub humoralnej

• Zapalne uszkodzenie tkanek spowodowane przez przeciwciała i komórki immunologiczne kompetentne

OGNISKO ZAPALNE

Są to zmiany rozwijające się w miejscu zadziałania czynnika zapalenia twórczego.

Należą do nich:

• Zaburzenia w krążeniu

• Zmiany wsteczne

• Zmiany postępowe

I PODZIAŁ ZAPALEŃ

• Wysiękowe (inflammatio exudativa); przewaga zaburzeń w krążeniu

• Uszkadzające (inflammatio alterativa); przewaga zmian wstecznych

• Wytwórcze (inflammatio productiva); przewaga zmian postępowych

II PODZIAŁ (KLINICZNY):

• Ostre - obrzęk, ból, wzrost temperatury (przewaga zmian wysiękowych lub uszkadzających trwa krótko)

• Podostre - objawy miejscowe i ogólne mniej nasilone niż w zapaleniach ostrych (może trwać kilka tygodni) (pojawiają się także zmiany rozplemowe)

• Przewlekłe - kliniczne objawy nikłe (przeważają procesy wytwórcze, trwa długo, nawet kilka lat)

PODZIAŁ ZAPALEŃ WYSIĘKOWYCH:

• Surowicze (inflammatio serosa)

• Nieżytowe (inflammatio catarrhalis)

• Włóknikowe (inflammatio fibrinosa)

• Ropne (inflammatio purulenta)

• Krwotoczne(inflammatio haemorrhagica)

• Zgorzelinowe (inflammatio gangraenosa)

WYSIĘK:

• Płyn o barwie słomkowej

• Może być przejrzysty lub lekko mętny

• Zwykle zawiera ok. 5 % białka (albuminy, globuliny, ślady fibrynogenu)

• Mogą być obecne nieliczne leukocyty

• Czasem erytrocyty

ZAPALENIA SUROWICZE:

• Pojawia się wysięk w błonach surowiczych (w jamach: opłucnej, brzusznej, w worku osierdziowym - początek zapalenia włókienkowego lub ropnego) lub w narządach (zrębie łącznotkankowym =obrzęku)

• Zapalenie surowicze błon śluzowych np. układu pokarmowego, oddechowego - wysięk na powierzchni błon lub w świetle narządów - jest wstępnym etapem zapalenia nieżytowego

ZAPALENIE NIEŻYTOWE:

• Dotyczy błon surowiczych

• Obserwuje się nadmiar śluzu przez komórki błon śluzowych lub gruczoły śluzowe (w świetle gruczołów i w komórkach kubkowych, obrzęk)

• Towarzyszy mu przekrwienie leukocytami błony śluzowej

• Np. katar, zapalenie nieżytowe nosa

ZAPALENIE NIEŻYTOWE- PODZIAŁ:

• Zapalenie surowiczo-śluzowe (wysięk zawiera dużo płynu, śluzu i złuszczony nabłonek)

• Ropne zapalenie nieżytowe (cięższa forma ma charakter ropny - liczne leukocyty i złuszczony nabłonek)

Zapalenie to rozwija się w błonach śluzowych: dróg rodnych, układu pokarmowego i oddechowego

Przykłady: katar, odoskrzelowe zapalenie płuc, zapalenie gardła, żołądka, jelit, jamy ustnej

ZAPALENIE ROPNE:

• W wysięku przeważają granulocyty obojętnochłonne (ropa - pus), czasem leukocyty kwasochłonne lub limfocyty i resztki niszczonych tkanek

• Martwe tkanki są rozpuszczane przez enzymy proteolityczne uwalniane z rozpadających się granulocytów

• Proces sprzyja szerzeniu się zapaleń ropnych oraz tworzenia przetok (samowyleczenie)

ZAPALENIA ROPNE - PODZIAŁ:

1. Zapalenie ropne powierzchowne

2. Zapalenie ropne głębokie

ZAPALENIE ROPNE POWIERZCHOWNE:

• Zapalenie ropne błon śluzowych (ropotok): w nosie, tchawicy, w miedniczkach nerkowych, w pęcherzyku żółciowym

Ropniak (empyema) obecność ropy w narządach jamistych.

• Zapalenie ropne błon surowiczych – ropne zapalenia otrzewnej, opłucne, osierdzia

ZAPALENIE ROPNE GŁĘBOKIE:

1. Zapalenie ropne ograniczone (ropień – abscesus) – ropa w jamie powstałej na skutek rozpłynięcia się tkanek (np. czyrak - zapalenie gruczołu łojowego)

2. Zapalenie ropne nieograniczone (ropowica – phlegmone) – szerzy się na znacznej przestrzeni wśród luźnych tkanek (znaczna zjadliwość bakterii, nieskuteczna obrona). Przykłady: zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie pęcherzyka żółciowego, ropowica przymacicza

ZAPALENIE WŁÓKNIKOWE:

• Związane z uszkodzeniem naczyń włosowatych i pojawieniem się wysięku fibrynogenu= fibrynę (włóknik)

• Włóknik w postaci żółtawego nalotu, przepojony płynem surowiczym

• Obecne liczne leukocyty

ZAPALENIE WŁÓKNIKOWE – PODZIAŁ:

1. Zapalenie włóknikowe błon surowiczych - proces prowadzi do złuszczenia mesothelium i włóknienia i powstawania mostów zrostów (przejście w zapalenie wytwórcze)

Przykłady: włóknikowe zapalenie otrzewnej, włóknikowe zapalenie opłucnej, włóknikowe zapalenie osierdzia

1. Zapalenie włóknikowe błon śluzowych – występuje w tchawicy, w krtani, w płucach (płatowe zapalenie płuc), w jelicie grubym (w przebiegu czerwonki) w durze brzusznym – w jelicie cienkim

ZAPALENIE WŁÓKNIKOWE – POSTACIE:

1. Postać powierzchowna - wysięk na powierzchni błon - niewielkie uszkodzenie błon (powrót do stanu wyjściowego)

2. Postać głęboka – wysięk sięga głęboko, a pod nim tkanki ulegają martwicy - nabłonek i tkanki podnabłonkowe (zapalenie błonicze)

3. Zapalenie zestrupiające - zniszczeniu ulegają błona śluzowa i podśluzowa oraz tkanki leżące głębiej

ZAPALENIE KRWOTOCZNE:

1. Pojawia się przy znacznym uszkodzeniu śródbłonka naczyń włosowatych - w wysięku pojawiają się liczne erytrocyty

2. Występuje w zapaleniach wirusowych, np. w grypie – wysięk w tchawicy i dużych oskrzelach, ponadto w ospie prawdziwej, przykładem może być także zapalenie krwotoczne trzustki

ZAPALENIE ZGORZELINOWE:

1. Powstaje przy infekcji wtórnej zapalenia drobnoustrojami gnilnymi (beztlenowcami)

2. Może występować jako powikłanie zapaleń przyrannych, zapalenia wyrostka robaczkowego, zapalenia pęcherzyka żółciowego

3. Jest najczęstszą i najbardziej niebezpieczną formą, postacią zapalenia (działanie toksyn, które powstają w procesach gnilnych)

ZAPALENIA USZKADZAJĄCE (INFLAMMATIO ALTERATIVA- INFLAMMATIO PARENHYMATOSA)

Charakteryzują się przewagą zmian wstecznych nad zmianami rozplemowymi i zaburzeniami w krążeniu.

Zmiany wsteczne charakterystyczne dla zapaleń uszkadzających:

• Przyćmienie miąższowe

• Zwyrodnienie wodniczkowe

• Zwyrodnienie tłuszczowe

• Obumieranie tkanek

• Martwica tkanek (dotyczy pojedynczych komórek lub grup komórek)

Zapalenia uszkadzające dotyczą narządów miąższowych:

• Wątroby

• Nerek

• Mięśnia sercowego

ZAPALENIA USZKADZAJĄCE:

Zmiany dotyczą komórek miąższu, rzadziej zrębu (tkanki łącznej). Wtórne zmiany prowadzą do włóknienia i bliznowacenia (zapalenie wytwórcze) lub narząd ulega regeneracji (wątroba)

PRZYKŁADY ZAPALEŃ USZKADZAJĄCYCH:

• Wirusowe zapalenia wątroby

• Choroba Heinego i Medina

• Wirusowe zapalenie mózgu

• Błonicze zapalenia mięśnia sercowego (maczugowce błonicy)

ZAPALENIA WYTWÓRCZE (INFLAMMATIO PRODUCTIVA):

• Przewaga zmian rozplemowych, pozostałe zmiany słabo zaznaczone

• Przebieg przewlekły

• Następstwo ostrych zapaleń wysiękowych i uszkadzających

• Może być pierwotnym zapaleniem

PODZIAŁ ZAPALEŃ WYTWÓRCZYCH:

• Ostre – rozrost komórek immunologicznych w węzłach i śledzionie, komórek śródbłonka w kłębuszkach, tularemia, bruceloza

• Przewlekłe - w śródmiąższowej tkance łącznej (zrębie)> zwłóknienia

• Zapalenia śródmiąższowe (inflammatio interstitialis)

PODZIAŁ ZAPALEŃ WYTWÓRCZYCH:

• Zapalenie wytwórcze zwykłe (bez tworzenia ziarniny)

• Zapalenie wytwórcze ziarninujące

• Zapalenie nieswoiste – ziarnina nieswoista, nieróżniąca się od ziarniny tworzącej się podczas naprawy tkanek

• Zapalenia swoiste – na podstawie obrazu makroskopowego ziarniny można rozpoznać chorobę i czynnik etiologiczny

• Zaliczano do nich gruźlicę, kiłę, promienicę; obecnie zmiany takie jak w gruźlicy widuje się w wielu chorobach (ziarniaki gruźliczopodobne)

Do swoistych należą: choroba reumatyczna, twardziel, trąd

PRZYKŁADY ZAPALEŃ WYTWÓRCZYCH:

• Marskość wątroby

• Przewlekłe zaplenienie nerek

• Pylica krzemowa

• Gruźlica

OBJAWY ZAPALENIA:

• Zaczerwienienie (rubor), przemiana czynna

• Obrzęk (tumor)

• Podwyższenie temperatury ciała (calor)

• Ból (dolor); wysięk uciska zakończenia bólowe/czynnik patogenny

• Upośledzenie funkcji narządu (functio laesa)

ZJAWISKA OGÓLNOUSTROJOWE W ZAPALENIU:

• Podwyższona temperatura

• Przyspieszona czynność serca

• Leukocytosa (krwi obwodowej)

• Przyspieszone OB

UOGÓLNIONE PROCESY INFEKCYJNE USTROJU:

• Posocznica (sepsis) – bakterie w krwi, załamanie bariery ochronnej

• Ropnica (pyaemia)

• Toksemia (toxaemia) same toksyny we krwi np. błonica – tężec

• Bakteriemia (bacteraemia)