Sztuka Gotycka

Gotyk – styl w architekturze i innych dziedzinach sztuk plastycznych (rzeźbie, malarstwie i sztuce sepulkralnej), który powstał i rozwinął się w połowie XII wieku we Francji (Anglosasi uważają, że w Anglii) i swoim zasięgiem objął zachodniochrześcijańską Europę.

Powstanie gotyku związane jest z rozwijającą się pod koniec średniowiecza kulturą dworską, rycerską i mieszczańską.

Gotyk dzieli się na trzy okresy, których czas trwania jest różny dla poszczególnych państw:

- gotyk wczesny

- gotyk dojrzały

- gotyk późny zwany płomienistym (flamboyant)

Architektura gotycka - Termin architektura gotycka odnosi się do stylu w architekturze europejskiej okresu późnego średniowiecza, od około połowy XII do początku XVI wieku. Za wzorcowy przykład budynku gotyckiego uważa się gotycką katedrę, choć w rzeczywistości był to również okres rozwoju architektury świeckiej (mieszczańskiej i rezydencjonalnej). Architektura gotycka w zamierzeniu jej twórców miała w doskonały sposób odzwierciedlać boską naturę i wielbić Boga. Strzelista i ogromna bryła kościoła stała się symbolem czasów, w których religijność łączyła w sobie wyprawy krzyżowe i pragnienie wzniesienia się ku Bogu. W bryle dominują kierunki pionowe. Ich powtarzalność w bliskim sąsiedztwie, rozczłonkowanie bryły, delikatna dekoracja tworzą budowle ekspresyjne i lekkie. Barwne światło przenikające do wnętrza przez wysokie witraże stwarza wrażenie uduchowienia, a powtarzające się we wnętrzu wertykalne linie i znaczna odległość do sklepienia kieruje wzrok ku górze.

Rzeźba gotycka - O rzeźbie gotyckiej pokrótce można powiedzieć, iż rozwija się w oprawie katedry i odkrywa na nowo formy naturalistyczne, do których powraca także malarstwo. Rzeźbiarze gotyku odrzucają romańskie kanony zdobnicze, aby zastąpić je formami ornamentalnymi, mających swoje źródło w świecie roślin. W ich artystycznej wizji, wraz z plastycznie oddanym kształtem, postać ludzka odzyskuje właściwe proporcje, naturalność postawy i swobodę gestu. Najokazalsze, wielofigurowe kompozycje rzeźbiarskie uświetniają zachodnie portale katedr oraz obramienia wrót północnych krańców transeptów, a tympanon wypełnia kunsztowna kompozycja reliefowa.
Pierwsze dziesięciolecia rozwoju rzeźby gotyckiej przenika duch tradycji romańskiej. W tamtych czasach dzieła figuralnej i ornamentalnej rzeźby kamiennej, podporządkowane architekturze, poddawały się pokornie jej prawom w myśl powszechnie uznawanej zasady, przestrzeganej jeszcze w połowie XIII wieku. A choć i później architekturze udało się zachować prymat nad innymi gałęziami rzemiosła i sztuki, wraz z powstawaniem wielkich katedr gotyckich ukształtowała się nowa koncepcja portalu o bogatym wystroju rzeźbiarskim, z akcentem na wymowę i dynamikę kamiennych postaci, których odtąd nie sposób już traktować tylko jak dekoracji, przesłaniającej konstrukcyjne elementy budowli.

Malarstwo gotyckie – tematem gotyckich obrazów były sceny z Nowego Testamentu. Zaczęły się także pojawiać obrazy o tematyce świeckiej. To, co przede wszystkim odróżnia malarstwo gotyckie od innych, jest usiłowanie pokazania człowieka takim, jakim jest naprawdę, w wyglądzie, w odczuciach, a także w otoczeniu.

Malarstwo gotyckie ścienne rozwijało się szczególnie we włoskiej Toskanii, gdzie szczytowymi przykładami są freski Giotta, który stworzył na przełomie XIII i XIV w. styl monumentalnego dramatyzmu oraz nową ikonografię świętych a zwłaszcza św. Franciszka z Asyżu. Malarstwo ścienne poza Włochami miało skromniejsze zastosowanie z powodu mniejszych powierzchni ścian przeznaczonych dotąd do dekoracji. Jego rolę przejęły wielkie barwne witraże – szklane obrazy, które stały się jednym z głównych elementów atmosfery estetycznej wnętrza gotyckiego.

Największe znaczenie miało jednak malarstwo flamandzkie torujące drogę ku nowożytnemu realizmowi, stanowiące połączenie świata biblijnego z realiami współczesnymi o głębokich treściach religijnych i symbolicznych.

Gotyk - objął swoim zasięgiem dojrzałe i późne średniowiecze. Jego zasady zostały sformułowane i zastosowane po raz pierwszy pod Paryżem w kościele w St. Denis, w połowie XII wieku. Stąd szybko upowszechnił się we wszystkich okręgach Francji, a w połowie XIII wieku w prawie całej łacińskiej Europie. Przejawiał się najpełniej w architekturze, której początkowo były podporządkowane rzeźba i malarstwo. Sztuka gotycka tworzona przede wszystkim na potrzeby kościoła i wiary chrześcijańskiej w architekturze i malarstwie stworzyła wiele wspaniałych świeckich dzieł.

Wykonał:

Piotr Kidziak