Sprawdzian – Układy kontrolne

Układy kontrolne podział i funkcjonowanie. Działanie obu tych układów wzajemnie się uzupełnia :

Układ Hormonalny – sygnały chemiczne, stanowią podstawę działania układu dokrewnego (hormonalnego)

Układ nerwowy - słabe impulsy elektryczne

Receptor – wyspecjalizowana struktura pozwalająca na rejestrowanie zmian zachodzących w środowisku zewnętrznym, jak i wewnętrznym. Może występować jako pojedyncza komórka bądź jako cały organ zbudowany z wielu komórek. Receptory dzielimy na:

Eksteroreceptory – Odbierają one bodźce ze środowiska zewnętrznego.
Są nimi:

Narząd wzroku

Kubki smakowe języka

Nabłonek węchowy nosa

Skórne receptory dotyku

Ucisku

Zmian temperatury

Bólu

Intereroreceptory – Odbierają one bodźce ze środowiska wewnętrznego. Są nimi

Receptory stawowo-mięśniowe w ścięgnach, stawach i mięśniach

Wisceroreceptory – donoszą one stanie narządów wewnętrznych takich jak:

Jelita

Żołądek

Płuca

Narządy które należą do obu rodzai receptorów:

Narząd słuchu (Eksteroreceptorem ) i równowagi ( intereroreceptorem)

Narząd Wzroku

Gałka oczna. Zbudowana jest ona z trzech warstw:

Błona włóknista – najbardziej zewnętrzna.

Twardówka – tylna część gałki ocznej, która
jest nieprzezroczysta.

Rogówka – Przednia część gałki ocznej,
jest ona przezroczysta

Błona naczyniowa -Środkowa warstwa.
Na nią składają się:

Barwna tęczówka

Ciałko rzęskowe

Naczyniówka
(odżywianie głębiej położonych
warstw )

Siatkówka – wewnętrzna warstwa ( w środkowej i tylnej części) .

Narządy dodatkowe

Brwi

Powieki

Spojówki – delikatna, przeźroczysta błona, która pokrywa wewnętrzną część powieki. Jej powierzchnia zwilżana jest przez wydzielinę gruczołów łzowych.

Narząd Łzowy

Aparat ruchowy oka

Obraz na siatkówce. Przezroczyste elementy gałki ocznej tworzą układ załamujący i skupiający promienie świetlne. Fala świetlna przechodzi przez rogówkę, komorę przednią oka, źrenicę, soczewkę, galeretowate ciało szkliste. Ostatecznie światło pada na siatkówkę –powstaje tam obraz rzeczywisty , pomniejszony i odwrócony

Fotoreceptory rozmieszczone na siatkówce:

Pręciki – odpowiadają one jedynie za odbiór światła. Dzięki temu umożliwiają widzenie w każdym oświetleniu

Czopki – funkcjonują prawidłowo jedynie jeżeli jest dostatecznie dużo światła. Pozwalają na tworzenie obrazów ostrych i barwnych. Ostre, bo są rozmieszczone w plamce żółtej, obszarze najprecyzyjniejszego widzenia. Barwnych, gdyż różnią się od siebie wrażliwością na fale światła RGB

Zakres fal światła widzialnego 4 człowieka – 400-700nm.

Akomodacja – zmieniający się kształt soczewki . Maksymalny punkt dali 6m, dalej oko się nie akomoduje. Punkt bliży to około 10cm, z wiekiem ten punkt jest co raz bardziej odległy

Chemizm widzenia – molekularny mechanizm pobudzenia wszystkich fotoreceptorów jest taki sam.

Rodopsyna – purpura wzrokowa znajdująca się w zewnętrznych częściach komórek wrażliwych na światło. Pod wpływem światła białko to rozpada się na część białkową – opsynę i niebiałkową retinen. Ten ostatni wywołuje impulsy elektryczne w błonie komórkowej receptora, które przesyłane są dalej nerwem wzrokowym do mózgowia .

W pręcikach i czopkach dochodzi do samoistnego odtwarzania rodopsyny

Docierające z oczu impulsy są analizowane i scalane w ośrodku wzrokowym płata potylicznego kresomózgowia. Powstający tam obraz jest 3D

Wady wzroku

Krótkowzroczność – siła refrakcyjna oka jest zbyt duża i promienie skupiane są przed siatkówką, efektem jest rozmazany obraz. Korekta polega na soczewkach rozpraszających, bądź laserowym zmodyfikowaniu krzywizny oka.

Dalekowzroczność - siła refrakcyjna oka jest zbyt mała i promieni e świetlne skupiane są za siatkówką. Soczewki skupiające naprawiają to wadę.

Astygmatyzm – polega na tym, że łamiąca oka nie jest równomierna

Zaćma – polega zmętnieniu soczewki oka. Przyczyną tej choroby może być starzenie się lub infekcja.

Jaskra- zespół chorób oka u osób starszych lub na skutek stanów zapalnych narządu wzroku. Objawy:

Wzrost ciśnienia płynu w gałce ocznej

Zaburzenia krążenia krwi w oka

Ucho człowieka – składa się z trzech części

Ucho zewnętrzne na które składa się

Skórno-chrzętną małżowina uszna

Przewód słuchowy zewnętrzny.

Ucho środkowe jest ograniczone błoną bębenkową. W niej znajdują się trzy kosteczki:

Młoteczek

Kowadełko

Strzemiączko

Trąbka słuchowa łączy jamę ucha środkowego z gardłem.

Ucho wewnętrzne. – skomplikowana komora zwierająca elementy błoniaste wypełnione płynem – śródchłonką. Do elementów błoniastych należą :

Błędnik – narząd równowagi. W jego skład wchodzi:

Przedsionek

Trzy kanały półkoliste

Ślimak –narząd słuchu

Słyszenie – odbiór dźwięków przebiega następująco. Fale akustyczne są kierowane przez małżowinę uszną do przewodu słuchowego zewnętrznego i wprawiają w drgania błonę bębenkową, do której przylega młoteczek. Jego drgania są przenoszone przez kowadełko na strzemiączko przylegające do okienka owalnego. Wzmocnione przez rezonans kosteczek słuchowych drgania błony okienka owalnego wprawiają w drgania śród chłonkę wypełniającą ucho wew.

Zakres częstotliwości słyszanych przez człowieka od 16 Hz do 20 kHz.

Decybel (dB) – jednostka miary natężenia dźwięku

Podstawową rolę w przewodzeniu impulsów nerwowych odgrywa błona komórkowa neuronów – stąd określenie teoria membranowa przewodzenia impulsów elektrycznych. W niepobudzonym neuronie błona komórkowa wykazuje polaryzację spoczynkową, którą można określić jako wstępny stan gotowości neuronu do reagowania. Polaryzacja błony wynika z nierównomiernego rozmieszczenia jonów na powierzchni błony i pod nią, w cytoplazmie. Różnica potencjałów między wewnętrzną oraz zewnętrzną powierzchnią błony wynosi – 70 mV. Polaryzacja spoczynkowa jest dzięki nieustannej aktywności białek przenoszących jony sodu oraz potasu przez błonę. Źródłem energii dla tej pompy sodowo-potasowej jest hydroliza ATP do ADP i Pi

Kanały jonowe –tymi kanałami jony sodu gwałtownie wnikająco wnętrza komórki, a jony potasu – na zewnątrz. Tę zmianę nazwano depolaryzacją.

Układ Nerwowy

Ośrodkowy (centralny)- zbudowany jest z mózgowia (mózg) oraz rdzenia kręgosłupowego. Tkanka nerwowa tworzy

istotę szarą – skupienie ciał nerwowych.

istotę białą – skupienie włókien nerwowych tworzących drogi nerwowe . W mózgu istota szara znajduje się przede wszystkim na powierzchni - w postaci kory nerwowej

Obwodowy

Nerwy czaszkowe

Nerwy rdzeniowe.

Budowa mózgowia

Kresomózgowie (półkule mózgowe) – dwie półkule połączone spoidłem wielkim. Powierzchnia półkul jest silnie pofałdowana. W każdej półkuli można wydzielić charakterystyczne płaty

Czołowy

Ciemionowy

Skroniowy

Potyliczny

Międzymózgowie – centrum koordynacji nerwowej i hormonalnej. W międzymózgowi u znajdują się ważne ośrodki motywacyjne układu nerwowego: pokarmowy, pragnienia, agresji i ucieczki oraz termoregulacyjny i rozrodczy.

Śródmózgowie –niewielki odcinek pnia mózgu związanym m.in. z koordynacją pracy mięśni gałki ocznej.

Tyłomózgowie wtórne

Móżdżek - zbudowany z 2 pobrużdżonych półkul móżdżku, pokryte są 3-warstwową korą. W korze zachodzi integracja impulsów m.in. z ucha wew. Dzięki temu możliwe jest utrzymanie równowagi i wyprostowanej postawy.

Most

Rdzeń przedłużony. Od dołu łączy się z rdzeniem kręgowy, od góry przechodzi w most. W rdzeniu znajdują się drogi nerwowe (wstępujące i zstępujące), oraz ważne ośrodki nerwowe kontrolujące odruchowe funkcje życiowe, jak:

Połykanie

Żucie

Ssanie

Ruchy oddechowe

Częściową pracę serca

Istota szara tworzy wewnątrz rdzenia kręgowego skupienie w kształcie H. Można wskazać przednie brzuszne rogi oraz tyle grzbietowe. W rogach przednich znajduje się kupienie ciał licznych Neronów ruchowych. .Ich wypustki wychodzą z rdzenia współtworząc następnie nerwy rdzeniowe. Z kolei przez korzenie grzbietowe do rdzenia kręgowe wypustki neuronów czuciowych.

Opony mózgowo –rdzeniowe

Opona twarda - najbardziej zewnętrzna, wyściełająca elementy szkieletowe.

Pajęczynówka – środkowa błona. Ogranicza przestrzeń podpajęczynówkową wypełnioną płynem mózgowo- rdzeniowym.

Naczyniówka – błona wewnętrzna. Ściśle przylega do powierzchni mózgowia i rdzenia kręgowego. Specjalna budowa ścian naczyń krwionośnych tej błony powoduje, że sprawnie przenika przez nie tylko woda, gazy oddechowe i glukoza.

Człowiek ma

12 par nerwów czaszkowych – Część zawiera jedynie włókna czuciowe Inne tylko ruchowe

31 par nerwów rdzeniowych – te zawierają w sobie nerwy ruchowe jak i czuciowe – dlatego nazywane są nerwami mieszanymi.

Układ somatyczny – grupa neuronów odpowiadających za integracje bodźców docierających ze środowiska zew. Jego efektorami są przede wszystkim mięśnie szkieletowe, a reakcje mają charakter ruchowy.

Autonomiczny Układ nerwowy (AUN) – Mniejsza grupa neuronów odpowiada za integracje bodźców dochodzących z wnętrza ciała. Ta część kieruje czynnościami narządów wew. I częściowo przemiany materii

Narząd \Charakterystyczny przekaźnik synaptyczny	Część współczulna non adrenalina i adrenalina	Część przywspółczulna acetylocholina
Źrenica	Rozszerzenie	Zwężenie
Oskrzela	Rozszerzenie	Zwężenie
Serce	przyspieszenie akcji	Zwolnienie akcji
Wątroba	rozkład glikogenu	brak wyraźnego efektu
Mięśnie Jelita	spadek perystaltyki	wzrost perystaltyki

Łuk odruchowy. Dzięki niemu możliwe są odruchy.

Receptor (odbiornik)

Neuron (element przekazujący)

Efektor

Odruch to prosta , odpowiednia do bodźca i mimowolna reakcja ustroju na dany bodziec. Odruchy dzielimy na:

Warunkowe - wykształcone są w ontogenezie z udziałem mózgowia. Oparte są na treningu i prawie zawsze wymagają tak zwanego wzmacniania . Polega na tym , że bodziec pierwotnie obojętny zamieniany jest na bodziec kluczowy – wyzwalający reakcje

Bezwarunkowe – stanowią podstawę instynktów. Zdeterminowane genetycznie i ich istota nie ulega zmianie w czasie życia człowieka.

Ośrodki korowe

Czuciowe – dotyku, smaku, bólu i zmiany temperatury – znajdują się przede wszystkim wpłacie ciemieniowym . Wrażenia słuchowe docierają do ośrodków słuchowych w płatach skroniowych, natomiast wrażenia wzrokowe do ośrodka wzroku w płacie potylicznym.

Ruchowe – płacie czołowym sterujące ruchami dowolnymi.

Kojarzeniowe

Synapsa – specjalne złącza umożliwiające szybkie i precyzje przekazywanie sygnałów z tkanki nerwowej do kolejnych komórek . W układzie nerwowym powstają one zwykle między zakończeniem aksonu jednej a dendrytem lub ciałem kolejnej komórki nerwowej. Gdy impuls nerwowy osiąga zakończenie neurytu, do szczeliny synaptycznej otwierają się malutkie pęcherzyki synaptyczne zawierające specjalną substancję chemiczną – mediator synaptyczny. Substancja ta dyfunduje przez szczelinę i pobudza białkowe receptory w błonie postsynaptycznej , wyzwalając w kolejnej komórce impuls nerwowy

Nerwo-nerwowe

Nerwo-mięśniowe

Nerwo-gruczołowe