Korony
Korony częściowe.
Do koron częściowych zalicza się półkorony(1/2) i korony trzyćwierciowe(3/4). Korony częściowe stosuje się w obrębie zębów przednich i przedtrzonowych. Swoim zasięgiem obejmują stronę językową zęba, powierzchnie styczne i część powierzchni siecznej lub żującej. Zasięg półkorony jest nieco mniejszy niż korony trzyćwierciowej. Korony te są uzupełnieniami kosmetycznymi. Korony częściowe są umocowane za pomocą występów wchodzących w otwory lub rowki opracowane w koronie zęba. Rowki retencyjne opracowuje się na powierzchniach bocznych zęba, równolegle do siebie i powierzchni przedsionkowej. Dodatkowy rowek retencyjny może być opracowany na powierzchni siecznej lub żującej.
Do koron częściowych zalicza się koronę Schrödera, która jest uzupełnieniem niekosmetycznym i stosuje się ją wyłącznie na zęby tylne i boczne. Jest to korona jednolicie lana, schodkowa, obejmująca całą koronę zęba z wyjątkiem około 1 mm powierzchni od szyjki zęba w kierunku jego największej wypukłości. Techniczny sposób wykonania korony Schrödera nie różni się od wykonania korony lanej osłaniające.
Korony częściowe mogą służyć, jako uzupełnienie samodzielne, częściej jednak spełniają rolę elementów łączących przęsło mostu z zębem filarowym. Wykonuje się je ze stopów złota i stopów zastępczych złota.
Modelowanie korony częściowej rozpoczyna się od wyjęcia utwardzonego modelu zęba (kikuta) z modelu gipsowego. Następnie roztopionym woskiem wypełnia się rowki retencyjne a całą opracowaną powierzchnię zęba zanurza w rozgrzanym wosku ( lub inna metoda modelowania). Po odcięciu nadmiaru wosku, model zęba (kikut) wprowadza się do jego łożyska (modelu) i modelowaną koronę dostosowuje się w okludatorze (aktykulatorze) do warunków zgryzowych. Końcowy etap modelowania przeprowadza się na wyjętym ponownie modelu zęba (kikucie), co znaczni e ułatwia pracę i umożliwia bardziej precyzyjne wykonanie korony.
Woskowy model koron częściowej zdejmuje się z modelu zęba za pomocą kanału odlewniczego, uprzednio umocowanego w modelu korony. Kierunek wprowadzenia kanału powinien być zgodny z osią bocznych rowków retencyjnych, która stanowi oś wprowadzenia korony na ząb. Zatopienie w masie osłaniającej, odlew i obróbka korony częściowej.
Korony osłaniające.
Korona osłaniająca jest uzupełnieniem protetycznym pokrywającym zewnętrzna powierzchnię zęba. Można ją wykonać z metalu, tworzywa akrylowego, kompozytu i porcelany oraz połączenia tych materiałów.
Korony lane. Korony jednolicie lane stosuje się na zęby boczne - przedtrzonowe i trzonowe. Są to najczęściej korony poddziąsłowe, również korony dodziąsłowe i naddziąsłowe. Decyzja o zasięgu pokrycia zęba koroną należy wyłącznie do lekarza. Rodzaj korony nie wpływa na sposób wykonywania laboratoryjnego, który jest identyczny we wszystkich trzech przypadkach.
W celu wykonania korony potrzebny jest wycisk dwuwarstwowy masą sylikonową oszlifowanego zęba, woskowy kąsek zwarciowy i wycisk zębów przeciwstawnych. Model uzyskany z takiego wycisku umożliwia właściwe usytuowanie granicy poddziąsłowego brzegu korony.
Sposób wykonania modelu: przed zalaniem gipsem wycisku ustawia się piny i stabilizuje je za pomocą drutów, igieł. Nowe piny posiadają już własną igiełkę, która umożliwia wbicie pina w wycisk, bez stabilizacji. Piny ustawia się centralnie w kierunku osi zęba, a następnie nakłada kuleczki z wosku w celu łatwiejszego wyjęcia pinów z modelu oraz aby nie uszkodzić ich podczas obcinania.
Wycisk wypełnia się gipsem klasy IV (tylko łuk) poniżej górnej granicy wycisku. Kiedy materiał modelu jest jeszcze plastyczny, wprowadza się do niego dodatkowe uchwyty lub piny ułatwiające połączenie go z podstawą modelu, którą wykonuje się po stwardnięciu pierwszej warstwy. W celu łatwiejszego wyjęcia z podstawy modelu pokrywa się je warstwą izolacyjną.
Podczas kształtowanie podstawy modelu, zakończenia z woskowych kuleczek pozwalają ustalić jej wysokość. Po stężeniu gipsu zdejmuje się łyżkę wyciskową. Uwolniony model przecina się separatorem zamontowanym na prostnicę lub piłką. Opracowanie techniczne kikuta polega na usunięciu zbędnego gipsu poniżej granicy oszlifowanego zęba, tak aby był łatwy dostęp do miejsca pracy i nakładania wosku. Oznacza się ołówkiem graniczną linię szlifowania w celu ułatwienia modelowania obrzeża po pokryciu woskiem. Kikut pokrywa się specjalnym lakierem dystansowym, ok. 1 mm przed granicą linii szlifowania, który zabezpieczy przestrzeń dla cementu.
Przed przystąpieniem do modelowania należy się zastanowić, jakie zadanie będzie spełniała przyszła korona i w zależności od tego modelować jej kształt.
Metody modelowania:
Nakrapiania
Zanurzenia kikuta w rozgrzanym wosku
System Adapta
Modelowanie za pomocą płytki kalibrowanego wosku.
Pierwszy etap modelowania polega na pokryciu modelu zęba (kikuta) uplastycznioną płytką kalibrowanego wosku o gr. 0,3 mm, której poszczególne części łączy się za pomocą rozgrzanego nożyka do modelowania. W ten sposób uzyskuje się woskową łuskę pokrywającą całą powierzchnię korony zęba. Zabarwienie kalibrowanej płytki i następnych warstw wosku odlewniczego powinno się od siebie różnić.
W następnym etapie przystępuje się do modelowania powierzchni przedsionkowej i językowej, nadając im odpowiednie wypukłości, których rola polega między innymi na ochronie kieszonek dziąsłowych przed wnikaniem resztek pokarmowych podczas żucia. Niezmiernie ważne jest odtworzenie punktów stycznych z zębami sąsiednimi. Znane są trzy rodzaje styków: punktowe, liniowe i płaszczyznowe. W zależności od rodzaju styków istniejących w danym łuku zębowym, takie same odtwarza się w modelowanej koronie. Powierzchnie żujące modeluje się uwzględniając kontakty z zębami przeciwstawnymi. W koronach pojedynczych rzeźba powierzchni i wysokości guzków mogą być w pełni odtworzone.
Po zakończeniu modelowania korony dołącza się do niej kanał woskowy (sztyft), zatapia w masie osłaniającej i wykonuje odlew. Po wydobyciu z formy odlewniczej metalowy odlew korony oczyszcza się w piaskarce i przystępuje do jej obróbki mechanicznej. Obróbka polega na obcięciu kanału (sztyftu) odlewniczego i wygładzeniu powierzchni korony za pomocą kamieni, frezów. Wewnętrzną powierzchnię korony opracowuje się za pomocą wierteł, którymi zdejmuje się ewentualne nadmiary metalu. Polerowanie przeprowadza się przy użyciu krążków filcowych i past polerowniczych.
Korona lana złożona (kosmetyczna).
Korona lana złożona pokryta jest na stronie przedsionkowej warstwą tworzywa akrylowego, kompozytowego lub porcelany o zabarwieniu zbliżonym do zębów naturalnych. Korony tego typu stosuje się na zęby przednie i boczne. W wyjątkowych sytuacjach również na zębach trzonowych (rzadko).
Początkowy etap postępowania przy wykonywaniu korony lanej złożonej licowanej akrylem jest identyczny jak w koronie jednolitej. Wykonanie modelu roboczego uzależnione jest od rodzaju wycisku .
Ząb pod koronę złożoną jest bardziej oszlifowany od strony przedsionkowej, brzegu siecznego i ścian stycznych niż ząb pod koronę jednolitą. Istnieje wiele różnych modyfikacji wykonania korony złożonej i związanych z tym odmiennych sposobów postępowania.
Na modelu zestawionym w artykulatorze lub okludatorze z modelem przeciwstawnym przystępuje się do modelowania korony osłaniającej, zwracając uwagę, aby jej kształt, wielkość, krzywizny harmonizowały z zębami sąsiednimi powierzchnią zgryzową modeluje się zgodnie z warunkami zwarcia, starając się zachować właściwy kształt anatomiczny.
Po kontroli dokładności modelowania zostaje wykonany gipsowy przedlew obejmujący koronę woskową i po dwa zęby sąsiednie. Przed nałożeniem warstwy gipsu model od przelewu izoluje się w tym miejscu środkiem izolującym. Po usunięciu przelewu przystępuje się do opracowania strony licowej woskowego modelu korony. Podlega ona na zeskrobaniu warstwy wosku w celu stworzenia przestrzeni dla masy akrylowej. Wosk zbiera się od strony przedsionkowej i częściowo od stron bocznych, pozostawiając nienaruszoną część poddziąsłową korony oraz zachowując listewkę ochronną na brzegu siecznym. Likwidacja paska poddziąsłowego jest błędem. Wprowadzenie do kieszonki dziąsłowej zamiast cienkiej blaszki metalowej stosunkowo grubej warstwy akrylu bywa powodem stanów zapalnych tkanek około zębowych. Ściana wargowa korony, oddzielająca ząb od masy akrylowe, powinna mieć grubość ok. 0,2-0,25 mm. Po zebraniu wosku od strony przedsionkowej powstaje zagłębienie głębsze w okolicy powierzchni bocznych i listewki chroniącej brzeg sieczny. Uzyskane w ten sposób zachyłki stwarzają miejsce dla akrylowego tworzywa i ułatwiają jego retencje. W celu lepszego utrzymania akrylu można umocować w bocznych zachyłkach po dwie pętle woskowe lub beleczki, co stwarza właściwe warunki dla dobrego umocowania licówki. Stworzenie odpowiednich zachyłków retencyjnych oraz przyklejenie na powierzchni wargowej modelu korony plastykowych perełek (kryształków) retencyjnych stwarza trwałe umocowanie dla przyszłej licówki akrylowej. Średnica perełek retencyjnych wynosi od 0,2 do 0,45 mm. Do koron stosuje się perełki o mniejszej średnicy, większe znajdują zastosowanie przy licowaniu przęseł mostów. Plastykowe perełki retencyjne spalają się całkowicie podczas wygrzewania formy odlewniczej.
Korony złożone wykonuje się ze stopów złota i stopów zastępczych złota o dużej wytrzymałości mechanicznej. Stal jest mniej wskazana.
Po wykonaniu metalowego odlewu, koronę dostosowuje się na modelu i poddaje końcowej obróbce i polerowaniu. Wygładzeniu i polerowaniu nie podlega część przedsionkowa korony, gdzie znajdują się miejsca retencyjne dla przyszłej licówki. Gotową metalową konstrukcję korony nakłada się na model i przystępuje do modelowania woskowej licówki. W tym celu za pomocą nożyka nalewa się na stronę wargową korony warstwę płynnego wosku modelowego. W momencie gdy wosk jest jeszcze plastyczny, dociska się go do korony za pomocą wykonanego wcześniej gipsowego przedlewu. Powierzchnię przedlewu kontaktującą z woskiem powleka się środkiem izolacyjnym. Zastosowanie przedlewu pozwala w sposób szybki i dokładny odtworzyć powierzchnię przedsionkową korony. Przedlew jest szczególnie przydatny w przypadkach, gdy się wykonuje kilka sąsiadujących ze sobą koron. Nadmiary wosku usuwa się.
Tak przygotowana koronę zanurza się w pozycji poziomej w gipsie w małej puszce polimeryzacyjnej. Wnętrze korony wypełnia się gipsem, a całość tak umiejscawia, aby powierzchnia pokryta woskiem pozostała odsłonięta. Po stężeniu gipsu wygłasza się jego powierzchnię, izoluje i wypełnia drugą (kontrę) część puszki polimeryzacyjnej. Po otwarciu puszki wytapia się wosk, osusza się gips, a powierzchnię metalową korony pokrywa warstwą lakieru izolacyjnego. Pokrycie lakierem zapobiega przebarwieniu licówki akrylowej, co ma miejsce szczególnie w przypadkach stopów srebro palladowych lub stali. Barwę licówki dostosowuje się do wzorca.
Nakładanie akrylu można wykonać dwoma sposobami:
Pierwszy polega na uprzednim zmieszaniu (w dwóch lub trzech naczyniach) monomery z polimerem. Po osiągnięciu ciastowatej konsystencji poszczególne warstwy akrylu układa się na powierzchni korony, cieniując jej zabarwienie. Jak wiadomo, okolice brzegu siecznego są zwykle jaśniejsze od szyjki zęba, która ma odcień żółtawy.
Sposób drugi polega na rozmieszczeniu na powierzchni korony polimeru o odpowiednich barwach, nasyceniu go monomerem, przykryciu warstwą celofanu i drugą częścią puszki polimeryzacyjnej, którą następnie lekko dociska się w prasie.
W obydwu sposobach prasowanie akrylu odbywa się przez warstwę celofanu, który pozwala na kontrolę barwy i stopnia dokładności kształtu licówki akrylowej.
Po przetrzymaniu puszki polimeryzacyjnej prze kilkanaście minut pod prasą, wyjmuje się ją, dociska w ramce polimeryzacyjnej i umieszcza w naczyniu wypełnionym wodą o temp. pokojowej. Przy niewielkiej ilości tworzywa akrylowego wystarczy tylko przez 30 min. doprowadzić do wrzenia, przetrzymać w tej temp. przez kolejne 30 min. i powoli studzić. Po ostudzeniu wyjmuje się koronę i oczyszcza z resztek gipsu. Obróbki dokonuje się za pomocą kamieni, a do ostatecznego wygładzenia powierzchni akrylu służą szczotki nawilżone pumeksem.
KOMPOZYT.
W porównaniu z akrylem charakteryzują się znacznie lepszymi właściwościami mechanicznymi, większą wytrzymałością na ściskanie zrywanie, ale zwłaszcza na ścieranie również lepszą estetyką, mniejszą nasiąkliwością i większą stabilnością barwy.
Ze względu na sposób polimeryzacji można podzielić na:
Materiały polimeryzujące pod wpływem temperatury (Isosit N, Monopast)
Materiały polimeryzujące pod wpływem światła ultrafioletowego (Dentacolor, GC Gradia)
Jednakże poszczególne systemy licowania różnią się nie tylko sposobem polimeryzacji, ale także właściwościami materiałów kompozycyjnych jak i sposobem połączenia lica z metalową podbudową uzupełnienia.
Praktycznie każdy z systemów do licowania posiada odmienny sposób połączenia lica z metalową podbudową koron i mostów.
Dentacolor (Kulzer) – do połączenia wykorzystano metodę „silicoater“ w krórej poddaną obróbce strumieniowo-ściernej (piaskowaną) powierzchnię metalu pokrywa się warstwą ceramiczną, wypalaną na metalu, po czym nanosi się na nią silan – Kerasil. Silan jest związkiem dwufunkcyjnym łączącym chemicznie wypaloną na metalu ceramiczną warstwę z żywicą materiału kompozycyjnego licówki. Jest to najdoskonalszy system połączenia licówek kompozycyjnych z metalową podbudową koron i mostów.
Isosit N (Vivadent) – połączenie wykorzystuje niewielkie perełki retencyjne wielkości 0,3 mm jako mechaniczną retencję dodatkowo wzmocnioną chemicznym primerem zwiększającym adhezję żywiczego opakera do piaskowanego metalu. Zawodność tego połączenia przyczyniła się do opracowania i wprowadzenia dodatkowej pośredniej warstwy wiążącej w postaci warstwy kwasu poliakrylowego polimeryzowanego światłem ultrafioletowym w specjalnej komorze ( SR Spectralink) z którą to następnie wiąże się żywica licówki kompozycyjnej.
Crystalpasta i Monopast (Major) , Visio Gem (ESPE) – połączenie wykorzystyje zaczepy mechaniczne w postaci prerłek retencyjnych i innych zaczepów np. Systemu Rocatek.
Wady
Systemy skomplikowane w użyciu
Stosunkowo krótki czas przydatności materiałów,
Konieczność użycia katalizatorów ochronnych i ścisłego pzrestrzegania procedury
Zawodność połączenia lica z metalem
Konieczność bardziej radykalnego niż przy licowaniu ceramiką szlifowania zębów filarowych w przypadku licowania zębów bocznych – licówka kompozycyjna wymaga zdecydowanie większej grubości niż ceramiczna. Cienka licówka kompozycyjna łatwo ulega uszkodzeniu.
Systemy wymagają drogiego osprzętu – polimeryzatory ciśnieniowe a żywice są drogie.
Łatwość odkładania się płytki nazębnej
Zalety
Ścieralność licówek bardziej zbliżona do ścieralności szkliwa i zębiny niż licówek ceramicznych i akrylowych
Dobry efekt estetyczny za wyjątkiem meteriałów z grubszym wypełniaczem
Niewielka nasiąkliwość materiału.
Korony dwuczęściowe.
Korony dwuczęściowe składają się z pierścienia metalowego i lanej powierzchni żującej. Wykonuje się je ze stopów złota lub złotozastępczych. Korony te stosuje się przeważnie na zęby trzonowe i przedtrzonowe.
Koronę dwuczęściową z dnem lanym wykonuje się w sposób następujący: lekarz pobiera wycisk za pomocą pierścieni Herbsta obwód zęba, który przesyła do laboratorium. Według podanego obwodu wycina się pasek blachy o odpowiedniej długości, zbliża do siebie jego brzegi i łączy je przez lutowanie. Dostosowanie polega na docięciu brzegu przydziąsłowego zgodnie z przebiegiem dziąsła oraz na uformowaniu powierzchni bocznych za pomocą kleszczy. Ostatecznego ukształtowania i dostosowania pierścienia dokonuje lekarz w jamie ustnej pacjenta. Na usytuowanym na zębie pierścień nakłada się warstwę masy termoplastycznej w celu uzyskania odbitki zębów przeciwstawnych i powierzchni żującej zęba koronowanego, po czym pierścień zdejmuje i wraz z wyciskiem przesyła do laboratorium. Protetyk pokrywa wewnętrzne ściany pierścienia cienką warstwą wosku, wypełnia pierścień gipsem i wykonuje mały okludator. Po otwarciu okludatora pierścień podgrzewa się, zdejmuje z modelu, usuwa wosk i masę termoplastyczną, oczyszcza, po czym ponownie umieszcza w okludatorze. Modelowanie za pomocą wosku odlewniczego polega na nadaniu odpowiedniego kształtu anatomicznego, zgodnie z warunkami zgryzowymi. Następnie w części woskowej umiejscawia się kanał odlewniczy, całość zatapia do formy odlewniczej i metodą traconego wosku wykonuje odlew metalowy powierzchni żującej. Po wyjęciu z formy odlewniczej i wstępnej obróbce mechanicznej łączy się powierzchnię żującą z pierścieniem za pomocą lutowia. Obróbka mechaniczna korony.
Korony ciągnione (tłoczone).
Korony ciągnione za względu na liczne wady są przeżytkiem. Materiałem, z którego wykonuje się je jest blacha ze stali chromo-niklowej o gr. 0,25 mm, która fabrycznie zostaje ukształtowana do formy łusek, zwanych inaczej gilzami stalowymi.
Zasadnicze wady:
Niedokładne przyleganie korony do szyjki
Niemożność uzyskania odpowiedniej grubości ścian korony w zależności od potrzeb
Trudności w odtworzeniu odpowiedniego rodzaju punktów stycznych.
Korona akrylowa.
Ze względu na ochronę przyzębia powinny to być korony dodziąsłowe, schodkowe, co pozwala na gładkie przejście ściany korony w ścianę zeba. Niewłaściwe jest stosowanie poddziąsłowych koron akrylowych, gdyż stosunkowo gruba ściana korony wywiera szkodliwy wpływ na przyzębie. Korony akrylowe stosuje sie na zęby przednie.
Barwa korony jest min. zależna od grubości ściany wargowej. Korona akrylowa może być osadzona na wkładzie koronowo-korzeniowym lub na odpowiedznio opracowanym zębie. W zależności od grubości wargowej ściany korony należy używać tworzywa akrylowego o odpowiedniej barwie i przezierności. Dla koron o cienkich ścianach należy stosować skryl stosunkowo mało przezierny, co pozwoli uniknąć przeświecania cmentu. W okolicy szyjki wykonywanej korony, w jej części środkowej i przy brzegu siecznym układa sie tworzywo o różnych barwach. Przy brzegu siecznym, ze względu na grubść warstwy akrylu i brak przebarwiającego wpływu cementu można stosowac materiał o dużej przezierności (transparencji). Pod względem zabarwenia stronę licową zęba możńa podzielić na trzy części. Część przyszyjkowa zęba ma zwykle zabarwienie najciemniejsze (żółte, odcień pomarańczowy lub lekki brąz). W okolicy brzegu siecznego przeważa kolor siny, niebieski lub szarawy. Część środkowa stanow połączenie nakładających się odcieni z dwóch poprzednich odcinków. Przejścia jednej barwy w drugą powinno być łagodne, bez ostro wystepujących granic. Modelowanie rozpoczyn sie od uplastycznienia kawałka wosku. Uplastyczniony wosk palcami zostaje wciśnięty na poiolowany uprzednio model, gdzie nożykiem do modelowania nadaje się koronie kształt anatomiczny. Modelując koronę mależy starać sie nadać jej kształt i wielkość zbliżoną do gotowej korony. Niemniej jednak należy pamiętać, że podczas obróbki i polerowania akrylu, jako tworzywo stosunkowo miękkie, traci część swojej masy i dlatego podczas modelowania pewne nadmiay należy uwzględnić.
Po zdjęciu woskowej korony z modelu zęba wypełnia się jej wnętrze gipsem modelowym i osadza w pozycji poziomej w puszce polimeryzacyjnej. Po utwardzeniu gipsu pokrywa się go środkiem izolującym, nakłada górną część puszki i wypełnia gipsem. W dalszym etapie pracy, po stężeniu drugiej części gipsu, puszkę polimeryzacyjną wprowadza się do wrzącej wody, w której wosk się uplastycznia, po czym otwiera się ją i strumieniem wrzątku usuwa resztki wosku. Ciepłą jeszcze powierzchnię gipsu pokrywa sie warstwą izolatora (Izolit Vertex, roztwór szkła wodnego, roztwór mydła)
Nakładanie masy akrylowej:
Do trzech naczyń nasypuje sie proszku (polimer) o odpowiednim zestawieniu barwy. Pojemność naczynia nie powinna być wieksza niż dwukrotna objętość użytej may. Do dwóch pojemniczków, zawierających proszek (polimer) , na część podstawową korony (strona językowa i część środkowa strony wargowej) i na okolicę przyszyjkową nakrapla sie monomer (płyn) w celu uzyskania ciasta akrylowego. Po okresie wstępnej polimeryzacji, kiedy ciasto swobodnie daje się oddzielić od ścian naczynia, wprowadza się je szpatułką do zaglębień w formie gipsowej w puszce polimeryzacyjne. Najpierw upycha sie ciasto w częśći podstawowej korony, które zajmuje całą przestrzeń z wyjątkiem okolicy przyszyjkowej, gdzie nakłada się ciemniejszą warstwę ciasta z drugiego naczynia, starając si granicę między dwiema warstwami uczynić najmniej widoczną. Nastepnie pokrywa sie akryl warstwą zwilżonego celofanu, składa razem obie części puszki i powoli uciska pod prasą. Po otwarciu puszki kontroluje sie stopien sprasowania ciasta i usuwa nadmiary. Po kilkukrotnej kontroli sprawsowania, monomerem nasyca sie polimer znajdujący sie w trzecim naczyniu, który zostanie użyty na budowę brzegu sieznego. Nastepnie usuwa sie ciasto z części siecznej ok. 1/3 długośći korony. Pozwoli to podczas nakładania warstwy siecznej na stopniowe jej przejście bez wystepowania wyraźnej lini granicznej. Po nałożeniu trzeciej warstwy masy pokrywa sie całość zwilżonym celofanem i lekko uciska obie części puszki. Po 3-5 minutach puszkę otwiera sie ponownie, kontroluje barwę oraz stopień sprasowania akrylu, dodaje masy lub ujmuje nadmiar, ponownie składa puszkę, prasuje przez kilkanaście minut, wprowadza do ramki i polimeryzuje.
Obróbka korony.