Sprawdzian – Układy kontrolne
Układy kontrolne podział i funkcjonowanie. Działanie obu tych układów wzajemnie się uzupełnia :
Układ Hormonalny – sygnały chemiczne, stanowią podstawę działania układu dokrewnego (hormonalnego)
Układ nerwowy - słabe impulsy elektryczne
Receptor – wyspecjalizowana struktura pozwalająca na rejestrowanie zmian zachodzących w środowisku zewnętrznym, jak i wewnętrznym. Może występować jako pojedyncza komórka bądź jako cały organ zbudowany z wielu komórek. Receptory dzielimy na:
Eksteroreceptory – Odbierają one bodźce ze środowiska zewnętrznego.
Są nimi:
Narząd wzroku
Kubki smakowe języka
Nabłonek węchowy nosa
Skórne receptory dotyku
Ucisku
Zmian temperatury
Bólu
Intereroreceptory – Odbierają one bodźce ze środowiska wewnętrznego. Są nimi
Receptory stawowo-mięśniowe w ścięgnach, stawach i mięśniach
Wisceroreceptory – donoszą one stanie narządów wewnętrznych takich jak:
Jelita
Żołądek
Płuca
Narządy które należą do obu rodzai receptorów:
Narząd słuchu (Eksteroreceptorem ) i równowagi ( intereroreceptorem)
Narząd Wzroku
Gałka oczna. Zbudowana jest ona z trzech warstw:
Błona włóknista – najbardziej zewnętrzna.
Twardówka – tylna część gałki ocznej, która
jest nieprzezroczysta.
Rogówka – Przednia część gałki ocznej,
jest ona przezroczysta
Błona naczyniowa -Środkowa warstwa.
Na nią składają się:
Barwna tęczówka
Ciałko rzęskowe
Naczyniówka
(odżywianie głębiej położonych
warstw )
Siatkówka – wewnętrzna warstwa ( w środkowej i tylnej części) .
Narządy dodatkowe
Brwi
Powieki
Spojówki – delikatna, przeźroczysta błona, która pokrywa wewnętrzną część powieki. Jej powierzchnia zwilżana jest przez wydzielinę gruczołów łzowych.
Narząd Łzowy
Aparat ruchowy oka
Obraz na siatkówce. Przezroczyste elementy gałki ocznej tworzą układ załamujący i skupiający promienie świetlne. Fala świetlna przechodzi przez rogówkę, komorę przednią oka, źrenicę, soczewkę, galeretowate ciało szkliste. Ostatecznie światło pada na siatkówkę –powstaje tam obraz rzeczywisty , pomniejszony i odwrócony
Fotoreceptory rozmieszczone na siatkówce:
Pręciki – odpowiadają one jedynie za odbiór światła. Dzięki temu umożliwiają widzenie w każdym oświetleniu
Czopki – funkcjonują prawidłowo jedynie jeżeli jest dostatecznie dużo światła. Pozwalają na tworzenie obrazów ostrych i barwnych. Ostre, bo są rozmieszczone w plamce żółtej, obszarze najprecyzyjniejszego widzenia. Barwnych, gdyż różnią się od siebie wrażliwością na fale światła RGB
Zakres fal światła widzialnego 4 człowieka – 400-700nm.
Akomodacja – zmieniający się kształt soczewki . Maksymalny punkt dali 6m, dalej oko się nie akomoduje. Punkt bliży to około 10cm, z wiekiem ten punkt jest co raz bardziej odległy
Chemizm widzenia – molekularny mechanizm pobudzenia wszystkich fotoreceptorów jest taki sam.
Rodopsyna – purpura wzrokowa znajdująca się w zewnętrznych częściach komórek wrażliwych na światło. Pod wpływem światła białko to rozpada się na część białkową – opsynę i niebiałkową retinen. Ten ostatni wywołuje impulsy elektryczne w błonie komórkowej receptora, które przesyłane są dalej nerwem wzrokowym do mózgowia .
W pręcikach i czopkach dochodzi do samoistnego odtwarzania rodopsyny
Docierające z oczu impulsy są analizowane i scalane w ośrodku wzrokowym płata potylicznego kresomózgowia. Powstający tam obraz jest 3D
Wady wzroku
Krótkowzroczność – siła refrakcyjna oka jest zbyt duża i promienie skupiane są przed siatkówką, efektem jest rozmazany obraz. Korekta polega na soczewkach rozpraszających, bądź laserowym zmodyfikowaniu krzywizny oka.
Dalekowzroczność - siła refrakcyjna oka jest zbyt mała i promieni e świetlne skupiane są za siatkówką. Soczewki skupiające naprawiają to wadę.
Astygmatyzm – polega na tym, że łamiąca oka nie jest równomierna
Zaćma – polega zmętnieniu soczewki oka. Przyczyną tej choroby może być starzenie się lub infekcja.
Jaskra- zespół chorób oka u osób starszych lub na skutek stanów zapalnych narządu wzroku. Objawy:
Wzrost ciśnienia płynu w gałce ocznej
Zaburzenia krążenia krwi w oka
Ucho człowieka – składa się z trzech części
Ucho zewnętrzne na które składa się
Skórno-chrzętną małżowina uszna
Przewód słuchowy zewnętrzny.
Ucho środkowe jest ograniczone błoną bębenkową. W niej znajdują się trzy kosteczki:
Młoteczek
Kowadełko
Strzemiączko
Trąbka słuchowa łączy jamę ucha środkowego z gardłem.
Ucho wewnętrzne. – skomplikowana komora zwierająca elementy błoniaste wypełnione płynem – śródchłonką. Do elementów błoniastych należą :
Błędnik – narząd równowagi. W jego skład wchodzi:
Przedsionek
Trzy kanały półkoliste
Ślimak –narząd słuchu
Słyszenie – odbiór dźwięków przebiega następująco. Fale akustyczne są kierowane przez małżowinę uszną do przewodu słuchowego zewnętrznego i wprawiają w drgania błonę bębenkową, do której przylega młoteczek. Jego drgania są przenoszone przez kowadełko na strzemiączko przylegające do okienka owalnego. Wzmocnione przez rezonans kosteczek słuchowych drgania błony okienka owalnego wprawiają w drgania śród chłonkę wypełniającą ucho wew.
Zakres częstotliwości słyszanych przez człowieka od 16 Hz do 20 kHz.
Decybel (dB) – jednostka miary natężenia dźwięku
Podstawową rolę w przewodzeniu impulsów nerwowych odgrywa błona komórkowa neuronów – stąd określenie teoria membranowa przewodzenia impulsów elektrycznych. W niepobudzonym neuronie błona komórkowa wykazuje polaryzację spoczynkową, którą można określić jako wstępny stan gotowości neuronu do reagowania. Polaryzacja błony wynika z nierównomiernego rozmieszczenia jonów na powierzchni błony i pod nią, w cytoplazmie. Różnica potencjałów między wewnętrzną oraz zewnętrzną powierzchnią błony wynosi – 70 mV. Polaryzacja spoczynkowa jest dzięki nieustannej aktywności białek przenoszących jony sodu oraz potasu przez błonę. Źródłem energii dla tej pompy sodowo-potasowej jest hydroliza ATP do ADP i Pi
Kanały jonowe –tymi kanałami jony sodu gwałtownie wnikająco wnętrza komórki, a jony potasu – na zewnątrz. Tę zmianę nazwano depolaryzacją.
Układ Nerwowy
Ośrodkowy (centralny)- zbudowany jest z mózgowia (mózg) oraz rdzenia kręgosłupowego. Tkanka nerwowa tworzy
istotę szarą – skupienie ciał nerwowych.
istotę białą – skupienie włókien nerwowych tworzących drogi nerwowe . W mózgu istota szara znajduje się przede wszystkim na powierzchni - w postaci kory nerwowej
Obwodowy
Nerwy czaszkowe
Nerwy rdzeniowe.
Budowa mózgowia
Kresomózgowie (półkule mózgowe) – dwie półkule połączone spoidłem wielkim. Powierzchnia półkul jest silnie pofałdowana. W każdej półkuli można wydzielić charakterystyczne płaty
Czołowy
Ciemionowy
Skroniowy
Potyliczny
Międzymózgowie – centrum koordynacji nerwowej i hormonalnej. W międzymózgowi u znajdują się ważne ośrodki motywacyjne układu nerwowego: pokarmowy, pragnienia, agresji i ucieczki oraz termoregulacyjny i rozrodczy.
Śródmózgowie –niewielki odcinek pnia mózgu związanym m.in. z koordynacją pracy mięśni gałki ocznej.
Tyłomózgowie wtórne
Móżdżek - zbudowany z 2 pobrużdżonych półkul móżdżku, pokryte są 3-warstwową korą. W korze zachodzi integracja impulsów m.in. z ucha wew. Dzięki temu możliwe jest utrzymanie równowagi i wyprostowanej postawy.
Most
Rdzeń przedłużony. Od dołu łączy się z rdzeniem kręgowy, od góry przechodzi w most. W rdzeniu znajdują się drogi nerwowe (wstępujące i zstępujące), oraz ważne ośrodki nerwowe kontrolujące odruchowe funkcje życiowe, jak:
Połykanie
Żucie
Ssanie
Ruchy oddechowe
Częściową pracę serca
Istota szara tworzy wewnątrz rdzenia kręgowego skupienie w kształcie H. Można wskazać przednie brzuszne rogi oraz tyle grzbietowe. W rogach przednich znajduje się kupienie ciał licznych Neronów ruchowych. .Ich wypustki wychodzą z rdzenia współtworząc następnie nerwy rdzeniowe. Z kolei przez korzenie grzbietowe do rdzenia kręgowe wypustki neuronów czuciowych.
Opony mózgowo –rdzeniowe
Opona twarda - najbardziej zewnętrzna, wyściełająca elementy szkieletowe.
Pajęczynówka – środkowa błona. Ogranicza przestrzeń podpajęczynówkową wypełnioną płynem mózgowo- rdzeniowym.
Naczyniówka – błona wewnętrzna. Ściśle przylega do powierzchni mózgowia i rdzenia kręgowego. Specjalna budowa ścian naczyń krwionośnych tej błony powoduje, że sprawnie przenika przez nie tylko woda, gazy oddechowe i glukoza.
Człowiek ma
12 par nerwów czaszkowych – Część zawiera jedynie włókna czuciowe Inne tylko ruchowe
31 par nerwów rdzeniowych – te zawierają w sobie nerwy ruchowe jak i czuciowe – dlatego nazywane są nerwami mieszanymi.
Układ somatyczny – grupa neuronów odpowiadających za integracje bodźców docierających ze środowiska zew. Jego efektorami są przede wszystkim mięśnie szkieletowe, a reakcje mają charakter ruchowy.
Autonomiczny Układ nerwowy (AUN) – Mniejsza grupa neuronów odpowiada za integracje bodźców dochodzących z wnętrza ciała. Ta część kieruje czynnościami narządów wew. I częściowo przemiany materii
Narząd \Charakterystyczny przekaźnik synaptyczny | Część współczulna non adrenalina i adrenalina | Część przywspółczulna acetylocholina |
---|---|---|
Źrenica | Rozszerzenie | Zwężenie |
Oskrzela | Rozszerzenie | Zwężenie |
Serce | przyspieszenie akcji | Zwolnienie akcji |
Wątroba | rozkład glikogenu | brak wyraźnego efektu |
Mięśnie Jelita | spadek perystaltyki | wzrost perystaltyki |
Łuk odruchowy. Dzięki niemu możliwe są odruchy.
Receptor (odbiornik)
Neuron (element przekazujący)
Efektor
Odruch to prosta , odpowiednia do bodźca i mimowolna reakcja ustroju na dany bodziec. Odruchy dzielimy na:
Warunkowe - wykształcone są w ontogenezie z udziałem mózgowia. Oparte są na treningu i prawie zawsze wymagają tak zwanego wzmacniania . Polega na tym , że bodziec pierwotnie obojętny zamieniany jest na bodziec kluczowy – wyzwalający reakcje
Bezwarunkowe – stanowią podstawę instynktów. Zdeterminowane genetycznie i ich istota nie ulega zmianie w czasie życia człowieka.
Ośrodki korowe
Czuciowe – dotyku, smaku, bólu i zmiany temperatury – znajdują się przede wszystkim wpłacie ciemieniowym . Wrażenia słuchowe docierają do ośrodków słuchowych w płatach skroniowych, natomiast wrażenia wzrokowe do ośrodka wzroku w płacie potylicznym.
Ruchowe – płacie czołowym sterujące ruchami dowolnymi.
Kojarzeniowe
Synapsa – specjalne złącza umożliwiające szybkie i precyzje przekazywanie sygnałów z tkanki nerwowej do kolejnych komórek . W układzie nerwowym powstają one zwykle między zakończeniem aksonu jednej a dendrytem lub ciałem kolejnej komórki nerwowej. Gdy impuls nerwowy osiąga zakończenie neurytu, do szczeliny synaptycznej otwierają się malutkie pęcherzyki synaptyczne zawierające specjalną substancję chemiczną – mediator synaptyczny. Substancja ta dyfunduje przez szczelinę i pobudza białkowe receptory w błonie postsynaptycznej , wyzwalając w kolejnej komórce impuls nerwowy
Nerwo-nerwowe
Nerwo-mięśniowe
Nerwo-gruczołowe