Charakterystyka rozmowy i wywiadu.

„Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych” Łobocki.

Rozmowa i wywiad SA sposobami gromadzenia informacji w celach naukowych za pomocą zadawania badanym przygotowanych uprzednio pytań, na które jednak otrzymuje się odpowiedzi nie w formie pisemnej lecz ustnej.

Przeprowadzenie wywiadu i rozmowy odbywa się w bezpośrednim kontakcie z badanymi oraz zazwyczaj z każdym z nich oddzielnie a tylko niekiedy z 2, 3 osobami jednocześnie.

Zadawane im pytania mogą mieć charakter otwarty luz zamknięty. Od tego zależy czy mamy do czynienia z rozmową i wywiadem niestandaryzowanym lub standaryzowanym.

Miedzy rozmową i wywiadem nie zachodzi istotna różnica co usprawiedliwia łączne ich omawianie.

Rozmowa stanowi swobodną i spontaniczną wymianę myśli bez z góry przewidzianego jej ukierunkowania.

Inni sądzą, że rozmowa dotyczy zwykle spraw związanych bezpośrednio lub pośrednio z osobami badanymi.

Wywiad ma na celu otrzymanie informacji raczej o osobach innych niż osoby badane, np. przeprowadzony z matką lub ojcem na temat ich dziecka. Rozmowa i wywiad są odpowiednio ukierunkowanym procesem interakcji, czyli wzajemnego oddziaływania na siebie osoby podejmującej rozmowę czy wywiad z osobą badaną.

Rozmowa i wywiad wymagają umiejętności uważnego i cierpliwego słuchania swych rozmówców. Należy słuchać respondentów ze szczerą sympatią i zainteresowaniem, nie pouczać ani tym bardziej nie narzucać im własnych opinii, poglądów, przekonań. Koncentrować się na wypowiedziach osoby badanej. Akceptować ją wewnętrznie i dawać jej do zrozumienia swoje poszanowanie dla jej integralności jako jednostki autonomicznej. Umożliwiać jej swobodne i samorzutne wypowiadanie się. Dzięki spełnieniu powyższych wymagań, zadawane badanym pytania mogą liczyć na wyczerpujące odpowiedzi. Pytania muszą mieć związek z problemem badawczym. Należy unikać zadawania pytań w sposób mechaniczny, przeskakiwania z tematu na temat.

„Metody i techniki badań pedagogicznych” Łobocki.

Metoda dialogowa – rozmowa.

Rozmowa próba wykorzystania swobodnie prowadzonej rozmowy w celach badawczych. Należy do tzw. metod „miękkich”.

Metoda dialogowa jako rozmowa niestrukturalizowana oraz jako swobodna wymiana informacji.

Warunki poprawności mate ody dialogowej to: uważne i cierpliwe słuchanie rozmówców, umiar w odpowiadaniu na stawiane przez rozmówców pytania, powściągliwość w zadawaniu pytań rozmówcom. Troska o sprzężenia zwrotne w toczącej się rozmowie.

Techniki metody dialogowej to rozmowa indywidualna lub grupowa, rozmowa bezpośrednia i pośrednia oraz rozmowa oparta na słuchaniu biernym lub czynnym.

Utrwalenie przebiegu prowadzonej rozmowy. Wiarygodność zapisu wypowiedz rozmówców. Sposoby zapisu wypowiedzi rozmówców. Ogólne uwagi o przebiegu odbytej rozmowy.

Błędy w stosowaniu metody dialogowej wg Łobockiego:

- dyrygowanie (udzielanie rad, wskazówek),

- debatowanie (toczenie sporów, częste upominania),

- dogmatyzowanie – powoływanie się na autorytety, własną wiedzę,

- diagnozowanie – przyspieszanie diagnozy,

- interpretowanie – samowolne wyjaśnianie wypowiedzi rozmówcy,

- generalizowanie – ocena wg schematu ogólnego,

- bagatelizowanie – nieliczenie się z problemem nurtującym rozmówcę,

- moralizowanie – upominanie, pouczanie, ocenianie,

- monologizowanie – zbyt częste wypowiadanie się,

- emigrowanie – wyłączanie się z toku rozmowy,

- racjonalizowanie – pomijanie przeżyć, emocji rozmówcy,

- poddawanie się projekcji,

- utożsamianie się z rozmówcą - brak dystansu,

- fiksacja – branie na siebie określonej roli,

- abstrahowanie – mało konkretne wyrażanie swych myśli i uczuć,

- egzaminowanie – stawianie zbyt wielu pytań, sondowanie

- działania na przekór.

„Rozmowa i wywiad w psychologii” Gerstman.

Rozmowa i wywiad służą do zbierania analogicznych materiałów o systemie jakim jest człowiek i jego globalna aktywność w życiu, mają wiele właściwości wspólnych.

Rozmowa jest metodą służącą do zbierania wiadomości o faktach psychologicznych w zakresie badań heurystycznych, które pozwalają formułować zależności, tendencje do prawidłowości, ustalać treść pojęć i terminów.

Rozmowa psychologiczna jest odpowiednio przygotowanym spotkaniem psychologa i osoby będącej podmiotem biegu życia, jego wybranego okresu lub innego fragmentu działań, zachowań.

Wywiad psychologiczny jest również odpowiednio przygotowanym spotkaniem psychologa z osobą z otoczenia, która pod kierunkiem i przy pomocy psychologa „buduje” swoje wypowiedzi w sposób zamierzony, celowy, aby odtworzyć znane jej działania i zachowania, składające się na bieg życia badanego w rozmowie podmiotu. Osoba udzielająca wywiadu odtwarza system faktów, którym jest podmiot i jego aktywność w życiu codziennym.

Osoba udzielająca informacji w wywiadzie odtwarza treści własnych orientacji, odzwierciedlających system, podmiot i jego aktywność jako uczestnika aktywności wspólnego środowiska.

J. P. Pawłow

Rozmowa i wywiad wg Pawłowa to obiektywne sposoby poznawania psychiki.

R. C. Oldfield

Wywiad służy do poznawania postaw osoby badanej.

H. S. Sullivan

Wywiad może być stosowany przy rozwiązywaniu problemów należących do dyscyplin naukowych. Skupia się na specyficznych problemach „klienta” lub psychicznie chorego, które są dla niego trudne, przykre. Sądzi, że każdy wywiad ma te same cele.