Olsztyn, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski

Wydział Geodezji i Gospodarki Przestrzennej

Kierunek Geodezja i Kartografia

Miejsce i rola województwa Świętokrzyskiego w gospodarce i przestrzennym zagospodarowaniu kraju.

Izabela Dziura

GiG, grupa 5

Spis treści

Powierzchnia i struktura użytkowania

Demografia

Urbanizacja i sieć urbanistyczna

Przemysł

Zatrudnienie

Rolnictwo

Infrastruktura techniczna

Infrastruktura społeczna

Wnioski

Wnioski władz województwa

Powierzchnia i struktura użytkowania

Województwo świętokrzyskie położone jest w południowej części Polski. Graniczy z województwami: mazowieckim, lubelskim, podkarpackim, małopolskim, śląskim i łódzkim. Zajmuje powierzchnię 11 710,50 km^{2, co} stanowi 3,7% powierzchni kraju, na której mieszka - 1 266 014 osób. Zagęszczenie ludności 108,1 na 1km². ^Składa się z 14 powiatów (w tym miasto na prawach powiatu Kielce) oraz 102 gmin. Jest przedostatnim, co do wielkości, mniejsze od niego jest tylko opolskie. Stolicą regionu są Kielce. W miastach żyje 45% ludności.

Powierzchnia użytków rolnych 508,2 tys. ha.

Powierzchnia lasów 327,1 tys. ha.

Demografia

Na terenie województwa świętokrzyskiego mieszka 1 266 014 osób, z czego 18,1% to osoby w wieku przedprodukcyjnym, a 18,3% w wieku poprodukcyjnym. Tak, więc na 100 osób w wieku produkcyjnym przypada 36,4 w wieku nieprodukcyjnym.

W ostatnich latach obserwuje się niekorzystne zmiany świadczące o starzeniu się społeczeństwa. Rodzi się mniej dzieci, a jednocześnie wzrasta liczba osób w wieku poprodukcyjnym ( kobiet powyżej 60 lat i mężczyzn powyżej 65 lat). Starzenie się społeczeństwa najbardziej dostrzec można na wsi, ponieważ 54,4% osób w wieku poprodukcyjnym to właśnie mieszkańcy wsi.

Zmniejszyła się również ilość osób w wieku produkcyjnym (mężczyźni 18-64 lata, kobiety 18-59). Na rok 2010 wyniosła on 63,3%

Przyrost naturalny na 1000 ludności wynosi -1,2 (dane na rok 2011)

Nieznaczną większość mieszkańców stanowią kobiety, których udział na tle ogółu wynosi 51,3% ludności. Współczynnik feminizacji jest więc niewielki i wynosi 105 kobiet na 100 mężczyzn i jest niższy niż średnia krajowa (107). Województwo świętokrzyskie znajduje się w grupie najsłabiej sfeminizowanych obok podkarpackiego, podlaskiego i warmińsko-mazurskiego.

Struktura ludności według wieku w 2010r.

	Ogółem	Mężczyźni	Kobiety	Miasta	Wieś
Ogółem	1 266 014	616 462	649 552	570 257	695 757
w wieku:
Przedprodukcyjnym	229 621	117 777	112 044	92 407	137 414
Produkcyjnym	804 676	427 035	377 641	372 261	432 415
Poprodukcyjnym	231 517	71 650	159 867	105 589	125 928

Ludność według płci i grup wieku w 2010 r.

Liczba urodzin wpływa na liczbę i strukturę ludności i jest podstawą do prognoz demograficznych. W 2010 roku na świat przyszło 12,5 tys. dzieci, z czego 51,9% chłopców. Liczba urodzin zmniejszyła się w stosunku do lat poprzednich. Więcej dzieci urodziło się na wsi – 57,2% urodzeń żywych. Zmniejszył się odsetek urodzeń martwych.

Urodzenia w tys.

	Urodzenia razem	Urodzenia
		żywe
		chłopcy
Ogółem	2009	12 812
	2010	12 508
Miasta	2009	5 472
	2010	5 344
Wieś	2009	7 340
	2010	7 164

Zgony to obok urodzeń element ruchu naturalnego ludności. Zjawisko to wpływa na szybkość rozwoju ludności i na kształtowanie struktury wieku. W 2010 roku zmarło 14,0 tys. osób, z czego zgony mężczyzn wyniosły 52,7%.

Zgony w tys.

Lata	Ogółem	Mężczyźni	Kobiety	Miasta	Wieś
				mężczyźni	kobiety
2009	13 797	7 437	6 360	3 022	2 611
2010	14 006	7 384	6 622	2 955	2 652

W 2010 roku zawarto 7,8 tys. związków małżeńskich. 53,2% na obszarach wiejskich. Jednak przy przeliczeniu na 1000 mieszkańców to w miastach zawarte więcej małżeństw.

74% stanowią małżeństwa zawarte w kościele. Średni wiek kawalerów wstępujących w związek małżeński to 27,2 lata, a średni wiek panien to 25,1 lat.

Zawarte małżeństwa w tys.

Lata	Ogółem	Miasta	Wieś
2009	8 287	3 912	4 375
2010	7 833	3 668	4 165

Migracje są czynnikiem, który ma istotny wpływ na stan zaludnienia. Co rocznie z województwa na stałe emigruje więcej osób niż się osiedla. W 2010 roku saldo migracji wyniosło minus 2,6 tys. osób. Z miast wybyło 3,2 tys. osób, a na obszarach wiejskich przybyło 0,6 tys. ludzi.

Urbanizacja i sieć osadnicza

Województwo świętokrzyskie jest przedostatnie pod względem ludności mieszkającej w miastach, która wynosi 570,3 tys. ludzi, na wsi żyje natomiast 695,8 tys. osób.

Długość sieci:

• Wodociągowej – 12425,6 km

• Kanalizacyjnej – 3383,8 km

• Gazowej – 3935,4 km

Ilość mieszkań 424,0 tys., na 1000 mieszkańców przypada 334,9 (95,3% w stosunku do średniej krajowej). Ilość izb 1 553,0 tys., na 1000 mieszkańców przypada 1 226,7 (94% w stosunku do średniej krajowej). Powierzchnia użytkowa mieszkań wynosi 30 383,4 tys. m², na 1000 ludności przypada 23 999,3 m².

Duża gęstość sieci dróg o twardej nawierzchni, zajmuje trzecie miejsce w kraju. Posiada 13 066,5 km dróg o twardej nawierzchni.

Posiada 539,7 tys. samochodów osobowych i 114,7 tys. ciężarowych i ciągników siodłowych.

308 (3,1% w skali kraju) placówek pocztowych, 224,7 tys. (2,7%) telefonicznych łączy głównych, 11 169 (3,2%) sklepów.

Układ komunikacyjny województwa jest bardzo dobry. Oprócz jednej z najgęstszych sieci dróg w Polsce posiada możliwość wykorzystania linii kolejowych przystosowanych do prędkości 250 km/h oraz linię szerokotorową, która ma szansę stać się ważnym połączeniem międzynarodowym z Europą Wschodnią. Niestety tereny te leżą poza paneuropejskimi korytarzami transportowymi, co może spowodować ich marginalizację.

Województwo świętokrzyskie posiada mała ilość przepraw mostowych na Wiśle.

Brak obwodnic terenów zurbanizowanych, co powoduje dużą ilość korków i kolizji tranzytu i ruchu lokalnego.

Powolne niszczenie dróg z powodu małych nakładów pieniężnych na modernizację i duży wzrost ruchu włącznie z dużym transportem materiałów przejętych z kolei.

Inwestycje z unii europejskiej 94 mln EUR, najmniej w kraju.

Miasto na prawach powiatu, Kielce, jest jednocześnie stolicą województwa. Jest regionalnym ośrodkiem gospodarczym, turystycznym oraz wystawienniczo-targowym. Podstawą rozwoju miasta jest przemysł budowlany, materiałów budowlanych, elektromaszynowy, a także spożywczy i przetwórczy. W ostatnich latach intensywnie rozwija się handel. Kielce mają również pozycję wicelidera rynku targowego w Polsce. Największe miasto o największej ilości ludności i największej gęstości zamieszkania.

Ostrowiec Świętokrzyski –Ośrodek przemysłowy: huta żelaza i zakład metalurgiczny, zakłady materiałów ogniotrwałych, odzieżowe, spożywcze, przemysł chemiczny, poligraficzny i drzewny.

Starachowice - ośrodek administracyjno-przemysłowy. Historyczny ośrodek hutnictwa żelaza, przemysłu ciężkiego, drzewnego, ceramicznego i mięsnego. Tradycje hutnicze były obecne w regionie od epoki żelaza. Bliskość złóż rudy żelaza. Głównym problemem jest wysoka stopa bezrobocia, którą pomału udaje się zmniejszać

Sandomierz – miasto turystyczne, przez które przebiegają szlak cysterski, św. Jakuba, Via Jagiellonica, Architektury Drewnianej.

Przemysł

Produkt krajowy brutto wyniósł 34,7 mld zł (2,6% PKB Polski). PKB na jednego mieszkańca wynosił 27,3 tys. zł (77,6% średniej krajowej). 12 miejsce wśród województw.

Ωοϕεωództwo świętokrzyskie ma charakter przemysłowo - rolniczy, ukierunkowany głównie na tradycyjne działy przemysłu, związane z produkcją i obróbką metali, wydobyciem i przetwórstwem surowców mineralnych oraz produkcją artykułów spożywczych.

Główne gałęzie przemysłu to :

• Metalowy – Skarżysko-Kamienna,

• Maszynowy- Starachowice,

• Materiałów budowlanych – Kielce,

• Ceramiczny i hutniczy – Ostrowiec Świętokrzyski,

• Energetyczny – Połaniec,

• Odlewniczy – Końskie

Produkcja sprzedana z przemysłu w województwie wynosiła 20,8 mld zł co stanowiło 2,1% przemysłu Polski. Sprzedaż produkcji budowlano-montażowej wynosiła 4,7 mld zł, co stanowiło 2,9% tej sprzedaży w Polsce.

80% wszystkich zasobów województwa stanowią skały węglanowe (wapienie, dolomity, margle), które mają podstawowe znaczenie dla przemysłu. Wydobywane są dla:

• przemysłu wapiennego,

• przemysłu cementowego,

• kruszywo drogowe i budowlane,

• hutnictwa,

• przemysłu cukrowniczego.

Równie ważne jest wydobycie:

• gipsów

• siarki

• ogniotrwałych piaskowców kwarcowych

• piasków

• glin

• iłów

Na południu wydobywa się wody mineralne i w niewielkim stopniu ropę naftową.

Zasoby są w tym momencie jednym z najważniejszych potencjałów rozwoju województwa. Stanowią przedmiot zainteresowania kapitału zagranicznego.

Większość ośrodków przemysłowych koncentruje się wokół dawnego Staropolskiego Okręgu Przemysłowego.

Zatrudnienie

Liczba osób pracujących to 625 tys. z czego 347,75 tys. to mężczyźni, a 277,5 tys. to kobiety

Osoby bezrobotne zarejestrowane 85,5 tys., w tym 47,75 tys. mężczyzn i 37,5 tys. kobiet.

Stopa bezrobocia wynosi 12%

Przeciętne wynagrodzenie rzędu 2793,23 zł brutto.

Tabela osób pracujących według wykształcenia

Poziom wykształcenia	Aktywni zawodowo	Bierni zawodowo	Stopa bezrobocia
	Pracujący	Bezrobotni
Wyższe	166	14	38
Policealne i średnie zawodowe	171	21	89
Średnie ogólnokształcące	41	10	71
Zasadnicze	191	24	88
Gimnazjalne, podstawowe i niepełne podst.	57	12	240

Rolnictwo

Rolniczy charakter ma głównie południowo – wschodnia o charakterze wyżynno-dolinnym część województwa, gdzie występują dobre gleby rtęciowe. Jest słabiej zalesiona i ma łagodniejszy klimat w stosunku do północnej części województwa.

Użytki rolne mieszczą się na 550,2 tys. ha, z czego:

• 326,3 pod zasiewami,

• 34,6 uprawy trwałe, z 1czego 34,1 to sady,

• 25,3 grunty ugorowane,

• 114,6 łąki i pastwiska trwałe.

Wybrane Zbiory w tonach:

• Zboża ogółem – 632 435

  • Pszenica – 193 178

  • Jęczmień – 125 667

  • Pszenżyto – 120 987

• Ziemniaki - 339 660

• Siano łąkowe – 469 345

• Buraki cukrowe – 263 691

• Rzepak – 14 339

• Warzywa gruntowe – 284 766

  • Marchew jadalna – 58 543

  • Kapusta – 51 193

  • Ogórki – 36 258

  • Cebula – 32 296

• Owoce – 245 118

  • Jabłka – 209 993

  • Wiśnie – 16 576

  • Śliwki – 10 630

W województwie na 100 ha użytków rolnych przypada 39,1 sztuk bydła, trzody chlewnej, owiec i koni.

181 971 sztuk bydła z czego 43,6% to krowy. 1 krowa rocznie daje 4412 l mleka.

383 082 sztuk trzody chlewnej z czego 11,3% to lochy.

4 250 sztuk owiec.

11 775 sztuk koni.

4926,6 tys. sztuk kur z czego 1402,4 tys. to nioski.

670,9 tys. sztuk kaczek.

160,5 tys. sztuk gęsi.

Na 100 ha użytków przypada 15,1 sztuk ciągników rolnych.

Na 1 ha produkuje się 184,4 kg żywca rzeźnego

Na 1 ha zużywa się 81 kg nawozów.

Województwo ma dużą różnorodność warunków naturalnych. Północna część to krajobraz wyżynno-górski obejmujący najstarszy masyw górski – Góry świętokrzyskie. Jest to jednocześnie jedyny masyw w centralnej Polsce. Tutaj znajduje się Puszcza świętokrzyska, Puszcza Iłżecka, Pilicka i Lasy Włoszczowskie. W stosunku do południowej części ma surowszy klimat, słabsze gleby i większą lesistość.

Występowanie obok siebie tak różnych obszarów stwarza dużą różnorodność siedlisk, co wpływa na bogactwo flory i fauny. Świętokrzyskie należy zaliczyć do regionów o dużych zasobach i różnorodności surowców mineralnych, zwłaszcza skalnych.

Jeden park narodowy – świętokrzyski Park Narodowy, 9 parków krajobrazowych, 11 obszarów chronionego krajobrazu, 67 rezerwatów przyrody, 713 pomników przyrody, 8 zespołów przyrodniczo – krajobrazowych, 83 użytki ekologiczne.

• 14. wgłębnych, zły stan czystości wód Analiza SWOT regionu powierzchniowych; • „wrażliwość” środowiska przyrodniczego urozmaicony i atrakcyjny turystycznie na antropopresję; krajobraz środowiska przyrodniczego, • konfliktowość między walorami w tym zwłaszcza Gór Świętokrzyskich, ekologicznymi i krajobrazowymi a wyróżniających się także swoistym możliwością eksploatacji surowców krajobrazem kulturowym; mineralnych i postępującą urbanizacją; • obszar uzdrowiskowy Buska Zdroju i • zbyt niski i nierównomiernie Solca Zdroju, dysponujący unikalnymi rozmieszczony wpływ miast ich zaplecza; wodami leczniczymi; • słaba kondycja bazy ekonomicznej • rozległe obszary o wysokich walorach ośrodków i gmin rolniczych; turystyczno-rekreacyjnych, które • złożony problem transformacji rynkowej w znacznym stopniu pozostają nie rolnictwa i wielofunkcyjnego rozwoju zagospodarowane; obszarów wiejskich; • • duże kompleksy leśne, cenne pod • nierozwiązane zagadnienia względem przyrodniczym i gospodarczym; restrukturyzacji przemysłu, szczególnie • bogate zasoby kultury materialnej i ciężkiego; duchowej, utwierdzające ostoje polskości • zły stan techniczny szeregu obiektów i tych ziem i poczucie tożsamości regionalnej; zespołów zabytkowych, zmniejszający • niskie obciążenie problemami urbanizacji atrakcyjność regionalnej oferty miast i związanymi z tym barierami turystycznej; rozwojowymi.

Infrastruktura techniczna

23,7% ludności korzysta z oczyszczalni ścieków.

Oczyszczalnie ścieków:

• Komunalnych - 37

• Przemysłowych – 41

1334,2 hm³ ścieków jest odprowadzanych do ziemi lub wód. 5,7% tych ścieków wymaga oczyszczenia.

80,9 tys. t zanieczyszczeń powietrza produkują zakłady szczególnie uciążliwe dla środowiska co stanowi 9,1% emisji krajowej.

• Długość sieci rozdzielczej:

• Wodociągowej – 12425,6

• Kanalizacyjnej – 3383,8

• Gazowej – 3935,8

Zużycie w gospodarstwie domowym:

• Wody – 31,4 hm³

• Energii elektrycznej w miastach – 362,5 GW-h

• Gazu z sieci – hm³

Zarejestrowane samochody osobowe - 540 tys.

Infrastruktura społeczna

Uczniowie w szkołach w tys.:

• Podstawowych – 71,6

• Gimnazjalnych – 43,3

• Specjalnych przysposabiających do pracy – 0,4

• Zasadniczych zawodowych – 7,2

• Liceach ogólnokształcących – 22,6

• Uzupełniających liceach – 0,1

• Technikach uzupełniających – 0,2

• Liceach profilowanych – 0,7

• Technikach – 22,5

• Artystycznych – 0,2

• Policealnych – 8,8

• Przedszkolach – 22,9

Biblioteki publiczne – 291 tys. Na 1 czytelnika przypada 19,1 wypożyczonych książek.

Muzea, teatry – 24 tys. na 1000 ludności przypada 247 osób zwiedzających

Kina – 10 tys. Na 1000 ludności przypada 433 osób odwiedzających

Zakłady opieki zdrowotnej – 497

Szpitale – 22

Apteki – 403

Pracownicy medyczni:

• Lekarze – 2692

• Lekarze dentyści – 436

• Pielęgniarki – 6755

Region świętokrzyski posiada własną, ukształtowaną na przestrzeni dziejów specyfikę kulturową, ściśle związana z historią Polski i polskości, sięgającą czasów najdawniejszych. Wyraża się ona poprzez:

• unikatową w kraju ciągłość wielkoobszarowych tradycji przemysłowych

• ciągłość tradycji osadniczych

• lokalne elementy wielokulturowości

• dominację obszarową ciągłej tradycji kultury katolickiej

• wybitną rolę sanktuarium na Świętym Krzyżu

• ciągłość bogatych tradycji patriotycznych

• genius loci dla kronikarzy i historyków polskich oraz poetów i pisarzy jak też innych wybitnych osobistości Historycznych

• żywotność tradycyjnej kultury ludowej

Szczególnie dużą rolę odgrywają tu obszary i zespoły zabytkowe oraz obiekty unikatowe w skali europejskiej lub światowej, takie jak:

• rozległy obszar Staropolskiego Okręgu Przemysłowego nasycony w zabytki przemysłu XVII– XIX

• zespół urbanistyczno- architektoniczno- krajobrazowy Sandomierza zespół opactwa cysterskiego z XII w. w Wąchocku,

• zespół Wzgórza Zamkowego w Kielcach z Pałacem Biskupów Krakowskich,

• zespół obronnej rezydencji magnackiej „Krzyżtopór” w Ujeździe

Unikaty europejskie i światowe w zakresie zabytków ruchomych posiada Muzeum Narodowe w Kielcach, Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie oraz Muzeum Sandomierzu i Wiślicy jak też gromadzą je skarbce diecezjalne

Wnioski

Województwo świętokrzyskie z racji swojego położenia powinno bardziej zainwestować w turystykę. Posiada rozległe przestrzenie o walorach właśnie turystycznych.

Opłacalna również jest inwestycja w przemysł. Zainteresowanie kapitału zagranicznego można wykorzystać do rozwinięcia tego działu.

Wnioski władz województwa