Metody specjalne – wykład 3 – 04.12.2010r.

Wskazania do terapii DBC

- niespecyficzne bóle kręgosłupa

- zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa

- zespoły przeciążeniowe

- choroby reumatyczne

- kręgozmyk

- dyskopatie

- stany przed- i pooperacyjne

- stany pourazowe

Przeciwwskazania do terapii DBC

Patologie tkanki nerwowej:

- świeże uwięźnięcie korzenia nerwowego z trudnym do zniesienia bólem

- zespół ogona końskiego

- ucisk na rdzeń kręgowy

- guzy

- inne pokrewne choroby

Patologie kręgosłupa:

- ciężka niestabilność wymagająca leczenia chirurgicznego

- cieżka osteoporoza

- niedawne złamanie

- inne pokrewne zaburzenia wykluczające aktywną rehabilitacje

Wczesne stany pooperacyjne

Ostre stany zapalne

Brak współpracy

- ciężkie zaburzenia psychiczne/choroby psychiczne

Kwalifikacji do leczenia dokonuje lekarz przeszkolony w metodzie DBC po ocenie klinicznej i na podstawie wykonanych badań u chorego.

Istotnym czynnikiem przy ustalaniu planu leczenia, poza dokładnym badaniem lekarskim, jest diagnostyka DBC prowadzona przez certyfikowanych fizjoterapeutów.

Obejmuje ona analizę obiektywnych i subiektywnych parametrów bólowych i funkcjonalnych pacjenta.

Pierwszym z elementów postępowania jest dokładne badanie kliniczne.

Diagnostyka DBC

Uczestnicy programu odpowiadają na pytania znormalizowanego kwestionariusza.

Są w nim zawarte pytania co do:

- danych socjodemograficznych

- czasu trwania bólu

- regularności bólu (brak bólu, ból przerywany, regularnie nawracający, stały)

- nasilenia bólu (za pomocą wizualnej skali analogowej VAS)

- nawyków dnia codziennego

……………..????

Kolejnym etapem są precyzyjne, wielopłaszczyznowe pomiary ruchomości. Amplitudę ruchów i mechanizm fiksacji urządzeń dostosowuje się tak, by ukierunkować ruch na określony odcinek kręgosłupa. Wyniki podaje się jako odchylenie od pozycji neutralnej (w stopniach).

Ostatnim etapem diagnostycznym jest wykonanie powierzchownej elektromiografii mięśni przykręgosłupowych odcinka lędźwiowego w trzech czynnościowych pozycjach statycznych oraz dynamiczne badanie wytrzymałości mięśni przykręgosłupowych.

Terapia DBC

Terapię planuje się w oparciu o diagnostykę DBC i w jej trakcie ocenia się postępy.

Terapia przewiduje trzy programy lecznicze:

- program szyjno-piersiowy

- program lędźwiowo-piersiowy

- program barkowy

- program kolanowy

Program szyjno-piersiowy:

- polega na wykonywaniu ćwiczeń dynamicznych odcinka szyjnego kręgosłupa z progresywnie wzrastającym obciążeniem i zakresem ruchu

- celem programu jest ograniczenie i zapobieganie nawrotom dolegliwości ze strony odcinka szyjnego kręgosłupa

Zadania programu:

- odtworzenie ruchomości segmentalnej kręgosłupa w odcinku szyjnym i górnym piersiowym

- aktywna mobilizacja górnych żeber i górnego odcinka kręgosłupa piersiowego

- rozwinięcie kontroli nerwowo-mięśniowej ruchów kręgosłupa szyjnego

- zwiększanie wytrzymałości mięśni prostowników szyi oraz poprawa czynnej stabilizacji kręgosłupa szyjnego i piersiowego

- edukacja pacjenta i wytworzenie nawyków prawidłowego obciążania kręgosłupa w różnych sytuacjach życiowych

CEE – przyrząd do ćwiczeń ruchu wyprostno-retrakcyjnego

W odc. szyjnym max 10kg obciążenia!

C3R – przyrząd do ćwiczeń ruchu rotacji i ruchu eliptycznego

SBA – przyrząd do ćwiczeń ruchu retrakcji barków

Program lędźwiowo-piersiowy

- polega na wykorzystaniu ćwiczeń dynamicznych odcinka lędźwiowego kręgosłupa z progresywnie wzrastającym oporem

- celem jest zmniejszenie lub zlikwidowanie bólu okolicy lędźwiowej kręgosłupa oraz zapobieganie nawrotom dolegliwości

Zadania programu:

- odtworzenie ruchów segmentalnych kręgosłupa

- rozwinięcie kontrolo motorycznej ruchów kręgosłupa

- zwiększenie wytrzymałości mięśni przykręgosłupowych

- nauczenie pacjenta prawidłowego wykonywania czynności codziennych bez przeciążenia kręgosłupa

LTE – przyrząd do diagnostyki i ćwiczeń wyprostu kręgosłupa

LTR- przyrząd do ćwiczeń ruchu rotacyjnego

LTF – przyrząd do ćwiczeń ruchu zginania kręgosłupa

LTL – przyrząd do ćwiczeń ruchu skłonu bocznego kręgosłupa

Program barkowy

Do terapii kwalifikowane są osoby z następującymi dolegliwościami:

- stan po urazie barku

- niestabilność barku

- stan po operacji stawu barkowego

- „bark zamrożony”

- zmiany zwyrodnieniowe stawu barkowego

Zadania programu:

- przywrócenie prawidłowego ślizgu w stawie ramiennym

- uzyskanie pełnej ruchomości łopatki i obojczyka

- poprawa zakresu ruchów stawu barkowego we wszystkich płaszczyznach

- zwiększenie czynnej stabilizacji tułowia i barku

- wzrost siły mięśniowej kończyny górnej

- poprawa koordynacji ruchowej

MLU – kolumna do ćwiczeń czynnych z oporem kończyn górnych i ćwiczeń funkcjonalnych

GHR – przyrząd do pomiarów i ćwiczeń ruchu rotacji w stawie ramiennym

SBA – przyrząd do ćwiczeń retrakcji barków

Programy terapii uwzględniają indywidualną pracę z terapeutą, ćwiczenia funkcjonalne oraz na dodatkowym sprzęcie jak: rowerek, step per, urządzenie do wzmacniania nóg, profilowana ławeczka do ćwiczeń mięśni brzucha, stół relaksacyjny i inne.

Na ostatniej wizycie wykonuje się badania w celu porównania wyników i oceny postępów. Raporty końcowe uwzględniają dane obiektywne, czyli zmiany zakresu ruchomości, współczynnika męczliwości mięśni przykręgosłupowych i subiektywną ocenę w zmianie bólu i problemów dnia codziennego – ograniczenie funkcjonalne.

Wyniki DBC

Terapia DBC wyróżnia się przez swoją udokumentowaną skuteczność. Kontynuacja wyuczonych, funkcjonalnych ćwiczeń wydłuża czas utrzymania się pozytywnych efektów terapii i zlikwidowania lub znacznego ograniczenia nawrotów dolegliwości.

METODY SPECJALNE U PACJENTÓW PO UDARACH MÓZGU

Przyczyny i objawy udaru mózgu

Udarem mózgu – nazywa się wystąpienie objawów neurologicznych spowodowanych zaburzeniem ukrwienia mózgu.

Czynniki ryzyka:

- wiek >50 r.ż.

- nadciśnienie tętnicze

- cukrzyca

- choroby serca i tętnic

- miażdżyca

- hiperlipidemia

- czynniki genetyczne

- tryb życia

Objawy udaru mózgu:

- niedowład lub porażenie połowicze

- spastyczność

- wygórowanie odruchów

- zaburzenia czucia

- zaburzenia poznawcze (afazja, wzrok, słuch, agnozja, apraksja i inne)

Ocena pacjenta po udarze

Leczenie udary mózgu jest działaniem interdyscyplinarnym i obejmuje diagnozę i terapię neurologiczną, internistyczną, psychologiczną oraz fizjoterapeutyczną – funkcjonalną. Udar mózgu jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia, dlatego fizjoterapeuta musi współpracować z innymi specjalistami oraz rodziną chorego.

Okresy leczenie i rehabilitacji

Okres ostry ( profilaktyki funkcjonalnej) od 1 dnia do 14-21 dnia

Okres rehabilitacji funkcjonalnej od 2-3 tyg. do 12-24 mies.

Okres adaptacji funkcjonalnej (rehabilitacji środowiskowej) od 12-24 mies. praktycznie do końca życia

Profilaktyka funkcjonalna

Intensywne leczenie farmakologiczne i pielęgnacja.

Zapobieganie powikłaniom: przykurczom/odleżynom/zakrzepicy żył głębokich/zapaleniu płuc/podwichnięciu stawu barkowego.

- ćwiczenia bierne, czynno-bierne, oddechowe

- zmiany pozycji ciała

- ułożenia funkcjonalne kończyn

Rehabilitacja funkcjonalna

Rozpoczyna się po wyrównaniu stanu ogólnego pacjenta i za zgodą lekarza prowadzącego (zakrzep- po kilku dniach, zator, udar krwotoczny po 3-4 tygodniach).

Indywidualny program usprawniania ustala się na podstawie oceny funkcjonalnej według standardowych testów np. wskaźnik Barthel, testu Brunnstrom, a spastyczność bada się skalą Ashwortha.

Pionizacja i ćwiczenia lokomocyjne.

Indywidualny program usprawniania z elementami metod specjalnych np. PNF lub Bobath.

Ćwiczenia specjalne z zastosowaniem przyrządów – wykorzystanie z.s.z.

Masaż i zabiegi fizykalne, np. krioterapia, miejscowa aplikacja ciepła, tonoliza itd.

Zastosowanie pomocy rehabilitacyjnych i zaopatrzenia ortopedycznego, np. balkonik, podciąg na stopę.

Podanie leków miorelaksacynych (lekarz!): baclofen, mydokalm, myolastan, botulina.

Adaptacja funkcjonalna

Przystosowanie do niepełnosprawności w warunkach domowych i zapobieganie późnym powikłaniom poprzez kontynuację ćwiczeń i adaptację społeczno-zawodową oraz dostosowanie mieszkania. Pacjent korzysta z fizjoterapii domowej, ambulatoryjnej oraz okresowego pobytu w sanatorium.

Koncepcja PNF

Metoda PNF – proprioceptywne nerwowo-mięśniowe torowanie – wykorzystuje zjawisko synergizmu mięśniowego do porawy funkcji ruchowej oraz zwiększenia kontroli motorycznej

Idea ruchu złożonego w płaszczyźnie skośnej z elementami rotacji.

Wzorce: synergistyczne ruchy globalne, składowe prawidłowych czynności funkcjonalnych.

Techniki ułatwiające torowanie.

Celem terapii w uszkodzeniach OUN jest dostarczenie maksymalnych bodźców z obwodu do mózgu, gdzie na bazie kompensacji dochodzi do poprawy funkcji i budowy nowych połączeń międzyneuronalnych.

Metoda Bobath

Zakłada w terapii zmniejszenie kontroli nad ruchami dolnych neuronów ruchowych (rdzeń kręgowy, most) i stymulowanie górnych neuronów ruchowych (kora mózgowa). Ćwiczenia mają prowadzić do przywrócenia „porządku” w kontroli nad ruchami dowolnymi przez górne neurony ruchowe.

Podstawową zasadą usprawniania jest zapobieganie ujawnianiu się synergii patologicznych (zgięciowej w kg i wyprostnej w kd) oraz przeciwdziałaniu wzrostowi aktywności spastycznych wzorców ruchowych.

Etapy usprawniania są zgodne z naturalnym rozwojem ruchowym od pozycji niższych do wyższych.

„Musimy nauczyć się postępować z pacjentami po udarach mózgu. Mówię o lekarzach i pielęgniarkach, bo fizjoterapeuci wiedzą co mają robić…” prof. Kazmiera Milanowska, III Kongres PTR, Cieszyn 98.