MIĘDZYNARODOWE INTEGRACJE GOSPODARCZE
WYKŁADY
24.02.2011r.
MIĘDZYNARODOWA REGIONALNA INTEGRACJA GOSPODARCZA
1. Pojęcie międzynarodowej regionalnej integracji gospodarczej:
Dwa znaczenia w integracji w naukach ekonomicznych:
łączenie przedsiębiorstw w formie fuzji, koncernów, trustów i karteli
łączenie odrębnych gospodarek krajowych w rozległe regiony gospodarcze
Międzynarodowa regionalna Integracja gospodarcza - oznacza proces tworzenia się trwałych, strukturalnych powiązań między gospodarkami grupy państw, w wyniku którego powstaje nowy, jakościowy organizm ekonomiczny. Z definicji wynika, że międzynarodową integrację gospodarczą można rozumieć dwojako:
jako proces
jako stan rzeczy
2. Cele międzynarodowej integracji gospodarczych:
Integracja nie jest celem samym w sobie, lecz stanowi środek służący osiągnięciu celów, przede wszystkim politycznych, w mniejszym stopniu ekonomicznych. Są to cele:
Polityczne – bezpieczeństwo (wewnętrzne i zewnętrzne), Wprowadzenie i utrzymanie demokratycznych rządów
Ekonomiczne – zwiększenie dobrobytu
3. Podstawowe uwarunkowania międzynarodowej integracji gospodarczej:
Procesy integracji mają charakter powszechny ale nie wszędzie przebiegają z równym powodzeniem, ponieważ wymagają zaistnienia określonych warunków. Są to:
odpowiednia infrastruktura ekonomiczna w państwach zmierzających do integracji, w tym rozwinięta sieć usług transportowych i komunikacyjnych
potencjalna komplementarność gospodarek, tj. podatność struktur gospodarczych na dostosowania prowadzące do ukształtowania się wzajemnych specjalizacji
prointegracyjna polityka państw (polityka regionalizmu) stwarzająca odpowiednie ramy traktatowe i instytucjonalne dla integracji. Wyrazem takiej polityki jest zawieranie regionalnych umów handlowych, których treścią jest liberalizacja barier handlowych między państwami – sygnatariuszami
4. Płaszczyzny międzynarodowej integracji gospodarczej:
Międzynarodowa Integracja gospodarcza jest procesem zachodzącym na dwóch płaszczyznach:
na płaszczyźnie rynku
na płaszczyźnie polityki
Na płaszczyźnie rynku tzw. Integracja negatywna, polega na liberalizacji tych rynków tzn. na znoszeniu barier utrudniających swobodny przepływ dóbr, usług, kapitału. Otwarcie dostępu do rynków pozwala na zainicjonowanie procesu wzajemnego dostosowania się gospodarek.
Na płaszczyźnie polityki tzw. Integracja pozytywna, polega na koordynacji lub ujednolicenia polityki gospodarczej i pozagospodarczej w różnych dziedzinach, w celu upodobnienia warunków funkcjonowania tych dziedzin w poszczególnych państwach.
5. Instytucjonalne formy międzynarodowej integracji:
Integracja rynków oraz Integracja różnych obszarów polityki zachodzą w praktyce według pewnej sekwencji, wyrażającej się w następowaniem po sobie kolejnych etapów. Kolejność form integracji jest zwykle następująca:
strefa wolnego handlu
unia celna
wspólny rynek
unia gospodarcza
unia walutowa
unia gospodarcza i walutowa
unia gospodarcza i polityczna
Strefa wolnego handlu – polega na zniesieniu ceł i barier pozacelnych w handlu między państwami członkowskimi, przy zachowaniu niezależności tych państw w kształtowaniu ich polityki handlowej wobec państw trzecich.
Unia celna – polega na zniesieniu ceł i barier pozacelnych w handlu między państwami członkowskimi oraz na wprowadzeniu wspólnej zewnętrznej taryfy celnej wobec państw trzecich.
Wspólny rynek – oznacza swobodę przemieszczania się towarów, usług i czynników produkcji między państwami członkowskimi oraz ich wspólną zewnętrzną regulację tych państw, odnoszących się do obrotów towarami, usługami i czynnikami produkcji z państwami trzecimi.
Unia gospodarcza – oznacza wspólny rynek w ramach którego ma miejsce zaawansowania koordynacja lub ujednolicenie najważniejszych dziedzin polityki gospodarczej oraz ustawodawstwa gospodarczego.
Unia walutowa – oznacza powiązania walut państw członkowskich za pomocą ustanowienia sztywnych kursów walutowych lub wprowadzenie wspólnej waluty w tych państwach. Atrybutem unii walutowej jest wspólna lub wysoce skoordynowana polityka pieniężna oraz swobodne przepływy kapitału.
Unia gospodarcza i walutowa – łączy w sobie cechy charakterystyczne unii gospodarczej i unii walutowej. Rozwój obu form integracji może być równoległy, ze względu na bliskie powiązania polityki pieniężnej (wspólnej lub zharmonizowanej) lub makroekonomicznej (wspólnej lub zharmonizowanej).
Unia gospodarcza i polityczna – obejmuje wszystkie elementy unii gospodarczej i walutowej, a ponadto koordynuje lub unifikacje podstawowych dziedzin polityki wewnętrznej i zewnętrznej wraz z ustanowieniem organów ustawodawczych i wykonawczych o kompetencjach ponadpaństwowych.
03.03.2011r. / 10.03.2011r.
UNIA CELNA I STREFA WOLNEGO HANDLU.
1. Preferencje celne jako istota unii celnej i strefy wolnego handlu:
Preferencje - polegają na tym, że kraje należące do unii celnej lub strefy wolnego handlu znoszą cła w handlu wzajemnym, lecz utrzymują je w stosunku do krajów trzecich (tzw. cła zewnętrzne).
Cła zewnętrzne mogą być:
we wszystkich krajach członkowskich ujednolicone (przypadek unii celnej)
każdy kraj członkowski kształtuje je autonomicznie (przypadek strefy wolnego handlu)
W jaki sposób preferencje celne wpływają na handel międzynarodowy, międzynarodową alokację zasobów i na dobrobyt?
Teoria unii celnej sformułowana przez Jacoba Vinera – 1950:
Teoria unii celnej zakwestionowała tezę, że utworzenie unii celnej jest krokiem w kierunku wolnego handlu i w związku z tym, przyczynia się do wzrostu dobrobytu.
Teoria pokazała, że utworzenie unii celnej przynosi dwojakiego rodzaju efekty:
większą liberalizację handlu między państwami członkowskimi
relatywnie większy protekcjonizm skierowany na zewnątrz ugrupowania.
Tym samym, wpływ unii celnej na alokację zasobów i dobrobytu może być dodatni lub ujemny.
Teoria wyodrębnia dwa efekty działania preferencji handlowych:
kreację handlu (trade creation)
przesunięcie handlu (trade diversion)
Kreacja handlu – oznacza pojawienie się nowych strumieni handlu między krajami liberalizującymi wzajemne obroty handlowe. Nowe strumienie handlu są efektem zastąpienia droższej produkcji krajowej tańszym importem z kraju partnerskiego. Podstawą występowania kreacji handlu są różnice w kosztach produkcji między państwami członkowskimi unii celnej lub strefy wolnego handlu.
Kreacja handlu ma dwa aspekty:
aspekt produkcyjny, polega na bardziej efektywnym wykorzystywaniem zasobów (praca i kapitał będą przyciągane i zatrudniane tam gdzie efektywność produkcji jest wyższa).
aspekt konsumpcyjny, jest efektem zastąpienia droższego towaru krajowego, tańszym towarem pochodzącym z importu, z czym wiąże się wzrost dochodów realnych konsumentów w kraju importującym.
Przesunięcie handlu – oznacza zastąpienie importu pochodzącego od producentów z krajów trzecich, dostawami od mniej efektywnych producentów z kraju partnerskiego, których konkurencyjność cenowa wzrosła na skutek zniesienia wewnętrznych barier handlowych w obrębie unii celnej lub strefy wolnego handlu. Przesunięcie handlu jakkolwiek korzystne z punktu widzenia konsumentów w krajach partnerskich jest szkodliwe z punktu widzenia racjonalnej alokacji zasobów i dobrobytu.
3. Kreacja i przesunięcie handlu – podsumowanie:
Zarówno kreacja jak i przesunięcie handlu oznaczają wzrost obrotów handlowych na obszarze integrującym się. Efekty tego wzrostu handlu nie są jednak tożsame z punktu widzenia ekonomicznego.
W przypadku kreacji, wzrost handlu przynosi pozytywne efekty produkcyjne i konsumpcyjne, a tym samym przyczynia się do wzrostu dobrobytu. Natomiast w przypadku przesunięcia, wzrost wymiany między państwami członkowskimi wiąże się ze skutkami negatywnymi z punktu widzenia alokacji zasobów i dobrobytu.
W związku z tym za łączny efekt wzrostu dobrobytu ekonomicznego w wyniku stworzenia strefy wolnego handlu lub unii celnej, uważa się nadwyżkę kreacji handlu nad jego przesunięciem w odniesieniu do wszystkich towarów będących przedmiotem handlu.
4. Efekt terms of trade:
Efekt terms of trade - jest to dodatkowy skutek preferencyjny liberalizacji handlu międzynarodowego (poza teorią unii celnej). Polega on na zmianie relacji między cenami otrzymywanymi za eksport, a cenami płaconymi za import. Zmiana TOT oznacza redystrybucję dochodu: przyjmuje się, że wzrost (spadek) TOT danego kraju (lub ich grupy) zwiększa (obniża) ich dobrobyt.
Wpływ unii celnej na TOT uczestniczących krajów jest niejednoznaczny:
Z jednej strony, każde przesunięcie handlu oznacza pogorszenie TOT, ponieważ tańszy dostawca z kraju trzeciego zostaje zastąpiony droższym dostawcą z kraju partnerskiego, a więc ceny płacone za import rosną.
Z drugiej strony, ceny płacone za import z państw trzecich mogą się obniżyć, jeżeli – wskutek przesunięcia – spadnie popyt importowy unii celnej na towary pochodzące z reszty świata. Dyskryminowani kontrahenci z państw trzecich, dążąc do utrzymania swojej pozycji konkurencyjnej na rynkach państw członkowskich, będą skłonni do obniżenia cen towarów eksportowanych na te rynki. W rezultacie, pogarszają się TOT odnośnych państw reszty świata, ale tym samym poprawiają się TOT (i dobrobyt) krajów członkowskich unii celnej.
Przyczyna występowania specyficznego efektu strefy wolnego handlu są autonomiczne taryfy celne, stosowane przez państwa członkowskie strefy wolnego handlu. Wiąże się z tym konieczność przyjęcia i stosowania określonych kryteriów, za pomocą których towary będące przedmiotem handlu wewnątrz strefy byłyby kwalifikowane (lub nie) do preferencyjnego traktowania.
Bez takiej kwalifikacji towarów, niezależne taryfy celne państw członkowskich utraciłyby wszelki sens, ponieważ produkty z państw trzecich przedostawałaby się na obszar strefy przez granicę celną tego państwa, które w danym przypadku stosuje najniższe cło.
Jeżeli państwa członkowskie strefy wolnego handlu utrzymują indywidualne zewnętrzne taryfy celne, prawdopodobne jest, że towary z państw trzecich będą sprowadzane do strefy przez granicę celną państwa członkowskiego o relatywnie niskim cle.
Niepożądanym efektem tego stanu rzeczy będzie odchylenie handlu (trade deflection), polegające na sztucznym zwiększeniu wymiany handlowej najbardziej liberalnego kraju członkowskiego strefy, zarówno z innymi krajami członkowskimi, jak i z krajami spoza strefy. Czynnikiem warunkującym wystąpienie odchyleń w handlu są na tyle duże różnice w stawkach celnych między państwami członkowskimi, aby korzyści z tytułu obejścia relatywnie wysokich ceł przewyższały dodatkowe koszty transportu.
Przeciwdziałanie odchyleniom handlu polega na objęciu preferencyjnym handlem wewnątrz strefy tylko towary z niej pochodzących, a więc spełniających określone kryteria. Kryteria stosowane w celu ustalenia kraju pochodzenia towaru nazywane są zasadami pochodzenia. Każda strefa wolnego handlu posługuje się indywidualnie dobranym zestawem typowych reguł pochodzenia.
Podstawową zasadą jest zwalnianie z ceł przez państwa członkowskie strefy tylko tych towarów, które zostały wysłane z terytorium innego państwa członkowskiego i które posiadają świadectwo pochodzenia ze strefy.
Aby uzyskać takie świadectwo, towar musi sprostać jednemu z trzech typowych kryteriów:
kryterium całkowitego wyprodukowania spełniają je towary wyhodowane (płody rolne), wydobyte (surowce mineralne), a także całkowicie wyprodukowane na obszarze strefy z surowców
i materiałów pochodzących ze strefy.
kryterium procentowe za pochodzące ze strefy uznaje się towary, w których cenie mieści się co najmniej określony udział wartości dodanej w strefie
kryterium przetworzenia towary uznaje się za pochodzące ze strefy, jeżeli zostały tam poddane określonemu (kwalifikującemu) procesowi przetwórczemu. Współcześnie kryterium to występuje najczęściej jako kryterium kodu taryfowego.
Efekty restrukturyzacyjne - polegają na jakościowych zmianach w produkcji, podejmowanych przez podmioty gospodarcze dostosowujące się do nowej sytuacji rynkowej, powstałej wskutek liberalizacji handlu. Efekty te nie mieszczą się teorii unii celnej, ponieważ dotyczą wszelkiej liberalizacji handlu międzynarodowego, zarówno preferencyjnej, jak i niepreferencyjnej.
5. Schemat przebiegu procesów dostosowawczych spowodowanych liberalizacją handlu międzynarodowego:
Liberalizacja handlu
Wzrost konkurencji na rynku
Spadek cen i przeciętnej stopy zysku
Reakcja dostosowawcza producentów Brak reakcji producentów
Racjonalizacja produkcji – dążenie do Prawdopodobna eliminacja z rynku
obniżenia kosztów przeciętnych przez:
usprawnienia techniki produkcji
zmiany organizacji produkcji
zmiany struktury produkcji
poszerzanie skali produkcji
6. Jakościowe (restrukturyzacyjne) skutki liberalizacji handlu światowego:
Restrukturyzacja integrujących się gospodarek to nie tylko szansa na wzrost efektywności gospodarczej, ale również spore koszty dostosowawcze, indywidualne i społeczne. W praktyce koszty restrukturyzacji przerzucane są do pewnego stopnia na podatników i konsumentów.
7. Funkcje unii celnych w stosunkach międzynarodowych:
Unie celne związane z powstawaniem nowych państw:
Dotyczy to przypadków jednoczenia się odrębnych terytoriów w jedno państwo, w związku z czym niezbędna staje się unifikacja taryf celnych, tak aby granice obszaru celnego pokrywały się z granicami politycznymi nowego państwa.
Przykłady:
niemiecki Zollveren towarzyszący zjednoczeniu Niemiec
strefa wolnego handlu, a później unia celna powstała po zjednoczeniu Włoch
unia celna Konfederacji Kanadyjskiej
unia celna Australii
unia celna Południowej Afryki
Unie celne obejmujące duży i mały kraj, przy czym mały kraj stanowi enklawę na terytorium dużego:
Przykłady:
unia celna Włoch i San Marino
unia celna Francji i Monako
Unie celne związane z preferencjami kolonialnymi:
Polegającymi na uprzywilejowaniu handlu między metropolią a krajami zależnymi.
Unie celne tworzone w celu ułatwienia handlu:
Między państwami członkowskimi, zwłaszcza jeżeli państwa te planują pogłębioną integrację.
8. Unie celne i strefy wolnego handlu w systemie GATT/WTO:
Wielostronny system handlu międzynarodowego (WTO) zobowiązuję uczestniczące kraje do prowadzenia polityki handlowej według określonych zasad, z zasadą niedyskryminacji na czele.
Najważniejszym wyjątkiem od tej zasady są unie celne i strefy wolnego handlu, które są dyskryminacyjne w stosunku do państw trzecich.
Artykuł XXIV GATT zezwolił sygnatariuszom Układu na tworzeniu unii celnych i strefy wolego handlu pod trzema warunkami:
bariery handlowe stosowane przez państwa członkowskie w stosunku do państw trzecich nie powinny być wyższe niż przed utworzeniem unii celnej lub strefy wolego handlu
bariery handlowe powinny zostać wyeliminowane w odniesieniu do zasadniczo całego handlu między państwami członkowskimi
postanowienia umowne prowadzące do utworzenia unii celnej lub strefy wolnego handlu powinny zostać zrealizowane w rozsądnym okresie
Drugim wyjątkiem od zasady niedyskryminacji jest tzw. klauzula przyzwolenia dodana do treści GATT w roku 1979. Jest to skrótowe określenie klauzuli specjalnego i zróżnicowanego traktowania krajów rozwijających się. Klauzula ta zezwala krajom rozwijającym się na odstępstwa od KNU i innych reguł GATT, a zwłaszcza w szczególności na zawieranie preferencyjnych porozumień handlowych bez konieczności przestrzegania wszystkich warunków art. XXIV GATT.
17.03.2011r.
REGIONALNA INTEGRACJA GOPODARCZA W EUROPIE.
1. Teoretyczne koncepcje integracji europejskiej – federalizm:
Główne cechy federalizmu:
utworzenie przez grupę państw „europejskiego państwa federalnego” jako punkt wyjścia do dalszej integracji tej grupy (pierwszeństwo integracji politycznej przed ekonomiczną)
utworzenie wspólnych ponadnarodowych instytucji (przede wszystkim rządu i parlamentu federalnego)
zachowanie równowagi między instytucjami ponadnarodowymi, narodowymi i lokalnymi – zgodnie z zasadą subsydiarności
Zasada subsydiarności – jest ogólną zasadą integracji europejskiej, w której występują różne szczeble zarządzania (lokalny, regionalny, narodowy, ponadnarodowy). Zgodnie z zasadą subsydiarności, działania na szczeblu ponadnarodowym podejmowane są tylko wtedy i tylko w takim zakresie w jakim nie mogą być odpowiednio wykonane na szczeblu narodowym czy lokalny.
2. Teoretyczne koncepcje integracji europejskiej – konfederalizm:
Główne cechy konfederalizmu:
międzynarodowa współpraca niezależnych państw, która nie wychodzi poza status „związku państw” lub „konfederacja”
państwa współpracujące zachowują na szczeblu narodowym, pełnię swoich suwerennych uprawnień – nie powstają instytucję typu ponadnarodowego
współpraca polityczna ma doprowadzić do integracji ekonomicznej (pierwszeństwo integracji politycznej przed gospodarczą)
3. Teoretyczne koncepcje integracji europejskiej – funkcjonalizm:
Główne cechy funkcjonalizmu:
zainicjonowanie procesu integracji od podjęcia współpracy gospodarczej między państwami (pierwszeństwo integracji gospodarczej przed polityczną)
przestrzeganie integracji międzynarodowej jako procesu „rozlewania się”. Zapoczątkowanie współpracy w jednej wybranej dziedzinie gospodarczej stworzonej z uwagi na wzajemne funkcjonowanie zależności między sektorami gospodarki a potrzebę współpracy w innych dziedzinach
proces integracji obejmie w końcu strefę organizacji i zarządzania gospodarką z czym będzie się wiązało stopniowe przekazywanie funkcji państw narodowych na rzecz instytucji ponadnarodowych
4. Teoretyczne koncepcje integracji europejskiej – neofunkcjonalizm:
Główne cechy neofunkcjonalizmu:
nierozdzielność ekonomicznych i politycznych aspektów integracji
przestrzeganie integracji jako procesu rozszerzania się współpracy na coraz to nowe strefy (spill – over)
potrzeba tworzenia instytucjonalnych ram współpracy (o charakterze ponadnarodowym) – struktury ponadnarodowe mają odegrać kluczową rolę inicjującą i ułatwiającą proces integracji
24.03.2011r.
GENEZA INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ.
1. Okoliczności sprzyjające:
Sprzyjający klimat społeczny w okresie tuż po zakończeniu II wojny światowej – otwartość społeczeństw zachodnioeuropejskich na inicjatywy sprzyjające współpracy międzynarodowej i odsuwające zagrożenie konfliktem zbrojnym i komunizmem. Elementy tego klimatu społecznego (wg Weidenfelda):
pragnienie nowej tożsamości – po błędach nacjonalizmu
pragnienie bezpieczeństwa i pokoju
pragnienie wolności i swobody przemieszczania się
nadzieja na dobrobyt ekonomiczny
Nierównowaga płatnicza w Europie i związana z tym polityka USA:
ogromny deficyt płatniczy państw zachodnioeuropejskich, przede wszystkim dolarowy, spowodowany jednostronną zależnością gospodarek europejskich od importu z USA
amerykańska propozycja dostarczenia pomocy finansowej (Plan Marshalla) dla programu odbudowy, który miał być wspólnie wypracowany przez państwa europejskie
pozytywna odpowiedź państw zachodnioeuropejskich na Plan Marshalla – ustanowienie Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej (Organisation for European Economic Cooperation – OEEC obecnie OECD, nazwa została zmieniona w momencie dołączenia USA i Kanady) jako koordynatora programu pomocy dla kilkunastu państw i łącznego partnera USA przy realizacji Planu Marshalla.
Problem bezpieczeństwa w Europie, polegający na dążeniu państw europejskich, zwłaszcza Francji, do skutecznego zabezpieczenia się przed ewentualnym nawrotem ekspansjonizmu niemieckiego. W tym kontekście wyróżniamy dwie opcje polityki francuskiej:
opcja początkowa – polityka ścisłego ograniczenia odbudowy niemieckiego przemysłu o kontrolowania kluczowych zasobów Niemiec (przede wszystkim zagłębi węglowych w regionie Ruhry i w kraju Saary). Opcja odrzucona przez Wielką Brytanię i USA oraz kontestowana przez Włochy i państwa Beneluksu
opcja zwycięska – polityka zbliżenia francusko – niemieckiego.
2. Inicjatywy polityczne:
Projekt ponadnarodowego ugrupowania w sektorze węgla i stali, nakreślony na przełomie lat 1949/1950. Autor: Jean Monnet. Istota projektu – ulokowanie całej francusko – niemieckiej rodukcji węgla i stali pod zarządem wspólnej instytucji (zwanej Wysoką Władzą), co miało zagwarantować, że jakakolwiek wojna między Niemcami a Francją stanie się materialnie niemożliwa.
Prezentacja projektu (nazwanego później Planem Schumana) przez francuskiego ministra spraw zagranicznych, Roberta Schumana w piątą rocznicę zakończenia II wojny światowej – 9 maja 1950r.
Podpisanie w 1951r. w Paryżu (na 50 lat) Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS). Sygnatariusze: Niemcy, Francja, Włochy, Belgia, Holandia i Luksemburg. Zainicjowanie budowy pierwszych wspólnych instytucji oraz wspólnej polityki i wspólnego rynku w odniesieniu do dwóch gałęzi przemysłu.
Uzgodnienie na forum EWWiS (spotkanie w Messynie w 1955r.) kolejnego przedsięwzięcia, znacząco rozszerzającego zakres integracji. Powołanie w tym celu komitetu, któremu przewodniczył Paul-Henri Spaak, belgijski minister spraw zagranicznych (tzw. komitet Spaaka).
Podpisanie w 1957 roku w Rzymie dwóch traktatów (tzw. rzymskich)
traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą
traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Atomowej (Euratom).
Wymienione trzy organizacje (EWWiS, EWG, Euratom) – to Wspólnoty Europejskie. EWG stała się główną wspólnotą o charakterze gospodarczym, EWWiS i Euratom – wyspecjalizowanymi organizacjami pomocniczymi.
Wspólnoty Europejskie stały się zalążkiem dzisiejszej Unii Europejskiej.
3. Drugi nurt integracji – EFTA:
EFTA (European Free Trade Association) – Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu jest najstarszą wielostronną strefą wolnego handlu, utworzoną w 1960r. na mocy Konwencji Sztokholmskiej. Przewiduje ona pełną swobodę przepływu towarów między państwami członkowskimi, ale z wyłączeniem towarów rolniczych.
Sygnatariuszami konwencji (przewidującej utworzenie strefy wolnego handlu) było pierwotnie 7 państw: Wielka Brytania, Dania, Szwecja, Norwegia, Szwajcaria, Austria i Portugalia, które wówczas, z przyczyn głównie politycznych, nie przystąpiły do Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (pomyślanej jako unia celna, z perspektywą utworzenia wspólnego rynku).
Wskutek utworzenia EFTA, w Europie Zachodniej zaczęły funkcjonować dwa bloki handlowe, realizujące odmienne modele integracji. Ich wzajemne relacje można podzielić na dwie fazy:
faza wzajemnego konkurowania (lata ’60 XXw.)
faza zacieśniania wzajemnych powiązań instytucjonalnych (od lat ’70 XXw. do dziś).
Skład członkowski EFTA podlegał licznym zmianom. Od 1995r. EFTA składa się z 4 państw: Szwajcarii, Liechtensteinu, Norwegii i Islandii.
31.03.2011r.
EWOLUCJA INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ. UE JAKO PONADNARODOWE UGRUPOWANIE INTEGRACYJNE.
Ewolucja ta polega na:
pogłębianiu integracji
poszerzaniu jej zakresu przedmiotowego
poszerzeniu jej zakresu terytorialnego
1. Ewolucja integracji europejskiej – od EWWiS do JAE:
| Rok | Podstawa traktatowa (ważna od) | Zakres przedmiotowy integracji | Głębokość integracji | Skład członkowski |
|---|---|---|---|---|
| 1951 | Traktat (paryski) ustanawiający EWWiS (1952) | Przemysł węglowy i stalowy | Budowa wspólnego rynku | Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN, Włochy (6) |
| 1957 | Traktaty (rzymskie) ustanawiające EWG i Euratom (1958) | Cała gospodarka | Budowa unii celnej i wspólnego rynku | Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN, Włochy (6) |
| 1968 | Unia celna | Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN, Włochy (6) | ||
| 1973 | Traktaty akcesyjne | +Dania, Irlandia, Wielka Brytania (9) | ||
| 1981 | Traktaty akcesyjne | + Grecja (10) | ||
| 1986 | Traktaty akcesyjne | +Hiszpania, Portugalia (12) | ||
| 1986 | JAE (1987) | Budowa jednolitego rynku wewnętrznego | +Hiszpania, Portugalia (12) | |
| 1992 | Traktat (z Maastrich) o Unii Europejskiej (1993) | Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa + sprawy wewnętrzne i wymiar sprawiedliwości | Budowa unii gospodarczej i walutowej | |
| 1993 | Jednolity rynek wewnętrzny | |||
| 1995 | Traktat akcesyjny | + Austria, Finlandia, Szwecja (15) | ||
| 1997 | Traktat Amsterdamski (1999) | |||
| 1999 | Unia gospodarcza i walutowa | |||
| 2001 | Traktat Nicejski (2003) | |||
| 2004 | Traktat akcesyjny | +Polska, Czechy, Słowacja, Węgry, Słowenia, Litwa, Łotwa, Estonia, Malta, Cypr (25) | ||
| 2007 | Traktat akcesyjny | + Bułgaria i Rumuna (27) | ||
| 2007 | Traktat z Lizbony (2009) |
od traktatu z Masstrich nie było już EWG była już Wspólnota Europejska.
Traktaty akcesyjne – traktaty o przystąpieniu poszczególnych państw do danej organizacji.
JAE – dokument europejski o randze traktatu. Państwa zobowiązały się do utworzenia jednolitego rynku wewnętrznego, czyli wspólnego rynku. Nie tylko zobowiązały się, ale także ustaliły termin do jakiego ma się to dokonać na 1992r.
2. Najważniejsze zmiany wprowadzone przez Traktat z Lizbony:
nadanie UE osobowości prawnej (Unia zastępuje Wspólnotę Europejską, a TWE zmienia nazwę na Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,
rozszerzenie zakresu spraw, w których decyzję zapadają większością głosów,
wzmocniona rola Parlamentu Europejskiego,
wprowadzenie przewodniczącego Rady Europejskiej wybieranego przez szefów państw i rządów na 2,5 roku (w miejsce dotychczasowej rotacji przewodniczących co pół roku),
wprowadzenie wspólnego przedstawiciela państw członkowskich UE do spraw zagranicznych.
3. Unia Europejska jako ponadnarodowe ugrupowanie integracyjne: prawo UE:
Prawo UE ma charakter ponadnarodowy; tzn. ma ono pierwszeństwo przed prawem narodowym państw członkowskich.
Można je podzielić na prawo pierwotne i wtórne.
Aktami prawa pierwotnego są traktaty:
Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej i Traktat o Unii Europejskiej, stanowiące podstawę Unii
Traktat ustanawiający Euratom
Traktaty nowelizujące: amsterdamski i nicejski
Traktat reformujący: lizboński
Traktaty akcesyjne
Akty prawa wtórnego:
rozporządzenia – wydawane przez organy UE, obowiązujące bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich.
dyrektywy – wydawane przez organy UE, obowiązujące po przeniesieniu ich do narodowych systemów prawnych państw członkowskich.
decyzje – wydawane przez organy UE zindywidualizowane akt prawne, dotyczące konkretnych przypadków.
4. Organy UE:
Unia Europejska posiada organy o charakterze prawodawczym, kontrolnym, wykonawczym i sądowniczym.
Organy prawodawcze: Parlament Europejski, Rada UE
Organ polityczny: Rada Europejska
Organy kontrolne: Parlament Europejski (kontrola polityczna); Trybunał Obrachunkowy (kontrola finansowa)
Główny organ wykonawczy: Komisja Europejska
Organ sądowniczy: Trybunał Sprawiedliwości UE
5. Budżet UE:
Budżet to zestawienie przewidywanych na dany rok dochodów i wydatków. Jest to akt prawny, na podstawie którego możliwe jest finansowanie działań uzgodnionych w traktatach. Wielkość budżetu jest limitowana na mocy umowy między państwami członkowskimi i Parlamentem Europejskim. Źródłem dochodów budżetu są zasoby własne, pochodzące z wpłat państw członkowskich.
6. Symbole UE:
flaga przestawiająca krąg 12 złotych gwiazd na niebieskim tle
hymn pochodzący z „Ody do radości” z IX symfonii Beethovena
dewiza „Zjednoczona w różnorodności”
ero jako waluta UE
Dzień Europy obchodzimy 9 maja
Nie wszystkie państwa członkowskie zaakceptowały formalnie te symbole, przyjmując deklarację nr 52 w sprawie symboli UE.
07.04.2011r.
REGIONALNA INTERGACJA GOSPODARCZA W EUROPIE. TEORETYCZNE ASPEKTY WSPÓLNEGO RYNKU.
1. Teoretyczne aspekty wspólnego rynku:
Jeżeli między krajami partnerskimi zostaną usunięte przeszkody w swobodnym przepływie nie tylko dóbr i usług, ale i czynników produkcji, integracja między tymi krajami osiąga etap wspólnego rynku. Teoretyczna interpretacja wspólnego rynku obejmuje:
efekty referencyjnego handlu (znane z teorii unii celnej)
efekty migracji czynników produkcji
współzależności między rynkami dóbr i czynników produkcji
2. Teoretyczne efekty międzynarodowego przepływu czynnika produkcji:
Wyrównanie się wynagrodzenia (ceny) czynnika produkcji między krajem, z którego kapitał odpływa, a krajem, do którego napływa.
Zmiana zasobu czynnika produkcji podlegającego migracji, w krajach uczestniczących w migracji.
Zmiana wielkości produkcji w uczestniczących krajach.
Zmiana dochodu narodowego uczestniczących krajów.
Redystrybucja dochodów między kapitałem pracą w uczestniczących krajach
Korzyść dobrobytowa netto, przy różnym jej podziale między uczestniczące kraje, przy założeniu, że migracja kapitału wiązała się z jego lepszą alokacją.
3. Teoretyczne współzależności między rynkami dóbr i czynników produkcji:
Jak swobodna wymiana towarowa wpływa na międzynarodową migrację czynników produkcji, i odwrotnie – jak swobodna migracja czynników produkcji wpływa na międzynarodowe obroty handlowe? Między przepływem towarów a przepływem czynników produkcji może występować zależność:
substytucyjna
komplementarna
Zależność substytucyjna:
Zależność o charakterze substytucyjnym wynika z teorii neoklasycznej (Heckschera – Ohlina). Polega ona na tym, że handel międzynarodowe może zastępować międzynarodowe przepływy czynników produkcji i odwrotnie.
Wariant 1. Przepływ towarów prowadzi do zmniejszenia różnic w cenach czynników produkcji, a więc osłabia bodźce do międzynarodowego przepływu tych czynników.
Wariant 2. Przepływ czynników produkcji wyrównuje ich ceny, co z kolei zmniejsza różnice cen między towarami i sprawia, że przepływ towarów przez granice słabnie.
Zależność komplementarna:
Zależność komplementarna może również wystąpić w dwóch wariantach.
Wariant 1. Przemieszczanie się czynników produkcji prowadzi do międzynarodowego handlu towarami. Np.:
Zagraniczne inwestycje kapitałowe, polegające na podjęciu produkcji za granicą mogą wywołać przepływy towarowe typu import zaopatrzeniowy dla inwestycji lub eksport produktów wytwarzanych wskutek inwestycji.
W przypadku migracji pracy, może pojawić się w kraju docelowym nowy popyt na import, zgłaszany przez migrujących pracowników, którzy będą poszukiwali dóbr, do których przyzwyczaili się w kraju macierzystym.
Wariant 2. Handel międzynarodowe prowadzi do przemieszczania się czynników produkcji. Przykład:
Jeżeli dany kraj (np. Francja) specjalizuje się w określonej produkcji (np. kinematograficznej), w zakresie której występują korzyści skali, to wzrost eksportu tej gałęzi produkcji może podnieść cenę czynnika produkcji, który dysponuje specyficznymi kwalifikacjami, potrzebnymi do tej produkcji (np. określone klasy specjaliści). Jeżeli wcześniej ceny czynników produkcji między krajami były podobne, to zwiększający się handel międzynarodowy (rosnący eksport filmów z Francji) może doprowadzić do powstania znaczących różnic w cenach czynnika produkcji (np. różnic w płacach specjalistów z branży filmowej), które z kolei spowodują międzynarodowe przemieszczanie się tych specjalistów.
05.05.2011r.
GENEZA JDNOLITEGO RYNKU.
1957 - Podpisanie Traktatu ustanawiającego EWG, przewidującego budowę unii celnej a następnej „wspólnego rynku” na obszarze państw członkowskich.
1968 - powstaje unia celna na obszarze EWG – państwa członkowskie wyeliminowały wszystkie cła i kwoty ilościowe w handlu wzajemnym, jednak nadal w handlu pomiędzy odrębnymi rynkami, z których każdy ma swoje procedury administracyjne i wymogi dotyczące danego towaru.
1984 - Wisse Dekker (ówczesny prezes koncernu Phillips)
1985 - Komisja Europejska publikuje obszerny projekt połączenia odrębnych rynków narodowych w jednolity rynek europejski (Biała Księga Komisji ds. realizacji rynku wewnętrznego)
1986 - Państwa członkowskie podpisują umowę w formie „Jednolitego Aktu Europejskiego”, w której zobowiązują się do realizacji projektu z Białej Księgi w terminie do końca 1992 roku. JAE wprowadza kwalifikowaną większością głosów (zamiast jednomyślnie) w sprawach dotyczących jednolitego rynku.
1993 - Jednolity rynek staje się rzeczywistością.
SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARÓW.
Budowa jednolitego rynku wiązała się z procesem usuwania trzech typów barier w handlu towarami między państwami członkowskimi.
bariery fizyczna – polegają na istnieniu kontroli granicznej oraz zróżnicowaniu dokumentów wymaganych przy przekraczaniu przez towar granic między państwami członkowskim.
bariery techniczne – polegają na zróżnicowaniu między poszczególnymi państwami norm i przepisów technicznych dotyczących jakości produktów, ich bezpieczeństwa, składu i znakowania.
bariery fiskalne – zróżnicowanie między poszczególnymi państwami wysokości, struktury i sposobu poboru podatków pośrednich (VAT i akcyza), w skutek, czego system podatkowy nie jest neutralny względem handlu międzynarodowego.
Likwidacja barier fizycznych:
1998 – wprowadzenie jednolitego dokumentu administracyjnego (SAD), który zastąpił ok. 70 różnych dokumentów celnych i przewozowych funkcjonujących wcześniej w handlu między państwami członkowskimi.
1993 – zlikwidowanie granic celnych między państwami członkowskimi, w związku, z czym ich wzajemny handel nie jest już handel zagraniczny.
Likwidacja barier technicznych:
przez harmonizacja techniczna – polega na ujednoliceniu na szczeblu wspólnotowym odnoszących się do poszczególnych produktów, zwłaszcza tych, których konsumpcja wiąże się z relatywnie wysokim rynkiem. Normy określone są w dyrektywach wydawanych przez Radę i przenoszonych do systemów prawnych państw członkowskich.
przez stosowanie zasady wzajemnego uznania narodowych przepisów i norm:
dyrektywy tzw. starego podejścia (wydawane przed rokiem 1985) – szczegółowe, uchwalone przez Radę w trybie jednomyślnym
dyrektywy tzw. nowego podejścia (po roku 1985) – zawierają tylko ogólne, zasadnicze wymogi (dotyczące ochrony zdrowia, bezpieczeństwa, ochrony środowiska naturalnego i konsumenta), uchwalenie kwalifikowaną większością głosów.
Niezależne instytucje normalizacyjne wciąć istnieją, funkcjonują i wydają normy, ale nie ma obowiązku ich stosowania.
Jeśli produkt jest zgodny z normami europejskimi, można mu nadać znak: CE.
To producent /importer stwierdza zgodność – obdarowany jest dużym zaufaniem.
Zasada wzajemnego uznawania narodowych przepisów:
Wynika z Orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości. Dotyczy produktów, które nie podlegają dyrektywom harmonizacyjnym na szczeblu UE.
Zgodnie z tą zasadą państwo członkowskie nie może zakazać sprzedaży na swoim terytorium produktów, które zostały wprowadzone legalnie do obrotu w innym państwie członkowskim, nawet, jeśli te produkty zostały wytworzone zgodnie z przepisami technicznymi innymi niż te, które dotyczą produktów krajowych.
Jedyne wyjątki od zasady: ograniczenia uzasadnione względami określonymi w art. 36 TofUE i zastosowane proporcjonalnie do wyznaczonego celu. Uzasadnione względami:
moralności publicznej
porządku publicznego
bezpieczeństwa publicznego
ochrony zdrowia i życia ludzi
ochrony roślin
ochrony narodowych dóbr kultury
ochrony własności przemysłowej i handlowej
Likwidacja barier fiskalnych:
W obrębie rynku wewnętrznego podatki pośrednie (od obrotu) tj. VAT i akcyza, powinny być jednolite lub zharmonizowane, po to, aby system podatkowy był neutralny w swoim oddziaływaniu na handel. Podatek nie może dyskryminować towarów importowych.
Zakres harmonizacji podatku VAT w UE:
we wszystkich państwach członkowskich obowiązuje podatek od wartości dodanej VAT – w miejsce różnych podatków obrotowych
podstawa naliczania VAT jest ujednolicona
obowiązuje zasada, że towary przeznaczone na eksport są zwolnione z podatku państwa eksportera, a obciążone podatkiem w państwie importera (zwrot VAT przy eksporcie)
jednolite są minimalne stawki VAT w państwach członkowskich (minimalna podstawa – 15%, minimalnie obniżona – 5%)
Zakresy harmonizacji podatków akcyzowych w UE:
Akcyza dotyczy trzech grup towarów:
olejów mineralnych
alkoholi
wyrobów tytoniowych
Państwa członkowskie mogą stosować akcyzę także w odniesieniu do innych towarów (np. samochody).
Akcyzę wpłaca się do budżetu państwa członkowskiego będącego siedzibą konsumenta według stawek obowiązujących w tym państwie.
Poziom minimalnych stawek akcyzy jest w państwach członkowskich ujednolicony
SWOBODA ŚWIADCZENIA USŁUG.
Swoboda obrotu usługowego w skali międzynarodowej odnosi się do czterech sposób świadczenia usług wyodrębnionych przez WTO:
transgraniczne świadczenie usług. Usługodawca i usługobiorca rezydują w różnych krajach, a odległość nie ma znaczenia dla świadczenia usługi
konsumpcja usług za granicą
przemierzenie się osób fizycznych za granicą w celu wykonania usługi np. na polski hydraulik we Francji
obecność handlowa firmy usługowej na terenie innego kraju, w którym będzie świadczona usługa
Traktatowy zakaz ograniczania swobodnego świadczenia usług na terenie Unii Europejskiej długo nie mógł doczekać się realizacji. Złożyło się na to kilka przyczyn:
poziom rozwoju sektora usługowego oraz znaczenie tego sektora w gospodarce były w przeszłości zdecydowanie niższe niż obecnie
działalność usługowa jest integralnie związana z przepływem osób i kapitału, a zatem najpierw trzeba było zliberalizować te właśnie przepływy.
bariery w handlu usługami są trudniej identyfikowalne niż bariery w obrotach towarowych, ponieważ nie mają charakteru przeszkód granicznych, lecz wynikają ze zróżnicowania wewnętrznych, narodowych przepisów, dotyczących samych usług i świadczących je podmiotów.
Wprowadzenie swobody świadczenia usług na rynku europejskim:
Sposoby wprowadzania swobody świadczenia usług na obszarze Unii Europejskiej:
przez harmonizację krajowych przepisów dotyczących rynków usługowych
przez stosowanie zasady kraju pochodzenia.
Harmonizacja polega na ujednolicaniu standardów świadczenia usług oraz odnośnych przepisów prawnych i administracyjnych państw członkowskich. Ujednolicone przepisy zawarte SA w dyrektywach.
Zasada kraju pochodzenia nakłada na państwo, w którym ma być świadczona usługa, obowiązek umożliwienia swobodnego jej świadczenia przez dostawców z innych państw członkowskich.
Ustawowe wprowadzenie obowiązku przestrzegania zasady kraju pochodzenia Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z roku 2006. Wprowadza ona ogólne przepisy ułatwiające korzystanie ze swobody przedsiębiorczości oraz swobodnego przepływu usług, przy zapewnieniu wysokiego poziomu jakości usług. (Termin wdrożenia Dyrektywy do prawa narodowego państw członkowskich: do końca roku 2009). W przypadku usług, w których świadczenie wymaga rozległej infrastruktury, np. drogowej, kolejowej, łączności, sieci elektrycznej czy gazociągowej, problem polega na oddzielaniu świadczenia usług od utrzymywania niezbędnej infrastruktury. Inny podmiot może posiadać infrastrukturę, a inny świadczyć usługi w oparciu o tę infrastrukturę. W stosunkach między właścicielami infrastruktury a usługodawcami obowiązuje zasada dostępu stron trzecich (third party Access – TPA). Zgodnie z tą zasadą, wszystkie podmioty (krajowe i zagraniczne) świadczące usługi powinny mieć zagwarantowane jednolite warunki korzystania z istniejącej infrastruktury, a konsumenci powinni mieć prawo do wyboru dostawcy usługi, niezależnie od tego, kto jest właścicielem odnogi sieci infrastruktury, docierającej do konsumenta.
SWOBODA PRZEPŁYWU KAPITAŁU.
Swoboda przepływu kapitału polega na jednostronnym przeniesieniu wartości majątkowych do innego państwa, a jej celem jest umożliwienie realizacji (za pomocą różnego rodzaju instrumentów finansowych) samoistnej komercyjnej inwestycji w innym państwie i ewentualne korzystanie z jej efektów.
Swoboda przepływu płatności nie ma charakteru samoistnego, lecz jest wtórna w stosunku do pozostałych podstawowych swobód wspólnego rynku. Wiąże się z zapłatą za nabyte towary lub wyświadczone usługi, a także z przekazywaniem wynagrodzenia za pracę lub oszczędności po zakończeniu zatrudnienia w danym państwie członkowskim.
1. Akty prawne wprowadzające swobodę przepływu kapitału:
Traktat założycielski – w pierwotnej wersji (Traktat ustanawiający EWG) przewidziane stopniowe zniesienie przeszkód odnoszących się do przepływu kapitału, ale tylko „… w zakresie niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania wspólnego rynku”.
Dyrektywa Rady z 1988r. – postanowienie wprowadzenia pełnej swobody przepływu kapitału (w związku z budową rynku wewnętrznego i perspektywą unii gospodarczej i walutowej)
Traktat z Maastricht (zapis przeniesiony do Traktatu o funkcjonowaniu UE art. 63): zakaz wszelkiego ograniczania przepływu kapitału i płatności między państwami członkowskimi oraz między państwami członkowskimi a państwami trzecimi.
2. Zróżnicowane podatki (bezpośrednie) od dochodów z kapitału jako potencjalne źródło zakłóceń na wspólnym rynku kapitału:
podatek od dochodów przedsiębiorstw (CIT). Komisja proponuje harmonizację podstawy opodatkowania CIT, tj. przyjęcie wspólnych zasad obliczania tej podstawy.
podatek od dochodów z lokat finansowych. Obowiązuje dyrektywa z roku 2003 (stosowana od 2005), odnosząca się do kwestii unikania opodatkowania. Dyrektywa dotyczy dochodów z lokat finansowych wypłacanych w państwie członkowskim indywidualnym rezydentom z innych państw członkowskich.
opodatkowanie dochodów z loka finansowych, tzn. dochodów z depozytów bankowych, obligacji czy bonów skarbowych. W tym zakresie między państwami członkowskimi również utrzymują się znaczne różnice, dotyczące dwóch spraw:
samego pobierania podatku i wysokości stawek podatkowych
obowiązku informowania władz podatkowych.
05.05.2011r.
SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB NA RYNKU EUROPEJSKIM.
Podstawa traktatowa:
Art. 45 Traktatu o funkcjonowaniu UE gwarantuje swobodny przepływ pracowników na obszarze Unii Europejskiej. Swobodny przepływ oznacza zniesienie wobec obywateli UE wszelkiej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową, w zakresie zatrudnienia, wynagrodzenia i innych warunków pracy.
Swoboda przepływu pracowników jest częścią bardziej ogólnego prawa do swobodnego przepływu osób. Prawo to umożliwia obywatelom UE przenoszenie się do innego państwa członkowskiego w celu zamieszkania tam po zakończeniu aktywności zawodowej, w celu podjęcia nauki lub w celu zamieszkania bez angażowania się w działalność gospodarczą.
1. Bariery utrudniające międzynarodowy przepływ pracowników:
bariery fizyczne w postaci kontroli granicznych między państwami (odnoszą się do wszelkiego przepływu osób)
bariery wynikające z braku harmonizacji między państwami różnych aspektów prawa (odnoszą się głównie do przepływu pracowników). Zaliczamy tu:
dyskryminowanie pracowników ze względu na obywatelstwo
brak uzgodnień międzynarodowych dotyczących zabezpieczenia społecznego pracowników
brak uzgodnień międzynarodowych dotyczących uznawania kwalifikacji zawodowych pracowników.
Znoszenie barier fizycznych (obszar Schengen):
Podstawa traktatowa:
Porozumienie z Schengen, podpisane w 1985r. przez pięć państw członkowskich (Belgia, Holandia, Luksemburg, Francja, Niemcy). Uzupełnione w 1990r. przez tzw. Porozumienie wykonawcze (Schengen II) weszło w życiGłóe w 1995r.
Główne postanowienia:
zniesienie kontroli osobowej (paszportowej) na wewnętrznych granicach państw sygnatariuszy
wprowadzenie ściślejszej kontroli, według jednolitych zasad, na zewnętrznych granicach obszaru Schengen.
wspólna polityka wizowa
wspólna polityka azylowa
utworzenie tzw. Schengeńskiego Systemu informacyjnego (SIS).
Państwa tworzące obszar Schengen (wg stanu na koniec 2009r.)
państwa członkowskie UE, z wyjątkiem Wielkiej Brytanii i Irlandii (które nie podpisał porozumienia) oraz Cypru, Bułgarii, Rumunii (które wprowadzą postanowienia Schengen w późniejszym terminie).
Norwegia, Islandia, Szwajcaria
Znoszenie barier wynikających z braku harmonizacji przepisów prawnych:
Zagwarantowana jest niedyskryminacja pracowników z państw członkowskich, ze względu na obywatelstwo – w dziedzinie zatrudnienia, płac oraz innych warunków w pracy (art. 45 Traktatu o funkcjonowaniu UE).
Koordynowane są systemy zabezpieczeń społecznych, obowiązujące w poszczególnych państwach członkowskich. Chodzi o to, aby migrujący pracownicy nabywali i utrzymywali prawo do różnego rodzaju świadczeń (np. emerytur, zasiłków macierzyńskich). Koordynacja polega na przestrzeganiu przez państwa członkowskie pewnych wspólnych reguł. Wprowadzono system wzajemnego uznawania kwalifikacji zawodowych.
Obowiązują trzy systemy wzajemnego uznawania kwalifikacji zawodowych:
System automatycznego uznawania kwalifikacji w tzw. zawodach sektorowych. Są to zawody uregulowane przez tzw. dyrektywy sektorowe: lekarz, lekarz dentysta, pielęgniarka, położna, farmaceuta, lekarz weterynarii, architekt. Dyrektywy określają zasady kształcenia i wykonywania zawodu – stanowią podstawę harmonizacji odpowiednich standardów krajowych.
System półautomatycznego uznawania kwalifikacji zawodowych w tzw. zawodach regulowanych. Są to zawody, których wykonywanie jest uzależnione od spełnienia wymagań kwalifikacyjnych i warunków określonych w specjalnych przepisach. W tym przypadku państwa członkowskie zachowują prawo do oceny uzyskanych za granicą kwalifikacji z punktu widzenia miejscowych przepisów. [W zasadzie się uznaje, ale czasami zdarza się, iż ktoś musi odbyć np. tzw. staż adaptacyjny.]
System uznawania kwalifikacji zawodowych do prowadzenia działalności gospodarczej. Przy założeniu, że dana osoba nabywa umiejętności w określonej działalności gospodarczej w trakcie jej wykonywania, od kandydatów wymaga się odpowiedniego doświadczenia zawodowego. System dotyczy wymienionych w ustawie rodzajów działalności
12.05.2011r.
UNIA GOSPODARCZA I WALUTOWA.
Unia gospodarcza i walutowa – jest zaawansowanym etapem integracji gospodarczej, polegającym na:
nieodwołalnym wzajemnym usztywnieniu kursów walut uczestniczących państw lub rezygnacji przez te państwa z emisji i stosowania własnej waluty na rzecz wspólnej waluty
rezygnacja z prowadzenia autonomicznej polityki pieniężnej przez każde z uczestniczących państw na rzecz prowadzenia wspólnej polityki pieniężnej
prowadzeniu skoordynowanej lub ujednoliconej polityki gospodarczej na wspólnym rynku uczestniczących państw
1. Podstawy teoretyczne unii gospodarczej i walutowej: teoria optymalnego obszaru walutowego:
Zagadnienie z teorią optymalnego obszaru walutowego, przyłączenie się danego kraju do unii walutowej jest dla niego korzystne (lub co najmniej bezpieczne), jeśli są spełnione określone warunki (kryteria).
Warunki te dotyczą istnienia mechanizmów pozwalających na samoczynne likwidowanie stanów nierównowagi w gospodarce – bez użycia kursu walutowego.
Podstawowe warunki wg Mundella:
elastyczność cen i płac
mobilność czynników produkcji, przede wszystkim pracy.
Warunki dodane przez następców Mundella:
otwartość gospodarki mierzona udziałem handlu zagranicznego w PKB (jeżeli jest znaczący, to gospodarka jest otwarta)
różnorodność produkcji eksportowej
wysoki stopień integracji rynków towarowych
konwergencja (spójność) gospodarek (żeby nie różniły się drastycznie, podobieństwo wskaźników gospodarczych, regiony nędzy nie powinny graniczyć z regionami bogatymi)
podobieństwo celów i instrumentów polityki gospodarczej (zwłaszcza pieniężnej i fiskalnej)
zbieżność cykli koniunkturalny i skutków zewnętrznych zakłóceń (tzw. wstrząsów) ekonomicznych (ważne, aby te wstrząsy dotykały poszczególnych krajów symetrycznie, a nie np. tylko 2).
2. Geneza unii gospodarczej i walutowej państw członkowskich UE:
Ekonomiczne czynniki prowadzące do utworzenia UGW:
logiczne uzupełnienie jednolitego rynku o wspólny pieniądz dążenie do stabilności walutowej – początki już w latach ’60.
dążenie do obniżenia kosztów transakcyjnych
dążenie do ujednolicenia polityki pieniężnej państw członkowskich w celu uniknięcia tzw. trójkąta niemożliwości. Trójkąt ten polega na tym, że w dłuższej perspektywie nie można pogodzić ze sobą trzech rzeczy: wolnych przepływów kapitału w skali międzynarodowej, stabilności wzajemnych kursów walutowych, niezależnej polityki pieniężnej uczestniczących państw.
Polityczne czynniki utworzenia UGW – zmiany na europejskiej scenie politycznej na przełomie lat 80. i 90. XXw.:
upadek komunizmu w Europie Środkowej i Wschodniej
zjednoczenie Niemiec – powstało najsilniejsze państwo Europy, nie tylko gospodarczo ale i politycznie, zdominowało pozostałe państwa.
3. Zarys działań państw członkowskich na rzecz stabilności walutowej:
Lata 50. Powstają Wspólnoty Europejskie. Stabilność walutową zapewnia międzynarodowy system walutowy z Bretton Woods – systemem kursów stałych o dopuszczalnym przedziale wahań kursów rynkowych +/- 1% wokół kursów centralnych. Państwa członkowskie WE idą nieco dalej, zawężając dopuszczalnych przedział wahań kursowych do +/- 0,75%.
Przełom lat 60. i 70. Kryzys w systemie walutowym z Bretton Woods konieczność podjęcia przez WE działań integracyjnych w sferze walutowej. 1969 – decyzja o utworzeniu unii gospodarczej i walutowej.
1970r. Plan Wernera – projekt stopniowego (do 1980 roku) tworzenia unii gospodarczej i walutowej. Zrealizowano (1972) pierwszy etap planu w postaci tzw. węża walutowego w tunelu:
system stabilizowania wzajemnych kursów walut państw członkowskich w dopuszczalnym przedziale +/- 1,125% („wąż” – sinusoida)
szerszy przedział dopuszczalnych wahań walut państw członkowskich wobec walut państw trzecich +/- 2,25% („tunel”)
Wąż został zrealizowany, ale jego działanie było krótkotrwałe. Funkcjonował do 1978r. i praktycznie w tunelu pozostały waluty: niemiecka, duńska i waluty Beneluxu.
1979 – 1998 Europejski System Walutowy (ESW). Elementy:
wspólna jednostka walutowa ECU (European Currency Unit – Europejska Jednostka Walutowa), oparta na koszyku walut wszystkich państw członkowskich
mechanizm kursowy ERM (Exchange Rate Mechanism), ograniczający dopuszczalne wzajemne wahania kursów rynkowych w stosunku do ustalonych kursów centralnych do pasma +/- 2,25% (w przypadku słabszych walut +/- 6%)
mechanizm kredytowy – wzajemne krótkookresowe wsparcie kredytowe państw członkowskich w celu finansowania skupu walut w ramach interwencji banków centralnych w obronie ustalonych marż wahań.
1986 JAE – Jednolity Akt Europejski. Państwa członkowskie Wspólnoty Europejskiej podejmują decyzję o stopniowym tworzeniu unii gospodarczej i walutowej.
1988 – Rada Europejska powołuje tzw. Komitet Delorsa, któremu zleca zadanie opracowania planu dojścia do UGW.
1989 – opublikowanie raportu (planu) Delorsa: Report on Economic and Monetary Union in the European Country.
4. Etapy budowy UGW:
Etap I (1990-1993)
Wprowadzenie jednolitego rynku, ze szczególnym uwzględnieniem swobody obrotu kapitałowego i świadczenia usług finansowych
Stworzenie prawnych podstaw UGW, wynegocjowanie, podpisanie i ratyfikowanie Traktatu o UE (Maastricht)
Etap II (1994-1998)
Stworzenie instytucjonalnych podstaw GW – Europejskiego Instytutu Walutowego (1994), przekształconego następnie w Europejski Bank Centralny (1998)
Osiąganie przez państwa członkowskie konwergencji gospodarczej (wg kryteriów traktatu z Maastricht)
Przyjęcie rzez Radę Europejską Paktu Stabilności i wzrostu (1996)
Ustalenie listy uczestniczących w UGW (1998) – lista 11 pierwszych krajów członkowskich unii gospodarczej i walutowej
Określenie nieodwołalnych wzajemnych kursów wymiany między walutami tych państw, a także ostatecznego kursu ECU (1998)
Etap III (1999-2002)
Początek funkcjonowania Europejskiego Systemu Banków Centralnych i wspólnej polityki pieniężnej (1999)
Zastąpienie ECU przez euro (1:1), wprowadzenie euro do obiegu bezgotówkowego (1999)
Początek koordynacji polityki gospodarczej, ze szczególnym uwzględnieniem polityki budżetowej (1999)
Wejście w życie nowego mechanizmu kursowego ERM II (1999)
Wprowadzenie euro do powszechnego obiegu, połączone z wycofywaniem walut narodowych (2002, do 28.02)
5. Kryteria konwergencji przyjęte w traktacie z Maastricht:
Kryteria monetarne:
stabilność cen – wyrażająca się w danym kraju stopą inflacji nie przekraczającą o więcej niż 1,5 punktu procentowego wartości referencyjnej. (Wartość referencyjna – to średnia stopa inflacji w trzech państwach UE o najwolniejszym wzroście cen)
stabilność długoterminowych stóp procentowych (dotyczących 10-letnich obligacji rządowych). Stopy te nie powinny w danym kraju przekraczać o więcej niż o 2 punkty procentowe wartości referencyjnej. (Wartość referencyjna to średnia stopa procentowa dla trzech państw UE o najniższej inflacji).
stabilność kursu walutowego, zdefiniowana jako utrzymywanie się danej waluty w normalnych granicach kursowych, przewidzianych przez mechanizm kursowy Europejskiego Systemu Walutowego, w ciągu co najmniej 2 lat, bez dokonywania dewaluacji w stosunku do waluty któregokolwiek państwa członkowskiego.
Kryteria fiskalne:
deficyt budżetowy nie przekraczający 3% PKB danego państwa
deficyt publiczny nie przekraczający 60% PKB danego państwa
Kryterium prawne: niezależność narodowego banku centralnego.
6. Pakt stabilności i wzrostu przyjęty przez Radę Europejską w 1997r., zreformowany w 2005r.
Cele:
zapobieganie nadmiernym deficytom budżetowym w strefie euro
właściwe zarządzanie finansami publicznymi w strefie euro, aby nie dopuścić do sytuacji, w której luźna polityka budżetowa państwa członkowskiego, prowadząca do wzrostu stóp procentowych w całej strefie, szkodziłaby pozostałym państwom członkowskim.
Zasady:
multilateralny nadzór nad sytuacją budżetową państw członkowskich
procedura na wypadek nadmiernego deficytu budżetowego, uruchamiana w razie przekroczenia przez państwo członkowskie kryterium finansów publicznych:
jeżeli Rada stwierdzi występowanie nadmiernego deficytu budżetowego, zaleca odnośnemu państwu członkowskiemu podjęcie stosownych działań zaradczych
jeżeli państwo członkowskie nie podejmie takich działań, Rada może zastosować wobec niego sankcje, polegające na przyjęciu od tego państwa nieoprocentowanego depozytu
jeżeli w ciągu 2 lat nadmierny deficyt nie zostanie skorygowany, wspomniany depozyt zostanie przekształcony w grzywnę
Reforma wprowadzona w 2005r. polegała na zwiększeniu działań zaradczych, ale bez wykorzystania sankcji i kar.
7. Status państw członkowskich Unii Europejskiej względem strefy euro (stan na koniec roku 2009).
Państwa członkowskie UE w strefie euro:
Austria
Belgia
Finlandia
Francja
Hiszpania
Holandia
Irlandia
Luksemburg
Niemcy
Portugalia
Włochy (od 1999)
Grecja (2001)
Słowenia (2007)
Cypr
Malta (2008)
Słowacja (2009)
Państwa członkowskie UE pozostające poza strefą euro:
państwo o statusie opt-out (Wielka Brytania)
państwo o statusie opt-out, ale uczestniczące w ERM II (Dania)
państwa o statusie pre-in, uczestniczące w ERM II (Estonia, Litwa, Łotwa)
państwa o statusie pre-in, ale nie uczestniczące w ERM II (Bułgaria, Czechy, Polska, Rumunia, Szwecja, Węgry)
8. Euro a inne waluty państw członkowskich Unii Europejskiej (stan na koniec 2009).
01.01.1999 Europejski System Walutowy przestał istnieć, a wraz z nim mechanizm kursowy ERM. ERM został zastąpiony przez nowy mechanizm kursowy ERM II. Celem ERM II jest utrzymywanie stabilnych kursów wymiennych między euro a walutami narodowymi państw członkowskich UE nie należącymi do strefy euro. Udział waluty danego kraju w ERM II oznacza przygotowywanie się tego kraju do przyjęcia euro. Udział waluty w ERM II polega na:
określeniu kursu centralnego między euro a każdą uczestniczącą walutą spoza strefy euro
przyjęciu standardowego przedziału wahań +/- 15% wokół kursu centralnego (przedział może zostać zawężony za zgodą zainteresowanych stron)
przeprowadzanie przez zainteresowane strony interwencji na rynku walutowym: interwencji na marginesach dopuszczalnych wahań lub skoordynowanych interwencji intramarginalnych
19.05.2011r.
REGIONALNA INTEGRACJA GOSPODARCZA W EUROPIE. INTEGRACJA WOKÓŁ UE.
1. Umowne stosunki handlowe Unii Europejskiej z państwami trzecimi:
Stosunku UE z państwami trzecimi regulowane są przez sieć umów handlowych i stowarzyszeniowych zawartych z pojedynczymi krajami lub grupami krajów. Polityka handlowa UE jest ściśle związana z jej polityką zagraniczną. W wielu przypadkach handel łączy się z pomocą finansową i techniczną, wsparciem dla reform gospodarczych i politycznych, a także z promocją dialogu politycznego oraz pewnych wartości.
2. Rodzaje umów UE z państwami trzecimi.
umowy handlowe – wchodzą w zakres wspólnej polityki handlowej, a więc leżą w wyłącznej gestii Unii Europejskiej. Zawierane są na podstawie decyzji Rady, podjętej kwalifikowaną większością głosów. Wyodrębnia się umowy handlowe:
niepreferencyjne, tzn. regulujące warunki wzajemnego handlu na podstawie KNU
preferencyjne, tzn. przewidujące stosowanie ułatwień handlowych na zasadzie wyjątku od KNU.
umowy o stowarzyszeniu – obejmują zarówno sprawy handlowe jak i pozahandlowe. Zawierane na podstawie jednomyślnej decyzji Rady oraz za zgodą Parlamentu Europejskiego. Wchodzą w życie po ratyfikacji przez państwa członkowskie UE.
Umowne stosunki handlowe i gospodarcze UE z państwami trzecimi (stan na 1.01.2010)
| Charakter powiązań | Podstawa traktatowa | Państwa / region |
|---|---|---|
| Wspólny rynek | Układ o Europejskim Obszarze Gospodarczym | Państwa EFTA (bez Szwajcarii) |
| Unia celna, docelowo członkowstwo w w UE | Układ stowarzyszeniowy | Turcja |
| Strefy wolnego handlu + wsparcie dla reform, docelowo członkowstwo w UE | Umowy o stabilizacji i stowarzyszeniu | EPW*: Chorwacja, Macedonia, Albania, Czarnogóra, Bośnia i Hercegowina, Kosowo, Mołdawia, Serbia |
| Docelowo: strefa wolnego handlu towarami przemysłowymi + partnerstwo w dziedzinie finansów, polityki, spraw społecznych i kulturowych | Deklaracja Barcelońska, a w jej ramach umowy o stowarzyszeniu (śródziemnomorskie) | Maroko, Algieria, Tunezja, Egipt, Izrael, Jordania, Autonomia Palestyńska, Liban, Syria |
| Jednostronne preferencje handlowe (do 2007), docelowo pełnie partnerstwo ekonomiczne ** | Umowa z Cotonou (2000), obecnie przejściowe umowy o partnerstwie ekonomicznym *** | 79 państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku (AKP) |
| Jednostronne preferencje handlowe w ramach GSP ****, inicjatywa Everything but arms – EBA | Rozporządzenia Rady UE | Państwa najmniej rozwinięte (LDC): GSP + EBA; kraje rozwijające się (DEV): GSP |
| Handel niepreferencyjny (KNU) | Zasady WTO | Pozostałe pańtwa |
3. Relacje Unii Euroepsjkiej z państwami EFTA.
EFTA – wielostronna strefa wolnego handlu, utworzona w 1960 na mocy Konwencji Sztokholmskiej. Sygnatariuszami konwencji było pierwotnie 7 państw (Wielka Brytania, Dania, Szwecja, Norwegia, Szwajcaria, Austria, Posrtugalia). Skład członkowski EFTA podlegał licznym zmianom, spowodowanym, z jednej strony, stopniowym przechodzeniem większości państw do Wspólnot Europejskich, a z drugiej strony – przyjęciem nowych państw (Islandii, Finlandii, Liechtensteinu). Skład EFTA od roku 1995: Szwajcaria, Liechtenstein, Norwegia, Islandia.
ETAPY INTEGRACJI EFTA ZE WSPÓLNOTAMI EUROPEJSKIMI:
utworzenie dwustronnych stref wolnego handlu (towarami przemysłowymi) między poszczególnymi państwami EFTA a Wspólnotą Europejską – lata 70 XX wieku.
Włączenie się państw EFTA (bez CH) do jednolitego rynku UE – na mocy Układu stowarzyszeniowego o Europejskim Obszarze Gospodarczym z roku 1992 (wszedł w życie w 1994)
EOG – obejmuje swym zasięgiem 30 państwa (stan po 0.01.2007)
CECHY EOG:
wolna wymiana towarowa (w zakresie produktów przemysłowych)
swobodny przepływ osób, usług i kapitału
brak jednolitej zewnętrznej taryfy celnej i wspólnej polityki handlowej
redystrybucja finansowa
Redystrybucja finansowa w obrębie EOG polega na finansowaniu przez względnie bogate państwa EFTA względnie ubogich państw UE – za pośrednictwem tzw. Instrumentu Finansowego EOG. Dotacje są formą rekompensaty państw EFTA za korzyści płynące z udziału w jednolitym rynku. Cel: ochrona środowiska, dziedzictwa kulturowego, B+R
4. Relacja państw UE z państwami Europy SE:
Podstawa traktatowa: umowa o stabilizacji i stowarzyszeniu przewidującym m.in.:
wsparcie finansowe UE na rzecz przeprowadzenia reform wewnętrznych w państwach EPW
swobodą wzajemnego handlu w tym przede wszystkim swobodą dostępu towarów z EPW do rynku UE
członkostwo w UE jako ostateczny cel stabilizacji i stowarzyszenia.
Państwa Europy SE przygotowują się do perspektyw członkostwa w UE przez liberalizowanie handlu między sobą. Łączy je „Wielostronna umowa o wolnym handlu towarami przemysłowymi i rolnymi” podpisana w 2006 roku (weszła w życie w 2007). Sygnatariuszami umowy jest 8 państw.
5. Relacja państw UE z państwami śródziemnomorskimi:
Podstawowy dokument określający politykę UE wobec państw śródziemnomorskich (tzw. politykę śródziemnomorską) =>
Deklaracja Barcelońska z 1995 roku.
Cele polityki śródziemnomorskiej:
przyjazne sąsiedztwo, to jest stworzenie obszaru pokoju i stabilności w rejonie basenu Morza Śródziemnego partnerstwo ekonomiczne, finansowe, polityczne oraz w dziedzinie kultury i spraw społecznych
ustanowienie śródziemnomorskiej strefy wolnego handlu do roku 2010
Zakres geograficzny polityki śródziemnomorskiej: Maroko, Algieria, Tunezja, Egipt, Izrael, Jordania, Autonomia Palestyńska, Liban, Syria.
Podstawą traktatową stosunków między UE a w/w państwami są eurośródziemnomorskie umowy o stowarzyszeniu przewidujące:
utworzenie strefy wolnego handlu towarami przemysłowymi
preferencyjne traktowanie produktów rolnych
liberalizacja handlu usługami
swobody przepływu kapitału
stopniowe wprowadzanie przez zainteresowane państwa unijnych przepisów dotyczących konkurencji
dialog polityczny
pomoc finansową i techniczną UE na rzecz wdrażania przez partnerów postanowień umów stowarzyszeniowych oraz przeprowadzanie reform społecznych i ekonomicznych (program MEDA)
6. Relacje państw UE z państwami Afryki, Karaibów i Pacyfiku:
Od lat 60 XX wieku korzystały z jednostronnych preferencji handlowych (z wyłącznie produktów objętych wspólną polityką rolną) oraz innych świadczeń ze strony Wspólnoty Europejskiej (wcześniej EWG). Do końca XX wieku podstawą traktatową tych świadczeń były tzw. konwencje (umowy) z Lome (stolicy Togo). Obecna podstawa stosunków umownych – umowa o partnerstwie AKP-UE podpisane w 2000 roku w Cotonou (Berlin) na 20 lat.
Umowa z Cotonou ma charakter rozmowy, jest zgodna z WTO, a jej celem jest stopniowe włączanie państw AKP do handlu i gospodarki światowej. Umowa przewiduje m.in.:
utrzymanie jednostronnych preferencji UE dla AKP do końca 2007
wynegocjowanie umów o partnerstwie gospodarczym (między UE a poszczególnymi grupami państw AKP) obejmujących handel towarami, usługami i inne aspekty handlowe. Handel towarami ma się opierać na wzajemnych preferencjach celnych, z perspektywą utworzenia strefy wolnego handlu towarami przemysłowymi (liberalizacja handlu rolnego – selektywna i częściowa).
Kuba nie podpisała umowy z Cotonou, uznając ich postanowienia za krzywdzące. Pozostałe państwa ociągają się z podpisaniem dwustronnych umów.
7. System GSP UE dla państw rozwijających się:
System powszechnych preferencji celnych – GSP – to autonomiczne, jednostronne preferencje celne przyznawane krajom o relatywnie niskim stopniu rozwoju gospodarczego przez kraje rozwinięte.
Unia Europejska wprowadziła swój system GSP w 1971 roku i stosuje go nieprzerwanie z pewnymi modyfikacjami wprowadzonymi w kolejnych edycjach tego systemu.
Wśród beneficjantów systemu zostały wyodrębnione dwie grupy:
kraje najmniej rozwinięte (LDC)
kraje rozwijające się (DEV)
LDC mają preferencyjny dostęp do rynku UE w odniesieniu do wszystkich swoich towarów z wyjątkiem broni, zgodnie z uruchomioną przez UE w 2001 inicjatywą o nazwie Everything but Arms (EBA).
DEV mają swobodny dostęp do rynku UE tylko w odniesieniu do niektórych towarów.
POZAEUROPEJSKIA REGIONALNA INTEGRACJA GOSPODARCZA.
Półonocnoakerykańska Strefa Wolnego Handlu – NAFTA – ustanowiona w 1992 roku (1994).
Ogólne cechy NAFTA:
naturalna strefa wolnego handlu o zasięgu kontynentalnym z wyraźnie zaznaczonym punktem ciężkości,
zróżnicowany (z uwagi na potencjał demograficzny i poziom rozwoju gospodarczego) skład członkowski: Kanada, Meksyk, USA.
asymetryczne przepływy handlowe w obrębie strefy (CAN-USA; MEX-USA)
NAFTA – motywy utworzenia:
Meksyk:
a) motywy ekonomiczne:
dostęp do ogromnego rynku
przyciągnięcie inwestycji zagranicznych
modernizacja gospodarki
wzrost eksportu
wzrost zatrudnienia
poprawa poziomu życia
motyw polityczny
Stabilizacja polityczna kraju, który od połowy lat 80 przeprowadzał neoliberalne (wolnorynkowe) reformy, dostosował swoją politykę handlową do zasad GATT/WTO, a politykę wobec inwestycji zagranicznych – do zasad OECD.
USA:
Oczekiwania USA dotyczyły głównie Meksyku, ponieważ z Kanadą, USA były połączone strefy wolnego handlu (CUSFTA) już od 1989.
motywy ekonomiczne:
zwiększone możliwości ekspansji handlowej i kapitałowej na rynek meksykański
niższe ceny towarów importowanych z Meksyku
motywy polityczne
szanse na wzrost stabilności politycznej i ekonomicznej Meksyku i w efekcie zmniejszenia się nielegalnej imigracji do USA.
Kanada:
Traktowała NAFTA jako kolejną rozszerzoną wersję CUSFTA. Była zainteresowana perspektywicznym udziałem w szerszej strefie wolnego handlu z udziałem obu Ameryk.
NAFTA – najważniejsze postanowienia
liberalizacja obrotów towarowych: całkowite zmniejszenie ceł i barier pozacelnych w ciągu 15-letniego okresu przejściowego. Specjalne potraktowanie trzech grup wrażliwych towarów: tekstyliów, samochodów i produktów rolnych,
liberalizacja handlu usługami – wprowadzenie klauzuli narodowej z wyłączeniem większości usług lotniczych, telekomunikacyjnych i socjalnych,
liberalizacja przepływu inwestycji – zastosowanie klauzuli narodowej z wyłącznie inwestycji w sektorze podstawowych usług telekomunikacyjnych i socjalnych,
ochrona środowiska naturalnego – zmierzanie do harmonizacji (na wysokim poziomie) standardów ochrony środowiska.
NAFTA – efekty funkcjonowania
Zdynamizowanie obrotów handlowych (kreacja handlu) między USA i Kanadą, a przede wszystkim między USA i Meksykiem (tu głównie wzrost eksportu, w większości zinternalizowanego z Meksyku do USA).
Wzrost atrakcyjności obszaru NAFTA jaka obszaru inwestowania. Dotyczy to zwłaszcza Meksyku, który przyciąga inwestycje przede wszystkim firm amerykańskich.
Poprawa konkurencyjności gospodarki meksykańskiej, wzrost zatrudnienia i dochodów – ale głównie w branżach nastawionych na eksport.
Stopniowy proces demokratyzacji Meksyku.
Wzrost zależności Meksyku od rynku i koniunktury gospodarczej USA – ze względu na restrukturyzację gospodarki Meksykańskiej i przesunięcie handlu.
Nasilenie zjawiska nielegalnej emigracji z Meksyku do USA.
26.05.2011r.
REGIONALNA INTEGRACJA GOSPODARCZA W AMERYCE ŁACIŃSKIEJ.
Etapy integracji:
Etap pierwszy (lata 60,70,80 XX wieku) – integracja regionalna jako element strategii antyimpotyowej. Pierwsze ugrupowania integracyjne w regionie:
Stowarzyszenie Wolnego Handlu Ameryki Łacińskiej – LAFTA (1960-1980)
Strategia antyimportowa:
Cel: wzrost gospodarczy przez zastąpienie importu produkcją rodzimą.
Środki: interwencjonizm państwowy (gospodarka planowa), protekcjonizm w polityce handlowej (ochrona słabo rozwiniętych przemysłów krajowych za pomocą wysokich ceł i barier pozacelnych).
Rola integracji regionalnej: ułatwienie wzrostu gospodarczego opartego na strategii antyimportowej (stworzenie regionalnego rynku i współpraca przemysłowa)
Etap drugi (od lat 90) – integracja regionalna jako element nowego (neoliberalnego) modelu rozwoju. Najważniejsze regionalne ugrupowanie integracyjne MERCOSUR.
Nowy model rozwoju:
Odrzuca zasady gospodarki planowej i strategii substytucji importu
Reformy gospodarcze ukierunkowane na rozwój rynku.
Liberalizacja polityki wobec handlu i inwestycji zagranicznych.
MERCOSUR – Wspólny Rynek Południa
Ustanowiony w 1991 roku na mocy Traktatu z Asuncion.
Państwa członkowskie: Argentyna, Brazylia, Paragwaj, Urugwaj,
Państwa stowarzyszone: Chile, Boliwia, Peru, Ekwador, Kolumbia.
Cel traktatowe: wolny handel między państwami członkowski, docelowo pełna integracja ekonomiczna Ameryki Południowej.
Cele ogólne: największe ugrupowani integracyjne Ameryki Łacińskiej, znaczące zróżnicowanie państw członkowskich pod względem wielkości i potencjału ekonomicznego – dominacja Brazylii.
Stan zaawansowania integracji: unia celna, wspólny rynek jest w fazie tworzenia.
ASEAN – STOWARZYSZENIA NARODÓW AZJI POŁUDNIOWOWSCHODNIEJ
Ogólne cechy:
Wysoce zróżnicowany – z uwagi na ustrój polityczny, liczbę ludności i poziom rozwoju gospodarczego
Skład członkowski:
Filipiny, Indonezja, Malezja, Singapur, Tajlandia, Brunei (pierwotne państwa członkowskie)
Wietnam Birma, Laos, Kambodża (nowe państwa członkowskie, przystąpiły w drugiej połowie lat 90)
Znaczące rozmiary regionalnego rynku (560 mln konsumentów)
Ewolucja celów i zadań:
Przez pierwsze ćwierćwiecze organizacja o charakterze głównie politycznym.
1992 (1993) – powołanie do życia Strefy Wolnego Handlu ASEAN (AFTA)
2003 – decyzja o utworzeniu Wspólnoty ASEAN, składającej się z trzech filarów: Wspólnoty Obrony, Wspólnoty Gospodarczej, Wspólnoty Społeczno – Kulturowej
Strefa wolnego handlu ASEAN – stan zaawansowania na koniec 2009:
Zakres towarowy strefy wolnego handlu: dobra przemysłowe i rolne z trwałym wyłączeniem ok. 1% pozycji taryfowych.
Zakres liberalizacji handlu w odniesieniu do ASEAN-6 (do „starych” państw członkowskich) – stawki celne na blisko 99% produktów nie przekracza 5% w tym większość ma stawki zerowe. Przeciętna stawka celna = 2%.
Zakres liberalizacji handlu w odniesieniu do ASEAN-4 („nowe” państwa członkowskie) – cła na około 81% produktów zostały obniżone do przedziału 0-5%.
Liberale zasady pochodzenia: kryterium procentowe 40% plus kumulacja.
Wizja docelowa 2020:
ASEAN ma być jednolitym rynkiem ze swobodnym przepływem dóbr, usług, inwestycji i kapitału, zrównoważonym rozwojem ekonomicznym, zredukowanym ubóstwem i zmniejszonymi dysproporcjami społeczno-ekonomicznymi.
AUSTRALIA I NOWA ZELANDIA JAKO SUBREGIOALNE CENTRUM INTEGRACJI ANZCERTA.
ANZCERTA – Porozumienie handlowe w sprawie bliższych stosunków gospodarczych między Australią i Nową Zelandią zawarte w 1983.
Główne cechy:
Kontynuacja i rozszerzenie umowy wolnohandlowej z 1965 roku.
Stan zaawansowania integracji między stronami: strefa wolnego handlu wszystkimi towarami plus liberalizacja handlu usługami (z pewnymi wyjątkami) plus liberalizacja przepływy siły roboczej. Harmonizacja wszystkich przepisów prawnych wpływających na handel.
SPARTECA
SPARTECA (South Pacific Regional Trade and Economic Cooperation Agreement) – Porozumienie o handlu i współpracy gospodarczej między krajami południowego Pacyfiku, zawarte w 1980r.
Uczestnicy: Australia i Nowa Zelandia oraz 10 słabo rozwiniętych mikropaństw południowego Pacyfiku.
Treść: jednostronne preferencje handlowe Australii i Nowej Zelandii dla mikropaństw.
APEC – Forum Współpracy Gospodarczej Azji i Pacyfiku utworzone w 1989
Największe w świecie handlowe forum konsultacyjne państw usytuowanych po obu stronach Pacyfiku.
Państwa NAFTA:
Chile i Peru
Państwa ASEAN (bez Birmy, Kambodży i Laosu)
Chin, Hongkongu i Tajwanu,
Japonii, Korei Południowej,
RosjI
Australii, Nowej Zelandii oraz Papui Nowej Gwinei.
Charakterystyka:
Zróżnicowany skład członkowski pod względem systemów gosp., stopnia rozwoju gosp., potencjału ekonomicznego, uczestnictwa w systemie GATT/WTO.
Podejście do liberalizacji handlu otwarta liberalizacja handlowa, polegająca na jednostronnej redukcji ceł prze państwa członkowskie (zarówno wobec innych państw członkowskich, jak i państw spoza APEC).
Wyznaczone zadanie, przeprowadzenie jednostronnej pełnej liberalizacji handlu w terminie do roku 2010 lub do roku 2020