Rola i miejsce sił militarnychw systemie reagowania kryzysowego Polski.

Głównym zadaniem Siły Zbrojnych RP jest przygotowanie się do działań
o charakterze militarnym w celu obrony suwerenności państwa, jak też realizacji zadań
w ramach NATO, ale jednocześnie zgodnie z zapisami aktów prawnych siły zbrojne mają powierzone zadania w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa wewnętrznego
i udzielania niezbędnej pomocy właściwym instytucjom i służbom w reagowaniu na zagrożenia. Wojsko niejednokrotnie uczestniczyło w realizacji zadań z zakresu zarządzania kryzysowegow kraju i potwierdzenie tego faktu można znaleźć
w licznych przykładach historycznych, gdy armia w czasie różnych kataklizmów, spowodowanych przez siły natury, czy też awarie techniczne lub działalność człowieka brała udział w akcjach ratowniczych i była zasadniczym ich elementem podczas w zwalczania skutków klęsk. Dobitnym przykładem była walka z powodzią w 1997 r., gdy siły i środki cywilne okazały się nieskuteczne i słabo zorganizowane. W wyniku rzetelnej oceny możliwości cywilnych służb w zakresie zwalczania klęsk żywiołowych po wspomnianej powodzi dokonano wielu zmian strukturalnych i prawnych w zakresie zarządzania kryzysowego w kraju.

Główne akty prawne normujące użycie Sił Zbrojnych w zapewnieniu bezpieczeństwa wewnętrznego i w reagowaniu na sytuacje kryzysowe.

W polskim systemie prawnym nie ma jednego dokumentu, w którym są ujęte
w sposób przejrzysty i całościowy zasady korzystania z sił zbrojnych w sytuacjach kryzysowych. Użycie wojska w sytuacjach niemilitarnych (nadzwyczajnych, kryzysowych) jest możliwe w oparciu o uregulowania ogólne zawarte w ustawach
i uszczegółowione w aktach niższego rzędu (rozporządzeniach) oraz doprecyzowane w aktach prawnych resortowych (decyzjach ministra obrony narodowej, rozkazach szefa Sztabu Generalnego WP).

Zgodnie z art. 26 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r, Siły Zbrojne RP służą ochronie niepodległości państwa i niepodzielności jego terytorium oraz zapewnieniu bezpieczeństwa i nienaruszalności jego granic. Do zasadniczych kierunków działania
Sił Zbrojnych należy więc zapewnienie zdolności państwa do obrony i ochrony polskich granic; utrzymywanie gotowości do przeciwstawienia sięagresji w ramach zobowiązań sojuszniczych; udział w działaniach o charakterze asymetrycznym, w tym
w wielonarodowych, połączonych operacjach zwalczaniaterroryzmu, prowadzonych zgodnie z prawem międzynarodowym.

Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obronyRzeczypospolitej Polskiejnakłada na Siły Zbrojne realizacje zadań konstytucyjnych
w zakresie ochrony niepodległościpaństwa, niepodzielności jego terytorium oraz zapewnienia bezpieczeństwa i nienaruszalności jego granic. Ponadto w art. 3 ust. 2przytoczonej Ustawy określono, żeSiły Zbrojne mogą ponadto brać udział w zwalczaniu klęsk żywiołowych i likwidacji ich skutków, działaniach antyterrorystycznych i z zakresu ochrony mienia, akcjach poszukiwawczych oraz ratowania lub ochrony zdrowia i życia ludzkiego, oczyszczaniu terenów z materiałów wybuchowych i niebezpiecznych pochodzenia wojskowego oraz ich unieszkodliwianiu, a także w realizacji zadań z zakresu zarządzania kryzysowego.

O wsparciu władz cywilnych i społeczeństwa przez Siły Zbrojne mowa jesttakże
w Strategii Bezpieczeństwa Narodowego RP z 2007 r., która precyzuje następujące zadania dla Sił Zbrojnych RP (w listopadzie b .r. podpisano nową strategię bezpieczeństwa narodow.):

1) zapewnienie zdolności do obrony państwa oraz utrzymanie gotowości doprzeciwstawienia się agresji w ramach zobowiązań sojuszniczych;

2) udział w stabilizowaniu sytuacji międzynarodowej oraz w operacjach reagowania kryzysowego i humanitarnych;

3) wspieranie pozostałych organów państwa w zapewnieniu bezpieczeństwa wewnętrznego Polski oraz udzielenie niezbędnej pomocy wojskowej właściwym instytucjom i służbom rządowym oraz samorządowym,organizacjom cywilnym i społeczeństwu w reagowaniu na zagrożenia.

Zapisy Strategii określają, że tego rodzaju działaniaobejmują obserwację i kontrolę przestrzeni powietrznej Polski, wsparcie ochronygranicy lądowej i wód terytorialnych,
a także działalność rozpoznawczą i wywiadowczą, monitorowanie skażeń promieniotwórczych, chemicznych i biologicznychna terytorium kraju, oraz prowadzenie akcji oczyszczania terenu z materiałówwybuchowych i przedmiotów niebezpiecznych pochodzenia wojskowego (pkt. 97 Strategii). Cowięcej, siły zbrojne powinny utrzymywać gotowość do samodzielnego bądź wewspółpracy z innymi organami i służbami prowadzenia operacji poszukiwawczo – ratowniczych, a także uczestniczyć w narodowym systemie zarządzaniakryzysowego, stale rozwijając swą zdolność do udzielania pomocy odpowiednim

organom administracji publicznej oraz społeczeństwu w wypadku klęsk żywiołowych, katastrof spowodowanych przez człowieka i zagrożeń terrorystycznych.

Zadania i rola Sił Zbrojnych RP zostały doprecyzowane w Strategii Obronności Rzeczypospolitej Polskiej z 2009 roku. W dokumencie tym stwierdza się,że Siły Zbrojne RP utrzymują niezbędny potencjał sił wyspecjalizowanych do prowadzenia działań antyterrorystycznych, przeciwdziałania asymetrycznym i niemilitamym zagrożeniom oraz zadań realizowanych w sytuacjach kryzysowych w ramach wsparcia działań władz cywilnych, w zależności od skali zagrożenia terrorystycznego lub zaistniałej sytuacji kryzysowej.

Ważnym dokumentem sankcjonującym użycie Sił Zbrojnych jest Ustawa z dnia
21 czerwca 2002 r.o stanie wyjątkowym wraz z aktami wykonawczymi,w tym również rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 6 maja 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad użycia oddziałów i pododdziałów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w czasie stanu wyjątkowego (Dz. U. z 2013 r., poz. 1733).W czasie stanu wyjątkowego Prezydent,
na wniosek Prezesa Rady Ministrów,może postanowić o użyciu oddziałów i pododdziałów Sił Zbrojnych do przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa, jeżeli dotychczas zastosowane siły i środki zostały wyczerpane. Pododdziały Sił Zbrojnych wykonują zadania określone przez Ministra Obrony Narodowej w uzgodnieniu z ministrem właściwymdo spraw wewnętrznych. Żołnierzom wydzielonych oddziałów i pododdziałówprzysługują uprawnienia policjantów, które zostały określone w art. 15-17 Ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji. Jedną z przesłanek wprowadzenia stanu wyjątkowego jest szczególne zagrożenie bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego, w tym spowodowane działaniami terrorystycznymi, które nie może być usunięte przy użyciu zwykłych środków konstytucyjnych. Ponadto Konstytucja RP w art. 228. określa,
że W sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne
są niewystarczające, może zostać wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyjątkowy lub stan klęski żywiołowej.

Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym art. 25 również umożliwia użycie Sił Zbrojnych na potrzeby realizacji bezpieczeństwa wewnętrznego, w tym przypadku, w zakresie sytuacji kryzysowej: jeżeli w sytuacji kryzysowejużycie innych sił
i środkówjest niemożliwe lub może okazać się niewystarczające,o ile inne przepisy nie stanowią inaczej, Minister Obrony Narodowej, na wniosekwojewody, może przekazać
do jego dyspozycji pododdziały lub oddziały Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, zwane dalej oddziałami Sił Zbrojnych, wraz zeskierowaniem ich do wykonywania zadań z zakresu zarządzania kryzysowego.Ponadto, w celu realizacji zadań z zakresu zarządzania kryzysowego mogą uczestniczyć oddziały SZ zgodnie z ich specjalistycznym przeznaczeniem, realizując zadania w oparciu o wojewódzkie plany zarządzania kryzysowego.Wtedy SZ wspierają układ pozamilitarny w ramach systemu zarz. kryzysowego.

Kolejnym aktem prawnym, bezpośrednio regulującym problematykę udziału

SZ RP w niemilitarnych sytuacjach kryzysowych jest ustawa z 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej, której zapisy mówią o tym, że w czasie stanu klęski żywiołowej, jeżeli użycie innych sił i środków jest niemożliwe lub niewystarczające, Minister ObronyNarodowej może przekazać do dyspozycji wojewody, na którego obszarze działania występuje klęska żywiołowa, pododdziały lub oddziały Sił Zbrojnych RP wrazze skierowaniem ich do wykonywania zadań związanych z zapobieżeniem skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięciemart.18 ust. 1 oraz wydane na jej podstawie rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 lutego 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad udziału pododdziałów i oddziałów Sił zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w zapobieganiu skutkom klęski żywiołowej lub ich usuwania (Dz.U. z 2003 r. Nr 41, poz. 347). W ustawie o zarządzaniu kryzysowym i stanie klęski żywiołowej są przewidziane dla sił zbrojnych podobne zadania.

Inne istotne regulacje prawne dotyczące bezpieczeństwa wewnętrznegoi ochrony porządku publicznego to;

- Ustawa z dnia 29 sierpnia 2002 r. o stanie wojennym oraz kompetencjach Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom RP; Wystąpienie zagrożenia zewnętrznego państwa w tym spowodowane działaniami terrorystycznymi może być przesłanka do wprowadzenia stanu wojennego na części kraju lub na jego całości.

- Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990r. o Policji, a w szczególności art. 18 A odnoszący się tylko do Żandarmerii nadający tej formacji pełnych uprawnień Policyjnych w razie zagrożenia bezpieczeństwa i porządku publicznego,(zwłaszcza poprzez sprowadzenie niebezpieczeństwa powszechnego dla życia zdrowia lub wolności, bezpośredniego zagrożenia dla mienia
w znacznych rozmiarach i bezpośredniego zagrożenia dla wybranych obiektów) jeżeli siły Policji są niewystarczające) i wydane na jej podstawie akty wykonawcze np.:rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 sierpnia 2013r. w sprawieszczegółowych warunków i sposobu użycia oddziałów i pododdziałów Policji oraz Sił Zbrojnych RP w razie zagrożenia bezpieczeństwapublicznego lub zakłócenia porządku publicznego (Dz.U.z2013 r.,poz. 1037);

- Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. o Żandarmerii Wojskowej i wojskowych organach porządkowych gdzie określone zostało, że jednym z zadań Żandarmerii Wojskowej jest zwalczanie klęsk żywiołowych, nadzwyczajnych zagrożeń środowiska i likwidowanie ich skutków orazczynne uczestniczenie w akcjach poszukiwawczych, ratowniczych
i humanitarnych,mających na celu ochronę życia i zdrowia oraz mienia(art. 4. ust. 1 pkt 7).

Działalność Inspektoratu Wojskowej Służby Zdrowia w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego dodatkowo regulują poniższe dokumenty:

- Ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej;

- Ustawa z05.12.2008r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi;

- Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej,

- Ustawa z 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywienia i żywności;

- Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej;

Przy omawianiu regulacji prawnych dotyczących zapewniania bezpieczeństwa

wewnętrznego państwa warto zwrócić uwagę na wybrane akty prawne, regulujące użycie poszczególnych rodzajów Sił Zbrojnych.

W przypadku Marynarki Wojennej jest to ustawa z dnia 4 września 2008 r.o ochronie żeglugi i portów morskich. Zgodnie z zapisem ustawy w celu zapobieżenia, ograniczenia lub usunięcia poważnego i bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego statkom, obiektom portowym i portom oraz związanej z nimi infrastrukturze, powstałego na skutek użycia statku lub obiektu pływającego jako środka aktu terrorystycznego po wyczerpaniu przez Straż Graniczną środków przewidzianych w ustawie z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (…), Minister Obrony Narodowej może wydać decyzję o zastosowaniu na polskich obszarach morskich niezbędnych środków, do zatopienia tego statku lub obiektu

pływającego włącznie.( art. 27 ust.1).

W stosunku do Sił Powietrznych warto przytoczyć rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 13 czerwca 2008r. w sprawie sposobu współdziałania instytucji zapewniającej służby ruchu lotniczego z Siłami Powietrznymi Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2008 r. Nr 117, poz. 741). Z zapisów ustawy z dni 12 grudnia 1990r.
(t.j. z 2009 r. nr 12 poz.67 ze zm.) o ochronie granicy państwowej wynika że Minister Obrony Narodowej odpowiada za ochronę granicy w przestrzeni powietrznej, w jego zakresie zadania wykonuje Dowódca Operacyjny Sił Zbrojnych. Gdy w rolę wchodzi przeciwdziałanie zagrożeniom terrorystycznym z powietrza może on podjąć decyzję o zniszczeniu statku pow..

Z powyższych aktów prawnych wynika, że siły zbrojne mają do spełnienia 3 misje:

- obronną – obronę państwa i obywateli, odstraszanie, udział w obronie wspólnej NATO, operacje wojskowe (NATO, ONZ, OBWE),

- nieorężną (pozaobronną) – udział w ochronie ludności, walkę z przestępczością, udział
w zwalczaniu skutków katastrof i akcjach humanitarnych,

- koordynacji obronnej – koordynacja wojskowych i wsparcie cywilnych przygotowań
i działań w obronie narodowej.

Można również określić 2 funkcje (przeznaczenie, zastosowanie, rola) sił zbrojnych -

zewnętrzną i wewnętrzną.

Potrzeba użycia pododdziałów i oddziałów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej może zaistnieć w sytuacji, gdy użycie innych sił i środków jest niemożliwelub niewystarczające, a także gdy zajdzie potrzeba użycia specjalistycznego sprzętu,którego jedynym dysponentem są Siły Zbrojne RP.

Uruchomienie oddziałów i pododdziałów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej do udziału w reagowaniu na sytuacje kryzysowe może odbywać się w następujących trybach:

1. podstawowym — wojewoda z własnej inicjatywy lub na wniosek starosty (prezydenta miasta) z zagrożonego rejonupowiadamiają ogniwanadrzędne, a te informują określone dowództwo, które zarządza przystąpienie do akcji jednostkę wojskową;

2. alarmowym — na zapotrzebowanie organów samorządu terytorialnego bezpośrednio
do dowódcy jednostki wojskowej, który podejmuje decyzje o włączeniu się do akcji, lub
z jego inicjatywy;

3. nakazowym - na podstawie decyzji Ministra Obrony Narodowej lub na rozkazSzefa Sztabu Generalnego WP albo dowódców określonego szczebla. (1)

Najważniejsze cele i zasady realizowania zadań przez oddziały Sił Zbrojnych(obowiązujące niezależnie od rodzaju zadań):

- koordynowanie udziału oddziałów Sił Zbrojnych w działaniach ratowniczych,prewencyjnych i realizacji innych postawionych zadań w zależności od obszaru występowania zagrożeń, zapewniają organy administracji publicznej odpowiedniego szczebla;

- koordynowanie udziału oddziałów Sił Zbrojnych w działaniach ratowniczych
i prewencyjnych, a także realizacji innych postawionych zadań obejmuje przedsięwzięcia mające na celu sprawne włączenie oddziałów Sił Zbrojnych do realizacji zadań,
z uwzględnieniem czasu i miejsca ich użycia oraz sposobu współdziałania z innymi podmiotami;

- oddziały Sił Zbrojnych pozostają pod dowództwem swoich przełożonych;

- zadania określone do realizacji przez organy administracji publicznej (wojewoda, starosta, wójt) przekazywane są wyłącznie dowódcom oddziałów i pododdziałów Sił Zbrojnych RP;

- dowodzenie oddziałami Sił Zbrojnych odbywa się na zasadach określonychw regulaminach wojskowych i według procedur obowiązujących w SiłachZbrojnych RP;

- preferowaną formą stawiania zadań jest forma pisemna, jednakże ze względu nanagłość zjawisk dopuszczalna jest forma ustna, która w najkrótszym możliwymczasie powinna być potwierdzona na piśmie;

- obligatoryjna forma pisemna wymagana jest do realizacji zadań z użyciem materiałów wybuchowych oraz zadań realizowanych w warunkach zagrożenia życia i zdrowia żołnierzy.

Dowodzenie oddziałami Sił Zbrojnych odbywa się na zasadach określonych
w regulaminach wojskowych i według procedur obowiązujących w Siłach Zbrojnych RP. Należy jednak zaznaczyć, że użycie oddziałów SiłZbrojnych w sytuacji kryzysowej nie może zagrozić ich zdolności do realizacji zadańwynikających z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i ratyfikowanych umów międzynarodowych.

Zadania,które mogą realizować oddziały Sił Zbrojnych na rzecz pomocy społeczeństwu oraz organom rządowym i samorządowym można podzielić na dwie grupy:

- w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa i porządku publicznego,

- w sytuacjach kryzysowych i w stanach nadzwyczajnych.

Do zadań,które mogą realizować oddziały Sił Zbrojnych w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa i porządku publicznego należą w szczególności:

- wystąpienia zagrożeń lub zakłóceń prowadzących zwłaszcza do powstania powszechnego niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia lub wolności obywateli;

- bezpośredniego zagrożenia dla mienia w znacznych rozmiarach;

- bezpośredniegozagrożenia obiektów lub urządzeń ważnych dla bezpieczeństwa lub obronnościpaństwa, siedzib naczelnych organów władzy, naczelnych i centralnych organów

administracji państwowej albo wymiaru sprawiedliwości, obiektów gospodarkilub kultury narodowej oraz przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych państw obcych albo organizacji międzynarodowych, a także obiektówdozorowanych przez uzbrojoną formację ochronną;

- zagrożenia terroryzmem w rejonie przygranicznym, dywersji oraz w razie konfliktów
w pobliżu granicy RP;

- osłony lub izolacji określonych obiektów, dróg, wydzielonych ulic, części miast;

- zagrożenia przestępstwem o charakterze terorystycznym (bądź jego dokonania) w stosunku do obiektówmających szczególne znaczenie dla bezpieczeństwa lub obronności państwa,

bądź mogących skutkować niebezpieczeństwem dla życia ludzkiego.

Będą to czynności polegające na wspieraniu służb i instytucji stojących na straży porządku wewnętrznego (Policji, BOR, SG, ABW) poprzez użycie Żandarmerii Wojskowej, oddziałów specjalnych (GROM, FORMOZA, AGAT, NIL, LUBLINIEC).
Żołnierzom oddziałów i pododdziałów Sił Zbrojnych kierowanych do pomocyuzbrojonym oddziałom Policji przysługują, w zakresie niezbędnym do wykonania zadań, wobec wszystkich osób, określone w ustawie uprawnienia dla policjantów, dotyczące m.in.: legitymowania, zatrzymywania, przeszukiwania (osóbi pomieszczeń), kontroli osobistej, obserwacji i dokumentowania, użycia środków bezpośredniego przymusu oraz broni palnej.

Do zadań, które mogą realizować oddziały Sił Zbrojnych w sytuacjach kryzysowych
i w stanach nadzwyczajnych należą w szczególności:

- współudział w monitorowaniu zagrożeń;

- wykonywanie zadań związanych z oceną skutków zjawisk zaistniałych na obszarze

występowania zagrożeń;

- wykonywanie zadań poszukiwawczo-ratowniczych;

- ewakuowanie poszkodowanej ludności i mienia;

- wykonywanie zadań mających na celu przygotowanie warunków do czasowego

przebywania ewakuowanej ludności w wyznaczonych miejscach;

- prowadzenie prac wymagających użycia specjalistycznego sprzętu technicznego lub

materiałów wybuchowych będących w zasobach SZ,

- współudział w ochronie mienia pozostawionego na obszarze występowania zagrożeń;

- izolowanie obszaru występowania zagrożeń lub miejsca prowadzenia akcji ratowniczej;

- wykonywanie prac zabezpieczających, ratowniczych, ewakuacyjnych przy zagrożonych

obiektach budowlanych i zabytkach;

- usuwanie materiałów niebezpiecznych i ich unieszkodliwianie, z wykorzystaniem sił
iśrodków będących na wyposażeniu Sił Zbrojnych RP;

- likwidowanie skażeń chemicznych oraz skażeń i zakażeń biologicznych;

- usuwanie skażeń promieniotwórczych;

- wykonywanie zadań związanych z naprawą i odbudową infrastruktury technicznej;

- współudział w zapewnieniu przejezdności szlaków komunikacyjnych;

- udzielanie pomocy medycznej i wykonywanie zadań sanitarno – higienicznych
i przeciwepidemicznych.

W dużej mierze będzie odgrywała rola współpracy PSP z  Wojskową Ochroną Przeciwpożarową. W reagowaniu kryzysowym najwięcej zadań wykonują wojska inżynieryjne, w okresie pokoju utrzymują cześć sił i środków w gotowości do użycia
w akcjach ratowniczych i ewakuacyjnych. Po ich zakończeniu mogą realizować odbudowę obiektów drogowych i mostowych. Pododdziały saperów można także wykorzystać do prac wyburzeniowych podczas porządkowania terenów dotkniętych klęską żywiołową. Głównymi obszarami użycia wojsk inżynieryjnych w sferze niemilitarnej mogą być strefy: powodzi; pożarów; katastrof przemysłowych i budowlanych; katastrofalnych mrozów i opadów śniegu;

katastrof radiacyjnych oraz teren, na którym występują niewypały i niewybuchy.

W sytuacji kryzysowej lub w czasie klęski żywiołowej, jeśli użycie innych sił
i środków jest niemożliwe lub niewystarczające, minister obrony narodowej nawniosek wojewody może przekazać do jego dyspozycji oddziały Sił Zbrojnych wraz ze skierowaniem ich do wykonywania zadań z zakresu zarządzania kryzysowego.Oddziały Sił Zbrojnych mogą być przekazane do dyspozycji wojewody w składzie etatowym albo jako tworzone doraźnie zgrupowania zadaniowe nazywane również ratowniczymi.Zgrupowania te są wydzielonymi ze struktury sił zbrojnych samodzielnymi zespołami tworzonymi na bieżąco,
w zależności od rodzaju sytuacji kryzysowej oraz zapotrzebowania sektora cywilnego,
do realizacji danej misji, np. w celu przeciwdziałania danej sytuacji kryzysowej i likwidacji jej skutków bądź przywrócenia stanu pierwotnego i odtworzenia zniszczonej infrastruktury,
z czym stałe siły nie są w stanie poradzić. Grupy zadaniowe przewidziane są do prowadzenia działań adekwatnie do warunków środowiska w ramach ich przygotowania specjalistycznego i posiadanego równie specjalistycznego wyposażenia. Naczas prowadzenia zadań członkowie zgrupowań są niejako wyłączeni ze swoichdotychczasowych komórek.
Po wypełnieniu swojej misji zgrupowaniasą rozwiązywane.

Uruchomienie sił i środków wojska w ramachtworzonych doraźne zgrupowań zadaniowych musi spełniać pewne zasady:

- zespoły zadaniowe muszą być tworzone we właściwym czasie;

- muszą być powoływane we właściwych ilościach, adekwatnie do potrzeb sektora cywilnego w związku z zaistniałą sytuacją kryzysową;

- powstają na bazie struktur sił zbrojnych stosownie dospecjalistycznego przygotowania (odpowiedniego wyposażenia i wyszkolenia);

- zespoły powinny być formowane we właściwym miejscu, aby możliwe było użycie posiadanego specjalistycznego sprzętui zapewnienie im odpowiedniej bazy logistycznej. (2)

Zadania zespołów funkcjonalnych wojskowych zgrupowań zadaniowych.

Zespoły funkcjonalne	Zadania przewidziane do realizowania w ramach zarządzania kryzysowego
Zespół rozpoznania	- prowadzenie rekonesansu rejonów zagrożonych - przedstawianie danych o rozwoju sytuacji w rejonach zagrożonych i objętych sytuacją kryzysową - poznanie terenu w zagrożonym rejonie - współpraca z przedstawicielami administracji państwowej w danym rejonie
Zespół ratownictwa	- ratowanie ludzi i mienia z rejonu objętego zagrożeniem - udzielanie niezbędnej pomocy medycznej ewakuowanym - dowóz podstawowych środków do życia dla ludności na terenie objętym zagrożeniem - współpraca z przedstawicielami administracji państwowej w danym rejonie
Zespół ewakuacji	- ewakuacja ludzi, mienia oraz inwentarza z zagrożonego rejonu - udzielanie niezbędnej pomocy medycznej ewakuowanym - współpraca z innymi grupami zadaniowymi podczas działań - współpraca z przedstawicielami administracji państwowej w danym rejonie
Zespół prewencji	- doraźna odbudowa zniszczonej infrastruktury technicznej - ochrona obiektów przed skutkami sytuacji kryzysowej - współpraca z innymi grupami zadaniowymi podczas działań - współpraca z przedstawicielami administracji państwowej w danym rejonie
Zespół zabezpieczenia logistycznego	- realizacja zadań związanych z dostarczaniem środków materiałowych do zespołów działających w rejonie zagrożenia - organizowanie podstawowych usług socjalno-bytowych podczas akcji ratowniczej - realizacja zadań związanych z obsługiwaniem, naprawą i ewakuacją uszkodzonego sprzętu wojskowego - współorganizowanie transportu dla ratowanej ludności - współpraca z przedstawicielami administracji państwowej w danym rejonie

Przykłady funkcjonowania w ostatnich latach wojskowych zgrupowań zadaniowych:

- maj 2010 r. kilka tysięcy żołnierzy wraz ze sprzętem specjalistycznym skierowano do walki z powodzią na terenie całego kraju,

- Finał Turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012 – 600 żołnierzy i 200 jednostek sprzętu specjalistycznegoskierowano do zapewnienia bezpieczeństwa podczas turnieju na wypadek, gdyby użycie dotychczasowych sił i środków okazało by się nieskuteczne. Dowództwo Operacyjne odpowiadało za zabezpieczenie przestrzeni powietrznej, prace prowadziły zespoły wykrywania i analizy skażeń (biologicznych, chemicznych oraz radiologicznych), w gotowości utrzymywano patrole saperów i personel medyczny z ambulansami. (2)

Specyfika działania oddziałów Sił Zbrojnych powoduje, że ich efektywne użyciemożliwe jest tylko wtedy, jeśli zostanie uprzednio właściwie zaplanowane. Zakres zadań, które mogą być realizowane przez wojsko, winien być określony w wojewódzkim planie zarządzania kryzysowego. Wojewódzki plan zarządzania kryzysowegopodlega w tym celu uzgodnieniu z właściwymi organami wskazanymi przez Ministra Obrony Narodowej.

Biorąc pod uwagę obowiązujące w wojsku procedury, jak również konieczność zapewnienia jak największej efektywności pomocy wojskowej, jednostka samorząduterytorialnego oczekująca udzielenia pomocy przez wojsko winna przekazać do właściwego wojewody dane niezbędne do sformułowania wniosku o pomoc wojskową.Podstawowe dane zawarte we wniosku prezydenta (starosty, burmistrza, wójta),umożliwiające wystąpienie wojewody o udzielenie pomocy wojskowej dla jednostki samorządu terytorialnego, to:

- czas i miejsce wystąpienia sytuacji kryzysowej na terenie miasta (powiatu, gminy);

- zasięg i skutki zagrożenia (obszar, rejon, obiekt, wielkość i rodzaj poniesionychstrat);

- rodzaj i zakres oczekiwanej pomocy wojskowej (liczba żołnierzy, wyposażenie,sprzęt);

- uzasadnienie wniosku;

- oczekiwany termin i miejsce przyjęcia pomocy wojskowej;

- przewidywany czas wykorzystywania udzielonej pomocy;

- możliwości otrzymującego pomoc wojskową w zakresie zabezpieczenia socjalnego

żołnierzy (zakwaterowanie, wyżywienie, pomoc medyczna);

- dane teleadresowe osoby koordynującej wykorzystanie pomocy wojskowej,upoważnionej

przez prezydenta (starostę, burmistrza, wójta).

Reasumując, należy przyznać, że Siły Zbrojne zostały wyposażone wiele uprawnień umożliwiających im wspieranie systemu bezpieczeństwa i porządku publicznego. Są to jak wykazano wyżej możliwości współuczestniczenia w reagowaniu kryzysowym, jak również możliwości w partycypacji w przedsięwzięciach na rzecz bezpieczeństwa w warunkach normalnego funkcjonowania państwa. Z tego wynika, że siłom zbrojnych przewidziany został szeroki wachlarz zadań mających na celuwsparcie władz cywilnych i społeczeństwa
w sytuacjach kryzysowych. Mając na względzie naczelną zasadę użycia wojska do wsparcia sektora cywilnego w sytuacjach kryzysowych należy jednak podkreślić, że Siły Zbrojne RP
są narzędziem ostatecznym, ponieważ mogą zostać użyte dopiero w sytuacji, gdy udział innych podstawowych sił i środków jest niemożliwe lub też może okazać się niewystarczający w obliczu zaistniałej sytuacji kryzysowej lubprzewidywanych jej skutków.

Należy jednak pamiętać, o czym sygnalizuje Waldemar Kitler,
że Siły wojskowe nie mogą być narażane na szwank,przez ich niewłaściwe użycie, nie mogą też stanowić antidotum na nieporadnośćwładz cywilnych, a co najważniejsze muszą mieć wyraźnie określony zakres ich użycia.

Bibliografia:

1. Leszczyński M.(red.), Gumienna A., Owczarek L., Mochocki R., Bezpieczeństwo
   w wymiarze lokalnym Wybrane obszary Zarządzanie Bezpieczeństwem, Difin, Warszawa 2013. str. 109-112.

2. Sobolewski G., Majchrzak D. redakcja naukowa, Zarządzanie kryzysowe, Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 2013. Str. 148 -157.

3. Sobolewski G., Majchrzak D. pod redakcją, Wybrane zagadnienia zarządzania kryzysowego, Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 2012. Str.104-110

4. Wojciechowski S., Wejkszner A. pod redakcją, Kluczowe determinanty bezpieczeństwa Polski na początku XXI wieku, Difin, Warszawa 2013. Str. 160 – 164.

5. Sulowski S., Brzeziński M. redakcja naukowa, Bezpieczeństwo wewnętrzne państwa wybrane zagadnienia, Dom Wydawniczy ELIPSA, Warszawa 2013. Str. 247 – 259.

6. Kitler W. (red.), Zakres i zasady użycia sil zbrojnych we wsparciu władz cywilnych
   i społeczeństwa, (w:) Wojskowe wsparcie władz cywilnych i społeczeństwa, K. Gąsiorek, Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 2005, s, 197.

7. Kitler W., Bezpieczeństwo narodowe RP Podstawowe kategorie Uwarunkowania systemowe, Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 2011. Str.2321-232.

8. Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 1997r. Nr 78 poz. 483 ze zm.).

9. Ustawa z dnia 21 listopada 1967r. o powszechnym obowiązku obrony (t.j.Dz.U.2012r. poz.461 ze zm.).

10. Ustawa o zarządzaniu kryzysowym z dnia 26 kwietnia 2007r. (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 1166).

11. Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002r. o stanie klęski żywiołowej (t.j. Dz.U. z 2002 r. poz. 333 ze zm.).

12. Ustawa z dnia 21 czerwca 2002 r. o stanie wyjątkowym (t.j. Dz. U. z 2014 r., poz. 1191 ze zm.).

13. Ustawa z dnia 29 sierpnia 2002 r. o stanie wojennym oraz kompetencjach Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2002r. Nr 156, poz. 1301 ze zm.).

14. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990r. o Policji (t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 287, poz. 1687,
    ze zm.).

15. Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. o Żandarmerii Wojskowej i wojskowych organach porządkowych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 568, ze zm.).

16. Ustawa z dnia 4 września 2008 r.o ochronie żeglugi i portów morskich(Dz.U. z 2008 r. Nr 171, poz. 1055,ze zm.).

17. Strategia Bezpieczeństwa Narodowego RP z 2007 r..

18. Strategii Obronności Rzeczypospolitej Polskiej z 2009 r.

19. www.geopolityka.net – wejście 28.10.2014 r. godz. 22.23.