Relacje komunikacyjne nauczyciel-uczeń:
Szkoła jako źródło doświadczeń rozwojowych jednostki
Szkoła- miejsce w którym uczniowie gromadzą rozmaite doświadczenia życiowe, instytucja która kreuje w swych ramach ważny kontekst rozwojowy jednostki. „Szkoła ze swymi swoistymi cechami fizycznymi i materialnymi jest przezywana przez uczniów jako różnorodny i kompleksowy obszar doświadczeń, jako wzorzec działań, aktywności ról oraz międzyludzkich stosunków.
Rozwój- przechodzenie od tożsamości naturalnej przez tożsamość roli do tożsamości ja ( od prekonwencjonalnego przez konwencjonalny, do postkonwencjonalnego poziomu sądów moralnych)
Sposób użycia języka może być traktowany jako fundament praktyki edukacyjnej, każda sytuacja uczenia się- nauczania związana jest bowiem z wyrażaniem, nadawaniem, interpretowaniem i przetwarzaniem znaczeń
Szkoła wytwarza charakterystyczne normy doboru środków językowych obowiązujących nauczycieli i uczniów w ich wzajemnych układach. Pozycja komunikacyjna uczestników jest wyznaczona: zakresem zobowiązań, uprawnień, możliwością i sposobem ich realizowania
Nowe właściwości myślenia osoby dorastającej (refleksyjność, krytycyzm, zdolność metaforycznego ujmowania zdarzeń, niezależność od opinii innych, formułowanie własnych sądów) umożliwiają jej nie tylko podejmowanie refleksji nad swym myśleniem ale również uczestniczenie w dyskusji.
Specyfika relacji komunikacyjnych nauczyciel- uczeń:
Podstawową cechą charakteryzującą szkolne relacje komunikacyjne jest ich podwójny system –
Uczeń- uczeń, nauczyciel- uczeń
Wzajemne relacje (n-u) są konsekwencją sposobów interpretacji własnej i cudzej roli uczestników układu
Dla przebiegających w szkole procesów interakcji charakterystyczny jest fakt, że tylko jedne z partnerów- nauczyciel może tak ustrukturowań konfigurację sytuacji społecznej, że jego szansa wpływu na definicję i przebieg interakcji jest większa niż innych. Taki stan legitymowany jest tym, że starszy, przewyższający wiedzą, umiejętnościami i doświadczeniami partner może młodszego pod tym względem, słabiej wyposażonego w sposób celowy wspierać w jego rozwoju -> def. K Hurrelmanna
Elementem najsilniej ograniczającym aktywność uczniów są obowiązujące w układzie u-n reguły. Funkcjonujące w szkole zasady sankcjonują asymetrię pozycji komunikacyjnych U-N
W trudnych sytuacjach komunikacyjnych licealiści raczej wprowadzają rozmaite zachowania unikowe, pozwalające nie wchodzić w bezpośredni kontakt z nauczycielem
Przebieg relacji komunikacyjnych U-N charakteryzuje dominacja języka TY i ukrytego języka TY nauczycieli. Nauczyciele nie są osobami, które dostarczały by dobrych wzorów zachowań komunikacyjnych. Wypowiedzi nauczycieli cechuje tendencyjna ocena osoby rozmówcy, obciążanie go odpowiedzialnością za sytuacje trudną oraz nieuprawnione generalizacje odczucia emocjonalne które doświadczają w czasie rozmów prowadzonych z nauczycielem (uczniowie) mają w większości znak negatywny. Rola szkoły w kształtowaniu ich sztuki porozumiewania się jest znikoma a stosunki z nauczycielami sprowadzane są wręcz do kategorii zagrożenia
Praktyki komunikacyjne w relacjach nauczyciel-uczeń
Szkoła w opinii uczniów jest miejscem bardzo odległym od ich oczekiwań: miejscem zdominowanym relacjami władzy, podporządkowania i zależności, obszarem prawdziwego życia są tylko relacje z rówieśnikami
Według uczniów funkcjonujące w szkole reguły komunikacyjne akcentowały konieczność podporzadkowania się nauczycielowi w innym wypadku narażeni byli na negatywne reakcje emocjonalne nauczycieli ich złośliwe zachowania kary dyscyplinarne, niesprawiedliwe oceny
Uczniowie są świadomi, że wystarczy zachowanie pewnych pozorów, że już samo granie narzuconych pozorów pozwala bezkolizyjnie funkcjonować w czasie lekcji
Udział ucznia w lekcji sprowadzany był zazwyczaj do roli pobierającego naukę
Szkoła jako miejsce rozwoju uczniów w świetle wypowiedzi licealistów
Szkoła oferuje uczniom takie doświadczenia komunikacyjne która stanowią dla nich swoistą blokadę rozwojową. Praktyka komunikowania się uczniów i nauczycieli jest charakterystyczna dla scentralizowanych układów grupowych.
Nauczyciel dysponuje wysokim stopniem niezależności, ma też duże marginesy wolności. Uczniowie zajmują pozycje peryferyjne są ograniczenie w swych działaniach z powodu niskiego stopnia niezależności
Nabywanie doświadczenia komunikacyjne nie wspierają młodego człowieka w rozwijaniu jego kreatywności, nie kształcą odwagi w podejmowaniu decyzji, nie uczą ponoszenia odpowiedzialności za trudne wybory