Pismo niewidomego dziecka:
Rodzice powinni zapoznać się z pismem, którym będzie się posługiwało ich dziecko, jak najszybciej. W historii wypukłego pisma niewidomych można wyróżnić dwa nurty jego rozwoju: pismo liniowe oparte na alfabecie łacińskim i pismo punktowe oparte na systemie innych znaków.
Wypukłe pismo Hauya było oparte na powiększonych literach alfabetu łacińskiego. Wysokość liter dochodziła niejednokrotnie do 22 mm.
Pismo Hauya zostało zmodyfikowane przez Kleina założyciela i dyrektora zakładu dla niewidomych w Wiedniu. Na podstawie obserwacji, że dotyk łatwiej ujmuje i odróżnia wypukłą linię przerywaną niż ciągłą zastosował on w podręcznikach dla niewidomych uczniów druk wypukły oparty na literach wykonanych linią punktową.
Trzecią odmianę wypukłego pisma opartego na alfabecie łacińskim tworzy Moon w 1847 r. w Anglii. Składało się ono z 8 znaków alfabetu łacińskiego o uproszczonym kształcie. W celu ułatwienia niewidomym korespondencji z widzącymi zostało wprowadzone w 1859r pismo płaskie Hebolda, który opracował w tym celu specjalna linijkę. Składała się ona z klatek, w których ołówkiem lub piórem pisało się drukowane litery ogólnie używanym alfabetem.
Genialnym wynalazcą pisma wypukłego był Ludwik Braille, który utracił wzrok całkowicie w 3 roku życia.
Znak pełny( tworzący), z którego pochodzą wszystkie inne znaki składa się z 6 punktów ułożonych w dwa pionowe szeregi. Całość każdego znaku nie przekracza pola dotyku czubka palca i jest postrzegana jednym aktem dotyku, bez konieczności wykonywania palcem ruchów z dołu do góry.
System pisma Braille’a składa się z 7 serii- 6 po 10 i 1-3 . Dwie pierwsze serie i połowa trzeciej zawierają znaki odpowiadające 25 literom alfabetu łacińskiego, które wspólne wszystkim językom posługującym się tym alfabetem. Druga część serii trzeciej i czwarta zawierają litery charakterystyczne dla danego języka np. ą, ę, ć, ź. Pozostałe serie zawierają znaki interpunkcyjne i inne.
W Polsce teoretyczne podstawy nauki czytania i pisania systemem Braille’a opracowała Grzegorzewska w roku 1927 w rozprawce „ struktura psychiczna czytania wzrokowego i dotykowego” przeprowadziła ona psychologiczną analizę obydwóch składającym się z człony zmysłowego- odróżnienie i rozpoznanie kształtu liter oraz umysłowego ujmowanie treści, czyli rozumienie wyrazów zdań i całych fragmentów tekstu.
U osób rozpoczynających naukę czytania dotykowego ruchy mające na celu przesuwanie dłoni wzdłuż linii wypukłego tekstu udzielają się całemu ramieniu. Gdy nastąpi szybsze ujmowanie znaków, ruchy ograniczają się do przedramienia, które zatacza kręgi, mając łokieć, jako punkt oparcia. Po zapoznaniu się ze znaczkami także lewa ręka zaczyna brać udział w czytaniu, nie osiąga jednak lewa ręka zaczyna brać udział w czytaniu, nie osiąga jednak tej wprawy, co prawa. Udział obydwóch rąk w czytaniu jest różny u poszczególnych osób. Na ogół ręką sprawniejszą jest prawa. Mimo możliwości posługiwania się wszystkimi palcami przy czytania biorą przede wszystkim udział opuszki palca wskazującego i średniego. Dziecko odczytuje literę po literze, wyszukuje dla każdej z nich wartość dźwiękową i dla każdej wykonuje oddzielny akt motoryczny wymawiania. Dopiero na podstawie tych odrębnych aktów psychicznych powstaje dzięki kojarzeni właściwe czytanie wyrazowe.
Litera i sylaba są dla małego dziecka czymś abstrakcyjnym, trudnym do zrozumienia, obcym niebudzącym zainteresowania. Dziecko 6-7 letnie ujmuje zjawisko całościowo i początkowo nie jest zdolne do analizy.
Zgodnie z właściwością synkretycznego spostrzegania należy zacząć naukę od całych zdań, zdanie jest dla dziecka konkretniejsze od wyrazu, a wyraz konkretniejszy od sylaby i litery.
Metodę wyrazową w nauce czytania rozpowszechnił w naszym kraju Falski przyjmując w swoim elementarzu za punkt wyjścia słowo związane z przeżyciami dziecka. W stosowanej metodzie całościowej( globalnej) zgodnie z założeniami psychologicznymi punktem wyjścia są przeżycia dziecka, konkretne obserwacje i spostrzeżenia. Na tej podstawie tworzy się zdania, które następnie dzieli się na wyrazy a potem następuje analiza wyrazu i podział na sylaby i litery.
Dzieci czytając powinny dotykać palcami tego wyrazu, który wymawiają, aby prawidłowo łączyć obrazy: rzeczywisty, myślowy i słowno- symboliczny.
Małe dziecko ucząc się pisania za pomocą tabliczki napotyka 3 problemy:
1 w trakcie wykłuwania trudno mu znaleźć odpowiednie miejsce w polu 6- punktu
2 wykłuwanie wymaga odpowiedniego ustawienia dłoni i dłutka oraz jest czynnością męczącą.
3 litera napisana stanowi odwrotność czytanej.
Nowoczesną i łatwiejszą dla dziecka metodą jest rozpoczynanie nauki pisania na maszynie. Dziecko szybko się uczy kolejności naciskania klawiszy, uzyskując od razu po prawej stronie wypukłe litery i nie musi dokonywać myślowej i dotykowej Moni[pulsacji odwracania liter.
Wprowadzając naukę pisania na maszynie realizuje się podstawową zasadę pedagogiki- wybiera się metodę łatwiejszą dla dziecka, która pomoże szybciej i lepiej uzyskiwać zamierzony efekt.
Trudniejszym problemem jest dobre i trwale opanowanie techniki czytania pisma Braille’a osiągnięcie odpowiedniego tempa i płynności.
Świerczek: urządzenia tyflotechniczne wyposażone w monitory brajlowskie rozszerzają znacznie możliwości niewidomych. Stosowane w szkołach ułatwiają i przyśpieszają proces poznawczy. Służą również, jako narzędzie w pracy.
Dzięki współczesnej technice niewidomi mogą posługiwać się pismem płaskim- czarnym.
Aparatem pozwalającym niewidomym odczytywać pismo płaskiej jest Optacon. Przetwarza on obraz płaski pojedynczej litery na obraz wypukły. Czytający trzyma wskazujący palec jednej ręki na wibracyjnym ekranie dotykowym, utworzonym przez 144 drgające pionowo cieniutkie pręciki i odczytuje kolejne litery. Druga ręka prowadzi wzdłuż linii tekstu miniaturową kamerę, która rejestruje literę po literze przetwarzając ich kształty na impulsy elektryczne wprawiające w drgania pulsatory ekranu wibracyjnego.
Do najważniejszych przyczyn ograniczających tempo czytania należą:
W przypadku czytania Optaconem rozpoznania znaku dokonuje tylko jeden palec, natomiast osoby posługujące się biegle brajlem używają czytanie obu rąk.
W systemie brajla każdy znak jest jedna z 63 kombinacji w ramach 6 punktu, przy czym litery brajlowskie mają bardzo proste kształty. Jeśli chodzi o pismo drukowane to liczba znaków stosowana w różnych dziedzinach nauki jest praktycznie nieograniczona.
Te same litery drukowane mogą być różne, co do kształtu w zależności do kroju czcionki i rodzaju druku.
W czasie odczytywania Optaconem dokonujemy najczęściej powiększenia liter, dlatego nieznaczne ruchy ręki prowadzące kamerę wywołują duże zmiany na ekranie wibracyjnym tzn. zniekształcone litery.
W ostatnich latach zostały opracowane wersje Optaconu mówiącego. Znaki pisma płaskiego przetwarzane są na jednostki mowy. Problemem trudnym do rozwiązania za pomocą maszyny jest przetwarzanie ogromnej różnorodności kształtów litery pisma płaskiego i innych znaków na jednostki płaskie.
OREGOŃSKI PROGRAM REHABILITACJI
Oregoński program rehabilitacji dla dzieci niewidomych i słabo widzących w wieku od 0- 6 lat, pod redakcją Brown, Simmons, Methvin powstał w stanach zjednoczonych w 1978 roku.
Tworzą Ga zadania i 693ćwiczenia. Podstawowym założeniem, na którym oparto opracowanie programy było stwierdzenie, że większość dzieci niewidomych niezależnie od swego inwalidztwa przechodzi kolejno przez te same etapy i sekwencje rozwoju, co dzieci zdrowe.
Zawiera 3 części:
Podręcznik dla konsultantów- użytkowników programu: zawiera przegląd materiałów składających się na program oraz szczegółowe wskazówki dotyczące metod i form uczenia, a także metod oceny postępów.
Inwentarz umiejętności i sprawności: jest metodą oceny służące 3 celom:
* ocena poziomu rozwoju dziecka w zakresie 6 podstawowych dziedzin rozwoju
* wybór właściwych celów i zadań w rehabilitacji dziecka
* ewidencja nabywania przez dziecko nowych umiejętności i sprawności
Zestaw ćwiczeń.
Pokazuje on jedynie orientacyjny wiek rozwojowy w każdej z 6 dziedzin( funkcje poznawcze, język, samodzielność, socjalizacja, mała i duża motoryka) a przede wszystkim pozwala dokładnie określić, które umiejętności i sprawności dziecka ma już opanowane a które wymagają ćwiczenia. Każdej pozycji w inwentarzu opatrzonej kolejnym numerem odpowiada ta sama pozycja i ten sam numer w zestawie ćwiczeń.
Metodą nauczania przyjęta w całym programie jest tzw. Nauczanie preskryptywne( nauczanie na receptę tzn. według szczegółowych recept). Polega ono na rozbijaniu każdej umiejętności na czynności składowo układające się w pewną sekwencję a więc wynikające kolejno jedna z drugiej. Nauczanie to wymaga, aby po wyborze umiejętności rozbiciu jej na części składowe i wybraniu etapu, którego będziemy się uczyć, ustalić poziom i warunki zachowania, jakie chcemy osiągnąć. Musimy wyznaczyć cel behawioralny. Cel ten jest określeniem wymiernego i dającego się obserwować zachowania, które dziecko będzie demonstrować na końcowym etapie uczenia się i za pomocą, którego wykaże, że opanowało daną umiejętność.
Określając warunki wykonywania zadania należy szczegółowo podać czy i jakiej pomocy udzielić dziecku, w jakiej pozycji i gdzie ma znajdować się dziecko.
Nauczanie preskryptywne wymaga, aby prostym i jasnym językiem rozpisać w kolejnych punktach sposób uczenia. Sposób uczenia musi zawierać następujące składniki:
Miejsce i pozycja, w jakiej dziecko ma być uczone oraz usytuowanie dorosłego względem dziecka
Sygnał, jaki ma być przekazany dziecku, aby wykonało daną czynność
Konsekwencja zachowania dziecka tzn. reakcja dorosłego na prawidłowo wykonane przez dziecko zadanie.
Nauczanie preskryptywne wymaga, aby rodzice przed przystąpieniem do uczenia danej sprawności otrzymali wypełnioną przez konsultanta kartę tygodniowego zapisu postępów dziecka, która zawiera:
Rodzaj i numer ćwiczenia
Nazwę umiejętności- tzn. etapu ćwiczenia, którego uczymy w danym momencie
Cel behawioralny
Sposób uczenia
Sposób zapisywania, czyli określenie, w jakiej formie rodzice mają notować postępy dziecka
Tabelkę z rubrykami do wpisywania postępów dziecka z podziałem na dni tygodnia, pory dnia oraz miejscem na wpisanie wyniku sprawdzianu przeprowadzonego przez konsultanta.
ĆWICZENIA Z ZAKRESU SAMOOGBSŁUGI
Stopniowe wdrażanie małych dzieci do samoobsługi jest procesem wymagającym stymulacji ze strony dorosłych a ze strony dziecka- aktywności i pewnej dojrzałości. Prace związane z obsługiwaniem wymagają ćwiczeń, bowiem to, co dorosłemu wydaje się proste i łatwe dla dziecka jest złożone i trudne.
Wszystkie sprawności muszą być wyuczone, przy czym ważne jest, kiedy i w jaki sposób zdobędzie je dziecko. Ćwiczenia, bowiem muszą być skorelowane z dojrzałą gotowością do uczenia się. Tempo uczenia się różnych czynności zależy od rozwoju psychoruchowego dziecka, od sposobów wychowania i uczenia oraz od stanu zdrowia dziecka.
W opanowaniu sprawności życiowych wszystkie dzieci przechodzą podobne etapy:
Zdobycie orientacji, do jakiej części ciała należy dana część ubioru lub do czego służy dane narzędzie.
Wyróżnienie części istotnych w strukturze narzędzi i przedmiotów użytkowych. Dziecko niewidome musi uchwycić różnice w wielkości np. otworów w koszuli
Wypracowanie odpowiedniej formuły kinestetycznej tzn. opanowanie głównych elementów ruchu i składania ich w całości ruchowego działania a następnie pewne upłynnienie działania połączone ze stopniowym zanikaniem przyruchów i nadmiernego napięcia w układzie mięśniowym oraz zwiększanie się sprawności działania, by dojść wreszcie do usprawniania i zautomatyzowania czynności.
Dziecko niewidome mając utrudnione naśladownictwo, jedynie pry bardzo bliskim kontakcie z matką, ojcem itd. Może zauważyć jak inni ubierają się sami jak sami się myją i może wówczas zapragnąć obejrzeć dotykowo spróbować jak daną czynność wykonuje.
Dziecko pod koniec okresu przedszkolnego dziecko powinno w pełni samodzielnie wykonywać czynności samoobsługowe nie chcąc by mu w tym pomagano.
Poszczególnych sprawności może dziecko uczyć się metodą prób i błędów, lecz metoda ta jest mało wydajna, bowiem pochłania wiele czasu i energii a nie daje nadzwyczajnych wyników.
W pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym znane są 3 podstawowe sposoby nauczania czynności samoobsługowych:
Wykorzystanie naturalnych sytuacji
Pokaz z objaśnieniem słownym
Specjalne ćwiczenia.
ZABAWY ĆWICZĄCE DUŻĄ MOTORYKĘ
W rozwoju dziecka niewidomego ogromną rolę odgrywają różne rodzaje działalności ruchowej.
Zabawy ruchowe i ćwiczenia gimnastyczne realizują 3 zasadnicze zadania
- stymulują procesy życiowe
- wyrównują niepożądane zjawiska rozwojowe
- adaptują do życia.
Przez optymalna aktywizację działalności dziecka niewidomego w wieku przedszkolnym pobudzamy procesy życiowe warunkujące zdrowie. Poprzez gimnastykę i zabawy ruchów dzieci dotleniają organizm. Ruch na świeżym powietrzu pobudza krążenie krwi, poprawia przemianą materii wzmacnia aparat mięśniowo- Tuchowy poprawia apetyt wydłuża mięsnie i kości.
Zabawy ruchowe są źródłem radości dla dzieci, dlatego że dają swobodę oraz rozładowują napięcie nerwowe, zaspakajają naturalną potrzebę ruchu, ćwiczą i doskonalą takie elementy jak: chód bieg podskoki rzuty pokonywanie przeszkód wspinanie włażenie równowagę itd.
Zabawa musi być dostosowana do możliwości fizycznych i psychicznych dzieci ich umiejętności wiadomości.
Zabawy ruchowe zawierają wszystkie podstawowe tzw. Naturalne czynności ruchu, które chcemy u dzieci usprawnić i udoskonalić. W związku z tym dzielimy zabawy ruchowe:
- zabawy orientacyjno- porządkowe
- zabawy bieżne
- zabawy z podskokiem i elementem skoku
- zabawy z czworakowaniem i przechodzeniem pod przeszkodą
- zabawy z elementem wspinania się i włażeniem
- zabawy z elementem rzutu otoczenia i celowania
Rozległą i wszechstronną skalą różnorodnych ruchów oraz bogaty materiał specjalnych rodzajów zabaw ćwiczy i wyrabia u dzieci:
Sprawność fizyczną
Orientację w przestrzeni
Cechy osobowości
Procesy umysłowe.
Ćwicząc sprawność fizyczną wyrabiamy u dzieci siłę i wytrwałość. Dzieci lubią zabawy ruchowe z przyborami toteż zabawa połą woreczkami z grochem oraz manipulacja różnego rodzaju przyborami rozwija sprawność manualną rąk, zręczność tak bardzo potrzebną dzieciom niewidomym.
Ważną umiejętnością w osiąganiu samodzielności jest orientacja w przestrzeni. Zabawy ruchowe ćwiczenia gimnastyczne doskonale ćwiczą orientację we własnym cieleni. Lewa strona prawa strona. Pokazując w zabawie ruch naśladowniczy np. lot liścia dostarczamy nie tylko wiadomości, ale ćwiczymy aparat kinestetyczno- ruchowy pamięć kinestetyczną i przestrzenną.
Dzieci niewidome ze względu na brak wzroku pozbawione są obserwacji ruchu i mają trudności w odtwarzaniu go w zabawia.
Zabawy ruchowe ćwiczą i wyrabiają cechy osobowości takie jak: odwaga zaradność cierpliwość wytrwałość umiejętność pokonywania trudności dyscyplina podporządkowanie się samodzielność szybka reakcja na polecenia umiejętność wygrywania i przegrywania. Szczególnie znaczenie mają tu zabawy zespołowe. Uczą one współżycia współdziałania.
Prowadząc różnorodne ćwiczenia i zabawy ruchowe przygotowujemy dziecko niewidome do podjęcia nauki w szkole wyrabiamy tzw. DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNĄ. Podstawą dojrzałości szkolnej jest m. In. Rozumienie mowy. Przez opowiadanie o zabawie wydawanie poleceń i wyjaśnianie uczymy dziecko rozumienia mowy, wzbogacamy jego słownik. Z czasem rozszerzamy zakres wiedzy dziecka o wiadomości z otaczającego je świata.
Zabawy ruchowe ćwiczą również słuch, dotyk kinestezję spostrzegawczość wyobraźnię myślenie.
Ponadto zabawy ćwiczą pojęcia matematyczne i przestrzenne: pod nad na za wysoko nisko mało dużo.
Różnorodne i systematyczne prowadzone zabawy pozwolą dziecku niewidomemu oprócz osiągnięcia lepszej sprawności uniknąć nudy a jednocześnie staną się inspiracją do racjonalnego wykorzystywania czasu wolnego przeznaczonego na działalność dowolną tzw. Czasu, w którym rodzice czy opiekunowie są zajęci.
Ćwiczenia gimnastyczne, które ćwiczą te same procesy i funkcje, co zabawy ruchowe. Są one trudniejszą formą, ponieważ zawierają zestaw kilku lub kilkunastu ćwiczeń bądź zabaw.
Pierwotne trudności są to zaburzenia ograniczone spowodowane niedorozwojem bądź uszkodzeniem układu ruchowego lub systemu nerwowego.
Wtórne to nabyte w trakcie rozwoju fizycznego szczególnie obserwowane u dzieci całkowicie niewidomych a spowodowane nazbyt opiekuńczą postawą rodziców, kiedy wyręcza się we wszystkim dzieci nie dając im możliwości rozwoju ruchowego i doskonalenia systemu nerwowego.
Do ćwiczeń dużej motoryki zalicza się zabawy i ćwiczenia mające na celu usprawnienie tzw. Dużych grup mięśniowych. Zabawy i ćwiczenia dużej motoryki prowadzone są we wszystkich przedszkolach i ogniskach przedszkolnych.
Przygotowanie do zabaw odpowiednich przyborów urozmaici zabawę, a także zadziała stymulująco na dziecko, wzmagając motywację. Do podstawowych przyborów należą piłka duża i mała skakanka linka tamburyno.
Zabawy z elementem równowagi: przez zabawy tego typu ćwiczymy nie tylko koordynację nerwowo- ruchową, ale również orientację w przestrzeni myślenie koncentrację uwagę odwagę itp. Organizując zabawy z elementem równowagi należy pamiętać, że zabawa czy ćwiczenie ma właściwości ćwiczące tak długo dopóki dziecko ma trudności w wykonywaniu tego ćwiczenia.
Zabawy bieżne: głównym składnikiem tych zabaw jest bieg, pobudzają one czynności serca, płuc oraz przemianę materii zaspakajają naturalną potrzebę ruchu oraz rozładowują napięcie nerwowo- mięśniowe. Ćwiczą szybkość zręczność wytrzymałość do zabaw tego typu należy zapewnić dużo bezpiecznej przestrzeni by dziecko mogło swobodnie bez napięcia rozwijać swoją szybkość maksymalną oraz ćwiczyć prawidłowe ruchy kończyn.
Zabawy z elementem czworakowania: naśladownictwo zwierząt, stopniowo utrudniając niektóre formy ruchu doprowadzając do współzawodnictwa. Współzawodnictwo wprowadzić można dopiero z dziećmi starszymi. Współzawodnictwo ma wielkie walory wychowawcze, które są ważnym elementem przygotowania do nauki w szkole.
Zabawy z elementem podskoku i skoku
Zabawy z elementem rzutu, celowania i toczenia.
Zabawy z elementem wspinania i włażenia
ZABAWY ĆWICZĄCE MAŁĄ MOTORYKĘ
Rozwój fizyczny i działalność dziecka wiążą się ściśle z usprawnianiem małej motoryki. Już w 4-5 miesiącu życia dziecko zaczyna nieświadomie i mimowolnie ćwiczyć swoją motorykę są to zabawy manipulacyjno- ruchowe.
ORIENTACJA PRZESTRZENNA I SAMODZIELNE PORUSZANIE SIĘ
Pierwsze podstawowe pojęcia i umiejętności z zakresu orientacji przestrzennej dziecko powinno już poznać w wieku przedszkolnym i w młodszym wieku szkolnym. W tym okresie wszystkie dzieci bardzo intensywnie rozwijają się pod względem fizycznym. W związku z tym spontaniczny ruch dziecka nie może być tłumiony, lecz należy je zachęcać do aktywności ruchowej i stworzyć bezpieczne ku temu warunku. Początkowe ćwiczenia i zabawy powinny ułatwić dziecku poznanie własnego ciała jego poszczególnych części, funkcji i możliwości ruchowych.
Po poznaniu własnego ciała, jeżeli wychowanek dobrze sobie z tym radzi wprowadzamy pojęcia przestrzenne. Zaczynamy od dawania zadań, które wymagają zajęcia przez dziecko określonej pozycji względem nauczyciela innych osób i znanych mu otaczających przedmiotów np. idź wzdłuż ścian, przeskocz na drugą stronę chodnika. Powiedz mi, w jakiej pozycji znajdujesz się względem okna, drzwi itd.
Dalsza grupa pojęć związana jest z określeniem rozmiarów kształtów i prędkości. W tym celu początkowo wprowadza się zabawy, w których dziecko ma za zadanie segregację różnych przedmiotów lub specjalnych łamigłówek według takich samych wielkości albo kształtu i ich kombinacji.
Nauczając pojęć przestrzennych należy podkreślić znaczenie kierunków świata, ponieważ jedynie one są niezmienne i stanowią stałe punkty odniesienia. Dobrze zacząć wprowadzać te pojęcia przed znanymi budynkami przy słonecznej pogodzie i w różnych porach dnia. Uczeń po cieple promieni słonecznych będzie mógł poznać, o jakiej porze dnia, po której stronie budynku jest słońce i w ten sposób wyznaczyć stronę północną południową wschodnią i zachodnią.
TECHNIKI OCHRANIAJĄCE:
Chodzi o przedstawienie sposobów, które chronią niewidomą osobę przed uderzeniem się o napotykany przedmiot, szczególnie, gdy nie posługuje się laską, ponieważ jeszcze nie potrafi z niej korzystać albo znajduje się w znanym otoczeniu. Często niewidomi obawiając się, że na coś wpadną wyciągają przed siebie ręce szurają nogami garbią się. Takie odruchowe przyjmowanie wadliwej postawy asekuracyjnej, szczególnie u dzieci prowadzi do trwałych zmian w budowie ciała a także wywiera niekorzystne wrażenie na otoczeniu. Małemu dziecku można zaproponować, gdy idzie na spacer, aby zabrało swoją lalkę z wózkiem, taczkę albo inną zabawkę, którą będzie pchało przed sobą. Dziecko ćwiczy się w ten sposób w samodzielnym chodzeniu jednocześnie asekurując się.
Wyczuwanie przedmiotów należy uczniom uświadomić i rozwijać poprzez odpowiednie ćwiczenia. Można np. zbudować z kartonu lub innego materiału przeszkody, do których ćwiczący ma podchodzić i bez dotykania sygnalizować ich obecność. Lepiej jest do tych ćwiczeń wykorzystywać warunki naturalne, gdyż z nimi uczeń będzie głownie stykał w ciągu całego życia. Ułatwieniem może ukazać się cień budynku odmienny prąd powierza dochodzące odgłosy i inne czynniki.
W celu eliminowania u niewidomego obawy przed zderzeniem się wprowadza się specjalne techniki zabezpieczające górną i środkową część ciała.
Przy technice GÓRNEJ części ciała- TECHNIKA BARKOWA niewidomy wyciąga ramię w przód na wysokości barku a przedramię trzyma pod kątem ok. 100- 120 stopni do ramienia z dłonią odwróconą na zewnątrz tak, aby dłoń wystawała 2-3 cm za przeciwległy bark. Mięsnie przedramienia i palców powinny być rozluźnione.
Opisana technika stosowana jest przeważnie podczas chodzenia po znanym pomieszczeniu, bez dotykowych pomocy a także wówczas, gdy niewidomy czuje obawę przed uderzeniem, chociaż idzie z laską lub przewodnikiem jak również przy szukaniu przedmiotu, który spadł.
Sposobu ochrony GÓRNYCH części ciała należy nauczać w początkowych klasach, gdy dziecko nie zaczęło ćwiczeń z użyciem laski i nie ma jeszcze utrwalonych niewłaściwych nawyków zasłaniania się. Ćwiczenia tej techniki można połączyć z techniką chodzenia po linii prostej. Zbyt długie trzymanie ręki w opisanej pozycji jest męczące dlatego też ćwicząc zmianie się często ręce.
W technice ochraniającej ŚRODKOWE części ciała inaczej zwanej TECHNIKĄ BIODROWĄ niewidomy trzyma rękę opuszczoną w dół w skos tak, aby dochodziła do płaszczyzny strzałkowej ciała. Dłoń powinna być odległa o około 20cm od tułowia. Ten sposób zasłaniania środkowych części tułowia stosuje się w znanym pomieszczeniu przy podchodzeniu do krzesła stołów szafek informacje o bliskości wymienionych przedmiotów a nie ma laski.
Przy ustawieniu prostopadłym uczeń staje tyłem do przedmiotu tak aby co najmniej 2 punkty jego ciała z nim się stykały. Płaszczyzna strzałkowa ciała jest wówczas prostopadła do powierzchni obiektu. We wszystkich tych przypadkach stosując ustawienia prostopadłe niewidomy dotyka płaszczyzny odniesienia 2 punktami ciała.
Ustawienie prostopadle może wykorzystać w sytuacjach, gdy zna stawienie mebli rozmieszczenie drzwi okien oraz relację między nimi.
Przy ustawieniu równoległym płaszczyzna strzałkowa ciała jest równoległa do powierzchni odniesienia. Wówczas niewidomy staje bokiem i styka się z dużymi płaszczyznami powierzchnią opuszczonej ręki a z niskimi podudziem.
Idąc przy ścianie powinien ręką bliższą ściany wysunąć w dół w skos przed siebie i grzbietem trzech pierwszych palców licząc od małego lekko dotykać ściany.
Naukę opisanych elementów samodzielnego chodzenia łączy się z doskonaleniem technik ochraniających, utrzymaniem obranego kierunku wykonywaniem dokładnych zwrotów.
SYSTEMATYCZNE POZNAWIANIE OTOCZENIA
Niewidomy wchodząc do nieznanego pomieszczenia na podstawie warunków akustycznych może wyobrazić sobie ich wielkość i zauważyć niektóre elementy np. otwarte okno. Jeżeli ma w tym pomieszczeniu przebywać dłużej musi je dokładnie i systematycznie obejrzeć. Najlepiej zacząć od ustalenia kierunków świata, po czym obejrzeć zaczynając od drzwi pomieszczenie dookoła. Powinien iść równolegle do kolejnych ścian, dotykając bliższą ręką wysuniętą do przodu ich powierzchni a drugą stosując techniki ochronne.
Można obejrzeć pomieszczenie w inny sposób. Niewidomy obiera kierunek do drzwi i idzie do przeciwległej ściany sprawdza, co się przy niej znajduje i wraca do drzwi. Po czym tą samą trasą dochodzi do niej do połowy wykonuje zwrot o 90 stopni i podchodzi do następnej ściany po obejrzeniu umieszczonych tam przedmiotów idzie do ściany przeciwległej i wraca do drzwi.
ODNAJDOWANIE, UPUSZCZOYCH PRZEDMIOTÓW
Sytuacja jest trudniejsza, gdy chodzi o rzeczy małe i toczące się. Wówczas pomocne są specjalne wyćwiczone metody. Po zrzuceniu czy wypuszczeniu z ręki przedmiotu niewidomy powinien zatrzymać się i skoncentrować na jego dźwięku. Jeżeli przedmiot się toczy wysłuchać spokojnie jego uderzenia i dopiero wtedy odwrócić się całym ciałem w tym kierunku. Szukany przedmiot może potoczyć się pod jakiś mebel, dlatego uczeń powinien wykonując klęk lub przysiad stosować górną technikę ochronną. Następnie dłonią lekko opartą o podłogę zacząć bardzo systematycznie wykonywać ruchy spiralne, stopniowo zwiększając ich zasięg. Sposób ten zwany jest METODĄ SPIRALI.
Metoda siatki- początek poszukiwania jest taki sam, lecz zamiast wykonywania spiralnego ruchu dłonią wykonuje się ruchy na wzór siatki tzn. najpierw prostopadle zaczynają jak najbliżej siebie aż do wyprostowania ręki potem równolegle.
KORZYSTANIE Z POMOCY PRZEWODNIKA
Naukę poruszania się z przewodnikiem należy zacząć od przyzwyczajenia niewidomego do prawidłowego trzymania się przewodnika. Niewidomy trzyma swoją prawą ręką lewą rękę przewodnika. Alce niewidomego ustawione są w ten sposób, że kciuk jest na zewnątrz a pozostałe palce wewnątrz w stosunku do ramienia przewodnika. Trzymająca rękę niewidomego zgięta jest pod kątem prostym. Przewodnik może trzymać rękę dowolnie. Przeciwnie barki osoby pozbawionej wzroku i przewodnika znajdują się w jednej linii tak, aby osoba widząca było około pół kroku przed niewidomym.
Takie ustawienie i uchwyt nie krępują ruchów idącego. Pozwalają niewidomemu w momencie, gdy usłyszy naprzeciw siebie jakieś głosy lub spodziewa się przeszkody łatwo schować się za plecy przewodnika nie tracąc z nim kontaktu.
Niewidomemu dziecku może sprawiać trudniąc się dosięgnięcie do stawu łokciowego przewodnika wówczas powinno ono trzymać rękę przewodnika tuż nad nadgarstkiem.
Gdy niewidomy prawidłowo wykonuje uchwyt i sprawnie chodzi z nauczycielem oraz potrafi w razie potrzeby cofać się za jego plecy można przystąpić do wykonywania zwrotów przechodzenia na druga stronę przewodnika, zamykania za sobą drzwi chodzenia po schodach korzystania ze środków komunikacji miejskiej.
TECHNIKA POSŁUGIWANIA SIĘ DLUGA LASKĄ
Laski można podzielić na składane i nieskładane. Laski nieskładane bywają z drzewa różnego rodzaju metali tworzywa sztucznego. Mogą być wyważone wówczas mają ciężką rączkę, która powoduje przeniesienie środka ciężkości powyżej połowy laski w stronę ręki użytkownika. Przy operowaniu tą laską ręka mniej się męczy. Zróżnicowane są także końcówki lasek. Mogą być z tworzywa sztucznego albo metalu nakładane wciskane rozporowo i gwintowanie wmontowane na stale lub wyjmowane. Trzon laski jest pomalowany na biało albo obciągnięty powłoczką z tworzywa termokurczliwego.
Laski składane robione są z metalu lub tworzyw sztucznych. Różnią się od siebie liczbą składanych elementów. Mogą być składane tylko na połowę albo na kilka części. Składane przez złożenie lub przez zsuwanie teleskopowe.
O jakości laski przesądza jej ciężar, trwałość sprężystość przewodzenie informacji wygląd zewnętrzny. Laska powinna być lekka, aby nie powodowała zmęczenia podczas wykonywania długiej trasy. Trwała powinna służyć przez dłuższy okres. W laskach składanych istotną sprawą jest, jakość gumy łączącej jej elementy i rodzaj połączeń. Nie powinno się zdarzyć, aby laska po pęknięciu gumy rozsypała się na trasie po dłuższym używaniu rozsunęła się na łączach.
Niewidomi starsi podróżują zazwyczaj z przewodnikiem i chętniej używają lasek krótkich, drewnianych, które służą, jako dodatkowe podparcie i sygnalizują ślepotę. Bardziej popularne są laski składane o zróżnicowanych długościach pomalowane na biało zakończone czarną gałką. Zaletą ich jest to, że jeżeli nie jest potrzebna można ją złożyć i schować do torebki. Jednak laska składająca się z kilku części zatraca możliwości przekazywania informacji o podłożu.
Obecnie produkowane są laski białe, długie składane i nieskładane wzorowane na laskach amerykańskich.
Jej długość powinna być dobrana do wzrostu długości kroku użytkownika.
TECHNIKA DIAGONALNA
Jest to jeden z najprostszych sposobów używania i trzymania laski. Niewidomy trzyma laskę nieruchomo przed sobą jak zderzak. Rękę układa na uchwycie w ten sposób że dłoń skierowana jest w dół a palce zgięte wokół uchwytu. Kciuk wyprostowany jest wzdłuż trzonka laski. Uniesione ramię przedramię i nadgarstek wyprostowane.
W technice diagonalnej stosowany jest także tzw. Ołówkowy sposób trzymania laski. Wówczas laskę trzyma się podobnie jak ołówek przy pisaniu.
Przy opisanych sposobach laska ułatwia asekurację lecz nie pomaga w wykryciu przedmiotów położonych nisko.
Technika diagonalno może być stosowana w następujących sytuacjach:
W znanym otoczeniu z zachowaniem pewnej asekuracji
Przy odszukiwaniu wnęk mebli drzwi
Wówczas gdy niewidomy stara się iść równolegle do muru krawężnika
Jeżeli osoba pozbawiona wzroku ma słabą koordynację ruchową niski poziom sprawności fizycznej i nie jest w stanie opanować trudności technik
Podczas chodzenia z przewodnikiem
Przy schodzeniu ze schodów
Przy wsiadaniu c do autobusu
Przy odnajdowaniu klamki.
TECHNIKA DOTYKOWA
Technika Hoovera. Wymaga od niewidomego dobrej sprawności fizycznej szczególnie wytrzymałości i koordynacji ruchowej. Niewidomy trzyma laską w sprawniejszej ręce po przekątnej tak, aby końcówka znajdowała się w odległości jednego kroku przed nogą. Dłoń położona na uchwycie w ten sposób, że kciuk spoczywa na lasce, palec wskazujący wyprostowany trzy pozostałe palce podtrzymują laskę z dołu. Pierwszy krok stawia uczeń w miejscu gdzie była oparta końcówka i w tym samym czasie przenosi laskę łukiem 1-2 cm nad ziemią na drugą stronę ciała.
Opisany sposób posługiwania się laską pozwala sprawnie poruszać się w znanymi nieznanym otoczeniu. Skutecznie chroni przed wpadaniem na różne wystające przeszkody. Umożliwia odnalezienie i ominięcie wykopów dołów. Ułatwia niewidomym chodzenie szybkie płynne i bezpieczne.
W praktyce niewidomy będzie trzymał laskę w sprawniejszej dłoni,
Najczęstsze błędy:
Nieprawidłowe ustawienie ręki
Niezachowana symetryczność ruchów
Nieodpowiedni zakres i wysokość łuków
Brak koordynacji pomiędzy krokami a ruchem dłoni
Wadliwa postawa.