POSTĘPOWANIE CYWILNE

I. WIADOMOŚCI WSTĘPNE

§1. POJĘCIE I FUNKCJE POSTĘPOWANIA CYWILNEGO

1.1 RYS HISTORYCZNY

-pierwszym przejawem ochrony naruszonych praw podmiotowych była instytucja samopomocy

-każda osoba, której prawa zostały naruszone mogła użyć siły wobec przeciwnika

-rozwój historyczny przyczynił się do powstania prawnych form ochrony praw podmiotowych:

1. proces cywilny legislacyjny – oparty był na skargach ustawowych i powstał w czasach dawnej gospodarki chłopskiej

2. postępowanie formularze – pojawiło się w praktyce pretorskiej w III w p.n.e.
   -typowym elementem postępowania była formuła procesowa zawierająca oznaczenie sędziego i program procesowy

3. proces kognicyjny – zawierał postępowanie rozpoznawcze (cognitio)

-w Polsce początki postępowania sądowego wywodzą się z instytucji samopomocy

-pierwszym aktem prawnym zawierającym normy proceduralne były Statuty Kazimierza Wielkiego

-w okresie zaborów państwa zaborcze wprowadziły własne porządki prawne

-pierwszy KPC został wprowadzony rozporządzeniem Prezydenta RP w 1930r.

-do ujednolicenia procedury cywilnej przyczynił się dekret z 1945r. zawierający Kodeks postępowania niespornego

-kompleksowe przebudowanie prawa procesowego nastąpiło w 1964r., kiedy uchwalono nowy Kodeks Postępowania Cywilnego

1.2. POJĘCIE POSTĘPOWANIA CYWILNEGO

-nie istnieje definicja legalna postępowania cywilnego, a pojęcie postępowania cywilnego wywodzi się z nauki

-postępowanie cywilne pełni następujące funkcje:

1. funkcję ochronną – polega na tym, że postępowanie cywilne służy ochronie jednostki i ochronie ładu społecznego, a zatem odnosi się do ochrony interesów indywidualnych lub interesu ogólnego

2. funkcję prawną – polega na wyjaśnieniu treści obowiązujących norm prawnych, rozwijaniu prawa, legitymizacji wydawanych przez sądy orzeczeń oraz zapewnieniu ich wykonania

-obie funkcje mogą się przenikać

§2. ŹRÓDŁA PRAWA PROCESOWEGO CYWILNEGO

-najważniejszym źródłem prawa procesowego cywilnego jest Kodeks postępowania cywilnego z dn. 17.11.1964r.

-KPC składa się z Tytułu oraz pięciu części, które dzielą się na księgi:

1. Postępowanie rozpoznawcze

   1. Proces

   2. Postępowanie nieprocesowe

   3. Postępowanie w razie zaginięcia lub zniszczenia akt

2. Postępowanie zabezpieczające

3. Postępowanie egzekucyjne

4. Przepisy z zakresu międzynarodowego postępowania cywilnego

5. Sąd polubowny (arbitrażowy

-w zakresie postępowania cywilnego do ważniejszych źródeł można zaliczyć:

1. ustawę o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (2005r.)

2. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości – Regulamin urzędowania sądów powszechnych (2007r.)

3. ustawę o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych (1989r.)

4. ustawę – Prawo upadłościowe i naprawcze (2003r.)

5. ustawę o Księgach wieczystych i hipotece (1982r.)

-do najważniejszych źródeł europejskiego prawa cywilnego zalicza się:

1. rozporządzenie Rady w sprawie jurysdykcji oraz uznawania orzeczeń w sprawach cywilnych i handlowych (2000r.)

2. rozporządzenie Rady w sprawie doręczania sądowych i pozasądowych dokumentów w sprawach cywilnych lub handlowych (2000r.)

3. rozporządzenie Rady w sprawie postępowania upadłościowego (2000r.)

4. rozporządzenie PE i Rady w sprawie utworzenia Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych (2004r.)

-do najważniejszych źródeł o charakterze międzynarodowym należą:

1. Konwencja z Nowego Jorku o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych (1958r.)

2. Konwencja europejska o międzynarodowym arbitrażu handlowym (1961r.)

§3. POJĘCIE I KRYTERIA WYODRĘBNIENIA SPRAWY CYWILNEJ
(FORMALNE I MATERIALNE)

Sprawa cywilna sprawy ze stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy, ubezpieczeń społecznych oraz w innych sprawach, do których z mocy szczególnych ustaw stosuje się przepisy KPC

-definicja sprawy cywilnej opiera się na dwóch kryteriach:

1. kryterium materialnoprawnym odwołuje się ono do charakteru danego stosunku prawnego
   -sprawami cywilnymi w znaczeniu materialnoprawnym są sprawy z zakresu prawa cywilnego, prawa rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy

2. kryterium formalnoprawne określane jest przez charakter (typ) postępowania, w którym dana sprawa jest rozpatrywana
   -do spraw cywilnych w znaczeniu formalnym zalicza się te sprawy, które – choć nie wynikają ze stosunków cywilnoprawnych – należy rozpoznawać w trybie przepisów KPC lub innych ustaw związkowych
   -są to, np.:

   • sprawy z zakresu przeciwdziałania praktykom monopolistycznym

   • sprawy z zakresu przepisów o przedsiębiorstwach państwowych i samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego

-ponadto z mocy innych ustaw do spraw cywilnych zalicza się:

1. sprawy o sprostowanie, unieważnienie i ustalenie treści aktu stanu cywilnego

2. sprawy o umorzenie weksli

3. sprawy o umorzenie utraconych dokumentów

4. sprawy z zażalenia na odmowę dokonania czynności notarialnej

§4. DROGA SĄDOWA

4.1. POJĘCIE DROGI SĄDOWEJ

Droga sądowa kompetencje sądów powszechnych do rozpoznawania spraw cywilnych

-obowiązuje zasada nadrzędności sądowego wymiaru sprawiedliwości przed sądami szczególnymi i SN w sprawach cywilnych

-droga sądowa należy do bezwzględnych przesłanek procesowych

-sąd ma obowiązek z urzędu brać pod uwagę niedopuszczalność drogi sądowej

4.2. NIEDOPUSZCZALNOŚĆ DROGI SĄDOWEJ

-niedopuszczalność drogi sądowej w chwili wytoczenia powództwa powoduje odrzucenie pozwu

-jedynie w przypadku, gdy powództwo dotyczy sprawy z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, sąd nie może odrzucić pozwu z powodu niedopuszczalności drogi sądowej, jeżeli do jej rozpoznania właściwy jest inny organ (sąd przekazuje sprawę temu organowi)

-w wypadku rozpoznania sprawy pomimo niedopuszczalności drogi sądowej zachodzi nieważność postępowania

-rozpoznanie sprawy pomimo braku drogi sądowej stanowi podstawę do złożenia skargi kasacyjnej, gdyż jest to naruszenie powodujące uchylenie orzeczenia bez względu na wynik sprawy

-dopuszczalność drogi sądowej musi zachodzić na każdym etapie postępowania sądowego: od chwili wytoczenia powództwa do czasu ostatecznego orzeczenia sądu

4.3. RODZAJE NIEDOPUSZCZALNOŚCI DROGI SĄDOWEJ

-można wyróżnić niedopuszczalność drogi sądowej:

1. pierwotną – ma miejsce, gdy sprawa nie należy do kompetencji sądów powszechnych od samego początku

2. następczą – zachodzi w sytuacji, gdy przesłanka drogi sądowej odpadnie w toku postępowania

-ponadto wyróżnia się niedopuszczalność:

1. bezwzględną zachodzi wówczas, gdy sprawa nie może być rozpoznawana przez sąd ze względu na to, że:

   1. nie jest sprawą cywilną, albo:

   2. sprawa nie jest sprawą cywilną w znaczeniu materialnym, ale z mocy przepisów prawa sądy powszechne nie są kompetentne do jej rozstrzygania

2. względną zachodzi w przypadku:

   1. przemienności drogi sądowej i drogi innego postępowania – zachodzi wówczas, gdy podmiotowi na mocy prawa przysługuje możliwość dochodzenia swoich praw przed różnymi organami i ma on prawo wyboru, z jakiego postępowania skorzysta

   2. niedopuszczalności warunkowej (czasowej) – ma miejsce, gdy przepisy prawa wymagają, aby przed wszczęciem postępowania cywilnego były podjęte inne sposoby załatwienia sprawy
      -w takim wypadku ustawodawca szczegółowo określa jakie czynności lub postępowanie ma być przeprowadzone, np. postępowanie reklamacyjne, postępowanie wewnątrzspółdzielcze, postępowanie administracyjne

§5. PRZEDMIOT OCHRONY W POSTĘPOWANIU CYWILNYM

5.1. TEORIE DOTYCZĄCE PRZEDMIOTU OCHRONY

1) Koncepcja roszczeń materialnych

-pierwotne koncepcje dotyczące przedmiotu procesu były oparte na koncepcji roszczeń

-najczęściej przedmiot procesu utożsamiano z pojęciem roszczenia materialnoprawnego

-pojęcia roszczenia materialnoprawnego nie można utożsamiać jednak z roszczeniem procesowym

-roszczenie materialnoprawne istnieje bowiem obiektywnie, natomiast roszczenie procesowe istnieje subiektywnie, ponieważ tak naprawdę o jego istnieniu przesądza orzeczenie sądu

-koncepcja ta zatem została odrzucona

2) Koncepcja roszczeń procesowych

-koncepcja roszczenia procesowego jako przedmiotu procesu cywilnego została przyjęta w polskiej doktrynie

W. Siedlecki	-roszczenie procesowe jest żądaniem urzeczywistnia w konkretnym wypadku oznaczonej normy prawnej przez wydanie orzeczenia sądowego o określonej treści -jest to twierdzenie powoda o istnieniu/nieistnieniu określonej normy indywidualno-konkretnej, przedstawione sądowi celem wiążącego ustalenia tego istnienia/nieistnienia
W. Berutowicz	-pełny przedmiot procesu cywilnego składa się z trzech elementów: podstawa faktyczna sprawy żądanie powoda o udzielenie mu ochrony prawnej roszczenie, prawo podmiotowe lub stosunek prawny, o ochronę których w sprawie chodzi
Z. Resich	-przedmiotem procesu jest wycinek rzeczywistości, złożony z faktów i zdarzeń, który może potwierdzić prawdziwość twierdzeń powoda i realny byt prawa lub stosunku prawnego, którego dotyczy żądanie pozwu

5.2. ŻĄDANIE ZAWARTE W POWÓDZTWIE A PRZEDMIOT OCHRONY PRAWNEJ

1) Żądanie o spełnienie świadczenia w wypadku powództwa o spełnienie świadczenia bezpośrednim przedmiotem ochrony prawnej jest roszczenie

-roszczenie oznacza uprawnienia polegające na tym, że jakaś indywidualnie oznaczona osoba ma obowiązek wykonać świadczenie na rzecz uprawnionego

-uprawniony może zatem żądać, aby ta osoba zachowała się w ściśle określony sposób

-roszczenie wynika z prawa podmiotowego osoby uprawnionej

2) Żądanie ustalenia prawa lub stosunku prawnego występując z żądaniem ustalenia istnienia/nieistnienia prawa lub stosunku prawnego powód musi wykazać swój interes prawny

-interes prawny powoda musi być zgodny z prawem, z zasadami współżycia społecznego oraz z celem, któremu ma służyć

3) Żądanie ukształtowania prawa lub stosunku prawnego w wypadku powództwa o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego powodowi nie przysługuje żadne roszczenie, gdyż podstawą nie jest naruszenie prawa powoda przez pozwanego, lecz wynikające z prawa materialnego uprawnienie, dające możliwość zwrócenia się do sądu właśnie o ukształtowanie prawa

II. PRZESŁANKI WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI

§1. PRZESŁANKI PROCESOWE

1.1. POJĘCIE PRZESŁANEK PROCESOWYCH

-nie istnieje definicja legalna przesłanek procesowych, a definicja wynika z nauki prawa

-przesłanki procesowe warunkują zatem możliwość wszczęcia i prowadzenia postępowania cywilnego

1.2. RODZAJE PRZESŁANEK PROCESOWYCH

-w zależności od charakteru prawnego danej przesłanki procesowej można dokonać różnych podziałów przesłanek procesowych:

1. podział wg kryterium podmiotowego:

   1. przesłanki dotyczące sądu

   2. przesłanki dotyczące stron

   3. przesłanki dotyczące przedmiotu sprawy

2. podział wg kryterium skutku:

   1. bezwzględne – niepodlegające konwalidacji (sanowaniu)

   2. względne – podlegające konwalidacji

3. podział wg kryterium istnienia lub nieistnienia:

   1. pozytywne (dodatnie)

   2. negatywne (ujemne)

1) Podział wg kryterium podmiotowego

A. Przesłanki dotyczące sądu są to przesłanki związane z kompetencją sądu do rozpoznania i rozstrzygnięcia danej sprawy:

1. droga sądowa (art. 2) – kompetencja sądów powszechnych do rozpoznawania spraw cywilnych

2. skład sądu sprzeczny z przepisami prawa (art. 379 pkt 4) – zaistnienie tej przesłanki powoduje nieważność postępowania

3. rozpoznanie sprawy przez sędziego podlegającego wyłączeniu z mocy ustawy (art. 379 pkt 4) – zaistnienie przesłanki powoduje nieważność postępowania

4. niewłaściwość sądu rejonowego w sprawie należącej do właściwości sądu okręgowego, bez względu na wartość przedmiotu sporu (art. 379 pkt 6) – wystąpienie przesłanki powoduje nieważność postępowania

5. właściwy tryb postępowania (art. 201 i 202) – przewodniczący wydziału przed wyznaczeniem posiedzenia sądowego bada w jakim trybie sprawa powinna być rozpoznana

6. właściwość sądu (art. 200 i 202) – sąd, który stwierdzi swoją niewłaściwość przekazuje sprawę sądowi właściwemu

7. jurysdykcja krajowa (art. 1097-1116) – przepisy Części czwartej określają, kto podlega właściwości sądów polskich przy rozpoznawaniu sporów z zakresu prawa cywilnego

8. zapis na sąd polubowny (art. 1157, 1161) – umowę stron (klauzulę) o poddanie sporu już wynikłego lub mogącego wyniknąć w przyszłości z oznaczonego stosunku prawnego pod rozstrzygnięcie sądu polubownego

B. Przesłanki dotyczące stron zalicza się do nich:

1. zdolność sądową (art. 64) – zdolność do tego, aby móc występować w procesie jako strona

2. zdolność procesowa (art. 65) – zdolność do dokonywania samodzielnie lub przez przedstawiciela czynności procesowych wobec sądu

3. brak właściwej reprezentacji po stronie powoda (art. 379 pkt 2) – gdy w przypadku braku zdolności sądowej lub procesowej nie działa za niego podmiot uprawniony do reprezentowania

4. brak w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej powodem – uniemożliwia on skuteczne podejmowanie czynności procesowych w imieniu jednostki organizacyjnej

5. kaucja aktoryczna (art. 1119) – stanowi ona zabezpieczenie kosztów procesu; do jej złożenia zobowiązany jest powód, który nie ma miejsca zamieszkania lub zwykłego pobytu albo siedziby w RP lub innym państwie członkowskim UE

6. immunitet dyplomatyczny (art. 1111) – osoby wskazane w ustawie, legitymujące się immunitetem dyplomatycznym nie mogą być pozywane przed sądem polskim

7. immunitet konsularny (art. 1112) – nie mogą być pozywane przed sądy polskie w sprawach wchodzących w zakres czynności dokonywanych w toku pełnienia funkcji urzędowych osoby wskazane w tym art.

C. Przesłanki dotyczące przedmiotu sprawy zalicza się do nich

1. zawisłość sporu (lis pendes) – stanowi przeszkodę uniemożliwiającą ponowne wytoczenie powództwa odnośnie do przedmiotu, co do którego toczy się już postępowanie przed tym samym lub innym sądem

2. powaga rzeczy osądzonej (res iudicata) – występowanie tej przesłanki jest przeszkodą procesową uniemożliwiającą ponowne rozpoznanie sprawy już raz merytorycznie rozstrzygniętej (osądzonej)

2) Podział wg kryterium skutku

A. Przesłanki procesowe bezwzględne powodują bezwzględną niedopuszczalność wszczęcia i merytorycznego rozpoznania sprawy przez sąd, np.:

• brak drogi sądowej

• powaga rzeczy osądzonej

• zawisłość sporu

-przesłanki te brane są pod uwagę przez sąd z urzędu w każdym stanie sprawy i nie podlegają konwalidacji

-w razie wystąpienia tego rodzaju przesłanek sąd powinien na posiedzeniu niejawnym pozew odrzucić

-rozpoznanie sprawy mimo występowania takiej przesłanki stanowi podstawę do stwierdzenia nieważności postępowania

B. Przesłanki procesowe względne takie, które uwzględnione są przez sąd na zarzut lub wniosek pozwanego oraz te, których braki mogą być przez strony lub sąd w oznaczonym terminie uzupełnione, np.

• zdolność sądowa, zdolność procesowa

• kaucja aktoryczna

• zapis na sąd polubowny

• właściwa reprezentacja

3) Podział wg kryterium istnienia lub nieistnienia

A. Przesłanki pozytywne (dodatnie) istnienie tych przesłanek warunkuje merytoryczne rozpoznanie sprawy, natomiast ich brak wywołuje ujemne skutki procesowe, np.:

• droga sądowa

• jurysdykcja krajowa

• zdolność procesowa

• właściwa reprezentacja po stronie powoda

B. Przesłanki negatywne (ujemne) występowanie tego rodzaju przesłanek powoduje ujemne skutki procesowe, np.

• kaucja aktoryczna

• niewłaściwa reprezentacja po stronie powoda

1.3. SANOWANIE PRZESŁANEK PROCESOWYCH

-sanowaniu (konwalidacji) podlegają przesłanki procesowe o charakterze względnym, gdyż te nie wyłączają możliwości merytorycznego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy

A. SANOWANIE PRZESŁANEK DOTYCZĄCYCH SĄDU

-sanowanie przesłanki braku właściwości sądu polega na tym, że sąd, który stwierdzi swoją niewłaściwość przekazuje sprawę sądowi właściwemu

-przekazanie sprawy następuje w formie postanowienia, które może być wydane na posiedzeniu niejawnym

-sąd, któremu sprawa została przekazana jest związany postanowieniem o przekazaniu sprawy

-zasada ta nie dotyczy jednak wypadku przekazania sprawy sądowi wyższego rzędu – ten, w razie stwierdzenia swojej niewłaściwości, również przekazuje sprawę sądowi właściwemu

-przekazanie sprawy może nastąpić również miedzy wydziałami w jednym sądzie

-przekazanie sprawy między wydziałem cywilnym a wydziałem gospodarczym w tym samym sądzie następuje na podstawie zarządzenia przewodniczącego wydziału lub postanowienia sądu, które nie podlegają zaskarżeniu w drodze zażalenia

-jeżeli sprawę wszczęto lub prowadzono w niewłaściwym trybie, sąd rozpoznaje ją w trybie właściwym lub przekazuje ją sądowi właściwemu do rozpoznania w takim trybie

B. SANOWANIE PRZESŁANEK DOTYCZĄCYCH STRON

-do przesłanek, które podlegają sanowaniu zaliczamy:

1. zdolność sądową

2. zdolność procesową

3. właściwą reprezentację

4. immunitet dyplomatyczny oraz konsularny

-sąd bierze pod uwagę istnienie tych przesłanek z urzędu w każdym stanie sprawy, ale nie może odrzucić pozwu z powodu braku tych przesłanek

-sąd w pierwszej kolejności wzywa do uzupełnienia braków, wyznaczając odpowiedni termin

-ponadto sąd może dopuścić tymczasowo do czynności stronę niemającą zdolności sądowej/procesowej albo osobę nienależycie umocowaną z zastrzeżeniem, że przed upływem tego terminu braki będą uzupełnione, a czynności potwierdzone przez powołaną do tego osobę

-w przypadku kiedy:

• braków nie można uzupełnić

• braki nie zostały uzupełnione we właściwym terminie

sąd zniesie postępowanie w zakresie, w jakim dotknięte ono jest brakami, i w miarę potrzeby wyda odpowiednie postanowienie

C. SANOWANIE PRZESŁANEK DOTYCZĄCYCH PRZEDMIOTU SPRAWY

-przesłanka zawisłości sporu może być konwalidowana poprzez:

1. umorzenie wcześniej wytoczonego powództwa w sprawie

2. cofniecie przez powoda pozwu

3. jeżeli wydanie wyroku z innych przyczyn stało się niedopuszczalne lub zbędne

1.4. SKUTKI BRAKU PRZESŁANEK PROCESOWYCH

-skutki braku przesłanek procesowych będą różne ze względu na to czy miały one charakter:

• pierwotny czy następczy

• bezwzględny czy względny

A. SKUTKI BRAKU PRZESŁANEK PROCESOWYCH BEZWZGLĘDNYCH

-w przypadku, gdy brak przesłanki procesowej o charakterze bezwzględnym został stwierdzony przy wszczęciu postępowania, ma miejsce odrzucenie pozwu lub wniosku

-odrzucenie pozwu/wniosku z urzędu następuje w razie stwierdzenia:

1. braku jurysdykcji krajowej

2. niedopuszczalności drogi sądowej

3. prowadzenia sprawy w toku pomiędzy tymi samymi stronami (lis pendens)

4. prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy między tymi samymi stronami (res iudicata)

-powstanie sytuacji w trakcie toczącego się postępowania, w której dalsze prowadzenie postępowania nie będzie możliwe wskutek braku przesłanek procesowych o charakterze bezwzględnym, spowoduje umorzenie postępowania w sprawie

-rozpoznanie sprawy mimo braku przesłanek bezwzględnych stanowi podstawę do stwierdzenia nieważności postępowania w postępowaniu apelacyjnym

-sąd II instancji, gdy stwierdzi, że pozew należało odrzucić lub postępowanie umorzyć, uchyli zaskarżony wyrok sądu I instancji i pozew odrzuci lub postępowanie umorzy

B. SKUTKI BRAKU PRZESŁANEK PROCESOWYCH WZGLĘDNYCH

-sąd stwierdzając brak przesłanki procesowej względnej, podlegającej konwalidacji:

1. wyznacza odpowiedni termin na jej uzupełnienie albo

2. wydaje postanowienie o zawieszeniu postępowania, w razie:

   • śmierci strony lub jej przedstawiciela ustawowego

   • utraty przez stronę/ przedstawiciela ustawowego zdolności sądowej lub zdolności procesowej

   • utraty przez przedstawiciela ustawowego charakteru takiego przedstawiciela

   • gdy w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej stroną zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie

-sąd odrzuci pozew/wniosek w sytuacji gdy:

1. przesłanki procesowe, które mogą zostać sanowane mimo wezwania sądu braki w tym zakresie nie zostały uzupełnione

2. brak przesłanek względnych został podniesiony przez stronę (uczestnika postępowania)

-do przesłanek branych pod uwagę przez sąd wyłącznie na zarzut pozwanego zalicza się:

1. istnienie zapisu na sąd polubowny

2. wyłączenie jurysdykcji krajowej na podstawie umowy derogacyjnej

3. kaucję aktoryczną

§2. PRZESŁANKI MATERIALNOPRAWNE

Przesłanki materialnoprawne okoliczności decydujące o istnieniu lub nieistnieniu stosunku prawnego lub prawa, które wynikają z prawa materialnego

­-ze względu na różnorodność tych przesłanek nie można określić ich katalogu zamkniętego

-zalicza się do nich, m.in.:

posiadanie przez strony/uczestników postępowania legitymacji procesowej sprzeczność realizowanego prawa z jego społeczno-gospodarczym przeznaczeniem	interes prawny sprzeczność z zasadami współżycia społecznego wymagalność i zaskarżalność roszczenia spełnienie świadczenia

-brak przesłanek materialnoprawnych skutkuje oddalenie powództwa

III. RODZAJE SĄDOWEGO POSTĘPOWANIA CYWILNEGO

§1. ROZPOZNAWANIE SPRAW CYWILNYCH

-sprawy cywilne są rozpoznawane przez sądy powszechne, o ile sprawy te nie należą do właściwości sądów szczególnych, oraz przez Sąd Najwyższy

-sprawy cywilne rozpoznawane są zasadniczo w postępowaniu przed sądem

-sprawy cywilne mogą być rozpoznawane także przez inne organy niż sądowe, np.:

• sprawy rozpoznawane przez komisje pojednawcze z zakresu prawa pracy

• ugoda zawarta przed geodetą lub przed mediatorem

1) Sprawy rozpoznawane przez komisje pojednawcze z zakresu prawa pracy w każdym zakładzie pracy możliwe jest powołanie komisji pojednawczej bez względu na liczbę zatrudnionych pracowników w celu polubownego załatwienia sporów ze stosunku pracy pomiędzy pracownikami a pracodawcą

-k.p. powołują wspólnie pracodawca i zakładowa organizacja związkowa

-jeżeli taka organizacja nie działa u pracodawcy, wówczas k.p. powołuje pracodawca po uzyskaniu pozytywnej opinii pracowników

-pracodawca określa zasady i tryb powołania komisji, czas trwania jej kadencji, liczbę członków komisji

-sprawa przed komisją może być załatwiona poprzez zawarcie przez pracownika i pracodawcę ugody

-jeżeli postępowanie nie zakończy się ugodą, komisja na żądanie pracownika w terminie 14 dni od zakończenia postępowania, przekazuje sprawę sądowi pracy

-ugoda zwarta przed komisją pojednawczą jest tytułem egzekucyjnym

-jeżeli pracodawca nie będzie jej realizował dobrowolnie, wówczas pracownik może wystąpić do sądu pracy z wnioskiem o nadanie ugodzie klauzuli wykonalności w trybie przewidzianym w przepisach KPC

2) Ugoda zawarta przed geodetą możliwość zawarcia takiej ugody przewiduje ustawa – Prawo geodezyjne i kartograficzne

-ugodę można zawrzeć w postępowaniu rozgraniczeniowym, jeżeli powstał spór co do przebiegu linii granicznych

-ugoda posiada moc ugody sądowej

3) Ugoda zawarta przed mediatorem postępowanie mediacyjne zostało wprowadzone do KPC nowelizacja z 2005r.

-postępowaniem mediacyjnym kieruje mediator

-jeżeli dojdzie do zawarcia ugody wówczas, mediator niezwłocznie przekazuje protokół z mediacji wraz z tą ugodą sądowi właściwemu do rozpoznania sprawy

-ugoda taka posiada moc ugody sądowej

§2. RODZAJE POSTĘPOWAŃ

Postępowanie rozpoznawcze celem postępowania rozpoznawczego jest udzielenie ochrony prawnej przez przyjęcie sprawy do rozpoznania i rozstrzygnięcia

Postępowanie zabezpieczające umożliwia realizację orzeczenia wydanego w postępowaniu rozpoznawczym

Postępowanie wykonawcze służy przymusowemu wyegzekwowaniu praw stwierdzonych lub ustalonych w postępowaniu rozpoznawczym

Postępowanie pomocnicze w postępowaniu pomocniczym rozpoznawane są kwestie uboczne lub incydentalne, które pozostają w związku toczącym się postępowaniem lub takim, które ma być dopiero wszczęte

-do postępowań pomocniczych samoistnych zalicza się:

1. postępowanie pojednawcze

2. postępowanie zabezpieczające

3. postępowanie klauzulowe

4. postępowanie o uznanie lub stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody zawartej przed takim sądem

5. postępowanie o uznanie lub stwierdzenie wykonalności orzeczenia oraz rozstrzygnięć sądu lub organu państwa obcego, jak też ugody zawartej przed takim sądem/organem

6. postępowanie o nadanie zaświadczeniu europejskiego tytułu egzekucyjnego

-do postępowań pomocniczych niesamoistnych zalicza się:

1. postępowanie o przywrócenie terminu do dokończenia czynności procesowej

2. postępowanie rekwizycyjne przed sądem wezwanym

3. postępowanie w przedmiocie rozpoznania zarzutu uzasadniającego odrzucenie powództwa

4. dochodzenie w celu ustalenia wartości przedmiotu sporu

TRYBY POSTĘPOWANIA ROZPOZNAWCZEGO

-o trybie w jakim ma być rozpoznana sprawa cywilna decyduje przewodniczący wydziału, który bada, w jakim trybie sprawa powinna być rozpoznana:

• jeżeli sprawę wszczęto lub przeprowadzono w trybie niewłaściwym, sąd rozpozna ją w trybie właściwym lub przekaże ją innemu sądowi właściwemu do rozpoznania sprawy w odpowiednim trybie

• zachowanie właściwego trybu postępowania sąd bierze pod uwagę z urzędu na każdym etapie postępowania

• czynności dokonane w trybie niewłaściwym pozostają w mocy, jednakże każda ze stron może żądać powtórzenia czynności sądu dokonanych bez jej udziału

A. PROCES

-przepisy o procesie stosuje się odpowiednio do innych rodzajów postępowań, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej

-w procesie wyróżnia się:

1. postępowanie zwykłe zostało ono uregulowane w Księdze pierwszej KPC
   -dotyczy rozpoznawania ogółu spraw cywilnych

2. postępowania odrębne zawierają odmienności w stosunku do postępowania zwykłego
   -do postępowań odrębnych naliczy zaliczyć postępowanie w sprawach:

   1. małżeńskich (art. 425-452)

   2. ze stosunków między rodzicami a dziećmi (art. 453 – 458)

   3. z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych (art. 459 – 477¹⁶)

   4. o naruszenie prawa posiadania

   5. gospodarczych

   6. postępowanie nakazowe i postępowanie upominawcze (art. 484¹ – 505)

   7. postępowanie uproszczone (505¹ – 505¹⁴)

   8. europejskie postępowania w sprawach trans granicznych oraz europejskie postępowanie w sprawach drobnych roszczeń (505¹⁵ – 505²⁷)

   9. postępowania elektroniczne (505²⁸ – 505³⁷)

B. POSTĘPOWANIE NIEPROCESOWE

-postępowanie to regulowane jest przez KPC oraz przez ustawy szczegółowe

-w postępowaniu nieprocesowym rozpoznaje się następujące sprawy:

1. z zakresu prawa osobowego

2. za zakresu prawa rodzinnego, opieki i kurateli

3. z zakresu prawa rzeczowego

4. z zakresu prawa spadkowego

5. z zakresu przepisów o przedsiębiorstwach państwowych i o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego

6. sprawy depozytowe

7. postępowanie rejestrowe

-do postępowań rozpoznawanych w postępowaniu nieprocesowym na podstawie ustaw szczególnych zalicza się m.in. takie sprawy, jak:

1. związane z aktami stanu cywilnego (np. nadanie nazwiska i imienia dziecku nieznanych rodziców)

2. postępowania w sprawach dotyczących dokumentów:

   1. o odtworzenie dyplomów i świadectw ukończenia nauki

   2. umarzanie weksli i czeków

3. postępowanie rejestrowe

4. postępowanie w sprawach z zakresu ustawy o ochronie zdrowia psychicznego

IV. ZASADY PROCESOWE W POSTĘPOWANIU CYWILNYM

§1. POJĘCIE ZASAD PROCESOWYCH

Zasady procesowe nie istnieje legalna definicja zasad procesowych, ujmowane są one jako:

• standardy funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości i poszczególnych procedur

• centralne idee systemu procesowego

• dyrektywy sprawności postępowania

§2. KONSTYTUCYJNE ZASADY WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI

1) Zasada sądowego wymiaru sprawiedliwości wymiar sprawiedliwości sprawują:

1. sądy powszechne

2. Sąd Najwyższy

3. sądy administracyjne

4. sądy wojskowe

2) Zasada prawa do sądu każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd

-prawo do sądu obejmuje:

1. prawo dostępu do sądu – prawo do uruchomienia procedury przed sądem jako organem o określonej charakterystyce (niezależnym, niezawisłym, bezstronnym)

2. prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury przed sądem zgodnie z wymogami i zasadami sprawiedliwości

3. prawo do wyroku sądowego, czyli do wiążącego rozstrzygnięcia danej sprawy przez sąd

3) Zasada niezawisłości sędziowskiej sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji i ustawom

-można mówić o niezawisłości sędziowskiej w ujęciu:

1. pozytywnym – sędzia w sprawowaniu swojego urzędu jest niezawisły i podlega tylko ustawom

2. negatywnym – nikt nie ma prawa wpływać na sędziego w kierunku takiego czy innego załatwienia rozpatrywanej przez niego sprawy

-niezawisłość sędziowska urzeczywistniana jest dzięki istnieniu szeregu gwarancji, które można podzielić na:

1. organizacyjne – oddzielenie organizacyjne sądów od organów innych władz oraz ustawowe określenie jurysdykcji poszczególnych sądów

2. funkcjonalne – zakaz ingerencji organów władzy w orzecznictwo sądów – wyjątek stanowi prawo łaski

3. dotyczące pozycji sędziego – polegają na ustawowym określeniu wymogów, jakie powinni spełniać kandydaci na sędziego oraz określenie sposobu powoływania sędziów; także immunitet

4. procesowe – na gwarancje procesowe składają się:

   • jawność postępowania sądowego

   • tajność narady sędziowskiej

   • instytucja wyłączenia sędziego

   • zasada swobodnej oceny dowodów

   • kolegialność orzekania

4) Zasada niezależności sądów sądy i trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz

5) Zasada jednolitości sądów zasada ta składa się z następujących elementów:

1. sady i trybunały wydają wyroki w imieniu RP

2. struktura sądów jest jednolita

3. jednolitą podstawą orzecznictwa sądów i trybunałów jest prawo

6) Zasada udziału obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości udział obywateli następuje poprzez uczestnictwo ławników w rozpoznawaniu spraw przed sądami I instancji

7) Zasada nadzoru jurysdykcyjnego SN SN sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania, a także wykonuje czynności określone w Konstytucji RP i ustawach

8) Zasada jawności zasada jawności poddaje pod kontrolę społeczną cały przebieg wymiaru sprawiedliwości
-wyróżnia się dwa rodzaje jawności:

1. jawność wewnętrzną – jawność wobec stron i uczestników postępowania

2. jawność zewnętrzną – jawność wobec osób trzecich

-przejawami zasady jawności w postepowaniu cywilnym są:

• jawność posiedzeń sądowych

• publiczne ogłaszanie orzeczeń

• możność przeglądania akt sprawy

• możność uczestniczenia przy czynnościach organu procesowego

-wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny

-wyłączenie jawności możliwe jest tylko na podstawie przepisów ustawy

9) Zasada instancyjności postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne i nie dopuszcza się w tym zakresie wyjątków

§3. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA POSZCZEGÓLNYCH ZASAD PROCESOWYCH

-wyróżnia się następujące zasady procesowe:

1. zasadę równości (równouprawnienia) stron i uczestników postępowania

2. zasadę dyspozycyjności (rozporządzalności)

3. zasadę kontradyktoryjności (sporności)

4. zasadę swobodnej oceny dowodów

5. zasadę formalizmu procesowego

6. zasadę koncentracji (skupienia) materiału procesowego

7. zasadę kierownictwa sędziowskiego

8. zasadę bezpośredniości

9. zasadę ustności

3.1. ZASADA RÓWNOŚCI (RÓWNOUPRAWNIENIE STRON I UCZESTNIKÓW POSTĘPOWANIA

-w ramach postępowania cywilnego występuje równość w znaczeniu:

1. formalnym – przejawia się ona w dwóch aspektach:

   1. równej dla stron i uczestników postępowania możności korzystania z przewidzianych przez prawo środków procesowych

   2. prawa wysłuchania stron

2. materialnym - ma ona znaczenie w kwestii statusu intelektualnego i finansowego stron
   -przejawem dążenia do zapewnienia materialnej równości stron jest, np. instytucja zwolnienia od kosztów sądowych

-naruszenie zasady równości w postępowaniu powoduje nieważność postępowania

3.2. ZASADA DYSPOZYCYJNOŚCI

1) Zasada oficjalności uprawnienie sądu lub innego organu (np. prokuratora) do rozporządzania przedmiotem postępowania i środkami prawnymi w tym postępowaniu

-uprawnienia takie przysługują:

• sądowi

• prokuratorowi

• Rzecznikowi Praw Obywatelskich

• Państwowej Inspekcji pracy

• powiatowemu (miejskiemu) rzecznikowi praw konsumentów

• organizacji pracy

-podmioty te uprawnione są w przypadkach określonych w KPC do wytaczania powództw

2) Zasada dyspozycyjności oznacza możność rozporządzania przedmiotem postępowania i środkami procesowymi przez strony lub uczestników postępowania

-wyróżnia się:

1. dyspozycyjność materialną obejmuje czynności dyspozytywne, za pomocą których strony rozporządzają swoimi prawami materialnymi
   -po stronie powoda dyspozycyjność materialna przejawia się w możności:

   • wytoczenia powództwa

   • cofnięcia powództwa

-po stronie pozwanego do dyspozycyjności materialnej należy:

• uznanie powództwa

• zgłoszenie w procesie zarzutu merytorycznego

• wytoczenie powództwa wzajemnego

-dyspozycyjność materialna może się również przejawiać w czynnościach wzajemnych, np.:

• ugoda sądowa

1. dyspozycyjność formalną wiąże się z uprawnieniem do korzystania ze środków procesowych przewidzianych przepisami KPC oraz uprawnień procesowych
   -do zakresu dyspozycyjności formalnej należy wnoszenie:

   • środków zaskarżenia

   • zarzutów

   • wniosków (np. wniosek o odroczenie rozprawy)

3.3. ZASADA KONTRADYKTORYJNOŚCI

Zasada kontradyktoryjności stanowi opozycję dla zasady inkwizycyjnej

-polega na panowaniu stron nad samym rozwojem procesu

-kontradyktoryjność dla sądu jest obowiązkiem bierności

-zasada ta wiąże się z ciężarami procesowymi

-są to spoczywające na stronach powinności, np.:

• ciężar twierdzenia (onus proferendi)

• ciężar udowodnienia (onus probandi)

3.4. ZASADA SWOBODNEJ OCENY DOWODÓW

Zasada swobodnej oceny dowodów jest naczelną zasadą procesową, obejmującą postępowanie dowodowe

-sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów wg własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału

-ocena nie jest dowolna

-ustawodawca wskazuje, że ocena musi być ujęta w ramy proceduralne i musi być dokonana na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału z uwzględnieniem doświadczenia życiowego i reguł logicznego rozumowania

-ocena dowodów może być przedmiotem kontroli przez sąd II instancji, z tym że kontrola ta odbywa się w ramach zaskarżenia orzeczenia

-ograniczenia zasady swobodnej oceny dowodów wynikają tylko i wyłącznie z przepisów KPC o:

• mocy wiążącej prawomocnego wyroku karnego skazującego

• dowodzie z dokumentu

• domniemaniach prawnych

3.5. ZASADA FORMALIZMU PROCESOWEGO

Zasada formalizmu procesowego polega na tym, że czynności zarówno sądu jak i stron muszą być dokonane w określonej przez prawo formie

Zasada formalizmu procesowego w odniesieniu do stron postępowania	przepisy określające warunki przewidziane dla pism procesowych przepisy określające warunki przewidziane dla pozwu terminy procesowe
Zasada formalizmu procesowego w odniesieniu do sądu	przepisy określające obligatoryjne składniki protokołu sądowego przepisy o mocy wiążącej orzeczenia sądowego

3.6. ZASADA KONCENTRACJI (SKUPIENIA) MATERIAŁU PROCESOWEGO

Zasada koncentracji materiału procesowego ma ona na celu przeciwdziałanie przewlekaniu postępowania i dążenie do tego, aby rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło szybko i sprawnie

-w nauce wyróżnia się 2 systemy koncentracji materiału procesowego:

1. system prekluzji polega na tym, że strony zobowiązane są przytoczyć, pod rygorem utraty możliwości późniejszego przytoczenia, wszelkie znane im fakty i dowody
   -gdyby jednak strony nie zdążyły ich przytoczyć, to fakty i dowody ulegają wówczas prekluzji

2. system dyskrecjonalnej władzy sędziego pozostawia on sądowi prawo decydowania, czy dopuścić fakty i dowody, których strona nie przytoczyła od razu

-w KPC znajdują odzwierciedlenie oba systemy z przewagą systemu dyskrecjonalnej władzy sędziego

3.7. ZASADA KIEROWNICTWA SĘDZIOWSKIEGO

Zasada kierownictwa sędziowskiego jest ściśle związana z zasadą koncentracji materiału procesowego

-zasada kierownictwa wyznacza bowiem porządek postępowania, które składa się z szeregu czynności

-wyróżnia się:

1. kierownictwo formalne odnosi się ono do formalnej strony postępowania i zapewnia jego prawidłowy przebieg
   -do sądu należy m.in.

   • doręczanie pism

   • zarządzenie posiedzeń przy drzwiach zamkniętych

   • karanie świadków i biegłych

-do przewodniczącego sądu w aspekcie kierownictwa formalnego należy:

• przewodniczenie na posiedzeniach

• zadawanie pytań

• wyznaczanie terminu rozprawy

1. kierownictwo materialne odnosi się do przedmiotu postępowania i do rozstrzygnięcia sprawy
   -poprzez sprawne i szybkie zebranie materiału procesowego ma nastąpić szybkie rozstrzygnięcie sprawy
   -do sądu w tym zakresie należy:

• zarządzenie oddzielnej rozprawy

• połączenie spraw

• ograniczenie rozprawy

• powtórzenie i uzupełnienie całego postępowania dowodowego

• sposób przeprowadzenia oględzin

• wydanie wyroku

-do przewodniczącego w tym zakresie należy:

• możność odebrania głosu

• wydawanie zarządzeń mających na celu przygotowanie rozprawy

• ustalenie, jakie okoliczności miedzy stronami są sporne i dążenie do ich wyjaśnienia

3.8. ZASADA BEZPOŚREDNIOŚCI

Zasada bezpośredniości wiąże się z tym, że sąd orzekający ma możliwość bezpośredniego oraz osobistego zetknięcia się z materiałem faktycznym i dowodowym

-zasada ta przejawia się głównie odnośnie składu orzekającego i postępowania dowodowego:

• wyrok może być wydany jedynie przez sędziów, przed którymi odbyła się rozprawa poprzedzająca bezpośrednio wydanie wyroku

• postępowanie dowodowe odbywa się przed sądem orzekającym, chyba że sprzeciwia się temu charakter dowodowy

3.9. ZASADA USTNOŚCI

Zasada ustności wynika z zasady bezpośredniości

-postępowanie sądowe umożliwia sądowi bezpośrednie zetknięcie się ze stronami, materiałem faktycznym i dowodowym

-przeciwieństwem zasady ustności jest zasada pisemności, przy czym na rozprawie dominujące znaczenie ma zasada ustności

-zasada ustności może doznawać pewnych ograniczeń:

• sąd może rozpoznać sprawę pod nieobecność stron, jeżeli strona zgłosiła wniosek w tym przedmiocie

-niektóre czynności są dokonywane w postępowaniu w formie pisemnej:

• pozew

• odpowiedź na pozew

• apelacja

• zażalenie

V. ORGAN PROCESOWY

§1. SĄD

1.1. ORGANIZACJA SĄDÓW W SPRAWACH CYWILNYCH

-wymiar sprawiedliwości w RP sprawują:

• Sąd Najwyższy

• sądy powszechne

• sądy administracyjne

• sądy wojskowe

-do rozpoznawania sprawy cywilnych powołane są:

• sądy powszechne, jeśli sprawy te nienależną do właściwości sądów szczególnych

• Sąd Najwyższy

Sądy powszechne są to sądy rejonowe, okręgowe i apelacyjne

-sprawują one wymiar sprawiedliwości w zakresie nienależącym do sądów administracyjnych, sądów wojskowych oraz SN

• Sąd rejonowy tworzy się dla jednej lub większej liczby gmin, przy czym w uzasadnionych przypadkach może być utworzony więcej niż 1 sąd rejonowy w obrębie tej samej gminy
  -w jego skład wchodzą następujące wydziały:

  • wydział cywilny

  • wydział karny

  • wydział rodzinny i nieletnich

  • wydział pracy

  • wydział ksiąg wieczystych

  • wydział ubezpieczeń społecznych

  • wydział gospodarczy

• Sąd okręgowy tworzy się dla obszaru działania co najmniej dwóch sądów rejonowych
  -dzieli się na wydziały:

  • cywilny

  • karny

  • penitencjarny i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń karnych

  • pracy

  • ubezpieczeń społecznych

  • gospodarczy

-dodatkowo w Sądzie Okręgowym w Warszawie działają jako wydziały:

• sąd ochrony konkurencji i konsumentów

• odrębna jednostka organizacyjna do spraw rejestrowych powierzonych temu sądowi na podstawie odrębnych przepisów

• sąd wspólnotowych znaków towarowych i wzorów przemysłowych

• Sąd apelacyjny tworzy się dla obszaru działania co najmniej dwóch sądów okręgowych
  -dzieli się na wydziały

  • cywilny

  • karny

  • pracy i ubezpieczeń społecznych

Sąd Najwyższy jest organem władzy sądowniczej powołanym do sprawowania wymiaru sprawiedliwości poprzez:

1. sprawowanie w ramach nadzoru zgodności z prawem oraz jednolitości orzecznictwa sądów powszechnych
   i wojskowych przez rozpoznawanie kasacji oraz innych środków odwoławczych

2. podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne

3. rozstrzyganie innych spraw określonych w ustawach

-dzieli się on na izby:

1. Cywilną

2. Karną

3. Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych

4. Wojskową

1.2. SKŁAD SĄDU

-w postępowaniu cywilnym skład sądu jest uzależniony od:

• trybu

• rodzaju postępowania

• instancji

w jakiej dana sprawa jest rozpoznawana

-sąd może rozpoznawać sprawy:

• w składzie jednego sędziego

• w składzie ławniczym (sędzia + 2 ławników)

• w składzie trzyosobowym (trzech sędziów zawodowych)

-rozpoznanie sprawy z naruszeniem przepisów o składzie sądu prowadzi do nieważności postępowania

A. SKŁAD SĄDU I INSTANCJI

-sąd I instancji orzeka w składzie jednego sędziego zawodowego zarówno w procesie, jak i postępowaniu nieprocesowym

-odstępstwa od zasady przewidziane są w ustawie na rzecz składu ławniczego lub trzyosobowego zawodowego

Skład ławniczy przez uczestnictwo ławników w postępowaniu obywatele biorą udział w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, przy czym przy rozstrzyganiu spraw ławnicy mają prawa równe z sędziami

-w takim wypadku sędzia jest przewodniczącym składu

• Sprawy rozpoznawane w procesie w składzie ławniczym:

1. z zakresu prawa pracy o:

   1. ustalenie istnienia, nawiązanie lub wygaśnięcie stosunku pracy

   2. uznanie bezskuteczności wypowiedzenia stosunku pracy

   3. przywrócenie do pracy i przywrócenie poprzednich warunków pracy i płacy

   4. naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu i o roszczenia z tym związane

   5. odszkodowanie lub zadośćuczynienie w wyniku stosowania mobbingu

2. ze stosunków rodzinnych o:

   1. rozwód

   2. separację

   3. ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa

   4. rozwiązanie przysposobienia

• Sprawy rozpoznawane w postępowaniu nieprocesowym w składzie ławniczym:

1. o przysposobienie

2. o pozbawienie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej

Skład trzech sędziów zawodowych

• Sprawy rozpoznawane w procesie:

1. w postępowaniu grupowym

• Sprawy rozpoznawane w postępowaniu nieprocesowym:

1. o ubezwłasnowolnienie

2. skargi na postanowienie okręgowej komisji wyborczej o odmowie rejestracji listy okręgowej z uwagi na nieuzupełnienie wykazu podpisów lub uzupełnienie dokonane po terminie

3. skargi na postanowienie okręgowej komisji wyborczej o odmowie rejestracji listy okręgowej z uwagi na ustalenie, że zgłoszona lista nie uzyskała poparcia ustawowo wymaganej liczby podpisów wyborców

• Sprawy rozpoznawane przez sąd upadłościowy:

1. o ogłoszenie upadłości

2. o przedmiocie wynagrodzenia i zwrotu wydatków na syndyka, nadzorcy sądowego i zarządcy

-ponadto na zarządzenie prezesa sądu każda sprawa, bez względu na jej przedmiot może być rozpoznawana w składzie trzech sędziów zawodowych, jeżeli będzie to wskazane ze względu na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy

-ponadto ustawodawca przewidział trzyosobowy skład dla czynności dokonywanych w toku rozpoznania sprawy:

1. wydania postanowienia rozstrzygającego o wyłączeniu sędziego

2. wydania postanowienia przez sąd okręgowy o odmowie przyjęcia sprawy do rozpoznania i zwróceniu sprawy sądowi rejonowemu

3. rozstrzygania skarg na orzeczenie referendarza sądowego w tych sprawach, w których sąd orzeka jako sąd II instancji, stosując odpowiednio przepisy o zażaleniu

-w sprawach rozpoznawanych w składach wieloosobowych ustawa zastrzega sobie jednak kompetencje do dokonania niektórych czynności lub prowadzenia określonych postępowań dla sądu w składzie jednoosobowym:

1. wydawanie postanowień poza rozprawą oraz zarządzeń przez przewodniczącego

2. przeprowadzenie postępowania pojednawczego

3. przeprowadzenie dowodu przez sędziego wyznaczonego na zlecenie składu orzekającego

4. podjęcie czynności wyjaśniających w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych

5. nadawanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności

B. SKŁAD SĄDU II INSTANCJI

-skład sądu II instancji zależy od rodzaju rozpoznawanego środka zaskarżenia, niezależnie od trybu postępowania, w jakim sprawa była rozstrzygana

-zasadą jest, że środki odwoławcze (apelacja i zażalenie) rozpoznawane są w składzie trzech sędziów zawodowych,
a odstępstwa od tej zasady przewidziane są w ustawie jedynie na rzecz składu jednoosobowego

Apelacja sąd rozpoznaje apelację w składzie jednego sędziego w postępowaniu uproszczonym

-ponadto w postępowaniu apelacyjnym jednoosobowo wydawane są na posiedzeniu niejawnym postanowienia:

1. dotyczące postępowania dowodowego

2. o przyznaniu i cofnięciu zwolnienia od kosztów sądowych

3. o odrzuceniu wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych

4. o nałożeniu na stronę obowiązku uiszczenia kosztów sądowych i skazaniu na grzywnę

5. o ustanowieniu adwokata lub radcy prawnego z urzędu i o ich cofnięciu

6. o skazaniu na grzywnę i nałożeniu na stronę obowiązku uiszczenia wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego ustanowionego z urzędu

Zażalenie w postępowaniu zażaleniowym sąd w składzie jednego sędziego rozpoznaje zażalenia na postanowienia:

1. w przedmiocie odmowy zwolnienia od kosztów sądowych

2. w przedmiocie cofnięcia zwolnienia od kosztów sądowych

3. w przedmiocie odrzucenia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych

4. w przedmiocie nałożenia na stronę obowiązku uiszczenia kosztów sądowych i skazania na grzywnę

5. w przedmiocie odwołania adwokata lub radcy prawnego

6. w przedmiocie nałożenia na stronę obowiązku uiszczenia wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego dla niej ustanowionego i skazania na grzywnę

7. wydane w elektronicznym postępowaniu upominawczym

8. wydane w postępowaniu uproszczonym

C. SKŁAD SĄDU NAJWYŻSZEGO

-w postępowaniu cywilnym SN rozpoznaje skargę kasacyjną, skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia oraz zażalenia w składzie trzech sędziów zawodowych

-w tym składzie SN orzeka również o dopuszczalności wznowienia postępowania

-w pozostałych wypadkach, w których SN nie rozpoznaje merytorycznie danego środka zaskarżenia, orzeka w składzie jednego sędziego – dotyczy to rozstrzygnięć w przedmiocie:

1. odrzucenia skargi kasacyjnej, jeżeli podlegała odrzuceniu przez sąd II instancji

2. zwrócenia skargi kasacyjnej sądowi II instancji w celu uzupełnienia braków

3. przyjęcia lub odmowy przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania

4. odrzucenia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia

5. przyjęcia lub odmowy przyjęcia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia do rozpoznania

6. odrzucenia zażalenia

-zagadnienia prawne budzące wątpliwości sąd rozstrzyga w składzie trzech lub siedmiu sędziów

§2. REFERENDARZE SĄDOWI

-referendarze sądowi zatrudniani są w sądach rejonowych i okręgowych

-w zakresie wykonywanych obowiązków są oni niezależni co do treści wydawanych orzeczeń i zarządzeń

-referendarz sądowy może wykonywać jedynie czynności, które zostały mu powierzone w ustawie

-w zakresie powierzonych czynności referendarz ma kompetencje sądu, chyba że ustawa stanowi inaczej

Referendarz w postępowaniu procesowym może:

1. wydawać nakazy zapłaty w postępowaniu upominawczym

2. wydawać zarządzenia w postępowaniu upominawczym

3. wydawać nakazy zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym

4. wykonywać czynności w elektronicznym postępowaniu upominawczym

5. wydawać europejskie nakazy zapłaty w europejskim postępowaniu nakazowym

6. wydawać zarządzenia w europejskim postępowaniu nakazowym

7. wydawać zarządzenia w europejskim postępowaniu nakazowym w sprawach drobnych

Referendarz w postępowaniu nieprocesowym może wykonywać czynności:

1. w sprawach o wpis w KW

2. w postępowaniu rejestrowym z wyłączeniem prowadzenia rozprawy

3. w sprawach z zakresu prawa spadkowego, z wyłączeniem prowadzenia rozprawy, zabezpieczenia spadku oraz przesłuchania świadków testamentu

Referendarz w postępowaniu klauzulowym może:

1. nadawać klauzulę wykonalności tytułom egzekucyjnym, o których mowa w art. 777 §1 pkt 1, 1¹, 3-6 i §3 KPC

2. wydawać postanowienia w przedmiocie stwierdzenia wykonalności europejskiego nakazu zapłaty

3. wydawać postanowienia w przedmiocie zaświadczenia dotyczącego orzeczenia wydanego w europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń

Bez względu na tryb i rodzaj postępowania referendarz może:

1. wydawać postanowienia o ustanowieniu albo odmowie ustanowienia adwokata lub radcy prawnego z urzędu

2. wydawać zarządzenia w toku postępowania zmierzającego do poprawienia ich opłacenia oraz uiszczenia brakującej zaliczki na pokrycie wydatków związanych z dokonaniem danej czynności

3. wykonywać czynności w przedmiocie ustanowienia kuratora dla strony, której miejsce pobytu nie jest znane

4. wydawać postanowienia w przedmiocie stwierdzenia prawomocności orzeczenia

5. wydawać zarządzenia o zwrocie opłaty

6. wydawać postanowienia w przedmiocie przyznania i ustalenia należności świadków, biegłych, tłumaczy i stron

7. dokonywać czynności w zakresie zwalniania od kosztów sądowych

8. dokonywać czynności w sprawach odroczenia lub rozłożenia na raty należności sądowych – na zarządzenie sądu rejonowego lub okręgowego

§3. WŁAŚCIWOŚĆ SĄDU

-przepisy KPC określają:

1. rozgraniczenie spraw i czynności między sądami różnego rzędu

2. podział spraw i czynności między sądami równorzędnymi

3.1. WŁAŚCIWOŚĆ RZECZOWA

A. ZASADA OGÓLNA

Właściwość rzeczowa oznacza zakres spraw, które w pierwszej instancji mogą rozpoznawać sądy różnego rodzaju (tj. sądy rejonowe i sądy okręgowe)

-w przypadku, gdy podczas rozpoznawania sprawy przez sąd rejonowy powstanie zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, sąd rejonowy może przekazać sprawę do rozpoznania sądowi okręgowemu

-sąd okręgowy nie jest związany postanowieniem sądu rejonowego i może odmówić przyjęcia sprawy do rozpoznania oraz zwrócić sprawę sądowi rejonowemu, jeżeli uzna, że poważne wątpliwości nie zachodzą

B. SĄD OKRĘGOWY JAKO SĄD I INSTANCJI

-do właściwości sądów okręgowych należą sprawy:

1. o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe oprócz spraw o:

   • o ustalenie i zaprzeczenie pochodzenia dziecka

   • o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa

   • o rozwiązanie przysposobienia

2. o ochronę praw autorskich i praw pokrewnych, jak również dotyczących wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych oraz o ochronę innych praw na dobrach niematerialnych

3. o roszczenia wynikające z ustawy – Prawo prasowe (1984r.)

4. o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa 75 000zł, a w postępowaniu w sprawach gospodarczych – 100 000zł, oprócz spraw o:

   • alimenty

   • naruszenie posiadania

   • ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami

   • o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym

   • spraw rozpoznawanych w postępowaniu upominawczym

5. o wydanie orzeczenia zastępującego uchwałę o podziale spółdzielni

6. o uchylenie/ stwierdzenie nieważności / ustalenie nieistnienia uchwał organów osób prawnych lub ułomnych osób prawnych

7. o zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji

8. o odszkodowanie z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem

9. z zakresu ubezpieczeń społecznych z wyjątkiem spraw rozpatrywanych przez sąd rejonowy

-w postępowaniu nieprocesowym sąd okręgowy w I instancji rozpatruje:

1. sprawy o ubezwłasnowolnienie

2. o sprawy z zakresu sporów między organami przedsiębiorstwa oraz samorządem załogi

3. zażalenie na odmowę dokonania czynności notarialnej

4. wniosek o rejestrację dzienników lub czasopism

5. skargę na postanowienie komisji wyborczej o odmowie rejestracji listy okręgowej z uwagi na niedopełnienie wykazu podpisów lub uzupełnienie dokonane po terminie

6. skargę na postanowienie okręgowej komisji wyborczej o odmowie rejestracji listy okręgowej z uwagi na ustalenie, że zgłoszona lista nie uzyskała poparcia ustawowo wymaganej liczby podpisów wyborców

3.2. WŁAŚCIWOŚĆ MIEJSCOWA

Właściwość miejscowa służy rozgraniczeniu kompetencji między sądami tego samego rzędu ze względu na zasię ich jurysdykcji

-właściwość miejscowa dzieli się na:

1. właściwość ogólną (zasada)

2. właściwość szczególną

   1. właściwość przemienną

   2. właściwość wyłączną

A. WŁAŚCIWOŚĆ OGÓLNA

-przez miejsce zamieszkania osoby fizycznej uważa się miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu

• jeżeli pozwany nie ma miejsca zamieszkania w Polsce, ogólną właściwość wyznacza się wg miejsca jego pobytu w Polsce

• jeżeli miejsce pobytu pozwanego w Polsce nie jest znane lub nie leży w Polsce – właściwość ogólną wyznacza się wg ostatniego miejsca zamieszkania pozwanego w Polsce

-w odniesieniu do osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych powództwo wytacza się wg miejsca ich siedziby, a więc miejscowości, w której siedzibę ma organ zarządzający danego podmiotu, chyba że ustawa lub oparty na niej statut stanowi inaczej

• powództwo przeciwko SP wytacza się wg siedziby państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie

B. WŁAŚCIWOŚĆ SZCZEGÓLNA

1) Właściwość przemienna polega na tym, że w pewnych przewidzianych przez KPC sprawach powód ma możliwość wyboru wg własnego uznania sądu i może wytoczyć powództwo przed:

• sąd właściwości ogólnej pozwanego bądź

• inny sąd wskazany w ustawie

-właściwość przemienna jest dopuszczalna w następujących przypadkach:

1. powództwo o roszczenie alimentacyjne oraz o ustalenie pochodzenia dziecka i związane z tym roszczenia można wytoczyć wg miejsca zamieszkania osoby uprawnionej

2. powództwo o roszczenia majątkowe przeciwko przedsiębiorcy można wytoczyć przed sąd, w okręgu którego znajduje się zakład główny lub oddział, jeżeli roszczenie pozostaje w związku z działaniem tego zakładu lub oddziału

3. powództwo o ustalenie istnienia umowy, o jej wykonanie/rozwiązanie/unieważnienie, jak też o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy można wytoczyć przed sąd miejsca jej wykonania

   • w razie wątpliwości miejsce wykonania umowy powinno być stwierdzone dokumentem

4. powództwo o roszczenie z czynu niedozwolonego można wytoczyć przed sąd, w którego okręgu nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę

5. powództwo o zapłatę należności za prowadzenie sprawy można wytoczyć przed sąd miejsca, gdzie pełnomocnik procesowy sprawę prowadził

6. powództwo o roszczenie ze stosunku najmu lub dzierżawy nieruchomości można wytoczyć przed sąd miejsca położenia nieruchomości

7. powództwo przeciwko zobowiązanemu z weksla lub czeku można wytoczyć przed sąd miejsca płatności

   • kilku zobowiązanych z weksla/czeku może łącznie pozwać przed sąd miejsca płatności lub przed sąd właściwości ogólnej dla akceptanta lub wystawcy weksla własnego lub czeku

8. powództwo o zawarcie umowy/ustalenie jej treści/zmianę umowy, gdy spory rozpoznawane są w postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych można wytoczyć przed sąd miejsca jej wykonania

9. powództwo z zakresu prawa pracy można wytoczyć przed sąd:

   • właściwości ogólnej bądź

   • sąd, w którego okręgu praca jest/była/miała być wykonywana bądź

   • sąd, w którego okręgu znajduje się zakład pracy

2) Właściwość wyłączna wyłącza zastosowanie przepisów o właściwości miejscowej ogólnej oraz o możliwości wyboru przez powoda właściwości przemiennej

-właściwości takiej strony nie mogą również zmienić w drodze umowy prorogacyjnej

-właściwość wyłączna przewidziana jest w następujących przypadkach:

1. powództwo o własność lub o inne prawa rzeczowa na nieruchomościach, jak też powództwo o posiadanie nieruchomości można wytoczyć wyłącznie przed sąd miejsca położenia nieruchomości

   • jeżeli przedmiotem sporu jest służebność gruntowa, właściwość oznacza się wg położenia nieruchomości obciążonej

   • właściwość powyższa rozciąga się na roszczenia osobiste związane z prawami rzeczowymi i dochodzone łącznie z nimi przeciwko temu samemu pozwanemu

2. powództwo z tytułu dziedziczenia, zachowku, jak również z tytułu zapłaty polecenia oraz innych rozrządzeń testamentowych wytacza się przed sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy

   • jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić – przed sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część

3. powództwo ze stosunku członkowstwa spółdzielni, spółki lub stowarzyszenia wytacza się wyłącznie wg miejsca ich siedziby

4. powództwo ze stosunku małżeństwa wytacza się wyłącznie przed sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich ma jeszcze w tym okręgu miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu

   • w przypadku braku tej podstawy wyłącznie właściwy jest sad miejsca zamieszkania pozwanego

   • a w przypadku tej podstawy – sąd miejsca zamieszkania powoda

5. powództwo ze stosunku między rodzicami a dziećmi oraz między przysposabiającym a przysposobionym wytacza się wyłącznie przed sąd miejsca zamieszkania powoda, jeżeli brak jest podstaw do wytoczenia powództwa wg przepisów o właściwości miejscowej ogólnej

3.3. WŁAŚCIWOŚĆ FUNKCJONALNA

Właściwość funkcjonalna polega na podziale funkcji i czynności procesowych w postępowaniu cywilnym między sądami różnych instancji lub też między sądami równorzędnymi

-przepisy te określają, który sąd jest powołany do:

• rozpoznawania spraw w I instancji

• rozpoznawania środków odwoławczych

• zabezpieczenia dowodów

• dokonania czynności z zakresu pomocy sądowej

A. WŁAŚCIWOŚĆ SĄDU REJONOWEGO

-najważniejsze funkcje sądu rejonowego to:

1. rozpoznawanie spraw w I instancji w granicach swojej właściwości rzeczowej

2. przyjmowanie środków odwoławczych (apelacji, zażalenia) od własnych orzeczeń i kontrola tych środków pod kątem dopuszczalności, terminowości, opłacenia i zachowania warunków formalnych

3. rozpoznawanie zażaleń na własne postanowienia w wypadkach przewidzianych w art. 395 §2 KPC

4. pełnienie tzw. pomocy sądowej

5. rozpatrywanie wniosków o zwolnienie od kosztów

6. przeprowadzanie postępowania pojednawczego

7. przeprowadzanie postępowania o zabezpieczenie dowodów w wypadku niecierpiącym zwłoki lub gdy postępowanie nie zostało jeszcze wszczęte

8. rozpoznawanie skarg na czynności komornika

9. nadawanie klauzuli wykonalności orzeczeniom własnym oraz orzeczeniom sądu okręgowego, jako sądu II instancji po zwrocie akt przez ten sąd

10. nadawanie klauzuli wykonalności tytułom egzekucyjnym o których mowa w art.:

    • 1153¹

    • 1153⁴

    • 1153⁷

B. FUNKCJE SĄDU OKRĘGOWEGO

-do istotnych funkcji sądu okręgowego należą:

1. rozpoznawanie w I instancji spraw w granicach swojej właściwości rzeczowej

2. rozpoznawanie środków odwoławczych od orzeczeń sądów rejonowych

3. przyjmowanie środków odwoławczych od własnych orzeczeń i ich kontrola pod względem ich dopuszczalności, terminowości opłacenia i spełnienia warunków formalnych

4. przyjmowanie skarg kasacyjnych od własnych orzeczeń

5. przyjmowanie skarg o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia od własnych orzeczeń

6. orzekanie o wyłączeniu sędziego sądu rejonowego w sytuacji określonej w art. 52 §1

7. wyznaczenie sądu rejonowego do rozpoznania sprawy, gdy sąd właściwy nie może z powodu przeszkody rozpoznać sprawy lub podjąć innej czynności

C. FUNKCJE SĄDU APELACYJNEGO

-wśród funkcji sądu apelacyjnego można wyróżnić:

1. rozpoznawanie w II instancji środków odwoławczych od orzeczeń sądów okręgowych wydanych w I instancji

2. przyjmowanie skarg kasacyjnych od własnych orzeczeń

3. przyjmowanie skarg o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia od własnych orzeczeń

4. przyjmowanie zażaleń SN na właśnie postanowienie odrzucające skargę kasacyjną oraz skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, jak również co do kosztów procesu, które nie były przedmiotem rozstrzygnięcia sądu I instancji

5. kontrola skargi kasacyjnej oraz skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia pod względem wymogów formalnych

6. wyznaczenie sądu okręgowego do rozpoznania sprawy, gdy sąd właściwy nie może z powodu przeszkody rozpoznać sprawy lub podjąć innej czynności

7. orzekanie o wyłączeniu sędziego sądu okręgowego w sytuacji wskazanej w art. 52 §1

D. FUNKCJE SĄDU NAJWYŻSZEGO

-do właściwości funkcyjnej Sądu Najwyższego zalicza się:

1. rozpoznawanie skarg kasacyjnych

2. rozpoznawanie skarg o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia

3. rozpoznawanie zażaleń na postanowienia sądu II instancji

4. rozstrzyganie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości, powstałych przy rozpoznawaniu apelacji

5. rozstrzyganie w powiększonym składzie zagadnień prawnych budzących wątpliwości, powstałych przy rozpoznawaniu skargi kasacyjnej

3.4. WŁAŚCIWOŚĆ UMOWNA

KPC przewiduje możliwość zawarcia przez strony umowy prorogacyjnej, na mocy której poddają one rozstrzygnięcie sporu istniejącego lub mogącego wyniknąć z oznaczonego stosunku prawnego sądowi, który wg ustawy nie jest właściwy miejscowo (art. 46 KPC)

-umowa musi zostać zawarta przez strony na piśmie

-nie jest wymaganym by klauzula prorogacyjna była zawarta bezpośrednio w umowie materialno prawnej, chyba że strony postanowiły inaczej

-w przypadku, gdy strona złoży pozew w sądzie właściwym wg ustawy, sąd ten będzie właściwy do rozpoznania sprawy, chyba że pozwany złoży stosowny zarzut przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy (art. 202 KPC)

-sąd nigdy bowiem nie bierze z urzędu pod uwagę istnienia umowy prorogacyjnej

-strona wnosząca pozew do sądu właściwego wg umowy jest zobowiązana przedłożyć mowę w sądzie

-w takim wypadku sąd ma obowiązek zbadać, czy przedmiotem umowy nie jest sprawa, do której odnosi się właściwość wyłączna

§4. WARTOŚĆ PRZEDMIOTU SPORU

4.1. WARTOŚĆ PRZEDMIOTU SPORU

-brak oznaczenia wartości przedmiotu sporu jest brakiem formalnym, który powinien być uzupełniony

4.2. SPOSÓB OBLICZANIA WARTOŚCI PRZEDMIOTU SPORU

-wartością przedmiotu sporu w sprawach o roszczenie pieniężne, zgłaszane choćby w zamian innego przedmiotu, jest podana kwota pieniężna

-w innych sprawach majątkowych powód ma obowiązek oznaczyć kwotą pieniężną wartość przedmiotu sporu, uwzględniając postanowienia art. 20-26 KPC

-w przypadku, gdy dochodzona jest należność oznaczona w walucie obcej, powód również ma obowiązek określić wartość przedmiotu sporu

-o wartości przedmiotu sporu decyduje roszczenie główne, które jest dochodzone do w danej sprawie

• do wartości tej nie wlicza się odsetek, pożytków i kosztów, które są dochodzone wraz z roszczeniem głównym (art. 20 KPC)

• jeżeli jednym pozwem dochodzi się kilku roszczeń, aby określić wartość przedmiotu sporu, należy zliczyć ich wartość (art. 21 KPC)

-dochodząc przed sądem świadczeń powtarzających się (np. świadczeń alimentacyjnych, renty odszkodowawczej), wartością przedmiotu sporu jest suma świadczeń za jeden rok (art. 22 KPC)

• jeżeli świadczenie trwało krócej niż jeden rok, wartością przedmiotu sporu jest suma świadczeń za czas ich trwania (art. 22 KPC)

• gdy roszczenie obejmuje żądanie zapłaty za okresy poprzedzające wytoczenie powództwa oraz okresy przyszłe, wartość przedmiotu sporu będzie stanowić suma zaległych świadczeń oraz świadczeń przyszłych obliczona na podstawie art. 22 KPC

-w sprawach o istnienie/unieważnienie/rozwiązanie umowy najmu lub dzierżawy, o wydanie/odebranie przedmiotu najmu lub dzierżawy sposób obliczenia wartości przedmiotu sporu zależy od tego, czy umowa była zawarta na czas oznaczony czy nieoznaczony

• przy umowach zawartych na czas oznaczony wartość przedmiotu sporu stanowi suma czynszu za czas sporny, jednak nie więcej niż za 1 rok

• przy umowach zawartych na czas nieoznaczony – suma czynszu za okres 3 miesięcy

-w sprawach o roszczenia pracowników dotyczących nawiązania/istnienia/rozwiązania stosunku pracy, wartość przedmiotu sporu stanowi:

• przy umowach na czas określony – suma wynagrodzenia za pracę za okres sporny, lecz nie więcej niż za 1 rok

• przy umowach na czas nieokreślony – za okres jednego roku

-w sprawach o wydanie nieruchomości posiadanej bez tytułu prawnego lub na podstawie innego tytułu niż najem lub dzierżawa, wartość przedmiotu sporu oblicza się, przyjmując, stosownie do rodzaju nieruchomości i sposobu korzystania z niej, podaną przez powoda sumę odpowiadającą 3-miesięcznemu czynszowi najmu lub dzierżawy należnemu od danego rodzaju nieruchomości (art. 23²)

-w przypadku gdy sprawa dotyczy zabezpieczenia, zastawu lub hipoteki wartość przedmiotu sporu określa suma wierzytelności

• jednakże w sytuacji, gdy przedmiot zabezpieczenia/zastawu ma mniejszą wartość niż wierzytelność, za wartość przedmiotu sporu przyjmuje się wartość mniejszą

4.3. KONTROLA WARTOŚCI PRZEDMIOTU SPORU

-w związku z tym, że oznaczenie wartości przedmiotu sporu może w sposób bezpośredni wpłynąć na właściwość sądu, wysokość opłaty itd. sądowi przysługuje prawo sprawdzenia wartości przedmiotu sporu podanej przez powoda (art. 25 KPC)

-w tym celu sąd może zarządzić dochodzenie, tzn. podjąć czynności mające na celu ustalenie wartości przedmiotu sporu

-sąd może podjąć z urzędu takie kroki jedynie do chwili doręczenia pozwu pozwanemu

-po doręczeniu pozwu sprawdzenie wartości sporu jest możliwe jedynie na zarzut pozwanego, zgłoszony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy

-sąd może zbadać wartość przedmiotu sporu na posiedzeniu niejawnym lub wyznaczyć w tym celu rozprawę

-jeżeli w wyniku sprawdzenia wartości przedmiotu sporu sąd uzna się za niewłaściwy, przekaże sprawę sądowi właściwemu

-jeżeli kilka sądów jest właściwych, sąd przekazuje sprawę sądowi wskazanemu przez powoda

§5. WYŁĄCZENIE SĘDZIEGO

-niezawisłość sędziowska nie zawsze zapewnia bezstronne rozstrzygnięcie sprawy

-ze względu na określone powiązania prawne lub faktyczne, jakie mogą zachodzić między sędzią a sprawą mającą być przez niego rozpoznaną lub zainteresowanymi w jej rozstrzygnięciu podmiotami, strona może mieć uzasadnione wątpliwości co do bezstronności sędziego

-aby uniknąć takich wątpliwości i zapewnić pełną bezstronność KPC przewiduje dwa rodzaje wyłączenia sędziego:

1. wyłączenie sędziego z mocy prawa (iudex inhabilis)

2. wyłączenie sędziego na wniosek strony (iudex suspectus)

5.1. IUDEX INHABILIS – WYŁĄCZENIE SĘDZIEGO Z MOCY PRAWA

-wyłączenie sędziego z mocy prawa zachodzi wówczas, gdy zaistnieją przesłanki wskazane w ustawie

-orzeczenie o wyłączeniu sędziego ma charakter deklaratoryjny

SĘDZIA JEST WYŁĄCZONY Z MOCY SAMEJ USTAWY:

1. w sytuacji, w której jest stroną lub pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziaływa na jego prawa lub obowiązku

2. w sprawach swojego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej, krewnych bocznych do czwartego stopnia i powinowatych bocznych do drugiego stopnia

3. w sprawach osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli

4. w sprawach, w których był lub jeszcze jest pełnomocnikiem albo był radcą prawnym jednej ze stron

5. w sprawach, w których w niższej instancji brał udział w wydawaniu zaskarżonego orzeczenia, jak również w sprawach o ważność aktu prawnego z jego udziałem sporządzonego lub przez niego rozpoznanego oraz w sprawach, w których występował jako prokurator

6. w sprawach o odszkodowanie z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem, jeżeli brał udział w wydaniu tego orzeczenia

-ustanie takich przesłanek jak:

• małżeństwo

• przysposobienie

• opieka / kuratela

nie ma wpływu na wyłączenie sędziego z mocy prawa

-wydanie orzeczenia przez sąd, w skład którego wchodził sędzia lub ławnik podlegający wyłączeniu powoduje nieważność postępowania

-jest to również przesłanka do złożenia skargi o wznowienie postępowania

5.2. IUDEX SUSPECTUS – WYŁĄCZENIE SĘDZIEGO NA WNIOSEK STRONY

A. PODSTAWY WNIOSKU

-strona może żądać wyłączenia sędziego, jeżeli jego udział w rozpoznaniu sprawy może u strony wywołać uzasadnione wątpliwości co do bezstronności

-powodem żądania jest sytuacja, w której istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego

-jeżeli strona nie zgłosi wniosku o wyłączenie, a sędzia sam stwierdzi, że faktycznie zachodzą przesłanki do wyłączenia się z rozpoznania sprawy, wówczas powinien on zawiadomić o takiej podstawie sąd i wstrzymać się od udziału w sprawie

-pojęcie okoliczności mogących wywołać wątpliwość co do bezstronności sędziego należy pojmować szeroko

-przede wszystkim chodzi tu o stosunki emocjonalne, zawodowe lub natury majątkowej, jakie wiążą sędziego ze stroną lub jej pełnomocnikiem

-przesłanki takie nie muszą istnieć przed wszczęciem postępowania, mogą powstać w czasie trwania procesu

B. PODMIOTY UPRAWNIONE

-uprawnionymi do złożenia wniosku o wyłączenie sędziego są:

1. strona

2. uczestnicy postępowania nieprocesowego

3. interwenient uboczny

4. prokurator

5. organizacja społeczna

-wniosek może być złożony w formie pisemnej lub ustnie do protokołu w sądzie

-we wniosku należy wskazać sędziego, który ma być wyłączony i uprawdopodobnić przyczyny uzasadniające żądanie

-wniosek można złożyć przed przystąpieniem do rozprawy, w której bierze udział sędzia podlegający wyłączeniu

-zgłaszając wniosek po przystąpieniu do rozprawy należy uprawdopodobnić, że przyczyna wyłączenia powstała lub stała się znana wnioskodawcy dopiero później

-od chwili zgłoszenia wniosku sędzia, którego wniosek dotyczy, może dokonywać jedynie czynności niecierpiących zwłoki

C. ROZSTRZYGNIĘCIE WNIOSKU

-wniosek o wyłączenie sędziego rozpatrywany jest przez sąd, w którym sprawa się toczy

-wyjątkowo, gdy sąd ten nie może wydać postanowienia z powodu braku dostatecznej liczby sędziów, wniosek jest rozpatrywany przez sąd nad nim przełożony

-rozstrzygnięcie wniosku następuje w drodze postanowienia, które wydawane jest w składzie trzyosobowym zawodowym, po złożeniu wyjaśnień przez sędziego, którego wniosek dotyczy

-postanowienie może być wydane na posiedzeniu niejawnym

-ponowny wniosek oparty na tych samych okolicznościach lub wniosek oczywiście bezzasadny podlega odrzuceniu bez składania wyjaśnień przez sędziego, którego dotyczy

-o odrzuceniu wniosku orzeka sąd rozpoznający sprawę w tym samym składzie, w jakim sprawa jest rozpoznawana

-postanowienie również może być wydane na posiedzeniu niejawnym

-postanowienie o wyłączeniu sędziego / odrzuceniu wniosku o wyłączeniu sędziego nie podlegają zaskarżeniu

-zaskarżeniu podlega jedynie postanowienie oddalające wniosek

5.3. WYŁĄCZENIE INNYCH PODMIOTÓW

-przepisy dotyczące wyłączenia sędziego stosuje się odpowiednio do:

1. ławników sąd stosuje przepisy o wyłączeniu sędziego wprost

2. innych organów sądowych sąd zobowiązany jest przekazać wniosek odpowiedniemu organowi nadrzędnemu, tj. prezesowi sądu
   -decyzja podejmowana przez prezesa sądu nie jest czynnością procesową a decyzją administracyjną

3. prokuratora sąd zobowiązany jest przekazać wniosek odpowiedniemu organowi nadrzędnemu, tj. szefowi prokuratury
   - decyzja podejmowana przez prezesa sądu nie jest czynnością procesową a decyzją administracyjną

4. biegłego wyłączenia biegłego można żądać z tych samych przyczyn co wyłączenia sędziego
   -z wnioskiem o wyłączenie biegłego należy wystąpić przed rozpoczęciem przez niego czynności, w przeciwnym wypadku należy uprawdopodobnić, że przyczyna wyłączenia powstała później lub że przedtem nie była ona znana wnioskodawcy

VI. UCZESTNICY POSTĘPOWANIA

§1. POJĘCIE STRONY PROCESOWEJ

-w procesie obowiązuje zasada dwustronności

-stronami postępowania są powód i pozwany

-stronami procesowymi nie są:

• przedstawiciele stron

• pełnomocnicy procesowi stron

• organy podmiotu niebędącego osobą fizyczną, występującego w procesie

-obok stron w postępowaniu mogą występować inne podmioty, np.:

• Rzecznik Praw Obywatelskich

• prokurator

• organizacja społeczna podmioty na prawach strony

• Państwowa Inspekcja Pracy

• powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów

-w postępowaniu nieprocesowym nie występują strony

-w postępowaniu takim mamy do czynienia z uczestnikami postępowania

-w postępowaniu zabezpieczającym występują uprawniony i obowiązany

-w postępowaniu egzekucyjnym występują dłużnik i wierzyciel

-proces musi się toczyć między dwoma stronami

-powód w chwili wytoczenia powództwa musi wiedzieć przeciwko komu je kieruje

-nie można pozwać podmiotu, który faktycznie nie istnieje lub przestał istnieć

-w związku z tym można mówić o braku strony:

1. pierwotnym – oznacza sytuację, w której od samego początku brak jest strony
   -brak ten powoduje, że nie może w ogóle dojść do wszczęcia procesu

2. następczym – ma miejsce, gdy w trakcie procesu jedna ze stron utraci byt prawny
   -utrata bytu prawnego powoduje, że proces nie może toczyć się z udziałem dotychczasowego podmiotu
   -w miejsce tego podmiotu wstępuje jego następca prawny, a jeżeli takowego nie ma – sąd umarza postępowanie
   -w ramach braku następczego strony procesowej możemy mieć do czynienia z:

   • konfuzją procesową – połączeniem się obu stron procesowych, występujących po przeciwnych stronach, np. połączenie handlowej spółki osobowej ze spółką kapitałową
     -wówczas należy umorzyć postępowanie

   • następstwem procesowym – oznacza wstąpienie jednego podmiotu w sytuację prawną drugiego podmiotu, jednocześnie z ustąpieniem sytuacji braku strony

   • brakiem następcy prawnego strony, która utraciła swój byt

-strona procesowa, aby mogła występować w procesie musi posiadać określone przymioty:

• zdolność sądową

• zdolność procesową

• zdolność postulacyjną

• legitymację procesową

§2. ZDOLNOŚĆ SĄDOWA

Zdolność sądowa jeden z najważniejszych przymiotów strony procesowej

-jest to zdolność do występowania jako strona w procesie cywilnym

↓↓↓

-jest to zdolność stania się podmiotem praw, uprawnień, obowiązków i ciężarów procesowych

-zdolność procesowa oznacza podmiotowość procesową

-zdolność sądową posiadają:

1. osoby fizyczne od urodzenia aż do śmierci, a w wyjątkowych przypadkach od momentu poczęcia (nasciturus)

2. osoby prawne od momentu ich powstania

3. jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, który ustawa przyznaje zdolność prawną

   • handlowe spółki osobowe (jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna)

   • spółki kapitałowe w organizacji

   • wspólnoty mieszkaniowe

   • główne oddziały zagranicznego zakładu ubezpieczeń

4. organizacje społeczne dopuszczone o działania na podstawie obowiązujących przepisów

5. pracodawca i organ rentowy

6. organ z mocy przepisów szczególnych

7. cudzoziemcy, zagraniczne osoby prawne i jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi

   • zdolność sądową tych podmiotów ocenia się wg prawa własności dla ich zdolności procesowej

8. Skarb Państwa, który ma osobowość prawną

-zdolność sądowa jest jedną z najważniejszych przesłanek procesowych, a jej brak powoduje następujące skutki prawne:

1. przy braku pierwotnym odrzucenie pozwu

   • jeżeli braki w zakresie zdolności sądowej dają się uzupełnić, sąd wyznaczy w tym celu odpowiedni termin

   • uzupełnienie zdolności sądowej jest w zasadzie dopuszczalne w stosunku do podmiotów niebędących osobami fizycznymi

2. przy braku następczym zawieszeniem postępowania

   • chodzi o sytuacje, gdy strona utraci zdolność sądową

   • następczy brak zdolności sądowej może prowadzić również do umorzenia postępowania, gdy strona procesowa utraciła zdolność sądową na skutek konfuzji procesowej, albo nie pojawił się następca prawny

3. zarówno przy braku następczym, jak i wtórnym nieważnością postępowania, jeżeli postępowanie było prowadzone mimo braku zdolności sądowej

§3. ZDOLNOŚĆ PROCESOWA

Zdolność procesowa zdolność do czynności procesowych

-musi ją posiadać każdy, kto podejmuje czynności w procesie, jak i w postępowaniu nieprocesowym, zabezpieczającym i egzekucyjnym

-zdolność procesowa jest konsekwencją zdolności sądowej (brak zdolności sądowej = brak zdolności procesowej)

Osoby fizyczne	-zdolność procesową posiadają osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych -osoba fizyczna o ograniczonej z.d.cz.p. ma zdolność procesową w sprawach wynikających z czynności prawnych, których może dokonywać samodzielnie -w tym zakresie zdolność procesowa pokrywa się ze z.d.cz.p. -ograniczenie odnosi się wyłącznie do rodzaju spraw, w jakich osoba o ograniczonej z.d.cz.p. może samodzielnie działać -od zasady istnieją wyjątki w postępowaniu nieprocesowym: osoba pozostająca pod władzą rodzicielską/opieką/kuratelą ma zdolność do podejmowania czynności w postępowaniu dotyczącym jej osoby, chyba że nie ma zdolności do czynności prawnych sąd może ograniczyć lub wyłączyć osobisty udział małoletniego, jeżeli przemawiają za tym względy wychowawcze do zaskarżania postanowień uprawniony jest sam ubezwłasnowolniony nawet wówczas, gdy został ustanowiony doradca tymczasowy lub kurator -osoba fizyczna nie mająca z.d.cz.p. może podejmować czynności procesowe tylko przez swojego przedstawiciela ustawowego
Podmioty niebędące osobami fizycznymi	-w przypadku tych podmiotów zdolność procesową warunkuje zdolność sądowa -osoby prawne, inne jednostki organizacyjne i organizacje społeczne dokonują czynności procesowych przez swoje organy albo przez osoby uprawnione do działania w ich imieniu -za SP czynności procesowe podejmuje organ państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie lub organ jednostki nadrzędnej -w zakresie wskazanym odrębną ustawą za SP czynności procesowe podejmuje Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa
Cudzoziemcy Zagraniczne osoby prawne i ułomne osoby prawne	-zdolność procesową tych podmiotów określa się wg prawa własności dla ich zdolności do czynności prawnej

-zdolność procesowa jest przesłanką, której brak sad bierze pod uwagę z urzędu w każdym stanie sprawy

-jeżeli braki w zakresie zdolności procesowej lub w składzie właściwych organów dają się uzupełnić, wówczas sąd wyznacza w tym celu odpowiedni termin

-w wypadkach, w których ustanowienie przedstawiciela ustawowego powinno nastąpić z urzędu, sąd zwraca się o to do właściwego sądu opiekuńczego

-sąd może dopuścić tymczasowo do czynności stronę niemającą zdolności procesowej albo osobę niemającą należytego umocowania, z zastrzeżeniem, że przed upływem wyznaczonego terminu braki te zostaną uzupełnione, a czynności zatwierdzone przez powołaną do tego osobę

-dla strony nie mającej organu powołanego do jej reprezentowania/przedstawiciela ustawowego sąd na wniosek strony przeciwnej ustanawia kuratora, jeżeli strona ta podejmuje przeciwko drugiej stronie czynność procesową niecierpiąca zwłoki

-jeżeli brak zdolności procesowej nie został uzupełniony, sąd zniesie postępowanie w tym zakresie i wyda:

1. postanowienie o odrzuceniu pozwu, jeżeli powód nie ma zdolności procesowej w momencie wytaczania powództwa

   • odrzucenie pozwu jest wyłącznie możliwe jeżeli chodzi o brak pierwotny

   • nie ma takiej możliwości w przypadku braku zdolności procesowej pozwanego

2. zarządzenie o zawieszeniu postępowania w przypadku, gdy:

   • brak zdolności procesowej ujawnił się po doręczeniu odpisu pozwu pozwanemu, a powód wezwany do wskazania przedstawiciela ustawowego strony pozwanej lub organu właściwego do reprezentowania nie wykonał tego w terminie

   • utrata zdolności procesowej nastąpiła w trakcie trwania postępowania

-jeżeli postępowanie toczyło się pomimo braku zdolności procesowej którejkolwiek ze stron, wówczas zachodzi nieważność postępowania

§4. ZDOLNOŚĆ POSTULACYJNA

Zdolność postulacyjna zdolność do osobistego działania w postępowaniu cywilnym

-brak zdolności postulacyjnej może wynikać z przyczyn:

1. faktycznych – sprowadzają się do istnienia obiektywnej przeszkody w osobistym dokonywaniu czynności prawnych, np.:

   • głuchota

   • nieznajomość języka

2. prawnych – brak zdolności postulacyjnej zachodzi wyłącznie przy przymusie adwokaco-radcowskim, jaki obowiązuje w postępowaniu przed SN
   -pisma procesowe sporządzone z naruszeniem przymusu podlegają zwrotowi bez wzywania do usunięcia braków, chyba że ustawa stanowi inaczej

§5. LEGITYMACJA PROCESOWA

5.1. POJĘCIE LEGITYMACJI PROCESOWEJ

-KPC nie posiada legalnej definicji legitymacji procesowej, pojęcie zostało wypracowane przez doktrynę

-to czy dany podmiot posiada legitymację procesową określają przepisy prawa materialnego i procesowego

-źródłem legitymacji procesowej są:

1. przepisy prawa materialnego

2. przepisy prawa procesowego

5.2. RODZAJE LEGITYMACJI PROCESOWEJ

A. LEGITYMACJA BEZPOŚREDNIA I POŚREDNIA

-podział nawiązuje do ujmowania strony jako bezpośredniej i pośredniej

Legitymacja bezpośrednia w przypadku, gdy podmiotem uprawnionym do uczestniczenia w danym procesie w charakterze strony jest podmiot, którego dotyczy norma przytoczona jako podstawa roszczenia objętego powództwem, to korzysta on z legitymacji bezpośredniej

Legitymacja pośrednia korzysta z niej podmiot podstawiony na mocy przepisów do uczestniczenia w postępowaniu

B. LEGITYMACJA ZWYKŁA I NADZWYCZAJNA

Legitymacja zwykła legitymacja przysługująca podmiotowi, o którym mowa w zgłoszonym roszczeniu dochodzonym w danym procesie

-legitymacja zwykła wynika ze stosunku materialnoprawnego

Legitymacja nadzwyczajna (tzw. legitymacja formalna, podstawienie procesowe) legitymacja, która zachodzi w sytuacji substytucji, subrogacji czy podstawienia procesowego

-legitymacja nadzwyczajna wynika z przepisu przyznającego danemu podmiotowi niebędącemu podmiotem stosunku prawnego, którego spór dotyczy, uprawnienie do występowania w charakterze strony w danym, konkretnym procesie

-legitymację nadzwyczajną dzieli się na:

1. substytucję (legitymacja nadzwyczajna względna) – posiadanie legitymacji przez inny podmiot nie wiąże się z utratą tej legitymacji przez podmiot spornego stosunku prawnego, a więc w jego zastępstwie nie występuje żaden inny podmiot
   -substytucja zachodzi wówczas, gdy w procesie może działać we własnym imieniu osoba, która nie jest materialnie uprawniona, a więc w procesie będzie występować podmiot działający we własnym wprawdzie imieniu, ale na rzecz innej osoby
   -substytucja dzieli się na:

   • substytucję umowną -źródłem przyznania legitymacji jest umowa

   • substytucję ustawową – źródłem przyznania legitymacji jest przepis ustawy

2. subrogację (legitymacja nadzwyczajna bezwzględna) – polega na tym, że przyznanie legitymacji procesowej podmiotowi podstawionemu wiąże się z pozbawieniem legitymacji podmiotu zastępowanego

C. LEGITYMACJA CZYNNA I BIERNA

-podział ten opiera się na kryterium strony spornego stosunku

Legitymacja czynna przysługuje stronie powodowej

Legitymacja bierna przysługuje stronie pozwanej

D. LEGITYMACJA INDYWIDUALNA I GRUPOWA

-podział ten opiera się na kryterium ilości podmiotów występujących po stronie powodowej/pozwanej

Legitymacja indywidualna ma miejsce w przypadku, gdy przysługuje tylko jednej osobie

Legitymacja grupowa ma miejsce w przypadku występowania po jednej ze stron większej liczby podmiotów

-legitymacja grupowa występuje w przypadku współuczestnictwa materialnego:

• legitymacja grupowa względna w przypadku współuczestnictwa dowolnego

• legitymacja grupowa bezwzględna w przypadku współuczestnictwa koniecznego

E. LEGITYMACJA PUBLICZNA I PRYWATNA

-podział dokonuje się w oparciu o kryterium interesu

Legitymacja prywatna przysługuje podmiotom działającym w ich prywatnym interesie

Legitymacja publiczna przysługuje podmiotom działającym w interesie publicznym (państwowym lub samorządowym)

5.3. SKUTKI BRAKU LEGITYMACJI PROCESOWEJ

-niezbędnym warunkiem uwzględnienia powództwa jest posiadanie przez strony postępowania cywilnego legitymacji procesowej

-brak legitymacji procesowej może być spowodowany tym, że:

1. z powództwem wystąpiła osoba, która nie jest materialnie uprawniona do dochodzenia roszczenia

2. powództwo zostało skierowane przeciwko podmiotowi, który nie jest zobowiązanym wg przepisów prawa materialnego

3. z powództwem wystąpił podmiot niebędący stroną stosunku cywilnoprawnego i jednocześnie nie posiadający ustawowego upoważnienie do występowania w imieniu podmiotu zastępowanego

4. z powództwem wystąpił podmiot niebędący stroną stosunku cywilnoprawnego z przekroczeniem zakresu ustawowego upoważnienia do występowania w imieniu podmiotu zastępowanego

-wytoczenie powództwa przez podmiot nieuprawniony lub przeciwko takiemu podmiotowi skutkuje oddaleniem powództwa

-posiadanie przez obie strony legitymacji procesowej sąd rozpoznający sprawę powinien uwzględniać w każdym stanie sprawy

-braki legitymacji procesowej mogą być konwalidowane

-kwestia skutków, jakie wywołuje brak legitymacji procesowej wiąże się z rozróżnianiem legitymacji na materialną i formalną

Sposoby konwalidacji braku legitymacji procesowej sposobem konwalidacji braków w zakresie legitymacji procesowej są przekształcenia podmiotowe:

• jeżeli okaże się, że powództwo nie zostało wniesione przeciwko osobie, która powinna być w sprawie stroną pozwaną, sąd na wniosek powoda lub pozwanego wezwie tę osobę do wzięcia udziału w sprawie

  • osoba wezwana do wzięcia udziału w sprawie w charakterze pozwanego może za zgodą obu stron wstąpić w miejsce pozwanego, który wówczas będzie zwolniony od udziału w sprawie

• jeżeli okaże się, że powództwo nie zostało wniesione przez osobę, która powinna występować w sprawie w charakterze powoda, sąd na wniosek powoda zawiadomi o toczącym się procesie osobę przez niego wskazaną

  • osoba ta może w ciągu 2 tygodni od doręczenia zawiadomienia wstąpić do sprawy w charakterze powoda

  • osoba zawiadomiona, która zgłosiła swoje przystąpienie do sprawy w charakterze powoda, może za zgodą obu stron wstąpić w miejsce dotychczasowej strony powodowej, która wówczas będzie od udziału w sprawie zwolniona

§6. WSPÓŁUCZESTNICTWO PROCESOWE

6.1. POJĘCIE I RODZAJE WSPÓŁUCZESTNICTWA PROCESOWEGO

Współuczestnictwo procesowe polega na tym, że po stronie powoda lub pozwanego może występować równocześnie klika podmiotów

-w zasadzie nie ma ograniczenia kto może być współuczestnikiem

-współuczestnikami mogą być osoby fizyczne, osoby prawne, ułomne osoby prawne

-może zachodzić współuczestnictwo pomiędzy osobami fizycznymi i jednostkami organizacyjnymi, np. solidarne pozwanie wspólników spółki jawnej i spółki

-współuczestnictwo w sporze może występować, gdy na podstawie przepisów prawa materialnego/procesowego lub też być wynikiem przekształceń podmiotowych

-współuczestnictwo w sporze może mieć miejsce w procesie od samego początku lub powstać dopiero w jego toku

-współuczestnictwo istniejące od początku procesu jest następstwem tego, że kilku powodów wystąpiło z jednym pozwem przeciwko jednym lub kilku pozwanym albo jeden powód wystąpił przeciwko kilku pozwanym

-w toku procesu współuczestnictwo może powstać np. gdy w skutek śmierci jednej ze stron wchodzą w jej miejsce spadkobiercy

Rodzaje współuczestnictwa procesowego:

1. współuczestnictwo czynne i bierne

2. współuczestnictwo materialne i formalne

3. współuczestnictwo jednolite i zwykłe

4. współuczestnictwo konieczne i dowolne

A. WSPÓŁUCZESTNICTWO CZYNNE I BIERNE

1) Współuczestnictwo czynne zachodzi po stronie powodowej

2) Współuczestnictwo bierne zachodzi po stronie pozwanej

B. WSPÓŁUCZESTNICTWO MATERIALNE I FORMALNE

1) Współuczestnictwo materialne zachodzi wówczas, gdy przedmiot sporu stanowią prawa i obowiązki wspólne dla wszystkich współuczestników lub oparte na tej samej podstawie faktycznej i prawnej

-wyróżnia się dwa rodzaje współuczestnictwa materialnego:

1. gdy prawa i obowiązki są im wspólne – wspólność praw (u powodów) i obowiązków (u pozwanych) występuje np. pomiędzy współwłaścicielami w zakresie przedmiotu współwłasności

2. gdy prawa i obowiązki oparte są na tej samej podstawie prawnej – podstawa faktyczna i prawna muszą występować łącznie jako decydujące kryteria współuczestnictwa

-cechą charakterystyczną dla współuczestnictwa materialnego jest to, że występuje jeden przedmiot sporu

-współuczestnictwo występuje przede wszystkim w sprawach związanych z solidarnością

Przykłady:

• proces przeciwko współwłaścicielom rzeczy

• sprawy dotyczące małżeńskiej wspólności majątkowej

• odpowiedzialność spółki i wspólników spółki jawnej za zobowiązania zaciągnięte przez spółkę

• odpowiedzialność in solidium

-współuczestnictwo materialne może być współuczestnictwem jednolitym lub współuczestnictwem zwykłym

2) Współuczestnictwo formalne w tym przypadku łączność roszczeń w jednym pozwie jest zewnętrzna i opiera się na jednorodzajowości i na zewnętrznym podobieństwie roszczeń

-zachodzi ono wtedy, gdy przedmiotem sporu są roszczenia lub zobowiązania jednego rodzaju, oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej

-dodatkowo musi być uzasadniona właściwość sądu dla każdego z roszczeń lub zobowiązań z osobna, jak też dla wszystkich wspólnie

-we współuczestnictwie formalnym występuje tyle przedmiotów sporu, ilu jest współuczestników

Przykłady:

• wystąpienie kilku pracowników przeciwko temu samemu pracodawcy z powództwem o zapłatę wynagrodzenia za pracę

• wystąpienie o zapłatę czynszu przeciwko kilku najemcom tej samej nieruchomości

• wystąpienie kilku poszkodowanych w wypadku komunikacyjnym z powództwem o odszkodowanie przeciwko osobie ponoszącej odpowiedzialność

C. WSPÓŁUCZESTNICTWO JEDNOLITE I ZWYKŁE

-są to rodzaje współuczestnictwa materialnego

1) Współuczestnictwo jednolite zachodzi w wypadku, gdy z istoty spornego stosunku prawnego lub z przepisu ustawy wynika, że wyrok dotyczyć ma niepodzielnie wszystkich współuczestników

-niepodzielność oznacza, że z uwagi na naturę dochodzonego prawa/stosunku prawnego zachodzi prawna konieczność wydania wobec wszystkich uczestników wyroku o identycznej treści

-wyrok taki ma powagę rzeczy osądzonej wobec wszystkich współuczestników, także tych, którzy nie zostali w nim wymienieni

-np. powództwo prokuratora przeciwko małżonkom

Współuczestnictwo jednolite dowolne występuje wtedy, gdy z istoty stosunku prawnego wynika, że w charakterze strony powodowej lub pozwanej mogą wystąpić wszystkie podmioty danego stosunku, ale wcale nie muszą

2) Współuczestnictwo zwykłe zachodzi we wszystkich tych przypadkach, gdy nie zachodzi współuczestnictwo jednolite

D. WSPÓŁUCZESTNICTWO KONIECZNE

Współuczestnictwo konieczne występuje, jeżeli przeciwko kilku osobom sprawa może toczyć się tylko łącznie

-współuczestnictwo takie występuje zarówno po stronie pozwanej, jak i po stronie powodowej

-sprawa może toczyć się dopiero wtedy, gdy łącznie wystąpią określone osoby

-powództwo może być skutecznie wniesione przez wszystkich powodów lub przeciw wszystkim pozwanym

-w razie potrzeb sąd wezwie osoby niepozwane do wzięcia udziału w charakterze pozwanych

-sąd powiadamia również osoby, których udział jest konieczny po stronie powodowej; osoby te mogą w ciągu 2 tygodni od doręczenia zawiadomienia przystąpić do sprawy w charakterze powodów

-współuczestnictwo konieczne może wynikać z:

1. istotny spornego stosunku prawnego – np. gdy wytoczone zostanie powództwo o zobowiązanie strony przeciwnej do zawarcia przyrzeczonej umowy kupna-sprzedaży, jeżeli przedmiotem umowy jest przedmiot stanowiący współwłasność; powództwo osoby trzeciej o unieważnienie małżeństwa

2. z przepisu ustawy

E. WSPÓŁUCZESTNICTWO „NIENAZWANE”

Współuczestnictwo nienazwane może ono powstać w momencie wniesienia pozwu do sądu lub w trakcie procesu

-może być ono współuczestnictwem spornym lub wtórnym

Przykłady:

• współuczestnictwo między pozwanymi w razie wystąpienie przez osobę trzecią z interwencją główną

• proces o zasądzenie świadczeń alimentacyjnych

6.2. DZIAŁANIA WSPÓŁUCZESTNIKÓW W PROCESIE

-w odniesieniu do działań współuczestników w procesie KPC przyjmuje zasadę samodzielności:

• każdy współuczestnik działa w imieniu własnym i każdy ma prawo samodzielnie popierać sprawę

• na posiedzenie sądowe wzywa się wszystkich współuczestników, co do których sprawa nie jest zakończona

• każdy ze współuczestników może samodzielnie zgłaszać wnioski dowodowe, rozporządzać czynnościami procesowymi oraz wnosić środki odwoławcze

• współuczestnik sporu może być pełnomocnikiem innego współuczestnika

• współuczestnik sporu, niebędący współuczestnikiem jednolitym, może być świadkiem co do faktów dotyczących wyłącznie innego współuczestnika

• jeżeli jeden ze współuczestników biernych nie stawił się na rozprawie i nie złożył wniosku o jej przeprowadzenie pod jego nieobecność, albo stawił się, a nie bierze w niej udziału, sąd może wydać wyroku zaoczny, gdy pozostali biorący udział w procesie objęci będą wyrokiem kontradyktoryjnym

• wniesienie środka odwoławczego przez współuczestnika nie skutkuje wobec pozostałych

Ograniczenia – zasada samodzielności współuczestników doznaje ograniczenia w odniesieniu do współuczestnictwa jednolitego:

• czynności procesowe współuczestników działających w sprawie są skuteczne wobec niedziałających

• niektóre czynności procesowe wymagają zgody pozostałych współuczestników, np.:

  • zawarcie ugody

  • zrzeczenie się roszczenia

  • uznanie powództwa

• jeżeli jeden ze współuczestników zaskarżył orzeczenie, to sąd II instancji musi objąć swoim rozstrzygnięciem wszystkich współuczestników

§7. UDZIAŁ PODMIOTÓW NA PRAWACH STRONY W POSTĘPOWANIU CYWILNYM

7.1. UDZIAŁ PROKURATORA W POSTĘPOWANIU CYWILNYM

-procesowe kompetencje prokuratora określa art. 7 KPC, zgodnie z którym prokurator może:

• żądać wszczęcia postępowania w każdej sprawie

• może wziąć udział w każdym toczącym się już postępowaniu, jeżeli wg jego oceny wymaga tego ochrona praworządności, praw obywateli lub interesu społecznego

• w sprawach niemajątkowych z zakresu prawa rodzinnego prokurator może wytaczać powództwa tylko w sprawach wskazanych w ustawie

A. WSZCZĘCIE POSTĘPOWANIA PRZEZ PROKURATORA

-prokurator może żądać wszczęcia postępowania w każdej sprawie, bez względu na jej przedmiot i tryb, w jakim jest rozpoznawana

-wyjątek stanowią sprawy niemajątkowe z zakresu prawa rodzinnego – tu prokurator może wytoczyć powództwo tylko w sprawach wskazanych w ustawie:

• sprawy o unieważnienie małżeństwa

• sprawy o ustalenie istnienia/nieistnienia małżeństwa

• sprawy o ustalenie lub zaprzeczenie macierzyństwa

• sprawy o ustalenie lub zaprzeczenie ojcostwa

• sprawy o ustalenie bezskuteczności ojcostwa

• sprawy o rozwiązanie przysposobienia

-wszczynając postępowanie prokurator może działać na rzecz oznaczonej osoby lub działać dla ochrony praworządności, na rzecz nieoznaczonej osoby

-powództwo o świadczenie zawsze wytaczane jest na rzecz oznaczonej osoby, będącej podmiotem stosunku prawnego, z którego świadczenie to jest w wywodzone

-w sprawach o ustalenie istnienia/nieistnienia stosunku prawnego lub prawa albo o ukształtowanie stosunku prawnego/prawa prokurator będzie działał samodzielnie jako stron powodowa

-prokurator wytaczając powództwo na rzecz oznaczonej osoby będącej stroną spornego stosunku prawnego, powinien osobę tę oznaczyć w pozwie

-podmiot, na rzecz którego prokurator wytoczył powództwo, pozostaje stroną procesu w znaczeniu materialnym

-wymóg oznaczenia osoby nie dotyczy spraw niemajątkowych z zakresu prawa rodzinnego z wyjątkiem powództwa w sprawach o ustalenie ojcostwa lub macierzyństwa, gdzie prokurator wskazuje dziecko, na rzecz którego działa

-wytaczając powództwo na rzecz oznaczonej osoby, prokurator uznawany jest za stronę powodową w znaczeniu formalnym

-przysługują mu prawa strony i obciążają spoczywające na niej ciężary procesowe

-w tym zakresie prokurator korzysta z legitymacji nadzwyczajnej (procesowej formalnej)

-wytoczenie powództwa przez prokuratora na rzecz określonej osoby powoduje, że sąd jest zobowiązany do zawiadomienia jej o tym fakcie i doręczenia jej odpisu pozwu wniesionego przez prokuratora

-osoba ta może wstąpić do sprawy w charakterze powoda na każdym etapie postępowania

-jeżeli wstąpi do sprawy to staje się stroną w znaczeniu formalnym, zachowując jednocześnie status strony w znaczeniu materialnym

-prokurator nie traci swojej legitymacji procesowej

-osoba, która przystąpiła jako powód do postępowania może dokonywać jedynie tych czynności procesowych, które są dopuszczalne na danym etapie postępowania i nie może żądać powtórzenia czynności dokonanych przed jej przystąpieniem

-od momentu wstąpienia do sprawy osoby, na rzecz której prokurator wytoczył powództwo, do udziału prokuratora w sprawie stosuje się odpowiednio przepisy o współuczestnictwie jednolitym:

• odpowiednie stosowanie oznacza, że czynności procesowe prokuratora są skuteczne wobec powoda

• do zawarcia ugody lub zrzeczenia się roszczenia przez prokuratora wymagana jest zgoda rzeczywistego powoda

-prokurator nie może samodzielnie rozporządzać przedmiotem sporu

-zakres powagi rzeczy osądzonej prawomocnych wyroków, które wydane zostały w sprawach wytoczonych przez prokuratora na rzecz oznaczonej osoby zróżnicowany jest w zależności od charakteru roszczenia dochodzonego w sprawie (majątkowe/niemajątkowe) oraz od tego, czy osoba, na rzecz której powództwo zostało wytoczone, wstąpiła do sprawy:

• w sprawach o roszczenia niemajątkowe osoba, na rzecz której powództwo zostało wytoczone, zawsze pozostaje związana wyrokiem, bez względu na to, czy powództwo zostało uwzględnione czy oddalone

  • wyrok wydany w takiej sprawie ma powagę rzeczy osądzonej niezależnie od tego, czy powód brał udział w postępowaniu

• w sprawach o roszczenia majątkowe wyrok ma powagę rzeczy osądzonej pomiędzy stroną, na rzecz której prokurator wytoczył powództwo, a stroną przeciwną, ale tylko w części, w jakiej powództwo zostało uwzględnione

  • wyrok oddalający powództwo o świadczenie korzysta z powagi rzeczy osądzonej tylko wówczas , gdy osoba, na rzecz której wytoczono powództwo, wstąpiła do sprawy

-poza uprawnieniem do wytoczenia powództwa na rzecz oznaczonej osoby, prokurator może również inicjować procesy w których występuje samodzielnie jako strona powodowa

-wytaczając samodzielne powództwo prokurator korzysta z własnej legitymacji procesowej, czyli jest stroną w znaczeniu materialnym i formalnym

-wytaczając samodzielnie powództwo prokurator pozywa wszystkie osoby będące stronami stosunku prawnego, którego sprawa dotyczy

• wyjątkowo, w sprawach o ustalenie macierzyństwa/ojcostwa, prokurator w pozwie wskazuje dziecko, na rzecz którego wytacza powództwo

-pomiędzy pozwanymi w procesie wytoczonym samodzielnie przez prokuratora zachodzi współuczestnictwo konieczne
-wyrok zapadły w takiej sprawie ma powagę rzeczy osądzonej także miedzy pozwanymi

B. UDZIAŁ PROKURATORA W TOCZĄCYM SIĘ JUŻ POSTĘPOWANIU

-prokurator może zgłosić swój udział w sprawie z inicjatywy własnej lub z inicjatywy sądu orzekającego

-ocena istnienia potrzeby udziału prokuratora w postępowaniu dokonywana jest przez sąd orzekający na podstawie okoliczności faktycznych sprawy oraz istoty i stopnia komplikacji problemów prawnych

-prokurator nie jest związany stanowiskiem sądu – zawsze samodzielnie ocenia potrzebę swojego przystąpienia do sprawy

• wyjątek: udział prokuratora w sprawie o ubezwłasnowolnienie jest obligatoryjny

-prokurator, który wstąpił do postępowania jest jego samodzielnym uczestnikiem, niezwiązanym z żadną ze stron:

• może on składać oświadczenia i zgłaszać wnioski, jakie uzna za celowe

• może przytaczać fakty i dowody na ich poparcie

• od chwili jego przystąpienia, należy mu doręczać wszystkie pisma procesowe, zawiadomienia o terminach i posiedzeniach oraz orzeczenia sądowe

• prokurator nie może dokonywać czynności niedopuszczalnych w danym stadium sprawy

• prokurator nie może żądać powtórzenia czynności procesowych dokonanych przed jego wstąpieniem do postępowania

7.2. UDZIAŁ ORGANIZACJI SPOŁECZNYCH W POSTĘPOWANIU CYWILNYM

-organizacje społeczne, których zadanie statutowe nie polega na prowadzeniu działalności gospodarczej, mogą
w wypadkach przewidzianych w ustawie dla ochrony praw obywateli spowodować wszczęcie postępowania lub brać udział w toczącym się postępowaniu

-organizacje społeczne mogą wytaczać powództwa na rzecz obywateli jedynie w sprawach o roszczenia alimentacyjne oraz w sprawach o ochronę konsumentów

-w tych samych sprawach mogą one również wstąpić do toczącego się postępowania w każdym jego stadium

-dla skuteczności przystąpienia organizacji do postępowania nie jest wymagana zgoda powoda

-uprawnienia o.s., do których zadań należy ochrona środowiska albo ochrona praw własności przemysłowej ograniczają się jedynie do spraw z tego zakresu

-o.s. w takim wypadku może wstąpić do postępowania jedynie za zgodą powoda

-z racji, że przystąpienie o.s. zależy od zgody powoda, przyjmuje się że w takim wypadku o.s. zawsze działa po stronie powoda

-w przypadku o.s., do których zadań statutowych należy ochrona równości oraz niedyskryminacji przez bezpodstawne bezpośrednie lub pośrednie zróżnicowanie praw i obowiązków obywateli zarówno wytoczenie powództwa jak i przystąpienie o.s. do toczącego się postępowania wymaga zgody samych zainteresowanych

-wg tej zasady działają również o.s., do których zadań statutowych należy pomoc ofiarom przestępstw

-ocena dopuszczalności działania danej o.s. w konkretnym postępowaniu zależy od decyzji sądu orzekającego w sprawie

-sąd orzekający opiera swoją decyzję o postanowienia statutu danej organizacji

-do organizacji wnoszących powództwa na rzecz obywateli oraz do ich uczestnictwa w postępowania stosuje się odpowiednio przepisy o prokuratorze

-poza powyższymi uprawnieniami dla o.s. ustawodawca przewiduje także możliwość przedstawienia sądowi poglądu istotnego dla sprawy

-pogląd o.s. powinien być wyrażony w formie pisemnej w uchwale lub w oświadczeniu należycie umocowanych, statutowych organów organizacji

7.3. UDZIAŁ INSPEKTORÓW PRACY W POSTĘPOWANIU CYWILNYM

-KPC przewiduje kompetencje inspektorów pracy do wytaczania powództw na rzecz obywateli w sprawach o ustalenie istnienia stosunku prawnego oraz do wstępowania do postępowań w tych sprawach

• dla skuteczności wniesienia powództwa przez inspektora pracy nie jest wymagana zgoda osoby, na rzecz której powództwo jest wytaczane

• wstąpienie do postępowania w każdym jego stadium zależne jest od zgody powoda

-do działań inspektorów stosuje się odpowiednio przepisy o prokuratorze

7.4. UDZIAŁ POWIATOWEGO (MIEJSKIEGO) RZECZNIKA KONSUMENTÓW W POSTĘPOWANIU CYWILNYM

-w sprawach o ochronę interesów konsumentów ustawodawca przewidział kompetencje rzeczników konsumentów do wytaczania powództw na rzecz obywateli oraz do wstępowania do postępowań w tych sprawach

-za sprawy o ochronę konsumentów uznaje się te sprawy, które powstały na tle umów zawieranych pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą

-rzecznicy konsumentów mogą wytoczyć na rzecz oznaczonej osoby jedynie powództwo w sprawach o ochronę konsumentów

-mogą oni również wstąpić do toczącego się postępowania (w każdym stadium), ale jedynie za zgodą powoda

-oświadczenie rzecznika o wstąpieniu do postępowania nie podlega ocenie sądu orzekającego

-do rzecznika konsumentów wnoszącego powództwa na rzecz obywateli oraz do jego uczestnictwa w postępowaniu stosuje się odpowiednio przepisy o prokuratorze

7.5. UDZIAŁ RZECZNIKA PRAW OBYWATELSKICH W POSTĘPOWANIU CYWILNYM

-kompetencje do udziału w postępowaniu cywilnym RPO przewiduje ustawa o Rzeczniku Praw Obywatelskich (1987r.)

-RPO może – po zbadaniu sprawy – żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych, jak również wziąć udział w każdym toczącym się już postępowaniu na prawach przysługujących prokuratorowi:

• RPO może wytoczyć powództwo na rzecz oznaczonej osoby lub samodzielnie

• RPO może wstąpić do każdego toczącego się już postępowania, jeżeli tylko poweźmie wiadomość wskazującą na naruszenie wolności i praw człowieka i obywatela

§8. INTERWENCJA GŁÓWNA

Interwencja główna instytucja polegająca na tym, że osoba trzecia występuje z roszczeniem o rzecz lub prawo, o które sprawa toczy się pomiędzy innymi osobami, i może to uczynić aż do zamknięcia sprawy w I instancji

-interwenient główny jest osobą trzecią, która wytacza powództwo przeciwko obu stronom toczącego się procesu o ten sam przedmiot

-w obu procesach przedmiotem postępowania musi być ten sam przedmiot/to samo prawo

-niedopuszczalna jest interwencja główna w procesie o ochronę naruszonego posiadania, ponieważ sąd w tym postępowaniu bada jedynie ostatni stan posiadania i fakt jego naruszenia, nie rozpoznając tego prawa

-poszukiwanie tego samego prawa lub tej samej rzeczy stanowi jeden z głównych warunków dopuszczalności interwencji głównej

-sądem właściwym do wytoczenia interwencji jest sąd, w którym toczy się proces między pozwanymi

-z chwilą wystąpienia z interwencją główną między stronami pierwotnego procesu zachodzi współuczestnictwo nienazwane, ponieważ nie odpowiada ono zasadom wskazującym na rodzaje współuczestnictwa zawarte w art. 72 KPC

-zasadniczo oba procesy (interwencyjny i główny) toczą się niezależnie od siebie i oddzielnie

-wniesienie jednak interwencji głównej może spowodować zawieszenie procesu głównego z tej przyczyny, że wynik procesu interwencyjnego może wywrzeć prejudycjalny wpływ na proces główny

-sąd może połączyć również obie sprawy, jako pozostające ze sobą w związku i wówczas obejmie on swoim rozstrzygnięciem zarówno powoda z pierwszej sprawy, jak i interwenienta głównego

§9. INTERWENCJA UBOCZNA

Interwencja uboczna ma nie wiele wspólnego z interwencją główną, są to całkowicie oddzielnie instytucje

-polega ona na tym, że ten, kto ma interes prawny w tym, aby sprawa została rozstrzygnięta na korzyść jednej ze stron, może w każdym stanie sprawy – aż do zamknięcia rozprawy w II instancji – przystąpić do tej strony

-termin na zgłoszenie interwencji jest terminem prekluzyjnym

-interwenient powinien zgłosić swoje przystąpienie do sprawy na piśmie, w którym wskazuje jaki ma interes prawny we wstąpieniu i do której ze stron przystępuje

-pismo należy doręczyć obu stronom

-interes prawny przy interwencji ubocznej zachodzi w tych wszystkich wypadkach, w których rozstrzygnięcie sporu może wywrzeć jakikolwiek skutek w sferze prawnej interwenienta

-każda ze stron może zgłosić opozycję przeciwko wstąpieniu interwenienta ubocznego, jednak nie później niż przy rozpoczęciu najbliższej rozprawy

-sąd oddali opozycję po przeprowadzeniu co do niej rozprawy, jeżeli interwenient uprawdopodobni, że ma interes prawny we wstąpieniu do sprawy

-pomimo wniesienia opozycji interwenient uboczny bierze udział w sprawie dopóty, dopóki orzeczenie uwzględniające opozycję nie stanie się prawomocne, ponieważ postępowanie w przedmiocie badania opozycji ma charakter postępowania wypadkowego i nie tamuje postępowania w sprawie

-postępowanie to kończy się wydaniem postanowienia uwzględniającego opozycję bądź też ją oddalającego

-w sytuacji oddalenia opozycji czynności dokonane przez interwenienta są uznawane za niebyłe

-interwencja uboczna dzieli się na:

1. interwencję uboczną samoistną zachodzi wówczas, gdy z istoty spornego stosunku prawnego lub przepisu ustawy wynika, że wyrok w sprawie ma odnieść bezpośredni skutek prawny w stosunku między interwenientem a przeciwnikiem strony, do której interwenient przystąpił
   -do stanowiska interwenienta stosuje się odpowiednio przepisy o współuczestnictwie jednolitym
   -np. strona i interwenient są współwłaścicielami, ale tylko jeden ze współwłaścicieli wytoczył powództwo windykacyjne zmierzające do ochrony wspólnego prawa
   -interwenient samoistny może działaś niezależnie od strony, do której przystąpił, nie może jednak dokonywać czynności dyspozytywnych, a ponadto jego czynności nie mogą pozostawać w sprzeczności z czynnością strony

2. interwencję uboczną niesamoistną zachodzi wówczas, gdy oddziaływanie orzeczenia sądu na sytuację prawną interwenienta będzie miało charakter pośredni
   -np. wstąpienie notariusza jako interwenienta ubocznego w procesie, którego przedmiotem jest wzruszenie czynności prawnej sporządzonej z jego udziałem (notariusz posiada interes prawny przejawiający się w ochronie stabilności sporządzonego aktu notarialnego)
   -czynności dokonywane przez interwenienta niesamoistnego nie mogą pozostawać w sprzeczności z czynnościami i oświadczeniami strony, do której przystąpił

-od momentu zgłoszenia interwencji ubocznej interwenient zostaje powiadomiony o terminach i posiedzeniach sądowych, a także zostają doręczone mu wszelkie pisma sądowe

-interwenient uboczny nie może w stosunku do strony, do której przystąpił, podnieść zarzutu, że sprawa została rozstrzygnięta błędnie albo że ta strona prowadziła proces wadliwie, chyba że stan sprawy w chwili przystąpienia interwenienta uniemożliwił mu korzystanie ze środków obrony albo że strona umyślnie lub przez swoje niedbalstwo nie skorzystała ze środków, które nie były interwenientowi znane

-za zgodą stron interwenient uboczny może wejść na miejsce strony, do której przystąpił

-z momentem wstąpienia interwenienta w miejsce strony strona ta zostaje zwolniona od udziału w sprawie i traci status strony procesowej

-wejście interwenienta w miejsce strony prowadzi do sukcesji procesowej (następstwa procesowego)

-czynności dokonane uprzednio przez stronę odnoszą skutek względem następcy procesowego

-wyrok będzie wymieniał tylko aktualną stronę (interwenienta ubocznego)

§10. PRZYPOZWANIE

Przypozwanie instytucja przypozwania służy zabezpieczeniu skutków materialnoprawnych

-przypozwanie polega na tym, że strona, której w razie niekorzystnego dla niej rozstrzygnięcia przysługiwałoby roszczenie względem osoby trzeciej albo przeciwko której osoba trzecia mogłaby wystąpić z roszczeniem, może zawiadomić taką osobę o toczącym się procesie i wezwać ją do udziału w nim

-strona chcąc doprowadzić do przypozwania musi wnieść do sądu pismo procesowe wskazujące na przyczynę wezwania oraz stan sprawy

-pismo doręcza się niezwłocznie osobie trzeciej, która może zgłosić swoje przystąpienie do strony jako interwenient uboczny

-jeżeli osoba trzecia nie zgłosi interwencji ubocznej, wówczas staje się uczestnikiem postępowania przez sam fakt doręczenia jej wezwania

-przypozwanie powinno być dokonane w terminie zakreślonym dla interwencji ubocznej, czyli nie może nastąpić później niż do zamknięcia rozprawy w II instancji

§11. REPREZENTACJA STRON I UCZESTNIKÓW

11.1. POJĘCIE REPREZENTACJI

-KPC przypisuje pojęciu reprezentacji różne znaczenia:

• działanie organów za podmioty niebędące osobami fizycznymi

• działanie pełnomocnika

• działanie przedstawiciela ustawowego

Reprezentacja w postępowaniu cywilnym oznacza dokonywanie czynności procesowych w imieniu reprezentowanego, co sprowadza się do składania w jego imieniu oświadczeń woli, a także przyjmowania oświadczeń kierowanych pod adresem strony lub uczestnika postępowania

-pojecie reprezentacji będzie obejmowało działania:

1. przedstawiciela ustawowego

2. pełnomocnika procesowego

3. za stronę niebędącą osobą fizyczną przez jej organ

4. zastępcy pośredniego

11.2. PRZEDSTAWICIELSTWO USTAWOWE

Przedstawicielstwo ustawowe umocowanie do działania w cudzym imieniu oparte na przepisie ustawy

-do przedstawicieli ustawowych należą:

1. rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską
   -jeżeli dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską obojga rodziców, wówczas każde z nich może działać samodzielnie jako przedstawiciel dziecka
   -żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka w czynnościach między dzieckiem a drugim rodzicem lub jego małżonkiem, chyba że czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz dziecka albo że dotyczy należnych dziecku od drugiego z rodziców środków utrzymania i wychowania
   -jeżeli żadnemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska albo rodzice są nieznani, wówczas dla dziecka ustanawia się opiekę

2. opiekun jest przedstawicielem ustawowym dziecka, dla którego ustanowiono opiekę, albo osoby ubezwłasnowolnionej

3. kurator instytucja kuratora przewidziana jest w przepisach prawa procesowego i materialnego
   -w prawie procesowym kuratora ustanawia się w następujących przypadkach:

   1. dla strony niemającej zdolności procesowej, która nie ma przedstawiciela ustawowego, jak również dla strony nie mającej organu powołanego do jej reprezentowania

   2. określonych w art. 454 §1, 1¹, 2 i 3:

• sprawy o ustalenie ojcostwa/macierzyństwa, gdy powództwo wytaczane jest przez prokuratora, a osoba przeciwko której powinno być ono wytoczone nie żyje

  1. dla osoby, której miejsce pobytu jest nieznane, a ma jej być doręczony pozew lub inne pismo procesowe wywołujące potrzebę podjęcia obrony jej praw, jak również wtedy, gdy okaże się że powinna być stroną w procesie lub uczestnikiem w postępowaniu nieprocesowym

-za przedstawicieli ustawowych nie można uważać osób prawnych i innych podmiotów, a więc jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną

11.3. PEŁNOMOCNICTWO PROCESOWE

Pełnomocnictwo procesowe umocowanie do działania w cudzym imieniu, opierające się na oświadczeniu woli

-pełnomocnictwo procesowe może być:

1. ogólne – do prowadzenia wszelkich spraw w imieniu strony

2. szczególne – do prowadzenia poszczególnych spraw
   -pełnomocnictwo szczególne konieczne jest do reprezentowania strony w sprawach małżeńskich i w sprawach ze stosunku między rodzicami a dziećmi

-w postępowaniu przed SN obowiązuje zastępstwo stron przez adwokatów lub radców prawnych, czyli przymus adwokacko-sędziowski

-przymus dotyczy także czynności procesowych związanych z postępowaniem przed SN, podejmowanych przed sądem niższej instancji

-pełnomocnictwo jest czynnością prawa materialnego

-polega na jednostronnym oświadczeniu woli, w którym strona upoważnia pewną osobę do dokonania w jej imieniu czynności procesowych i przyjmowania czynności strony przeciwnej

-pełnomocnictwo jako czynność procesowa obejmuje z mocy samego prawa umocowanie do:

1. wszystkich łączących się ze sprawą czynności procesowych, nie wyłączając:

   • wniesienia powództwa wzajemnego

   • wniesienia skargi o wznowienie postępowania

   • wniesienia interwencji głównej przeciwko mocodawcy

2. wszelkich czynności dotyczących zabezpieczenia i egzekucji

3. udzielenia dalszego pełnomocnictwa procesowego adwokatowi lub radcy prawnemu (tzw. substytutowi)

4. zawarcia ugody, zrzeczenia się roszczenia lub uznania powództwa, jeżeli czynności te nie zostały wyłączone
   w danym pełnomocnictwie

5. odbioru kosztów procesu od strony przeciwnej

-KPC nie ogranicza liczby pełnomocników procesowych, których strona może powoływać do reprezentowania jej
w procesie

-każdemu z pełnomocników trzeba udzielić pełnomocnictwa oddzielnie

-mocodawca stawiający się jednocześnie z pełnomocnikiem może niezwłocznie prostować lub odwoływać oświadczenia pełnomocnika

-pełnomocnikiem może być:

1. adwokat

2. radca prawny

3. osoba sprawująca zarząd majątkiem lub interesami strony oraz pozostająca ze stroną w stałym stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sprawy wchodzi w zakres tego zlecenia

4. współuczestnik sporu bez względu na rodzaj współuczestnictwa

5. małżonek, rodzice, rodzeństwo, zstępni

6. pracownik osoby prawnej lub przedsiębiorcy

7. przedstawiciel właściwego w sprawach z zakresu pomocy społecznej organu jednostki samorządu terytorialnego oraz organizacji społecznej mającej na celu udzielanie pomocy rodzinie

8. przedstawiciel organizacji zrzeszającej rolników indywidualnych, której rolnik jest członkiem

9. przedstawiciel organizacji, do której zadań statutowych należy ochrona konsumentów

10. przedstawiciel organizacji, do której zadań statutowych należą sprawy popierania własności przemysłowej
    i udzielania pomocy twórcom projektów wynalazczych

11. pracownik UOKiK, Urzędu Regulacji Energetyki, Urzędu Komunikacji Elektronicznej, Urzędu Transportu Kolejowego

-pełnomocnictwo powinno być udzielone w formie pisemnej

-pełnomocnik obowiązany jest przy pierwszej czynności procesowej dołączyć akt pełnomocnictwa
z podpisem mocodawcy lub uwierzytelniony odpis pełnomocnictwa (adwokat/radca prawny mogą dokonać uwierzytelnienia samodzielnie)

-sąd w razie wątpliwości może żądać urzędowego poświadczenia podpisu strony

-szczególną formą pełnomocnictwa procesowego jest ustanowienie przez sąd adwokata lub radcy prawnego

-pełnomocnictwa można udzielić również ustnie, ale tylko w toku rozprawy poprzez oświadczenie złożone przez stronę i wciągnięte do protokołu

-brak umocowania do działania za stronę w postępowaniu cywilnym sąd bierze pod uwagę z urzędu w każdym stanie sprawy

-brak umocowania stanowi przyczynę nieważności postępowania, chyba że strona potwierdzi czynności dokonane przez pełnomocnika nieprawidłowo umocowanego

-sąd może również, po wniesieniu pozwu, dopuścić tymczasowo do podjęcia naglącej czynności procesowej osobę niemogącą na razie przedłożyć pełnomocnictwa

-zarządzenie w tej kwestii sąd może uzależnić od zabezpieczenia kosztów

-sąd wyznacza odpowiedni termin, w którym osoba działająca bez umocowania musi złożyć pełnomocnictwo, w przeciwnym wypadku uznaje się czynności dokonane przez tą osobę za nieistniejące

-osoba działająca bez umocowania (falsus procurator), której czynności nie zostaną zatwierdzone przez stronę, ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą na podstawie KC, a ponadto przeciwnik strony może żądać od falsus procurator zwrotu kosztów spowodowanych tymczasowym dopuszczeniem osoby działającej bez właściwego umocowania

-wygaśnięcie pełnomocnictwa następuje w razie:

1. osiągnięcia celu, dla którego zostało ustanowione

2. wypowiedzenia pełnomocnictwa przez mocodawcę lub pełnomocnika

   • wypowiedzenie odnosi skutek prawny w stosunku do sądu z chwilą zawiadomienia go o tym,
     a w stosunku do przeciwnika i innych uczestników – z chwilą doręczenia im zawiadomienia przez sąd

   • pełnomocnik, który wypowiedział pełnomocnictwo jest obowiązany działać za stronę jeszcze przez dwa tygodnie, chyba że mocodawca go zwolni

3. śmierci mocodawcy lub utraty zdolności sądowej przez osobę prawną

   • w takim wypadku pełnomocnik procesowy działa do momentu zawieszenia postępowania

4. śmierci pełnomocnika albo utraty przez niego zdolności procesowej albo kwalifikacji zawodowych niezbędnych do pełnienia tej funkcji

   • w takim wypadku postępowanie toczy się dalej dopiero po wezwaniu strony niestawającej

   • wezwanie doręcza się stronie w miejscu jej rzeczywistego zamieszkania, przy czym należy ją zawiadomić o śmierci pełnomocnika procesowego

   • jeżeli zastępstwo adwokata/radcy prawnego jest obowiązkowe, to w takim wypadku sąd zawiesza postępowanie z urzędu i wskazuje odpowiedni termin na powołanie nowego adwokata/radcy prawnego

-z chwilą wygaśnięcia pełnomocnictwa pełnomocnik nie może podejmować żadnych działań w imieniu jego byłego mocodawcy

11.4. DZIAŁANIE ZA STRONĘ NIEBĘDĄCĄ OSOBĄ FIZYCZNĄ

-działanie przez organ odnosi się do podmiotów niebędących osobami fizycznymi:

• osób prawnych (np. spółka z o.o., która działa przez zarząd)

• ułomnych osób prawnych (np. spółka partnerska, w której został ustanowiony zarząd)

-osoby prawne i inne jednostki organizacyjne dokonują wszelkich czynności procesowych właśnie przez swoje organy albo przez osoby uprawnione do działania w ich mieniu

• za organ takiej jednostki sąd uznaje osoby wchodzące skład organu

• sąd przesłuchuje takie osoby, przy czym sam decyduje, czy przesłuchać wszystkie osoby, czy tylko niektóre z nich

11.5. ZASTĘPCA POŚREDNI

-przepisy prawa materialnego i procesowego umożliwiają wstąpienie do postępowania na miejsce dotychczasowej strony podmiotów niebędących typowymi następcami prawnymi

-przepisy przyznają im uprawnienie do występowania w charakterze strony

-będzie to np. syndyk, kurator spadku, zarządca nieruchomości

-w odniesieniu do zastępcy pośredniego w doktrynie ukształtowały się różne teorie:

1. teoria urzędowa wywodzi się z doktryny niemieckiej
   -zgodnie z nią syndyka/kuratora spadku/zarządcę nieruchomości należy traktować jako tzw. stronę z urzędu, czyli podmiot, który w związku z pełnioną funkcją stał się stroną na mocy przepisu ustawy
   -zastępca pośredni działa w tym przypadku we własnym imieniu, ale na cudzy rachunek
   -osoba, na której rachunek działa zastępca pośredni pozostaje nieujawniona

2. teoria zastępstwa dominujące stanowisko
   -stanowi, że pod pojęciem zastępstwa należy rozumieć zarówno przedstawicielstwo, jak i zastępstwo pośrednie
   -umocowanie do działania w cudzym imieniu może opierać się na ustawie lub na oświadczeniu reprezentowanego
   -syndyk/kurator spadku/zarządca nieruchomości wywodzą swój status z przepisów ustawy i nie mają oni statusu strony procesowej, lecz są jej przedstawicielami (ustawowymi zastępcami)

11.6. ZASTĘPSTWO SĄDOWE SKARBU PAŃSTWA

-za SP czynności procesowe podejmuje organ państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie lub organ jednostki nadrzędnej

-w sprawach wskazanych w odrębnych ustawach SP reprezentuje Prokuratoria Generalna SP

-do jej zadań należy:

1. wyłączne zastępstwo procesowe SP przed SN

2. zastępstwo procesowe SP przed sądami powszechnymi, wojskowymi, administracyjnymi i polubownymi

3. zastępstwo RP przed sądami, trybunałami i innymi organami orzekającymi w stosunkach m-dowych

4. wydawanie opinii prawnych

5. opiniowanie aktów normatywnych dotyczących praw lub interesów SP, a także regulujących postępowania przed sądami, trybunałami i innymi organami orzekającymi

-zastępstwo procesowe SP przez Prokuratorię Generalną jest obowiązkowe w sprawach:

1. rozpoznawanych w I instancji przez sąd okręgowy

2. w sprawach:

   • o uzgodnienie treści KW z rzeczywistym stanem prawnym

   • o stwierdzenie zasiedzenia, jeżeli wartość przedmiotu sprawy przewyższa kwotę 1 000 000zł

3. rozpoznawanych przez sądy polubowne, niezależnie od tego czy miejsce postępowania przed tym sądem znajduje się na terytorium RP, czy poza jej granicami lub nie jest oznaczone

-czynności procesowych dokonują wyłącznie radcowie PG mianowani przez Prezesa PG, a także sam Prezes
i wiceprezesi

§12. NASTĘPSTWO PROCESOWE

12.1. RODZAJE PRZEKSZTAŁCEŃ PODMIOTOWYCH

-moment doręczenia pozwu określa ramy podmiotowe oraz przedmiotowe powództwa, a więc i zakres, w jakim sąd będzie zajmował się rozpoznaniem sprawy

-możliwe jest zarówno podmiotowe, jak i przedmiotowe przekształcenie powództwa, z zastrzeżeniem odrębności przewidzianych w postępowaniu odrębnych w sprawach gospodarczych, jak też w postępowaniu uproszczonym

-do przekształceń podmiotowych może dojść w wyniku:

1. sukcesji (syngularnej lub uniwersalnej)

2. czynności prawnych powodujących następstwo procesowe

-następca procesowy wstępuje w miejsce dotychczasowej strony i kontynuuje postępowanie niezależnie od etapu, w jakim przystąpił do postępowania

-dotychczasowe czynności i zaniechania podmiotu wychodzącego z procesu odnoszą się do jego następcy

-następcę procesowego dotykają również skutki prekluzji dowodowych

12.2. SUKCESJA OGÓLNA

Sukcesja ogólna wejście w ogół praw i obowiązków poprzednika procesowego; następuje ona w przypadku:

1. wstąpienia do procesu spadkobiercy strony lub jej przedstawiciela ustawowego

2. ustalenia następcy prawnego osoby prawnej

-do momentu zgłoszenia się lub wskazania następców prawnych zmarłego postępowanie jest zawieszone

-podjęcie postępowania następuje z urzędu, gdy ustąpi przyczyna zawieszenia, czyli:

1. w razie śmierci osoby fizycznej – z chwilą zgłoszenia się lub wskazania następców prawnych zmarłego

2. w razie utraty zdolności sądowej – z chwilą ustalenia ogólnego następcy prawnego

-wstąpienie następców prawnych następuje niezależnie od stanowiska strony przeciwnej czy uznania sądu rozpoznającego sprawę

12.3. SUKCESJA SZCZEGÓLNA

Sukcesja szczególna następuje w wyniku przejęcia poszczególnych praw lub obowiązków w wyniku czynności prawnych, np. w wyniku umowy sprzedaży rzeczy, cesji wierzytelności ,przejęcia długu

A. NABYWCA PRZEDMIOTU LUB PRAWA OBJĘTEGO SPOREM

-zbycie w toku sprawy rzeczy/prawa objętego sporem nie ma wpływu na bieg sprawy

-nabywca może wejść w miejsce strony tylko za zgodą strony przeciwnej, w przeciwnym razie postępowanie toczy się między dotychczasowymi stronami

-zgoda może być wyrażona w dwojaki sposób:

1. sposób wyraźny poprzez złożenia oświadczenia do protokołu na rozprawie lub w formie pisemnej

2. przez czynności konkludentne, np. wdanie się z nabywcą wierzytelności spór co do istoty sprawy

-jeżeli nie zostanie uzyskana zgoda na wstąpienie w miejsce strony, wówczas sąd wydaje orzeczenie odnośnie zbywcy prawa/rzeczy

-nabywca będzie mógł wówczas wyegzekwować swoje roszczenie stwierdzone takim orzeczeniem, po uzyskaniu klauzuli wykonalności na swoją rzecz

B. INTERWENIENT UBOCZNY

-osoba, która ma interes prawny w tym, aby sprawa została rozstrzygnięta na korzyść jednej ze stron, może w każdym stanie sprawy aż do zamknięcia rozprawy w II instancji przystąpić do tej strony

-za zgodą stron interwenient może wejść na miejsce strony, do której przystąpił

C. ZSTĘPNI MAŁŻONKA

-w razie śmierci małżonka, który wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa, postępowanie się zawiesza

-zstępni tego małżonka mogą w ciągu 6 miesięcy złożyć wniosek o podjęcie postępowania

-jeżeli nie uczynią tego w tym terminie, postępowanie umarza się

D. KURATOR

-w przypadku śmierci pozwanego małżonka w postępowaniu o unieważnienie małżeństwa, a jeśli pozwanymi byli oboje małżonkowie – w razie śmierci jednego z nich, postępowanie o unieważnienie małżeństwa zawiesza się do czasu ustanowienia przez sąd orzekający kuratora

-zasada obowiązuje również w postępowaniu:

• o ustalenie istnienia/nieistnienia małżeństwa

• w sprawie wytoczonej przez dziecko o ustalenie/zaprzeczenie macierzyństwa, zaprzeczenie ojcostwa, bezskuteczności uznania

VII. PRZEDMIOT POSTĘPOWANIA CYWILNEGO

§1. POJĘCIE POWÓDZTWA

Powództwo pierwsza czynność procesowa postępowania procesowego

-stanowi ono procesowy środek skutecznego urzeczywistnienia prawa do sądu wobec organu sądowego

-powództwo jako czynność procesowa zawiera oświadczenie woli i wiedzy powoda, który domaga się od sądu przeprowadzenia procesu cywilnego i udzielenia ochrony prawnej przez wydanie orzeczenia sądowego o określonej treści

-zgodnie z art. 187 KPC powództwo składa się z 2 elementów:

1. żądania w żądaniu dostrzega się rezultat stanu faktycznego przedstawionego przez powoda
   -powód zawsze zawiera w żądaniu wniosek do sądu o udzielenie mu ochrony prawnej w związku z takim, a nie innym twierdzeniem

2. uzasadnienia jest to podstawa faktyczna powództwa

-powód wskazuje tu okoliczności faktyczne uzasadniające żądanie

-dla procesowej czynności wytoczenia powództwa ustawodawca przewiduje obligatoryjną formę pisemną, czyli POZEW

Pozew pismo procesowe, którego wniesienie skutkuje wytoczeniem powództwa

-pozew powinien czynić zadość warunkom pisma procesowego, a ponadto zawierać:

1. dokładnie określone żądanie, a w sprawach o prawa majątkowe także oznaczenie wartości przedmiotu sporu, chyba że przedmiotem sprawy jest oznaczona kwota pieniężna

2. przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu

§2. RODZAJE POWÓDZTW

-przepisy KPC pozwalają na wyróżnienie 3 rodzajów powództw:

1. powództwo o świadczenie – powództwo o nakazanie pozwanemu określonego zachowania się

2. powództwo o ustalenie istnienia lub nieistnienia prawa/stosunku prawnego

3. powództwo o ukształtowanie prawa/stosunku prawnego

2.1. POWÓDZTWO O ŚWIADCZENIE

Powództwo o świadczenie najczęściej wytaczane powództwo

-w ramach tego powództwa powód występuje przeciwko pozwanemu, jako osobie zobowiązanej ze stosunku prawnego materialnego, aby zachowała się ona w ściśle określony sposób

-świadczenie, którego spełnienia domaga się powód może polegać na:

1. daniu (dare)

2. czynieniu (facere)

3. nieczynieniu (non facere)

4. zaprzeczeniu (omittere)

5. znoszeniu (pati)

-w drodze powództwa o świadczenie można dochodzić tylko roszczeń wymagalnych

-roszczenie musi być wymagalnym najpóźniej w chwili zamknięcia rozprawy

-zatem, jeżeli w chwili wytoczenia powództwa roszczenie jest niewymagalne, to nie powoduje to oddalenie powództwa, jeżeli w toku sprawy roszczenie to stanie się
wymagalne

-wyjątek od powyższej zasady zawiera art. 190 KPC

-zgodnie z przepisem można dochodzić przyszłych powtarzających się świadczeń, jeżeli nie sprzeciwia się temu treść łączącego strony stosunku prawnego

-chodzi tutaj o świadczenia okresowe (nigdy świadczenia jednorazowe rozłożone na raty)

-np. świadczenia alimentacyjne, świadczenia rentowe, świadczenia pieniężne na rzecz dożywotnika

-warunkiem dochodzenia roszczeń w drodze powództwa o świadczenie jest również zaskarżalność tych roszczeń

-zaskarżalność oznacza możliwość dochodzenia danego roszczenia przed sądem

-wyrok, w którym sąd uwzględnia żądanie powoda ma charakter deklaratoryjny

Rodzaje żądań zawartych w powództwie o świadczenie żądanie powództwa musi być sformułowane jako:

1. żądanie alternatywne żądanie pozwu może być ujęte alternatywnie w przypadku dochodzenia roszczeń wynikających ze zobowiązania przemiennego
   -dłużnik może być zobowiązany wobec wierzyciela w ten sposób, że wykonanie zobowiązania może nastąpić poprzez spełnienie jednego z kilku świadczeń

2. żądanie z uprawnieniem przemiennym (facultas alternativa) żądanie takie występuje wówczas, gdy po stronie dłużnika istnieje uprawnienie do zwolnienia się od danego świadczenia poprzez spełnienie innego świadczenia

3. żądanie ewentualne obejmuje roszczenia zgłaszane przez powoda na wypadek, gdyby nie zostało uwzględnione roszczenie zgłoszone na pierwszym miejscu

2.2. POWÓDZTWO O USTALENIE

Powództwo o ustalenie powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny

• interes prawny – istnienie obiektywnej potrzeby ochrony prawnej w sytuacji, gdy istnieje niepewność prawa lub stosunku prawnego, zarówno z przyczyn faktycznych, jak i prawnych

-w drodze powództwa o ustalenie dopuszczalnie jest wyłącznie dochodzenie istnienia lub nieistnienia prawa/stosunku prawnego

-nie ma znaczenia czy prawo/stosunek prawnych ma charakter majątkowy czy niemajątkowy

-nie istnieje możliwość dochodzenia istnienia/nieistnienia faktów, z tym że orzecznictwo sądowe dopuściło możliwość dochodzenia istnienia/nieistnienia faktów prawotwórczych

-wyrok wydany w sprawie ma charakter deklaratoryjny

2.3. POWÓDZTWO O UKSZTAŁTOWANIE PRAWA LUB STOSUNKU PRAWNEGO

Powództwo o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego w ramach tego powództwa powód domaga się zmiany istniejącego stanu prawnego poprzez:

1. powołanie nowego stosunku prawnego, np. powództwo o nakazanie złożenia oświadczenia woli, powództwo o ustalenie ojcostwa

2. zmianę już istniejącego stosunku prawnego, np. powództwo o obniżenie świadczenia wynikającego z umowy zawartej na warunkach wyzysku

3. zniesienie stosunku prawnego lub prawa, np. powództwo o rozwiązanie małżeństwa, powództwo o zaprzeczenie ojcostwa

-wyrok wydany w sprawie ma charakter konstytutywny

§3. KUMULACJA I ROZDROBNIENIE ROSZCZEŃ

-w ramach jednego postępowania powód może dochodzić jednocześnie kilku roszczeń przeciwko temu samemu pozwanemu, jak również jedynie części roszczenia, które w całości przysługuje mu wobec pozwanego

3.1. KUMULACJA ROSZCZEŃ

-podstawę prawną przedmiotowej kumulacji roszczeń w ramach jednego postępowania cywilnego stanowi art. 191 KC

Kumulacja roszczeń polega na połączeniu w jednym pozwie kilku samodzielnych, niezależnych od siebie roszczeń dochodzonych przez powoda przeciwko temu samemu pozwanemu

-kumulowane roszczenia nie muszą być powiązane w sposób faktyczny lub prawny, chociaż takie związki mogą między nimi zachodzić

-w niektórych przypadkach KPC wyłącza możliwość kumulacji roszczeń:

• w postępowaniu uproszczonym jednym pozwem można dochodzić tylko jednego roszczenia, chyba że kilka roszczeń wynika z tej samej umowy lub umów tego samego rodzaju

• w postępowaniu w sprawach gospodarczych zabroniona jest kumulacja roszczeń w przypadku, gdy dana sprawa będzie jednocześnie rozpoznawana wg przepisów o postępowaniu uproszczonym

-podmiotowym warunkiem dopuszczalności przedmiotowej kumulacji roszczeń jest tożsamość podmiotów i tożsamość ich pozycji procesowej, w przypadku każdego z dochodzonych roszczeń

-ponadto kumulacja dopuszczalna jest tylko wobec roszczeń, które nadają się do rozpoznania w tym samym trybie postępowania, tj. w procesie lub w postępowaniu nieprocesowym

-niedopuszczalnym jest zatem np. dochodzenie jednym pozwem żądania orzeczenia rozwodu i zniesienia wspólności majątkowej z datą wsteczną

-dopuszczalność kumulacji przedmiotowej została ponadto ograniczona właściwością rzeczową sądu

-ustawodawca rozróżnia przy tym sytuacje, w których kumulowane są roszczenia jednorodzajowe i różnego rodzaju:

• roszczenia jednego rodzaju kumulacja przedmiotowa będzie możliwa, gdy zliczona wartość ogólna tych roszczeń będzie nadal uzasadniała właściwość sądu rejonowego
  -jeżeli wartość roszczeń uzasadnia właściwość sądu okręgowego, to całe powództwo obejmujące skumulowane roszczenia powinno być przekazane przez sąd rejonowy do rozpoznania sądowi okręgowemu

• roszczenia różnego rodzaju w takim wypadku dochodzenie łączne roszczeń będzie możliwe tylko wtedy, gdy wszystkie roszczenia należą do tego samego rodzaju postępowania procesowego, tj. do postępowania zwykłego lub tego samego postępowania odrębnego
  -ponadto nie można kumulować roszczenia, dla którego przewidziana jest właściwość sądu okręgowego lub rejonowego bez względu na wartość przedmiotu sporu (wyjątek: możliwość dochodzenia przed sądem okręgowym roszczenia majątkowego łącznie z prawami niemajątkowymi)

-niedopuszczalna kumulacja roszczeń powoduje rozdzielenie spraw i przekazanie ich do rozpoznania we właściwym trybie lub do właściwego sądu

-istnienie przesłanek niedopuszczalności kumulacji sąd bierze pod uwagę z urzędu

-dopuszczalne skumulowanie roszczeń powoduje, że są one rozpoznawane łącznie w jednym postępowaniu

• wyjątek może stanowić zarządzenie przez sąd oddzielnej rozprawy co do jednego lub kilku roszczeń połączonych w jednym pozwie

-w stosunku do wszystkich skumulowanych roszczeń przeprowadzane jest jedno postępowanie dowodowe i wydawany jest jeden wyrok

• może się zdarzyć, że sąd wyda wyrok częściowy w sytuacji, gdy do rozstrzygnięcia nadają się tylko niektóre ze skumulowanych żądań pozwu

3.2. ROZDROBNIENIE ROSZCZEŃ

Rozdrobnienie roszczeń obejmuje sytuacje, w których powód zgłasza roszczenie procesowe obejmujące jedynie część roszczenia materialnoprawnego

-KPC nie przewiduje żadnych warunków dopuszczalności rozdrobnienia roszczeń poza regulacją zawartą w postępowaniu uproszczonym

-jeżeli powód dochodzi części roszczenia w postępowaniu uproszczonym, sprawa podlega rozpoznaniu tylko wtedy, gdy postępowanie to byłoby właściwe dla całego roszczenia wynikającego z faktów przytoczonych przez powoda

-do rozdrobnienia roszczeń może dojść w następujących wypadkach:

1. powód dochodzi jedynie części roszczenia, pomimo że jest ono wymagalne w całości

2. sąd częściowo umorzył postępowanie na skutek częściowego cofnięcia pozwu bez zrzeczenia się roszczenia

3. sąd nie rozstrzygnął o całości żądania, którego dochodził powód, a strona nie wniosła o uzupełnienie wyroku

4. powód dochodzi roszczenia, które było objęte powództwem adhezyjnym w postępowaniu karnym, a którego część została pozostawiona przez sąd bez rozpoznania

5. proces o roszczenia majątkowe był wszczęty przez prokuratora, przy czym strona nie brała w nim udziału; może ona wówczas wytoczyć nowe powództwo, domagając się zasądzenia roszczenia w części, w jakiej nie zostało ono uwzględnione

-wyrok, w którym sąd rozstrzygnął co do części roszczenia, korzysta z powagi rzeczy osądzonej tylko w części osądzonej

§4. ZMIANA POWÓDZTWA

-w toku postępowania powód może dokonać modyfikacji powództwa pod względem przedmiotowym

-zmiana ta może polegać na wystąpieniu przez powoda z nowym roszczeniem zamiast roszczenia pierwotnego lub obok niego

-w pierwszym przypadku uznaje się, że roszczenie pierwotne zostało cofnięte, natomiast w drugim dochodzi do kumulacji roszczeń w sprawie

-istota zmiany powództwa polega na zachowaniu ciągłości postępowania przy zmianie jego elementów

-zmiana ta może dotyczyć:

1. żądania

2. podstawy faktycznej żądania

3. żądania i jego podstawy faktycznej

-przedmiotowej zmiany powództwa nie stanowi natomiast wskazanie alternatywnej podstawy dochodzonego roszczenia procesowego, bez zmiany żądania i okoliczności faktycznych je uzasadniających

• Zmiana żądania może być jakościowa (np. powód zamiast wydania rzeczy dochodzi od pozwanego zapłaty) lub ilościowa (polega na rozszerzeniu/ograniczeniu żądania)

• Zmiana podstawy faktycznej żądania polega na uzasadnieniu tego samego żądania zupełnie innymi okolicznościami faktycznymi, np. dochodzenie przez powoda zapłaty z tytułu pożyczki przekształcone następnie na żądanie zwrotu z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia się

-zmiana powództwa jest dopuszczalna wówczas, gdy nie wpływa na zmianę właściwości sądu

-w wypadku niedopuszczalnej zmiany powództwa polegającej na wystąpieniu przez powoda z nowym roszczeniem obok pierwotnego, sąd rozpoznaje nowe roszczenie jako sprawę oddzielną

-jeżeli sąd jest dla tego nowego roszczenia właściwy rzeczowo i miejscowo rozpoznaje ją na zasadach ogólnych pod nową sygnaturą

-w przeciwnym wypadku sąd powinien uznać się za niewłaściwy i przekazać sprawę sądowi właściwemu

-sąd ten nadal rozpoznaje roszczenie pierwotne

-zmiana powództwa, która prowadzi do wystąpienia przez powoda z nowym roszczeniem zamiast pierwotnego, powoduje w istocie cofnięcie pierwotnego roszczenia

-w takim wypadku znajdują zastosowanie przepisy o cofnięciu pozwu

-jeżeli pozwany nie wyrazi zgody na zmianę powództwa, wówczas nowe roszczenie jest rozpoznawane jako oddzielna sprawa

-w obu przypadkach wystąpienia z nowym roszczeniem (obok/zamiast) ustawa przewiduje obowiązek doręczenia pozwu pozwanemu w zakresie nowych żądań

• wyjątkowo, w sprawach alimentacyjnych, zmiana powództwa może być dokonana w formie ustnej na rozprawie – w takim wypadku skutki doręczenia nowego pozwu pozwanemu następują z chwilą jego zgłoszenia na rozprawie w obecności pozwanego

-zmiana powództwa bez ograniczeń jest możliwa tylko w postępowaniu przed sądem I instancji

-wyjątki przewidziane są w postępowaniu uproszczony, gospodarczym i nakazowym

§5. COFNIĘCIE POZWU

-możliwość cofnięcia pozwu jest przejawem zasady dyspozycyjności

-powód cofając powód, cofa wniosek o udzielenie mu ochrony prawnej i rezygnuje z merytorycznego zbadania zasadności powództwa

-cofnięcie może dotyczyć części lub całości pozwu

-cofniecie pozwu może być połączone ze zrzeczeniem się roszczenia lub takiego zrzeczenia nie obejmować:

1. zrzeczenie się roszczenia stanowi oświadczenie woli powoda, przez złożenie którego rezygnuje on z dochodzonego roszczenia
   -w kolejnym postępowaniu pozwany może zatem podnieść zarzut oparty na tym zrzeczeniu, co będzie skutkowało oddaleniem powództwa w formie wyroku

2. brak zrzeczenia się roszczenia roszczenie może być dochodzone w kolejnym postępowaniu

-pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem wiąże się zrzeczenie się roszczenia - aż do wydania wyroku

-pozew może być cofnięty po wydaniu wyroku, aż od jego uprawomocnienia się, ale przed zaskarżeniem

-w tym wypadku zgoda pozwanego będzie wymagana, jeżeli powód nie rezygnuje z roszczenia

-brak zgody pozwanego powoduje, że postępowanie będzie prowadzone dalej tak, jakby do cofnięcia pozwu nigdy nie doszło

-w razie cofnięcia pozwu poza rozprawą – w piśmie procesowym – przewodniczący odwołuje rozprawę i o cofnięciu powiadamia pozwanego

-od tego momentu rozpoczyna bieg 2-tygodniowy termin, w ciągu którego pozwany może złożyć sądowi wniosek o przyznanie kosztów, jak również oświadczenie w przedmiocie zgody na cofnięcie pozwu

-niezłożenie odpowiedniego oświadczenia w tym terminie uznaje się za wyrażenie zgody

-cofniecie pozwu nie wymaga dla swojej skuteczności zgody/zatwierdzenia przez sąd

-sąd ma jednak obowiązek zbadać czy czynność jest zgodna z prawem

-skuteczne cofnięcie pozwu niweczy skutki, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa i obliguje sąd do umorzenia postępowania

VIII. DOWODZENIE FAKTÓW I INNE SPOSOBY DOKONYWANIA USTALEŃ FAKTYCZNYCH W POSTĘPOWANIU CYWILNYM

§1. WSTĘPNA KWALIFIKACJA STANU FAKTYCZNEGO SPRAWY

-KPC nie przewiduje postępowania przygotowawczego, jakie występuje w procedurze karnej

-cały ciężar przygotowania postępowania (określenie jego przedmiotu, kierunku i zakresu) spoczywa na sądzie orzekającym:

• w sprawach zawiłych lub rozrachunkowych przewodniczący może zarządzić przed pierwszą rozprawą wniesienie odpowiedzi na pozew lub także, w miarę potrzeby, wymianę przez strony dalszych pism przygotowawczych, oznaczając:

  • porządek składania pism

  • termin zna złożenie pism

  • okoliczności, jakie mają zostać wyjaśnione

• przed rozprawą, na podstawie pozwu i innych pism procesowych, przewodniczący ma uprawnienie od wydania, stosowanie do okoliczności, zarządzeń mających na celu przygotowanie rozprawy

• przewiduje się możliwość przeprowadzenia informacyjnego przesłuchania stron, w ramach którego przewodniczący ustala jakie z istotnych okoliczności sprawy są między nimi sporne

• sąd może podjąć również tzw. wstępne badanie sprawy i czynności wyjaśniające w postępowaniu odrębnym (dotyczy to spraw z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych)

§2. PRZEDMIOT DOWODU

2.1. FAKTY JAKO PRZEDMIOT DOWODU

-podstawowym ciężarem procesowym spoczywającym na stronie jest ciężar twierdzenia, który sprowadza się do obowiązku przytaczania twierdzeń o faktach (okoliczności faktycznych) mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia przez sąd

-twierdzenia te stanowią przedmiot poznania przez sąd i weryfikacji pod względem prawdziwości

-dla weryfikacji prawdziwości twierdzeń służy postępowanie dowodowe

Fakty wszelkie zjawiska świata zewnętrznego wraz z ich właściwościami, jak również stany lub przeżycia zachodzące w sferze psychicznej człowieka (np. dobra/zła wiara, zamiar, wina)

• Fakty prawnie relewantne wszelkie okoliczności faktyczne, od których istnienia norma prawa materialnego uzależnia powstanie stosunku prawnego

-fakty w postępowaniu cywilnym dzielą się na:

1. 1. fakty sporne okoliczności, których prawdziwości strona przeciwna zaprzecza

   2. fakty niesporne okoliczności, których istnienie zostało potwierdzone przez stronę przeciwną
      -zasadniczo fakty niesporne nie wymagają dowodzenia, a zatem zostają uznane za podstawę faktyczną bez ich weryfikacji
      -wyjątek stanowią fakty, które wprawdzie zostały przyznane przez stronę przeciwną, jednak samo przyznanie budzi wątpliwości

2. 1. fakty prawotwórcze powodują powstanie stosunku prawnego
      -np. wyrządzenie szkody, zawarcie umowy

   2. fakty tamujące okoliczności, których brak przesądza o ważności czynności prawnej

   3. fakty niweczące okoliczności, które spowodują wygaśnięcie danego świadczenia
      -np. potrącenie, spełnienie świadczenia

3. 1. fakty pozytywne przybierają postać twierdzenia o zaistnieniu danego zdarzenia lub stanu i są dowodzone wprost dowolnymi środkami dowodowymi

   2. fakty negatywne dowodzone są one w sposób pośredni, przez wykazanie faktów pozytywnych, których istnienie wyklucza zajście okoliczności przeciwnych do fakty negatywnego
      -np. tego, że danej osoby nie było podczas spotkania dowodzi się przez wykazanie, że w czasie spotkania była ona w innym miejscu (fakt pozytywny)

2.2. NORMY PRAWNE JAKO PRZEDMIOT DOWODU

-normy prawne mogą być przedmiotem dowodu tylko wyjątkowo, w przypadkach wskazanych w ustawie

-dopuszcza się przeprowadzenia dowodu w przypadku:

• norm prawa obcego

• norm prawa zwyczajowego

§3. CIĘŻAR DOWODU

Ciężar dowodzenia (onus probandi) jeden z ciężarów spoczywających na stronie postępowania cywilnego

-strona występując do sądu z żądaniem udzielenia ochrony prawnej powinna wskazać okoliczności faktyczne uzasadniające zgłaszane żądanie, a ponadto wykazać ich prawdziwość

-wyróżniamy:

1. ciężar dowodu w znaczeniu formalnym – sprowadza się on do zasad, wg których ustala się na której ze stron spoczywa ciężar udowodnienia danych faktów
   -zgodnie z art. 6 KC ciężar dowodu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutek prawny

2. ciężar dowodu w znaczeniu materialnym – przesądza o konsekwencjach wynikających z nieudowodnienia faktów, z których strona wywodzi skutki prawne
   -gdy w sprawie nie zostały wykazane fakty, które powinien udowodnić powód, wówczas powództwo podlega oddaleniu

§4. POZADOWODOWE SPOSOBY DOKONYWANIA USTALEŃ FAKTYCZNYCH

-pewna grupa faktów może stanowić podstawę ustalenia podstawy faktycznej rozstrzygnięcia bez ich uprzedniej weryfikacji pod względem prawdziwości

-do faktów tych zaliczane są:

1. fakty powszechnie znane (fakty notoryjne)

2. fakty znane sądowi z urzędu

3. fakty przyznane

4. fakty objęte wnioskami domniemania prawnego

5. fakty objęte wnioskami domniemania faktycznego

6. fakty ustalony za pomocą tzw. dowodu prima facie

A. FAKTY POWSZECHNIE ZNANE (FAKTY NOTORYJNE)

-do faktów takich zalicza się okoliczności/zdarzenia/czynności/stany, które powinny być znane każdemu rozsądnemu i mającemu doświadczenie życiowe mieszkańcowi miejscowości, w której znajduje się siedziba sądu orzekającego

-za powszechnie znane uznaje się np.:

• wydarzenia historyczne (np. wybuch II wojny światowej)

• wydarzenia polityczne (np. zmiana ustroju politycznego)

• zjawiska przyrodnicze (np. trzęsienie ziemi, powódź)

• procesy ekonomiczne (np. hiperinflacja)

-ocena czy danemu faktowi można przypisać cechę notoryjności każdorazowo zależy od składu orzekającego

-fakty notoryjne sąd bierze pod uwagę nawet bez powołania się na nie przez strony

-fakty notoryjne podlegają kontroli instancyjnej

B. FAKTY ZNANE SĄDOWI Z URZĘDU

-źródłem faktów znanych sądowi z urzędu są wyłącznie czynności sędziego podejmowane przez niego w związku z wykonywaniem działalności urzędowej

-nie będą wymagały dowodzenia zatem okoliczności, o których członkowie składu orzekającego powzięli wiadomość przy pełnieniu funkcji urzędowych, np.

• wiedza o wszczęciu postępowania sądowego w tym samym sądzie

• wiedza o zawieszeniu innego postępowania

• wiedza o rozstrzygnięciu innego postępowania

-okoliczności znane sądowi urzędowo mogą stanowić podstawę dokonywania ustaleń faktycznych dopiero wówczas, gdy na rozprawie sąd zwróci na nie uwagę stronom tak, aby strony mogły się co do nich wypowiedzieć

C. FAKTY PRZYZNANE

-na każdą ze stron biorących udział w rozprawie ustawodawca nałożył obowiązek złożenia oświadczenia woli co do twierdzeń strony przeciwnej, dotyczących okoliczności faktycznych

-strona może zaprzeczyć twierdzeniom drugiej strony lub może fakty te wyraźnie przyznać

-zaprzeczenie faktom istotnym dla rozstrzygnięcia czyni je spornymi, a ich prawdziwość jest weryfikowana w postępowaniu dowodowym

-oświadczenie o przyznaniu może być złożone ustnie do protokołu lub pisemnie w piśmie procesowym w toku prowadzonego postępowania

-przyznanie może dotyczyć pojedynczego faktu, jak również wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia (przyznanie podstawy faktycznej powództwa)

-sąd co do zasady zostaje związany przyznaniem faktów przez stronę

-jednak w razie wątpliwości można względem tych faktów przeprowadzić postępowanie dowodowe

-przyznanie może nastąpić w każdym postępowaniu

-nie może ono jednak stanowić wyłącznej podstawy ustaleń faktycznych i rozstrzygnięcia w postępowaniach:

• odrębnych małżeńskich

• o ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami

• ze stosunków między rodzicami a dziećmi

-za przyznane mogą być uznane również fakty, co do których nie wypowiedziała się strona przeciwna (przyznanie milczące)

D. DOMNIEMANIA PRAWNE

-faktami niewymagającymi dowodzenia w postępowaniu dowodowym są fakty objęte wnioskami domniemania prawnego

-zastosowanie takiego domniemania:

1. zupełnie zwalnia stronę od wykazywania spornego faktu albo

2. ułatwia przeprowadzenie dowodu na taki fakt poprzez możliwość udowodnienia innego faktu objętego tzw. podstawą domniemania

-domniemania prawne, co do zasady, zmieniają ogólne zasady rozkładu ciężaru dowodu

-w przypadku zaistnienia domniemania strona, która z dowodzonego faktu wywodzi skutki prawne, jest zwolniona z jego wykazywania wprost

-zatem ciężar dowodu przechodzi na stronę, która zaprzecza domniemaniu

-istnieją dwa rodzaje obrony przed regułami działania domniemań prawnych:

1. strona może podważać podstawę domniemania strona czyni to przez przeprowadzenie dowodu przeciwnego
   -polega on na podważeniu faktów, których ustalenie pozwala na zastosowanie domniemania
   -skuteczne przeprowadzenie dowodu przeciwnego powoduje, że nie jest dopuszczalne dokonanie ustaleń w zakresie faktów objętych wnioskiem domniemania
   -fakty te muszą wówczas być dowiedzione przy zastosowaniu ogólnych reguł postępowania dowodowego

2. strona może podważać wnioski domniemania strona czyni to przez tzw. dowód przeciwieństwa
   -jego skuteczne przeprowadzenie obala wnioski, które ustawa nakazuje wyprowadzać z ustalonych faktów danego domniemania
   -domniemania, co do których ustawa zezwala na przeprowadzenie dowodu przeciwieństwa to domniemania wzruszalne
   -do momentu przeprowadzenia skutecznego dowodu przeciwieństwa sąd jest związany wnioskami domniemania

E. DOMNIEMANIA FAKTYCZNE

-domniemania faktyczne, podobnie jak domniemania prawne, składają się z podstawy domniemania i wniosku

-przy domniemaniach prawnych ustawa wskazuje jakie wnioski należy wyprowadzać z danych faktów

-przy domniemaniach faktycznych wnioski wyprowadza sąd orzekający
-wnioskowanie takie jest wyłącznie uprawnieniem sądu, który zachowuje pełną swobodę w tym zakresie

-domniemanie faktyczne znajdzie zastosowanie zawsze wtedy, gdy z pewnych już udowodnionych i ustalonych faktów można wyprowadzić wniosek o prawdziwości innych faktów

• Wyrok SN z 17.05.2007r. (III CK 429/06 niepub.) – SN uznał, że w sprawach dotyczących tzw. zakażeń szpitalnych możliwe i uzasadnione jest przyjęcie niedbalstwa placówki służby zdrowia w drodze domniemania faktycznego, przy braku dowodu przeciwnego

-zastosowanie domniemania faktycznego podlega kontroli w toku instancji pod względem poprawności logicznej i faktycznej

F. DOWÓD PRIMA FACIE

Dowód prima facie - dowód z pierwszego wejrzenia

-przy jego zastosowaniu możliwe jest ustalenie faktów, które wprost są trudne do udowodnienia, a które mają znaczenie dla stwierdzenia istnienia związku przyczynowego pomiędzy określonymi zdarzeniami

-dzięki zastosowaniu dowodu p.f. sąd na podstawie własnych doświadczeń życiowych lub wiedzy, może wyprowadzić przekonanie o typowym następstwie określonych zdarzeń

-takie przekonanie pozwala na wywiedzenie dalszego wniosku o zaistnieniu tego samego rodzaju powiązań przyczynowo-skutkowych w konkretnej, rozpoznawanej sprawie

-strona wówczas zostaje zwolniona od przeprowadzania dowodów dla wykazania swoich twierdzeń

-wniosek o istnieniu związku przyczynowego może zostać obalony

-ciężar odwodu spoczywa na przeciwniku strony, która z wniosku tego wywodzi skutki prawne

-dowód p.f. ma zastosowanie przede wszystkim w sprawach odszkodowawczych, w szczególności wynikających z wypadków komunikacyjnych, błędów w sztuce lekarskiej i w tzw. procesach mankowych

§5. POSTĘPOWANIE DOWODOWE

5.1. OGÓLNE REGUŁY POSTĘPOWANIA DOWODOWEGO

-postępowanie dowodowe stanowi określoną fazę postępowania rozpoznawczego

-składają się na nią czynności związane z dopuszczeniem dowodu, ich przeprowadzeniem za pomocą konkretnych środków dowodowych oraz utrwaleniem materiału dowodowego

-postępowanie dowodowe obejmuje również ocenę zebranego materiału dowodowego pod względem wiarygodności i mocy dowodowej

-od zasady bezpośredniości ustawodawca przewidział wyjątki, stwarzając możliwość zlecenia przeprowadzenia dowodu:

1. jednemu ze swoich członków (sędzia wyznaczony)

2. innemu sądowi (sąd wezwany)

-powierzenie to może nastąpić w trzech przypadkach:

1. gdy charakter dowodu sprzeciwia się przeprowadzeniu go bezpośrednio przez sąd orzekający

2. gdy jest to uzasadnione z uwagi na poważne niedogodności

3. gdy koszty przeprowadzenia dowodu przez sąd orzekający są niewspółmierne w stosunku do przedmiotu sporu

-ponadto, jeżeli nie sprzeciwia się temu charakter dowodu, sąd może postanowić, że jego przeprowadzenie nastąpi przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających dokonanie tej czynności na odległość

-dowód taki przeprowadza sąd orzekający jedynie w obecności sądu wezwanego lub referendarza sądowego w takim sądzie

-sędzia wyznaczony/sąd wezwany [tu: s.w./s.w.] maja w zakresie zleconego im postępowania dowodowego prawa przewodniczącego i prawa sądu orzekającego

-pozostają oni związani postanowieniem dowodowym wydanym przez sąd orzekający – nie mogą go zmienić ani uchylić

-związanie ma charakter bezwzględny w zakresie ujętej w postanowieniu tezy dowodowej, co oznacza, że s.w./s.w. mogą uzupełnić postanowienie sądu orzekającego jedynie przez rozszerzenie zakresu środków dowodowych na fakty wskazane w postępowaniu

-dotyczy to przesłuchania nowych świadków, przy czym może to nastąpić tylko na wniosek strony

-ponadto w sprawach, w których zlecane jest przeprowadzenie dowodu z biegłego, sąd orzekający może pozostawić s.w./s.w. prawo wyboru biegłego

-czynności s.w./s.w. nie podlegają zaskarżeniu

-strony zostały jednak uprawnione do zwrócenia uwagi sądu orzekającego, najpóźniej na najbliższym terminie rozprawy, na uchybienia zaszłe w toku zleconego postępowania dowodowego

-z przebiegu posiedzenia przed s.w./s.w. spisywany jest protokół

-protokół podpisują sąd orzekający, protokolant oraz osoby przesłuchane i strony, jeżeli są obecne

-w protokole stwierdza się także odmowę lub niemożność złożenia podpisu

-o terminie posiedzenia wyznaczonego dla przeprowadzenia dowodów sąd orzekający, s.w./s.w. zawiadamia strony zgodnie z regułami ogólnymi

-niestawiennictwo na posiedzeniu nie wstrzymuje przeprowadzenia dowodu

-wyjątek stanowi sytuacja, w której obecność stron lub jednej ze stron okaże się konieczna – w razie niestawiennictwa postępowanie powinno zostać odroczone

-postępowanie dowodowe przeprowadzone przez sąd orzekający lub s.w./s.w. może zostać powtórzone lub uzupełnione, przy czym podstawą takiego powtórzenia będzie zawsze zarządzenie sądu orzekającego

-wśród przyczyn powtórzenia postępowania wymienia się:

• niejasność lub nieczytelność protokołu spisanego z posiedzenia, na którym dowód był przeprowadzany

• podniesienie przez stronę nieobecną na posiedzeniu zastrzeżeń co do zeznań świadka

• przeprowadzenie dowodu przez s.w./s.w. w sposób nieodpowiadający tezie postanowienia dowodowego

-uzupełnienie postępowania dowodowego może być uzasadnione zgłoszeniem przez stronę nowych twierdzeń i dowodów

-jeżeli postępowanie dowodowe napotyka przeszkody o nieokreślonym czasie trwania, sąd może oznaczyć termin, po którego dowód może być przeprowadzony tylko wówczas, gdy nie spowoduje to zwłoki w postępowaniu

5.2. POSTANOWIENIE DOWODOWE

-pierwszym etapem postępowania dowodowego jest wydanie pozytywnego postanowienia dowodowego

-strona aż do zamknięcia rozprawy może przytaczać okoliczności faktyczne i dowody na uzasadnienie swoich wniosków lub dla odparcia wniosków/twierdzeń strony przeciwnej

-powyższemu uprawnieniu nie odpowiada jednak bezwzględny obowiązek przeprowadzenia dowodu, ponieważ sąd odmówi dopuszczenia dowodu, jeżeli nie będzie on dotyczył faktów istotnych dla rozstrzygnięcia danej sprawy (dowód bezprzedmiotowy) albo jeżeli będzie on niedopuszczalny bądź zbędny

-w pozytywnym postanowieniu o przeprowadzeniu dowodu sąd oznaczy:

• fakty podlegające stwierdzeniu

• środek dowodowy

• stosowne do okoliczności – sędziego lub sąd, który ma dowód przeprowadzić

• dodatkowo sąd oznacza termin i miejsce przeprowadzenia dowodu

-sąd nie jest związany swoim postępowaniem dowodowym

-sąd może – stosownie do okoliczności – odpowiednio je uchylić/zmienić, nawet na posiedzeniu niejawnym

-postanowienia dowodowe nie są zaskarżalne i nie wymagają uzasadnienia

-jeżeli dane postanowienie miało wpływ na rozstrzygnięcie sprawy może być ono przedmiotem rozpoznania przez sąd II instancji łącznie z rozpoznaniem środka zaskarżenia wniesionego od orzeczenia rozstrzygającego sprawę

5.3. ZABEZPIECZENIE DOWODU

-instytucja zabezpieczenia dowodu ma służyć zapobieżeniu niebezpieczeństwu utraty możliwości przeprowadzenia danego dowodu w przyszłości

-KPC nie ogranicza możliwości zastosowania procedury zabezpieczenia dowodów do określonych środków dowodowych

-każdy dowód można przeprowadzić wcześniej, o ile istnieje obawa, że nie będzie go można przeprowadzić we właściwym czasie

-zabezpieczenie dowodu może nastąpić przed wszczęciem postępowania lub w jego toku

-podstawę przeprowadzenia zabezpieczenia stanowi wniosek podmiotu uprawnionego

-w zakresie postępowania rozpoznawczego sąd może przeprowadzić zabezpieczenie z urzędu

-dopuszczalne jest zabezpieczenie dowodu w okresie zawieszenia postępowania

-dowód powinien zostać zabezpieczony, gdy zachodzi obawa, że jego przeprowadzenie stanie się niewykonalne lub utrudnione, albo gdy z innych przyczyn zachodzi potrzeba stwierdzenia istniejącego stanu rzeczy

-sądem właściwym do zabezpieczenia dowodu w toku postępowania jest sąd rozpoznający sprawę

-w wypadkach niecierpiących zwłoki lub gdy postępowanie nie zostało jeszcze wszczęta, właściwość została zastrzeżona dla sądu, w okręgu którego dowód ma być przeprowadzony

-podmiot występujący z wnioskiem o dokonanie zabezpieczenia dowodu we wniosku powinien:

1. oznaczyć wnioskodawcę i przeciwnika oraz inne osoby zainteresowane, jeżeli są znane

2. wskazać fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy

3. wskazać dowody, które mają być zabezpieczone, w sposób umożliwiający sformułowanie postanowienia dowodowego

4. określić występujące w sprawie przyczyny uzasadniające potrzebę zabezpieczenia dowodowe

-postępowanie w przedmiocie zabezpieczenia dowodu powinno odbyć się w obecności wnioskodawcy i przeciwnika

-wyjątkowo zabezpieczenie dowodu może być dopuszczone bez wezwania przeciwnika, tj.:

• w wypadkach niecierpiących zwłoki

• gdy przeciwnik nie może być wskazany

• gdy miejsce pobytu przeciwnika jest nieznane

-w wypadkach niecierpiących zwłoki przeprowadzenie dowodu może być rozpoczęte nawet przed doręczeniem przeciwnikowi wezwania

-strony mają prawo wskazywać przed sądem orzekającym uchybienia popełnione przy zabezpieczeniu dowodu

-od oceny sądu będzie zależało, czy zabezpieczonemu dowodowi można przypisać moc dowodową

§6. ŚRODKI DOWODOWE

Dowód pojęcie dowodu może być rozumiane jako:

1. źródło dowodowe – źródło informacji o faktach istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy

2. czynność dowodzenia – czynność podejmowana zgodnie z regułami postępowania dowodowego

3. wynik postępowania dowodowego

4. przebieg określonego rozumowania, które prowadzi do uznania danego faktu za udowodniony na podstawie określonych norm prawnych

Dowód w ścisłym znaczeniu środek dowodowy

-jest to środek, który umożliwia przekonanie się o istnieniu lub nieistnieniu danego faktu

6.1. KLASYFIKACJA ŚRODKÓW DOWODOWYCH

-środki dowodowe mogą być klasyfikowane w oparciu o różne kryteria:

1. kryterium możliwości zetknięcia się sądu z danym faktem lub stanem rzeczy wprost lub za pośrednictwem innych osób:

   1. dowody bezpośrednie – przeprowadzane są przez sąd za pomocą własnych obserwacji, a wnioski o istnieniu/nieistnieniu dowodzonych faktów są wyprowadzane na podstawie własnego oglądu przedmiotu badania
      -np. oględziny

   2. dowody pośrednie – ich przeprowadzenie pozwala na ustalenie danych faktów poprzez przesłanki logiczne i wnioskowania, za pośrednictwem świadectwa innych osób lub sporządzonych przez nie opinii

2. kryterium charakteru źródła informacji o faktach dowodzonych:

   1. dowody rzeczowe – przeprowadzenie dowodów rzeczowych polega na dokonaniu oględzin rzeczy lub osoby

   2. dowody osobowe – źródłem informacji jest podmiot, od którego pochodzi oświadczenie wiedzy

   3. dowody rzeczowo-osobowe – np. dokument

3. kryterium uregulowania:

   1. środki ustawowe – środki uregulowane w ustawie procesowej
      -do ustawowych środków dowodowych zalicza się następujące dowody:

      • z dokumentu

      • ze świadków

      • z biegłego

      • z oględzin

      • ze stron

      • z grupowego badania krwi

      • ze środków wizualnych lub audialnych

   2. środki pozaustawowe – środki niewskazane w ustawie

6.2. ZASADA RÓWNORZĘDNOŚCI ŚRODKÓW DOWODOWYCH

-w polskiej procedurze cywilnej obowiązuje zasada równorzędności środków dowodowych

-oznacza to, że twierdzenia o faktach mogą być dowodzone każdym środkiem dowodowym (zarówno środkami ustawowymi, jak i środkami nienazwanymi)

-wszystkie środki dowodowe mają tą samą rangę

-ustawodawca wprowadził jednak odstępstwa od zasady

-niektóre środki dowodowe mają pierwszeństwo przed innymi

-niekiedy też jest wykluczone dowodzenie pewnych faktów określonymi środkami dowodowymi

6.3. DOWÓD Z DOKUMENTU

A. POJĘCIE DOKUMENTU

Dokument metoda skutecznego i trwałego przechowywania treści oświadczenia wiedzy lub oświadczenia woli

-dokumentem sensu stricto jest dokument, który stanowi uzewnętrznienie wszelkiego rodzaju spostrzeżeń, myśli i oświadczeń ludzkich, nadający się do wielokrotnego wykorzystania i sporządzony za pomocą pisma

-nie jest istotna technika utrwalenia oświadczenia

-osnowa dokumentu może być przedstawiona w dowolnej postaci, np. zapis własnoręczny, maszynopis

-istotnym elementem dokumentu jest podpis

-powinien nosić on powtarzalne cechy indywidualne, utrudniające podrobienie, ale jednocześnie pozwalające odróżnić go od innych

-jednocześnie konfiguracja użytych liter powinna umożliwić utożsamienie podpisu z nazwiskiem podpisującego

-dokumentem sensu largo jest dokument, w którym myśl wyrażona została przy pomocy innego technicznego sposobu niż pismo

-za dokumenty w szerokim znaczeniu mogą być uznane wszelkie przedmioty ruchome zawierające jakąś informację:

• plany

• szkice

• rysunki

-takim dokumentom odmawia się cech dokumentu w znaczeniu procesowym

-mogą one jednak stanowić dowód w sprawie – stosuje się do nich przepisy o dowodzie z oględzin i dowodzie z dokumentów

B. DOKUMENTY URZĘDOWE I PRYWATNE

-podział opiera się na kryteriach wystawcy dokumentu i zakresu mocy dowodowej

1) Dokumenty urzędowe wystawcą dokumentu urzędowego mogą być wyłącznie powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy samorządowe w zakresie ich działania, jak również organizacje zawodowe, samorządowe, spółdzielcze i inne organizacje społeczne, ale tylko w zakresie zleconych im przez ustawę zadań z zakresu administracji publicznej

-przyjmuje się, że wystawcą dokumentu jest podmiot, który jest twórcą wyrażonego w nim oświadczenia, a nie podmiot, który sporządza dokument w sensie technicznym i materialnym

-niezależnie od powyższego, mocą przepisów szczególnych, ustawodawca przyznaje określonym dokumentom charakter dokumentów urzędowych pomimo że ich wystawcami nie są podmioty określone w art. 244 KC – są to np.:

• określone czynności notarialne

• dokumenty bankowe

• potwierdzenie nadania przesyłki rejestrowanej lub przekazu pocztowego wydane przez placówkę operatora publicznego

• protokół, w którym spsiane jest oświadczenie ostatniej woli złożone przez spadkodawcę wobec osoby urzędowej

-dokument urzędowy powinien być sporządzony w przepisanej formie

-przepisy co do formy zawarte są w unormowaniach procedury administracyjnej oraz w ustawach regulujących poszczególne rodzaje działalności urzędowej, np. ustawa – Prawo o aktach stanu cywilnego

2) Dokument prywatny każdy dokument pisemny, który nie odpowiada wymaganiom przewidzianym dla dokumentu urzędowego

-wystawca dokumentu prywatnego nie jest określony przez ustawodawcę, zatem może to być:

• osoba fizyczna

• osoba prawna

• jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której ustawodawca przyznaje zdolność prawną

-istotną cechą formalną tego rodzaju dokumentów pozostaje podpisanie ich przez wystawcę

-podpis musi być własnoręczny, a więc powinien być samodzielnie zakreślony przez osobę podpisującą się

-powinien on wykazywać pewne cechy trwałe, a jednocześnie stanowić barwny znak graficzny (należy użyć barwnego środka, np. tusz, atrament; w pewnych jednak okolicznościach może okazać się wystarczające samo wyżłobienie lub rysa powstała na papierze wskutek użycia narzędzia pozostawiającego barwne ślady, np. długopisu, w którym w trakcie pisania wyczerpał się tusz)

-ustawą o podpisie elektronicznym (2001r.) zostały wprowadzone zmiany do KPC

-oświadczenie woli od tej pory może być złożone w postaci elektronicznej i musi być wówczas opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu

-takie oświadczenie jest równoważne z oświadczeniem złożonym w formie pisemnej

-podpis elektroniczny stanowią dane w postaci elektronicznej, które wraz z innymi danymi, do których zostały dołączone lub z którymi są logicznie powiązane, służą do identyfikacji osoby składającej podpis elektroniczny

-dla skuteczności podpisu elektronicznego ustawodawca przewiduje konieczność weryfikowania go przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu

C. MOC DOWODOWA DOKUMENTÓW

-dokumenty urzędowe i prywatne korzystają z domniemania autentyczności

-domniemanie to oznacza, że z samego faktu przedłożenia dokumentu należy wywieść wniosek o jego pochodzeniu od osoby organu, który w dokumencie figuruje jako jego wystawca

-domniemanie to może zostać obalone – ciężar dowodu spoczywa na:

1. stronie, która zaprzecza prawdziwości dokumentu – w przypadku dokumentu urzędowego

2. stronie, która chce z dokumentu skorzystać – w przypadku dokumentu prywatnego

-dokumenty urzędowe korzystają z domniemania zgodności treści dokumentu z prawdą

-domniemanie to nakazuje uznać za zgodne z prawą to, co w sposób urzędowy zostało w dokumencie zaświadczone

-dla zastosowania domniemania wystarczające jest samo przedłożenie dokumentu przez stronę lub uczestnika postępowania, o ile dokument ten spełnia wymogi stawiane przez ustawę dokumentom urzędowym

-w postępowaniu może zostać podniesione twierdzenie, że zawarte w dokumencie urzędowym oświadczenia organu, od którego on pochodzi są niezgodne z prawem

-udowodnienie tych twierdzeń spoczywa na stronie, która twierdzenia takie formułuje

-dokumenty prywatne zostały wyposażone w domniemanie, że osoba, która dokument podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie

-dokumenty prywatne nie korzystają jednak z domniemania zgodności z prawdą oświadczeń w nich zawartych

-każda osoba, która ma w tym interes prawny może dowodzić, że treść dokumentu nie odpowiada stanowi rzeczywistemu

-domniemanie może zostać obalone – ciężar dowodu spoczywa na stronie, która twierdzi, że zawarte w dokumencie prywatnym oświadczenie osoby, która je podpisała, od niej nie pochodzi

-przeprowadzając dowody przeciwieństwa dla obalenia powyższych domniemań strona, na której spoczywa ciężar dowodu, może wykorzystać wszelkie środki dowodowe przewidziane przez prawo procesowe

-szczególnie istotnym dowodem jest dowód z przeprowadzenia opinii biegłego z zakresu badania pisma ręcznego

-sąd może przeprowadzić takie badanie tylko wtedy, gdy fałsz podpisu jest oczywisty

-badanie polega na porównaniu pisma na zakwestionowanym dokumencie z pismem na innych dokumentach, a w razie potrzeby sąd może wezwać osobę, od której pismo pochodzi do napisania podyktowanych jej wyrazów

-od przedstawienia próbki pisma mogą być zwolnione osoby, które jako świadkowie mogłyby odmówić składania zeznań

-strona, która w złej wierze lub lekkomyślnie zgłosiła zarzuty zmierzające do obalenia domniemań związanych z dokumentami urzędowymi i prywatnymi podlega karze grzywny do 5 000zł

D. ZAKAZY DOWODOWE

-materialne prawo cywilne przewiduje odstępstwa od zasady swobody umów w zakresie formy ich zawarcia, przewidując dla niektórych czynności prawnych wymóg dokonania ich w formie pisemnej

-zachowanie formy pisemnej może być zastrzeżone:

1. pod rygorem nieważności (ad solemnitatem)

2. dla celów dowodowych (ad probationem)

3. dla wywołania określonych skutków czynności prawnej (ad eventum)

-wymogi zachowania formy pisemnej mogą wynikać z przepisów ustawy lub z umowy zawartej przez strony

-w odniesieniu do dowodu z dokumentów ustawodawca wprowadza pewne ograniczenia dowodowe, wyróżniając dwie sytuacje:

1. strony dokonały czynności prawnej w przepisanej formie pisemnej, jednak powstały w ten sposób dokument został następnie zgubiony/zniszczony lub zabrany przez osobę trzecią (wbrew woli stron)
   -w takim wypadku, w sprawie toczącej się między uczestnikami owej czynności, dla ustalenia faktu jej dokonania dopuszczalny jest dowód z zeznań świadków lub z przesłuchania stron
   -przeprowadzenie takiego dowodu powinno być poprzedzone ustaleniem, że sporny dokument został rzeczywiście zgubiony/zniszczony lub zabrany przez osobę trzecią (te fakty można udowodnić każdym środkiem dowodowym)

2. strony nie zachowały wymaganej pisemnej formy czynności prawnej
   -skutki procesowe w tym wypadku zostały uzależnione od rygoru, pod jakim jej zachowanie zostało zastrzeżone w umowie stron lub w ustawie:

   1. forma pisemna ad solemnitatem – jeżeli forma nie została zachowana, to w sporze dowód z przesłuchania stron lub z zeznań świadków jest niedopuszczalny
      -czynność jest nieważna, a zatem nie wywołuje skutków, jakie ustawa wiąże z jej dokonaniem i nie można przeprowadzić w tym zakresie postępowania dowodowego

   2. forma pisemna ad eventum – jeżeli forma nie została zachowana, to czynność nie wywoła skutków, dla jakich forma została zastrzeżona
      -w tym wypadku również nie jest dopuszczalny dowód z przesłuchania stron czy zeznań świadków

   3. forma pisemna ad probationem - w takim wypadku czynność prawna pozostaje skuteczna, jednak utrudnione pozostanie wykonanie jej skutków w procesie
      -w tym wypadku dopuszczalny jest dowód z przesłuchania stron i z zeznań świadków, ale tylko pod określonymi w ustawie warunkami:

      • jeżeli obie strony wyrażą na to zgodę

      • jeżeli zażąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą

      • jeżeli fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony za pomoc pisma

-ograniczenia w zakresie dowodu z zeznań świadków/przesłuchania stron zostały także przewidziane, gdy strona jest wprawdzie w stanie przedłożyć dokument obejmujący daną czynność procesową, jednak jednocześnie twierdzi, że dokument jest niekompletny lub nie oddaje wiernie treści czynności prawnej

-w wypadku, gdy wnioskowane przez stronę dowody zmierzają do wykazania oświadczeń woli sprzecznych z treścią dokumentu, przyjmuje się, że są to dowody przeciwko osnowie dokumentu

-z kolei dowód ponad osnowę dokumentu ma zmierzać do wykazania jego niekompletności co do złożonego, ale nie ujętego w dokumencie innego oświadczenia

-ustawodawca co do zasady wyłącza w takich wypadkach dowody z przesłuchania stron/zeznań świadków

• środki te będą mogły być jednak zastosowane, jeżeli takie dowodzenie nie prowadzi do obejścia przepisów o formie zastrzeżonej pod rygorem nieważności i jednocześnie, gdy ze względu na szczególne okoliczności sprawy sąd uzna to za konieczne

-możliwy jest dowód z zeznań świadków/przesłuchania stron zmierzający do wykładni oświadczenia woli zawartego w dokumencie obejmującym czynność prawną

-przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu z zeznań świadków/przesłuchania stron nie stosuje się w postępowaniach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych

E. PRZEDSTAWIANIE DOKUMENTÓW

-KPC przewiduje obowiązek przedstawienia i złożenia na żądanie sądu wszelkiego rodzaju dokumentów dotyczących okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy

-każdy ma zatem obowiązek przedstawić na zarządzenie sądu w oznaczonym terminie i miejscu dokument znajdujący się w jego posiadaniu i stanowiący dowód faktu istotnego dla rozstrzygnięcia sprawy

-wyjątek stanowią dokumenty zawierające informacje niejawne

-do powyższego obowiązku może uchylić się ten, kto:

1. co do okoliczności objętych treścią dokumentu mógłby jako świadek odmówić zeznania

2. posiada dokument w imieniu osoby trzeciej, która mogłaby z takich samych przyczyn sprzeciwić się przedstawieniu dokumentu

-jednakże i wówczas nie można odmówić przedstawienia dokumentu, gdy jego posiadacz lub osoba trzecia obowiązani są do tego względem jednej ze stron albo gdy dokument wystawiony jest w interesie strony, która żąda przeprowadzenia dowodu

-strona nie może ponadto odmówić przedstawienia dokumentu, jeżeli szkoda, na którą byłaby przez to narażona, polega na przegraniu procesu

-w sprawach dotyczących przedsiębiorstwa handlowego lub przemysłowego, w razie powołania się jednej ze stron na księgi dokumenty przedsiębiorstwa, należy przedstawić je sądowi, jeżeli sąd uzna wyciąg za niewystarczający

-gdy zachodzi istotna trudność w dostarczeniu ksiąg do sądu, sąd może przejrzeć je na miejscu lub zlecić sędziemu wyznaczonemu ich przejrzenie i sporządzenie odpowiednich wyciągów

-w przypadku, gdy dokument znajduje się w aktach organu państwowego, wystarczy przedstawić urzędowo poświadczony przez ten organ odpis lub wyciąg z dokumentu

-udzielenia odpisu/wyciągu zażąda sąd, jeżeli strona nie może go uzyskać

-jeżeli sąd uzna za konieczne przejrzenie oryginału dokumentu może:

1. zarządzić jego dostarczenie na rozprawę

2. przejrzeć go na miejscu przez sędziego wyznaczonego lub przez cały skład sądu

-za nieuzasadnioną odmowę przedstawienia dokumentu przez osobę trzecią sąd, po wysłuchaniu jej oraz stron co do zasadności odmowy, skaże osobę trzecią na grzywnę do 5 000zł

-na postanowienie to przysługuje zażalenie

-osoba trzecia może zażądać zwrotu wydatków połączonych z przedstawieniem dokumentu

6.4. DOWÓD Z ZEZNAŃ ŚWIADKÓW

A. POJĘCIE DOWODU Z ZEZNAŃ ŚWIADKÓW

Dowód z zeznań świadków wywodzi się on ze zdolności człowieka do postrzegania, zapamiętywania i komunikowania swoich spostrzeżeń w zakresie różnorodnych zdarzeń, zachowań, stanów lub zjawisk

-dowód polega na złożeniu zeznań przez osobę fizyczną, wezwaną w tym celu przez sąd , w postaci oświadczeń wiedzy, w formie przewidzianej w ustawie procesowej, w zakresie znanych jej faktów spornych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy

-elementami obowiązku złożenia zeznań są:

1. obowiązek stawienia się w sądzie na wezwanie sądu orzekającego

2. obowiązek zeznawania zgodnie z prawdą

3. obowiązek złożenia zeznań

-przedmiotem zeznań świadka powinny być własne, osobiste spostrzeżenia co do danych faktów

-mogą to być spostrzeżenia w zakresie faktów zewnętrznych, jak również stanów wewnętrznych człowieka

-świadek może również zeznawać o faktach, które poznał wyłącznie z relacji innych osób

-świadek nie jest uprawniony do dokonywania sądów i ocen

-o świadków możemy mówić w sensie:

1. formalnym – jest to każda osoba fizyczna, która została wezwana przed sąd celem złożenia zeznań

2. materialnym – osoba, która na podstawie własnych spostrzeżeń posiada wiadomości o faktach istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy

-dowodem mogą być jedynie zeznania świadka złożone w formie ustnej, osobiście przed sądem

B. NIEMOŻNOŚĆ BYCIA ŚWIADKIEM

-każda osoba na wezwanie sądu jest obowiązana złożyć zeznania w charakterze świadka

-istnieje jednak krąg podmiotów wskazanych w ustawie , które nie mogą zeznawać jako świadkowie

-bezwzględnie świadkami nie mogą być:

1. osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swoich spostrzeżeń:

   • osoby chore psychiczne, dotknięte zaburzeniami psychicznymi

   • dzieci

   • osoby ubezwłasnowolnione

-będą one mogły jednak złożyć zeznania, w okresie tzw. remisji lub jeżeli pozwala na to ich stopień rozwoju

-w sprawach małżeńskich bezwzględnie nie mogą być świadkami:

• małoletni, którzy nie ukończyli 13 lat

• zstępni stron, którzy nie ukończyli 17 lat

1. przedstawiciele ustawowi stron oraz osoby, które mogą być przesłuchane w charakterze strony jako organ osoby prawnej lub innej organizacji mającej zdolność sądową

2. współuczestnicy jednolici, w tym interwenienci samoistni

-ponadto świadkami nie mogą być:

1. wojskowi i urzędnicy, którzy nie zostali zwolnieni od zachowania w tajemnicy informacji niejawnych o klauzuli „zastrzeżone” lub „poufne”, jeżeli ich zeznanie miałoby być połączone z naruszeniem

2. mediator w odniesieniu do faktów, o których dowiedział się w związku z prowadzeniem mediacji, o ile strony nie zwolniły go z obowiązku zachowania warunku mediacji

C. PRAWO ODMOWY ZEZNAŃ

-ze względu na określony interes rodziny i jednostki, mający pierwszeństwo przed sferą prawidłowego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości, KPC przewiduje instytucję prawa odmowy zeznań, jednocześnie precyzyjnie określając krąg podmiotów do tego uprawnionych

-prawo odmowy zeznań przysługuje:

1. małżonkowi

2. wstępnym

3. zstępnym strony

4. rodzeństwu

5. powinowatym w tej samej linii lub stopniu

6. osobom pozostającym w stosunku przysposobienia

-ponadto zeznań może odmówić duchowny co do faktów powierzonych mu na spowiedzi

-odmowa zeznań nie jest dopuszczalna w sprawach o prawa stanu

-nie dotyczy to jednak spraw o rozwód – prawo odmowy zeznań przysługuje wszystkim wskazanym wyżej podmiotom

-o prawie odmowy zeznań przewodniczący poucza świadka przed przystąpieniem do przesłuchania

-podniesione przez świadka przyczyny odmowy zeznań podlegają weryfikacji przez sąd

D. PRAWO ODMOWY ODPOWIEDZI NA PYTANIA

-świadek może odmówić odpowiedzi na konkretne pytanie, jeżeli zeznanie mogłoby narazić jego lub jego bliskich na:

• odpowiedzialność karną

• hańbę

• dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową

lub jeżeli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej

-do kręgu osób bliskich zalicza się osoby, którym przysługuje prawo do odmowy zeznań

E. PRZEPROWADZENIE DOWODU ZE ŚWIADKA

-przeprowadzenie dowodu ze świadka powinno być poprzedzone wydaniem pozytywnego postanowienia dowodowego, w którym sąd oznaczy fakty podlegające stwierdzeniu przez danego świadka

-w wezwaniu świadka celem złożenia zeznań, sąd wymienia:

• imię i nazwisko wezwanego

• miejsce zamieszkania wezwanego

• miejsce i czas przesłuchania

• nazwiska stron

• przedmiot sprawy

• zwięzłą osnowę przepisów o karach za pogwałcenie obowiązków świadka

• informacje o przysługującym świadkowi zwrocie wydatków koniecznych związanych ze stawiennictwem do sądu oraz o wynagrodzenie za utratę zarobku

-kolejność przesłuchania świadków oznacza przewodniczący

-kolejność powinna być warunkowania logiczną i jurydyczną hierarchią faktów będących przedmiotem przesłuchania

-świadkowie, którzy nie złożyli jeszcze zeznań nie mogą być obecni przy przesłuchiwaniu innych świadków

-przesłuchani świadkowie też nie powinni być raczej obecni przy przesłuchaniu następnych świadków ze względu na ewentualną, późniejszą potrzebę ponownego ich przesłuchania

-przed przesłuchaniem świadka uprzedza się go o jego prawach:

• prawie odmowy zeznań

• prawie odmowy odpowiedzi na zadane pytanie

-świadka uprzedza się również o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań

-następnie sąd zadaje świadkowi pytania na temat jego osoby i stosunku względem stron

-złożenie samych zeznań poprzedzone jest złożenie przyrzeczenia

-od złożenia przyrzeczenia zwolnieni są:

• świadkowie małoletni, którzy nie ukończyli lat 17

• osoby skazane prawomocnym wyrokiem za fałszywe zeznania

• inne osoby – za zgodą stron i zezwoleniem sądu

-w razie powtórnego przesłuchania świadka przypomina mu się poprzednio złożone przyrzeczenie

-świadek składa zeznanie ustnie, zaczynając od odpowiedzi na pytania

-po zakończeniu składania zeznań, sędziowie i strony mogą zadawać świadkowi pytania w przedmiocie złożonych zeznań

-w razie stwierdzenia sprzeczności w zeznaniach świadków sąd powinien zarządzić ich konfrontację

-po złożeniu zeznań świadek może oddalić się z sądu nie wcześniej niż po uzyskaniu na to zezwolenia przewodniczącego

F. ŚRODKI PRZYMUSU

-KPC zawiera kilka rodzajów środków przymusu, które mają zagwarantować przestrzeganie obowiązku zeznawania w charakterze świadka na wezwanie sądu:

• za nieusprawiedliwione niestawiennictwo sąd ma obowiązek skazania świadka na grzywnę do 5 000zł

  • jednocześnie sąd ponownie wzywa świadka na kolejne posiedzenie wyznaczone celem jego przesłuchania

  • w razie ponownego niestawiennictwa sąd obligatoryjnie skazuje świadka na kolejną grzywnę

  • jednocześnie, fakultatywnie, sąd może zarządzić przymusowe sprowadzenie świadka

• w razie, gdy świadek oddalił się bez zezwolenia przewodniczącego stosuje się powyższe środki

-postanowienia w przedmiocie skazania na grzywnę oraz zarządzenia przymusowego doprowadzenia doręcza się świadkowi

-świadek w ciągu tygodnia od daty doręczenia mu postanowienia lub na posiedzeniu, na które został wezwany, może usprawiedliwić swoje niestawiennictwo

-w razie usprawiedliwionego niestawiennictwa sąd zwolni świadka od grzywny i od przymusowego sprowadzenia

-postanowienie w tym zakresie może zapaść na postępowaniu niejawnym

-na oba postanowienia przysługuje zażalenie

• w przypadku nieuzasadnionej odmowy zeznań lub przyrzeczenia sąd może nałożyć na świadka grzywnę

  • niezależnie od powyższej grzywny sąd może nakazać aresztowanie świadka na czas nieprzekraczający tygodnia

  • sąd uchyli areszt, jeżeli świadek złoży zeznanie lub przyrzeczenie albo jeżeli sprawę ukończono w instancji, w której dowód z tego świadka został dopuszczony

-postanowienie w przedmiocie skazania na grzywnę wydane w przypadku odmowy zeznań/przyrzeczenia nie jest doręczane świadkowi, skoro był obecny na posiedzeniu, na którym postanowienie zapadło

-na postanowienie o grzywnie/aresztowaniu przysługuje zażalenie

-przepisów o skazaniu na grzywnę nie stosuje się wobec żołnierzy w czynnej służbie wojskowej:

• sąd może w wymienionych wyżej wypadkach wystąpić do dowódcy jednostki wojskowej, w której żołnierz ten pełni służbę, z wnioskiem o pociągnięcie go do odpowiedzialności dyscyplinarnej

6.5. DOWÓD Z BIEGŁEGO

A. POJĘCIE DOWODU Z BIEGŁEGO

Dowód z biegłego jest to opinia biegłego o okolicznościach faktycznych, stanach lub zdarzeniach, dla których poznania i wyjaśnienia wymagany jest określony zasób wiadomości specjalnych i doświadczenia zawodowego

-wiadomości specjalne mogą odnosić się do różnych dziedzin:

nauki	techniki
rzemiosła	sztuki
obrotu gospodarczego

-opinia biegłego ma na celu ułatwienie sądowi rozeznania i zrozumienia danej dziedziny

-o tym, czy dla rozstrzygnięcia danej sprawy niezbędne są wiadomości specjalne decyduje sąd rozpoznający sprawę

-w przypadku pozytywnych ustaleń, sąd zawsze powinien powołać biegłego

-nawet jeżeli sędzia orzekający w danym składzie sądu posiada informacje z danej dziedziny, to należy powołać biegłego

-ocena sądu co do konieczności przeprowadzenia opinii biegłego doznaje ograniczeń w tych wypadkach, w których ustawodawca nadaje rozważanemu dowodowi charakter obligatoryjny

-taka sytuacja pojawia się w przypadku, np.:

• spraw o ubezwłasnowolnienie

  • osoba, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie musi być zbadana przez biegłego lekarza psychiatrę lub neurologa, a także psychologa

  • opinia biegłego powinna zawierać umotywowaną ocenę zakresu zdolności takiej osoby do samodzielnego kierowania swoim postępowania i prowadzenia swoich spraw

• spraw o zniesienie współwłasności

  • w sprawach tych podział gospodarstwa rolnego może nastąpić dopiero po zasięgnięciu opinii biegłych co do sposobu tego podziału

B. PRZEPROWADZENIE DOWODU Z OPINII BIEGŁEGO

-przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego powinno być poprzedzone wysłuchaniem stron co do liczby biegłych i co do sposobu ich wyboru

-biegłym może być wyłącznie osoba fizyczna

-biegłego powołuje się z listy biegłych sądowych, prowadzonej w okręgu danego sądu okręgowego, lub spośród osób posiadających odpowiednie kwalifikacje (biegły ad hoc)

-po wysłuchaniu stron sąd wydaje pozytywne postanowienie dowodowe, w którym dopuszcza dowód z biegłego, wskazując fakty podlegające opinii

-dopuszczenie dowodu z biegłych może nastąpić na posiedzeniu niejawnym, zasadą jest jednak, że postanowienia dowodowe zapadają na rozprawie

-sąd określa formę w jakiej ma być przedstawiona opinia (dopuszczalne jest ustne przedstawienie opinii na rozprawie)

-osoba powołana na biegłego może nie przyjąć obowiązku przedstawienia opinii z takich samych przyczyn, jakie uprawniają świadka do odmowy zeznań, a ponadto z powodu przeszkody, która uniemożliwia jej wydanie opinii

-strona, aż do ukończenia czynności przez biegłego, może zażądać jego wyłączenia z takich samych przyczyn, jakie powodują wyłączenie sędziego

-jeżeli strona zgłasza wniosek o wyłączenie biegłego po rozpoczęciu przez niego czynności, powinna ona uprawdopodobnić, że przyczyna wyłączenia powstała później lub przedtem nie była jej znana

-przed rozpoczęciem czynności biegły ad hoc powinien złożyć przyrzeczenie, chyba że obie strony zwolnią go od tego obowiązku

-biegły sądowy stały składa przyrzeczenie tylko raz – przy objęciu stanowiska

-dla umożliwienia biegłemu sporządzenia odpowiedniej opinii, sąd może zarządzić:

• okazanie biegłemu akt sprawy i przedmiotu oględzin

• aby biegły brał udział w postępowaniu dowodowym

-po sporządzeniu opinii biegły przedstawia ją sądowi

-opinia powinna zawierać uzasadnienie

-kilku biegłych może sporządzić opinię łączną (mogą to być biegli z tej samej dziedziny lub z kilku dziedzin)

-sąd może zażądać ustnego wyjaśnienia opinii pisemnej oraz – w razie potrzeby – zażądać dodatkowej opinii od tych samych lub innych biegłych

-osoba, która przyjęła obowiązek wydania opinii jako biegły, zobowiązana jest do wykonywania łączących się z tą funkcją zarządzeń sądu, pod rygorem zastosowania środków przymusu

• za nieusprawiedliwione niestawiennictwo

• za nieuzasadnioną odmowę złożenia opinii sąd skazuje biegłego

• za odmowę złożenia przyrzeczenia na grzywnę do 5000zł

• za nieusprawiedliwione opóźnienie złożenia opinii

-do biegłych nie znajdują zastosowania przepisy o aresztowaniu lub przymusowym doprowadzeniu

-na postanowienie sądu w przedmiocie skazania na grzywnę przysługuje zażalenie

-za stawiennictwo do sądu i za wykonaną pracę biegły ma prawo żądać wynagrodzenia

C. OPINIA INSTYTUTU NAUKOWEGO LUB NAUKOWO-BADAWCZEGO

-instytuty w szerszym zakresie niż biegli sądowi dysponują odpowiednią aparaturą niezbędną do przeprowadzania badań empirycznych oraz pracownikami o wysokich kwalifikacjach

-z tego względu mają one możliwość przeprowadzania skomplikowanych ekspertyz

-wykorzystanie tego środka jest uzasadnione w sytuacji, gdy problem podlegający ocenie sądu wymaga wyjaśnienia przez specjalistów o szczególnie wysokim stopniu przygotowania praktycznego i teoretycznego,

-opinia instytutu powinna być podjęta zespołowo, po wspólnym przeprowadzeniu badania

-opinia instytutu może być przedstawiona wyłącznie w formie pisemnej

-w opinii powinny być wskazane:

• imiona i nazwiska osób, które przeprowadziły badanie i wydały opinię

• stopnie naukowe tych osób oraz stanowiska służbowe ze wskazaniem dziedziny wiedzy, w której są specjalistami

-ponadto sąd może zażądać wyjaśnień pisemnych lub ustnych przez wyznaczoną do tego osobę

-sąd może zarządzić również złożenie dodatkowej opinii przez ten sam lub inny instytut

-instytut naukowy/naukowo-badawczy może zażądać wynagrodzenia za wykonaną pracę i za stawiennictwo swoich przedstawiciela

-wynagrodzenie przysługuje instytutowi, a nie poszczególnym pracownikom

6.6. DOWÓD Z OGLĘDZIN

Dowód z oględzin środek dowodowy o charakterze rzeczowym i bezpośrednim

-jego przeprowadzenie polega na bezpośrednim, zmysłowym zetknięciu się organu procesowego z przedmiotem oględzin oraz na zbadaniu jego właściwości lub stanu

-przedmiotem oględzin może być:

• rzecz

• określone miejsce

• określona osoba (tylko za jej zgodą)

-jeżeli zbadanie przedmiotu wymaga wiadomości specjalnych, dowód ten może być przeprowadzony z udziałem biegłych

-dopuszczalne jest również łączenie dowodu z oględzin z dowodem z przesłuchania świadków

-dowód z oględzin ma charakter fakultatywny – konieczność jego przeprowadzenia każdorazowo podlega ocenie sądu

-wyjątek od tej zasady został przewidziany w postępowaniu nieprocesowym o ustanowienie drogi koniecznej lub służebności przesyłu

-od tego wyjątku można odstąpić, jeżeli okoliczności istotne dla wytyczenia drogi koniecznej lub ustanowienia służebności przesyłu są niesporne i niewątpliwe albo gdy przeprowadzenie dowodu z innych przyczyn nie jest potrzebne

-przeprowadzenie oględzin może zostać zarządzone przez przewodniczącego jeszcze przed rozprawą (w ramach czynności przygotowawczych)

-jeżeli rodzaj przedmiotu na to pozwala i nie jest to połączone ze znacznymi kosztami, przedmiot oględzin powinien być dostarczony do sądu

-do przedstawienia przedmiotu oględzin znajdują zastosowanie odpowiednie przepisy o obowiązku przedstawienia dokumentu

-jeżeli przedmiot oględzin znajduje się w posiadaniu osoby trzeciej, a oględziny mają być dokonane w miejscu, gdzie przedmiot się znajduje, osoba ta powinna być wezwana na termin oględzin

-na osobie trzeciej spoczywa obowiązek ułatwienia dostępu do przedmiotu

-z ważnych przyczyn osoba trzecia, w ciągu 3 dni od momentu jej wezwania, może zażądać zaniechania dokonania oględzin

-wniosek osoby trzeciej rozpoznawany jest w formie postanowienia, na które nie przysługuje zażalenie

-do momentu wydania postanowienia nie dokonuje się oględzin

-wobec osoby trzeciej, która bez uzasadnionych przyczyn nie zastosowała się do zarządzeń sądu w przedmiocie oględzin, sąd stosuje środki przymusu w postaci skazania na grzywnę

-na postanowienie wydane przez sąd w tym zakresie przysługuje zażalenie

-osoba trzecia wezwana na termin oględzin ma prawo żądać zwrotu wydatków koniecznych związanych ze stawiennictwem do sądu oraz wynagrodzenia za utratę zarobku na równi ze świadkiem

-przysługuje jej również zwrot kosztów związanych z dostarczeniem przedmiotów

6.7. DOWÓD ZE STRON

A. CHARAKTER DOWODU ZE STRON

-dowód ze stron należy do katalogu ustawowych środków dowodowych ale sąd powinien ze szczególną ostrożnością dokonywać oceny takiego dowodu

-jest to dowód o charakterze posiłkowym

-zarządzany jest on dopiero wówczas, gdy w świetle oceny sądu, opartej na całokształcie okoliczności spraw, brak jest w ogóle innych środków dowodowych albo gdy te środki wprawdzie istnieją, ale okazały się niewystarczające dla wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy

-wyjątki od tej zasady przewidziane są w sprawach o rozwód i separację

• w tych sprawach sąd zarządza każdorazowo przeprowadzenie tego dowodu

• postępowanie dowodowe w tych sprawach może być w ogóle ograniczone do tego dowodu, jeżeli pozwany uznaje żądanie pozwu, a małżonkowie nie mają wspólnych dzieci

• w pozostałych przypadkach, w tych sprawach, sąd nie może odmówić przeprowadzenia dowodu, jeżeli strona sama go powołała

-dowód z przesłuchania stron nie jest tożsamy z informacyjnym wysłuchaniem stron, które następuje przed wszczęciem postępowania dowodowego

B. PODMIOTY PRZESŁUCHIWANE W CHARAKTERZE STRONY

-przeprowadzając dowód ze stron, sąd przesłuchuje bezpośrednio powoda i pozwanego, jeżeli są oni osobami fizycznymi

-jeżeli stroną jest osoba prawna lub ułomna osoba prawna, jak również organizacja społeczna dopuszczona do działania na podstawie obowiązujących przepisów, ustawodawca dopuszcza przesłuchanie osoby fizycznej wchodzącej w skład organu uprawnionego do jej reprezentowania

-od oceny sądy zależy wybór kręgu osób przesłuchiwanych (może przesłuchać wszystkie osoby wchodzące w skład organu lub tylko część spośród nich)

-jeżeli stroną jest SP sąd może przesłuchać w charakterze strony osoby powołane do reprezentowania państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie lub inne wskazane osoby

-w sprawie, w której powództwo zostało wytoczone przez prokuratora lub organizację społeczną na rzecz określonej osoby, w charakterze strony przesłuchuje się tą osobę, chociażby nie przystąpiła ona do sprawy

-w sprawach osób znajdujących się pod władzą rodzicielską, opieką lub kuratelą od uznania sądu zostało uzależnione przesłuchanie samej strony bądź jej strony bądź jej przedstawiciela ustawowego bądź też obojga

C. PRZEPROWADZENIE DOWODU ZE STRON

-przesłuchanie w ramach postępowania dowodowego obu stron wynika z zasady równouprawnienia stron i uczestników postępowania

-wyjątki od tej zasady przewidziane zostały jedynie na wypadek zaistnienia sytuacji, w której z przyczyn natury faktycznej lub prawnej przesłuchać co do okoliczności spornych można tylko jedną stronę

-sąd może wówczas alternatywnie przesłuchać stronę, co do której przeszkody nie zachodzą lub też w ogóle ten dowód pominąć

-te same zasady stosuje się, gdy druga strona lub niektórzy ze współuczestników nie stawili się na przesłuchanie stron albo odmówili zeznań

-przesłuchanie stron może obejmować dwa etapy:

1. bez przyrzeczenia

2. po złożeniu przyrzeczenia

-decyzja o przesłuchaniu strony po odebraniu od niej przyrzeczenia pozostawiona jest uznaniu sądu, gdy przesłuchanie obu stron nie wyświetli dostatecznie faktów

-ponownie przesłuchana będzie już jednak tylko jedna strona – wybrana przez sąd

-przesłuchanie jednej ze stron co do pewnego faktu z odebraniem od niej przyrzeczenia nie wyłącza takiego przesłuchania drugiej strony, tylko co do innego faktu

-przed przystąpieniem do przesłuchania sąd uprzedza strony, że obowiązane są one zeznawać prawdę i że stosownie do okoliczności mogą być przesłuchane ponownie po odebraniu od nich przyrzeczenia

-przed odebraniem przyrzeczenia sąd uprzedza stronę o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych

zeznań

-do przesłuchania stron i składania przyrzeczenia stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące świadków, z wyjątkiem przepisów o środkach przymusowych

6.8. INNE ŚRODKI DOWODOWE

-do innych nazwanych środków dowodowych zalicza się:

1. dowód z grupowego badania krwi

2. dowód z filmu, telewizji, fotokopii, fotografii, planów, rysunków oraz płyt i taśm dźwiękowych i innych przyrządów utrwalających albo przenoszących obrazy lub dźwięki

-poza tymi środkami dopuszczalne jest również przeprowadzenie dowodu z pozaustawowych środków dowodowych

-są to, np.:

• dowód z badania DNA

• dowód z badania linii papilarnych

• dowody z dokumentów związanych z urządzeniami przesyłającymi wiadomości na odległość

-sposób przeprowadzenia takich dowodów każdorazowo określa sąd

-odpowiednio stosuje się przepisy o dowodach

A. DOWÓD Z GRUPOWEGO BADANIA KRWI

-dowód przeprowadza się w postaci dowodu z opinii biegłego, w tym także instytutu naukowego/naukowo-badawczego

-dowód opiera się na stwierdzonym porządku dziedziczenia cech określonej grupy krwi przez dziecku po jednym lub obojgu z rodziców

-dowód wykorzystywany jest przede wszystkich w sprawach o ustalenie macierzyństwa i ojcostwa

-celem przeprowadzenia dowodu należy dokonać pobrania krwi od właściwych osób

-pobranie krwi może nastąpić wyłącznie za zgodą osoby, której krew ma być pobrana

-jeżeli osoba ta nie ukończyła 13 r.ż, wówczas wymagana jest zgoda przedstawiciela ustawowego

-brak zgody podlega ocenie sądu

-dowód kończy się wydaniem sprawozdania oraz opinii

-sprawozdanie powinno być podpisane przez osobę, która przeprowadziła badanie krwi

-jeżeli krew została pobrana przez jedną osobę, a zbadana przez drugą, wówczas należy również zamieścić podpis osoby pobierającej krew

B. DOWÓD ZE ŚRODKÓW WIZUALNYCH I AUDIALNYCH

-do dowodów o charakterze wizualnym i audialnym ustawodawca zalicza dowód z:

• filmu

• telewizji

• fotokopii

• fotografii

• planów

• rysunków

• płyt

• taśm dźwiękowych

• przyrządów przenoszących obrazy i dźwięki

-środki te mają charakter pośredni, gdyż jedynie odtwarzają lub utrwalają określone informacje o przedmiotach, zdarzeniach i stanach

§7. UPRAWDOPODOBNIENIE

-w niektórych, ściśle określonych w KPC, przypadkach istnieje możliwość uprawdopodobnienia określonego stanu faktycznego zamiast jego udowodnienia

-uprawdopodobnienie traktowane jest jako środek zastępczy dowodu w ścisłym znaczeniu

-uprawdopodobnienie jest dopuszczalne, gdy chodzi o:

1. uprawdopodobnienie przez interwenienta ubocznego interesu prawnego we wstąpieniu do sprawy

2. uprawdopodobnienie okoliczności uzasadniających wniosek o przywrócenie terminu do dokonania czynności procesowej

3. uprawdopodobnienie, że niestawiennictwo pozwanego na rozprawie nie było zawinione

4. uprawdopodobnienie okoliczności stwierdzających zachowanie terminu lub dopuszczalność wznowienia postępowania

5. uprawdopodobnienie, że skarżącemu grozi niepowetowana szkoda w razie wykonania wyroku zaskarżonego skargą o wznowienie postępowania

IX. KOSZTY W POSTĘPOWANIU CYWILNYM

§1. POJĘCIE KOSZTÓW POSTĘPOWANIA CYWILNEGO

1.1. DEFINICJA KOSZTÓW PROCESU

Koszty procesu koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony, jakie obowiązana jest zwrócić strona przegrywająca sprawę przeciwnikowi na jego żądanie

1.2. ZASADY ORZEKANIA O KOSZTACH PROCESU

-orzekając o kosztach procesu należy mieć na względzie następujące zasady:

1. odpowiedzialności za wynik procesu

2. kosztów celowych

3. zawinienia

4. słuszności

5. kompensaty

A. ZASADA ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA WYNIK PROCESU

Zasada odpowiedzialności za wynik procesu (art. 98 §1) wskazuje, że sąd zasądzi koszty na rzecz tej strony, która wygrała sprawę od strony przegrywającej

-przegranie sprawy oznacza:

• oddalenie powództwa

• odrzucenie pozwu z przyczyn formalnych

• wydanie właściwego rozstrzygnięcia

-obowiązek zwrotu kosztów procesu zależy od ostatecznego wyniku sprawy, a nie od wyniku postępowania w poszczególnych instancjach

-jeżeli pozwany dał powód do wytoczenia powództwa, zaspokojenie przez niego roszczenia w toku procesu należy traktować na równi z przegraniem procesu

-jeżeli powód mimo zaspokojenia roszczenia nie cofnął powództwa, lecz nadal podtrzymywał zgłoszone w pozwie żądania, to wówczas powództw zostanie oddalone i powód przegrywa

B. ZASADA KOSZTÓW CELOWYCH

Koszty celowe (art. 98 §2) koszty niezbędne dla prowadzenia procesu

-do kosztów procesu prowadzonego przez stronę osobiście lub przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem/radcą prawnym/rzecznikiem patentowym zalicza się:

1. koszty sądowe

2. koszty przejazdów do sądu strony lub jej pełnomocnika

3. równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie

-w przypadku, gdy strona jest reprezentowana przez adwokata do kosztów celowych zalicza się:

1. wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach

2. koszty sądowe

3. koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony

-stronom reprezentowanym przez radcę prawnego/rzecznika patentowego oraz SP reprezentowanemu przez Prokuratorię Generalną SP zwraca się koszty w wysokości należnej wg przepisów o wynagrodzeniu adwokata

-ponadto do kosztów niezbędnych procesu zalicza się koszty mediacji

-jeżeli do wszczęcia postępowania doszło w ciągu 3 miesięcy od dnia zakończenia mediacji przeprowadzonej w wyniku umowy, która nie zakończyła się ugodą lub ugoda ta nie została zatwierdzona przez sąd, to koszty takiej mediacji zalicza się do niezbędnych kosztów procesu, ale tylko do wysokości nieprzekraczającej
¼ opłaty

C. ZASADA ZAWINIENIA

Zasada zawinienia występuje w następujących przypadkach – gdy:

1. niezależnie od wyniku sprawy sad może nałożyć na stronę lub interwenienta ubocznego obowiązek zwrotu kosztów, wywołanych ich niesumiennym lub oczywiście niewłaściwym postępowaniem
   -przepis będzie miał zastosowanie w odniesieniu do kosztów powstałych wskutek:

   • uchylenia się od wyjaśnień

   • złożenia wyjaśnień niezgodnych z prawdą

   • zatajenia lub opóźnionego powołania dowodów

   • nieusprawiedliwionej odmowy poddania się mediacji, na którą strona uprzednio wyraziła zgodę

2. sąd może zasądzić od świadka/biegłego/przedstawiciela ustawowego, po ich wysłuchaniu, zwrot kosztów wywołanych ich rażącą winą

-niezbędnym warunkiem do zastosowania tej zasady jest istnienie winy kwalifikowanej

D. ZASADA SŁUSZNOŚCI

Zasada słuszności polega na tym, że w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko cześć kosztów sądowych albo w ogóle nie obciążać jej kosztami

-w przypadku, gdy pozwany nie dał powodu do wytoczenia powództwa i uznał powództwo w pierwszej czynności procesowej, wówczas zwrot kosztów należy się pozwanemu

-taka sytuacja będzie miała miejsce wówczas, gdy powód przed wytoczeniem powództwa nie wezwał pozwanego do dobrowolnego spełnienia świadczenia lub wezwanie nie zostało doręczone pozwanemu

-ponadto sąd może nałożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swojego żądania albo gdy określenie należnej sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub od oceny sądu

-w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo w ogóle jej nie obciążać kosztami:

• gdy sprawa miała dyskusyjny charakter

• dochodzone roszczenie wynika z niejasno sformułowanych przepisów

• strona przegrywająca znajduje się w wyjątkowo ciężkiej sytuacji majątkowej, a wytaczając powództwo była subiektywnie przeświadczona o zasadności dochodzonego roszczenia, zaś strona która wygrała korzystała ze stałej obsługi prawnej

E. ZASADA KOMPENSATY

Zasada kompensaty (stosunkowego rozdzielania kosztów) ma miejsce:

1. w przypadku częściowego uwzględnienia roszczeń zawartych w żądaniu pozwu; wówczas koszty będą przez sąd wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone
   -wzajemne zniesienie kosztów polega na tym, że każda ze stron postępowania ponosi koszty związane ze swoim udziałem w postępowaniu

2. w razie zawarcia ugody
   -w postanowieniu o umorzeniu postępowanie w związku z zawarciem przez strony ugody sąd nie zamieszcza rozstrzygnięcia o kosztach, ale z urzędu powinien dokonać zwrotu połowy uiszczonej opłaty od pisma wszczynającego postępowanie w instancji, w której sprawa zakończyła się zawarciem ugody sądowej

3. gdy doszło do zawarcia ugody po przeprowadzeniu mediacji
   -koszty postępowania mediacyjnego znosi się wzajemnie, o ile strony nie postanowiły inaczej

4. wobec współuczestników
   -współuczestnicy sporu zwracają koszty procesu w równych częściach, jednakże sąd może nakazać zwrot kosztów odpowiednio do udziału każdego ze współuczestników w sprawie, jeżeli pod tym względem zachodzą istotne różnice
   -na współuczestników odpowiadających solidarnie co do istoty sprawy, sąd nałoży solidarny obowiązek zwrotu kosztów
   -w razie braku solidarności między współuczestnikami, sąd określa koszty indywidualnie

1.3. ŹRÓDŁA PRAWA REGULUJĄCE KOSZTY POSTĘPOWANIA

1. ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (2005r.)

2. ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (1967r.)

3. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie sposobu uiszczania opłat sądowych w sprawach cywilnych (2006r.)

4. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie określenia wzoru oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby fizycznej ubiegającej się o zwolnienie od kosztów sądowych w postępowaniu cywilnym (2006r.)

5. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (2002r.)

6. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (2002r.)

7. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie stawek, warunków przyznawania i wypłaty ryczałtu przysługującego sędziom i pracownikom sądowym za dokonanie oględzin oraz stawek należności kuratorów (1982r.)

§2. KOSZTY SĄDOWE

-kwestię reguluje ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (2005r.)

2.1. DEFINICJA KOSZTÓW SĄDOWYCH

-koszty sądowe obowiązana jest uiścić strona wnosząca do sądu pismo podlegające opłacie lub powodujące wydatki, chyba że ustawa stanowi inaczej

Koszty sądowe pojęcie odnosi się do opłat sądowych i wydatków

-opłata stanowi zryczałtowany ekwiwalent za udzielnie przez państwo swoistej usługi o charakterze publicznym, polegającej na udzieleniu ochrony prawnej przez organy wymiaru sprawiedliwości

-opłacie podlega pismo, jeżeli przepis ustawy przewiduje pobranie opłaty

2.2. RODZAJE OPŁAT SĄDOWYCH

-wyróżnia się następujące rodzaje opłat:

1. stałą

2. stosunkową

3. podstawową

4. tymczasową

5. ostateczną

A) Opłata stała pobierana jest w sprawach o prawa niemajątkowe oraz w niektórych sprawach o prawa majątkowe w przypadkach wskazanych w ustawie, w jednakowej wysokości, niezależnej od wartości przedmiotu zaskarżenia

-w przypadku kiedy strona w pozwie dochodzi zarówno roszczeń majątkowych, jak i niemajątkowych należy pobrać dwie opłaty

-opłata stała nie może być niższa niż 30zł i nie może być wyższa niż 5 000zł

B) Opłata stosunkowa pobierana jest w sprawach o prawa majątkowe

-wynosi 5% wartości przedmiotu sporu lub przedmiotu zaskarżenia, jednak nie mniej niż 30zł i nie więcej niż 100 000zł z zastrzeżeniem dla spraw dochodzonych w postępowaniu grupowym, gdzie opłata stosunkowa wynosi 2% wartości przedmiotu sporu

C) Opłata podstawowa jest pobierana w sprawach, w których przepisy nie przewidują opłaty stałej, stosunkowej lub tymczasowej

-opłata podstawowa wynosi 30zł i stanowi minimalną opłatę, którą strona jest zobowiązana uiścić od pisma podlegającego płacie, chyba że ustawa stanowi inaczej

-pobranie od pisma opłaty podstawowej wyłącza możliwość pobrania innej opłaty

-przepisy o opłacie podstawowej nie mają zastosowania w postępowaniu wieczysto księgowym oraz w postępowaniu rejestrowym

D) Opłata tymczasowa w przypadku, gdy w sprawach o prawa majątkowe w chwili wszczęcia postępowania nie da się ustalić wartości przedmiotu sporu, przewodniczący określa opłatę tymczasową

-określa się ją w sumie od 30zł do 10 000zł

-dopiero w orzeczeniu kończącym postępowanie w I instancji sąd określa wysokość opłaty ostatecznej

-opłata ostateczna może być:

• opłatą stosunkową, obliczaną od wartości przedmiotu sporu ustalonej w toku postępowania

• opłatą określoną przez sąd, jeżeli wartości tej nie dało się ustalić

  • w tym przypadku sąd określa opłatę ostateczną w kwocie nie wyższej niż 5 000zł, mając na względzie doniosłość społeczną rozstrzygnięcia i stopień zawiłości sprawy

-jeżeli opłata ostateczna jest wyższa od tymczasowej, wówczas sąd orzeka o obowiązku uiszczenia różnicy wg zasad stosowanych, jak przy zwrocie kosztów procesu

2.3. RODZAJE WYDATKÓW

-katalog wydatków ponoszonych w postępowaniu ma charakter otwarty, a zawarte w ustawie wyliczenie wydatków jest przykładowe

-wydatki związane z dokonywaniem doręczeń pism sądowych nie obciążają stron

-wydatki obejmują:

1. koszty podróży strony zwolnionej od kosztów sądowych związane z nakazanym przez sąd jej osobistym stawiennictwem

2. zwrot kosztów podróży i noclegu oraz utraconych zarobków lub dochodów świadków

3. wynagrodzenie i zwrot kosztów poniesionych przez biegłych, tłumaczy oraz kuratorów ustanowionych dla strony w danej sprawie

4. wynagrodzenie należnie innym osobom lub instytucjom oraz zwrot poniesionych przez nie kosztów

5. koszty przeprowadzenia innych dowodów

6. koszty przewozu zwierząt i rzeczy, utrzymania ich lub przechowania

7. koszt ogłoszeń

8. koszty osadzenia i pobytu w areszcie

9. ryczałty należne kuratorom sądowym za przeprowadzenie wywiadu środowiskowego w sprawach o:

   • unieważnienie małżeństwa

   • rozwód i separację

a także za uczestniczenie przy ustalaniu przez sąd kontaktów rodziców z dziećmi

1. koszty wystawienia zaświadczenia przez lekarza sądowego

-nie obciążają stron wydatki związane z doręczaniem pism sądowych oraz wydatki związane ze zwrotem opłat

-za wydatki nie uważa się kosztów mediacji

2.4. PODMIOTY ZOBOWIĄZANE DO UISZCZENIA KOSZTÓW SĄDOWYCH

-obowiązek uiszczenia kosztów sądowych spoczywa na:

• stronie

• uczestnikach postępowania sądowego

• świadkach

• biegłych

• tłumaczach

-pismo wnoszone przez kilka osób podlega jednej opłacie

-jeżeli jednak przedmiotem sprawy są roszczenia lub zobowiązania jednego rodzaju i oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej (współuczestnictwo formalne) każdy uczestnik uiszcza opłatę oddzielnie, stosownie do swojego roszczenia lub zobowiązania

-jeżeli kilka osób zgłasza interwencje uboczne w jednym piśmie, to każda z nich uiszcza opłatę od swojej interwencji

-w postępowaniu wieczystoksięgowym opłatę obowiązana jest uiścić osoba , która wystąpiła z wnioskiem, także wówczas, gdy na jego podstawie mają być ujawnione prawa osób, które nie są wnioskodawcami

-nie podlegają opłacie:

• wniosek o sporządzenie uzasadnienia

• wniosek o doręczenie odpisu orzeczenia wraz z uzasadnieniem

zgłoszone w terminie tygodniowym od dnia ogłoszenia sentencji

2.5. SPOSOBY UISZCZANIA OPŁAT SĄDOWYCH

-kwestię reguluje rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie sposobu uiszczania opłat sądowych w sprawach cywilnych (2006r.)

-opłaty w sprawach cywilnych można regulować:

1. w formie bezgotówkowej na rachunek bieżący dochodów właściwego sądu w takim wypadku przed wniesieniem pisma do sądu należy dołączyć oryginał lub kopię dowodu uiszczenia wpłaty

2. w formie wpłaty gotówkowej, bezpośrednio w kasie sądu wniesienie opłaty potwierdzane jest przez pracownika kasy sądu poprzez stosowną adnotację na oryginale pisma oraz wydanie uiszczającemu opłatę kopii dowodu zapłaty

3. w formie znaków o odpowiedniej wartości wykonanych wg ustalonego wzoru polega na umieszczeniu znaków na piśmie podlegającym opłacie, na egzemplarzu przeznaczonym dla sądu
   -maksymalna wysokość opłaty sądowej, jaką można uiścić w znakach wynosi 1 500zł

§3. KONSEKWENCJE NIEUISZCZENIA NALEŻNEJ OPŁATY SĄDOWEJ

3.1. BRAK OPŁATY SĄDOWEJ

-opłatę sądową należy uiścić przy wniesieniu do sądu pisma podlegającego opłacie

-w razie braku opłaty sąd nie podejmie czynności

-nie żąda się opłaty w przypadku, gdy z treści pisma wynika, że podlega ono odrzuceniu

A. BRAK OPŁATY W PRZYPADKU PISMA PROCESOWEGO WNIESIONEGO PRZEZ STRONĘ NIEREPREZENTOWANĄ PRZEZ ADWOKATA, RADCĘ PRAWNEGO LUB RZECZNIKA PATENTOWEGO

-jeżeli strona nie jest reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, a od pisma nie uiszczono należnej opłaty, przewodniczący wzywa stronę, pod rygorem zwrócenia pisma, do opłacenia go w terminie tygodniowym

-jeżeli pismo wniosła osoba zamieszkała/mająca siedzibę za granicą, która nie ma przedstawiciela w kraju, wówczas przewodniczący wyznacza termin do wniesienia opłaty nie krótszy niż miesiąc

B. BRAK OPŁATY SĄDOWEJ OD PISMA PROCESOWEGO WNIESIONEGO PRZEZ STRONĘ REPREZENTOWANĄ PRZEZ ADWOKATA, RADCĘ PRAWNEGO LUB RZECZNIKA PATENTOWEGO

-pismo procesowe, które zostało wniesione przez profesjonalnego pełnomocnika, a nie zostało należycie opłacone przewodniczący zwraca bez wezwania o uiszczenie opłaty, jeżeli pismo podlega opłacie w wysokości stałej/stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu sporu

-jednakże w terminie tygodniowym od dnia doręczenia zarządzenia o zwrocie pisma strona może uiścić brakującą opłatę

-wówczas, gdy opłata zostanie wniesiona, pismo wywołuje skutek od daty pierwotnego wniesienia

-skutek taki nie nastąpi w razie zwrotu pisma z tej samej przyczyny

3.2. BRAK ZALICZKI NA WYDATKI

A. ZASADY PONOSZENIA PRZEZ STRONY WYDATKÓW

-zasady ponoszenia przez strony wydatków reguluje KPC oraz ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych:

• strona, która wnosi o podjęcie czynności połączonej z wydatkami, obowiązana jest uiścić zaliczkę na ich pokrycie w wysokości i terminie oznaczonym przez sąd

  • jeżeli więcej niż jedna strona wnosi o podjecie czynności, sąd zobowiązuje każdą stronę, która wywodzi z czynności skutki prawne, do uiszczenia zaliczki w równych częściach lub w innym stosunku wg swojego uznania

• przewodniczący wzywa stronę zobowiązaną do wniesienia zaliczki, aby w wyznaczonym terminie – nie dłuższym niż 2 tygodnie – zapłaciła oznaczoną kwotę

  • jeżeli strona mieszka za granicą termin ten nie może być krótszy niż 1 miesiąc

• jeżeli okaże się, że przewidywane lub rzeczywiste wydatki są wyższe od wniesionej zaliczki, przewodniczący wzywa do jej uzupełnienia w terminie wskazanym powyżej

  • sąd podejmuje czynności związane z wydatkami, jeżeli zaliczka zostanie uzupełniona do oznaczonej wielkości

• jeżeli przepis przewiduje obowiązek działania i dokonywania czynności połączonej z wydatkami z urzędu, sąd zarządzi dokonanie tej czynności, a kwotę potrzebną na ich pokrycie wykłada tymczasowo SP

B. SKUTKI NIEUISZCZENIA ZALICZKI NA WYDATKI

-w razie nieuiszczenia zaliczki sąd pominie czynność połączoną z wydatkami

-brak zaliczki nie powoduje zawieszenia postępowania ani nie stanowi przeszkody do jego dalszego przebiegu

3.4. TRYB ZWIĄZANY Z ORZEKANIEM O KOSZTACH W PROCESIE

A. ORZEKANIE O KOSZTACH

-rozstrzyganie o kosztach procesu oparte jest na zasadach:

1. odpowiedzialności za wynik procesu

2. stosunkowego rozdzielnie kosztów

3. wzajemnego zniesienia kosztów

4. słuszności

5. zawinienia

6. unifikacji i koncentracji kosztów procesu

-sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji

-sąd może rozstrzygnąć jedynie o zasadach poniesienia przez strony kosztów procesu, pozostawiając szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu

-referendarz sądowy wydaje postanowienie, w którym dokonuje szczegółowego wyliczenia kosztów

-jeżeli w toku postępowania sąd nie orzekł o obowiązku poniesienia kosztów sądowych lub orzeczeniem nie objął całej kwoty należnej z tego tytułu, postanowienie w tym przedmiocie wydaje na posiedzeniu niejawnym sąd, przed którym sprawa toczyła się w I instancji

B. TERMIN NA ZGŁOSZENIE WNIOSKU O PRZYZNANIE KOSZTÓW

-sąd orzeka o kosztach procesu z urzędu jedynie w przypadkach, gdy strona nie jest zastępowana przez profesjonalnego pełnomocnika

-jeżeli strona posiada profesjonalnego pełnomocnika, aby sąd orzekł o zwrocie poniesionych kosztów, niezbędne jest złożenie stosownego wniosku

-strona żądająca przyznania kosztów powinna najpóźniej przed zamknięciem sprawy bezpośrednio poprzedzającej wydanie orzeczenia złożyć spis kosztów albo zgłosić wniosek o przyznanie kosztów wg norm przepisanych

-roszczenie o zwrot kosztów wygasa, jeżeli taki wniosek nie zostanie złożony

-zwrotu kosztów można dochodzić tylko w procesie, w którym powstały (nie jest dopuszczalne wytoczenie odrębnego powództwa)

§4. ZWOLNIENIE OD KOSZTÓW SĄDOWYCH

Zwolnienie od kosztów sądowych stanowi odstępstwo od zasady odpłatności czynności dokonywanych w postępowaniu cywilnym

-wprowadzenie zwolnienia wiąże się z zapewnieniem wszystkim obywatelom konstytucyjnego prawa do wymiaru sprawiedliwości

4.1. ZWOLNIENIE OD KOSZTÓW Z MOCY USTAWY

-zwolnienie od kosztów z mocy ustawy może mieć charakter:

1. podmiotowy lub przedmiotowy

2. całkowity lub częściowy

-zwolnienie od kosztów sądowych obejmuje również zwolnienie od kosztów w postępowaniu egzekucyjnym

A. CAŁKOWITE ZWOLNIENIE OD KOSZTÓW SĄDOWYCH

-całkowicie zwolnione od kosztów, zarówno w zakresie opłat, jak i wydatków zwolnione zostały następujące podmioty:

1. strona dochodząca ustalenia ojcostwa lub macierzyństwa oraz roszczeń z tym związanych

2. strona dochodząca roszczeń alimentacyjnych oraz strona pozwana w sprawie o obniżenie alimentów

3. strona wnosząca o uznanie postanowień umownych za niedozwolone

4. kurator wyznaczony przez sąd orzekający lub sąd opiekuńczy dla danej sprawy

5. prokurator, RPO, Rzecznik Praw Pacjenta

6. inspektor pracy oraz związki zawodowe w sprawach z zakresu prawa pracy

7. strona w sprawach związanych z ochroną zdrowia psychicznego

8. powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów w sprawach dotyczących praktyk ograniczających konkurencję oraz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

9. strona dochodząca naprawienia szkód spowodowanych ruchem zakładu górniczego

10. osoba ubezwłasnowolniona w sprawach o uchylenie/zmianę ubezwłasnowolnienia

11. powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów w sprawach dotyczących ochrony indywidualnych interesów konsumenta

-za kuratora wydatki tymczasowo ponosi strona, dla której kurator został ustanowiony

-jeżeli jest to niemożliwe, wydatki ponosi strona, która swoim wnioskiem/czynnością spowodowała ustanowienie kuratora

-za osobę zwolnioną od kosztów sądowych tymczasowo wydatki ponosi SP

-zwolnienie ma charakter tymczasowy do momentu wydania orzeczenia kończącego postępowanie w danej instancji

-sąd kosztami, których strona/prokurator/kurator nie mieli obowiązku uiścić, obciąży przeciwnika, jeżeli istnieją do tego podstawy, przy zastosowaniu zasad, jak przy zwrocie kosztów

-koszty nieobciążające przeciwnika sąd, w orzeczeniu kończącym postępowanie w danej instancji, nakazuje ściągnąć
z roszczenia zasądzonego na rzecz:

1. strony, której czynność spowodowała ich powstanie

2. strony zastąpionej przez kuratora

3. osoby, na rzecz której prokurator wytoczył powództwo lub zgłosił wniosek o wszczęcie postępowania

-w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może odstąpić od obciążenia kosztami

B. CZĘŚCIOWE ZWOLNIENIE OD KOSZTÓW SĄDOWYCH

1) Częściowe zwolnienie od kosztów sądowych o charakterze podmiotowym z mocy ustawy takie zwolnienie dotyczy następujących podmiotów:

1. Skarbu Państwa, gdyż ten nie ma obowiązku uiszczania opłat

2. pracownika wnoszącego powództwo lub stronę wnoszącą odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych

   • jednakże w sprawach ze stosunku pracy pobiera się opłatę podstawową w kwocie 30 zł od apelacji / zażalenia/skargi kasacyjnej/ skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia

   • ponadto w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę 50 000zł, pobiera się od wszystkich podlegających opłacie pism opłatę stosunkową

   • w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych i w sprawach odwołań rozpoznawanych przez sąd pracy i ubezpieczeń społecznych pobiera się opłatę podstawową w kwocie 30 zł wyłącznie od apelacji/ zażalenia/skargi kasacyjnej/ skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, także gdy powództwo o ustalenie istnienia stosunku pracy zostało wytoczone przez inspektora pracy

3. strony, która została zwolniona od kosztów sądowych przez sąd – w zakresie przyznanego jej zwolnienia

-wydatki w toku postępowania w sprawach z zakresu prawa pracy za pracownika ponosi tymczasowo SP

-jednakże sąd może obciążyć tymi wydatkami w szczególnie uzasadnionych wypadkach w orzeczeniu kończącym postępowanie w instancji

-w postępowaniu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wydatki ponosi SP

2) Częściowe zwolnienie od kosztów sądowych o charakterze przedmiotowym nie pobiera się opłat od wniosków:

1. o zabezpieczenie roszczenia, zgłoszonego w piśmie rozpoczynającym postępowanie

2. o przyjęcie oświadczenia o:

   1. uznanie dziecka

   2. nadanie dziecku nazwiska

   3. przysposobienie dziecka

   4. odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką

3. o:

   1. przesłuchanie świadka testamentu ustnego

   2. otwarcie i ogłoszenie testamentu

   3. zwolnienie z obowiązków wykonawcy testamentu

4. będących podstawą wszczęcia przez sąd postępowania z urzędu, a także od pism składanych sądowi opiekuńczemu w wykonaniu obowiązku wynikającego z ustawy lub nałożonego przez ten sąd

5. o odtworzenie zaginionych lub zniszczonych akt

6. o wpis w KW prawa własności uzyskanego na podstawie przekształcenia dokonywanego na zasadach określonych w ustawie o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości (2005r.)

7. o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego organizacji społecznych oraz kościołów i związków wyznaniowych ubiegających się o status organizacji pożytku publicznego

-wolne od opłaty sądowej są:

1. skarga na orzeczenie referendarza sądowego o odmowie zwolnienia od kosztów sądowych, jak i odmawiające ustanowienia adwokata lub radcy prawnego

2. zażalenie na postanowienie sądu odmawiające lub cofające zwolnienie od kosztów sądowych lub odmawiające ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, jak i ich odwołania

3. zażalenie dotyczące wysokości opłaty

4. zażalenie dotyczące wysokości wydatków

5. zażalenie i apelacja nieletniego w postępowaniu w sprawach nieletnich

6. skarga na orzeczenie referendarza i zażalenie w elektronicznym postępowaniu upominawczym

-ponadto nie pobiera się opłaty sądowej, a pobraną zwraca się, w przypadku, gdy zażalenie na zarządzenie przewodniczącego o zwrocie pisma lub na postanowienie sądu o odrzuceniu środka zaskarżenia sąd uzna za oczywiście uzasadnione

4.2. ZWOLNIENIE OD KOSZTÓW SĄDOWYCH NA WNIOSEK

-zwolnienie od kosztów sądowych może nastąpić na mocy orzeczenia wydanego przez sąd/referendarza sądowego w formie postanowienia

-zwolnienie może mieć charakter całkowity lub częściowy

-przy udzielaniu zwolnienia od kosztów sądowych sąd nie może działać z urzędu

-sąd może pouczyć stronę o przysługującym jej uprawnieniu, jeżeli nie działa przez profesjonalnego pełnomocnika

-orzeczenie o zwolnieniu z kosztów sądowych wydawane jest po analizie sytuacji ekonomicznej strony

-zwolnienie przybiera postać zwolnienia kwotowego lub ułamkowego lub procentowego

-w razie zwolnienia częściowego, strona jest obowiązana pokryć opłaty i wydatki w zakresie nieobjętym zwolnieniem

-w razie oddalenia wniosku o zwolnienie przewodniczący obowiązany jest wezwać do uiszczenia należnej opłaty

A. PODMIOTY UPRAWNIONE DO WYSTĄPIENIA Z WNIOSKIEM O ZWOLNIENIE OD KOSZTÓW SĄDOWYCH

-z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych mogą wystąpić:

1. osoba fizyczna, która złożyła oświadczenie, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny, które powinno wskazywać szczegółowe informacje o stanie rodzinnym, majątkowym, o dochodach i źródłach utrzymania osoby ubiegającej się o zwolnienie od kosztów

2. osoba prawna lub ułomna osoba prawna, jeżeli wykaże, że nie ma dostatecznych środków na ich uiszczenie

3. organizacje użytku publicznego działające na podstawie przepisów o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, z wyjątkiem spraw dotyczących prowadzonej przez te organizacje działalności gospodarczej

4. organizacje pozarządowe oraz podmioty wskazane w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie – w sprawach dotyczących realizacji zleconego im zadania publicznego na podstawie przepisów o działalności pożytku publicznego i wolontariacie

5. organizacje społeczne, których zadanie nie polega na prowadzeniu działalności gospodarczej – w sprawach tej organizacji prowadzonych w związku z działalnością społeczną naukową, kulturalną, oświatową, dobroczynną, samopomocową, w zakresie ochrony konsumenta, ochrony środowiska i opieki społecznej

-o przyznaniu kosztów sądowych decydują wyłącznie aspekty ekonomiczne i finansowe podmiotu składającego wniosek o przyznanie prawa pomocy

B. TERMIN, W JAKIM NALEŻY WYSTĄPIĆ Z WNIOSKIEM O ZWOLNIENIE OD KOSZTÓW SĄDOWYCH

-zwolnienie od kosztów nie ma mocy wstecznej, a sam wniosek można złożyć w każdym stanie sprawy

-ograniczenie co do terminu złożenia wniosku dotyczy postępowania wieczystoksięgowego

-zwolnienie może nastąpić wyłącznie przed złożeniem wniosku o wpis do KW

-jeżeli wniosek o dokonanie wpisu do KW ma być zamieszczony w akcie notarialnym, zwolnienie może nastąpić wyłącznie przed zawarciem tego aktu notarialnego

-wniosek opóźniony zostanie oddalony jako niedopuszczalny

-przyznane zwolnienie utraci moc, jeżeli wniosek o dokonanie wpisu do KW nie zostanie złożony w terminie
3 miesięcy od doręczenia postanowienia o zwolnieniu od kosztów sądowych

C. WYMOGI FORMALNE WNIOSKU O ZWOLNIENIE OD KOSZTÓW

-wniosek o przyznanie zwolnienia należy zgłosić pisemnie lub ustnie do protokołu w sądzie, gdzie sprawa ma być wytoczona lub już się toczy

-w przypadku osób fizycznych również oświadczenie obejmujące szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania może być złożone do protokołu

-jeżeli strona działa osobiście, a oświadczenie zawiera braki, to przewodniczący wzywa do ich uzupełnienia we wskazanym terminie

-jeżeli strona działa przez profesjonalnego pełnomocnika, a oświadczenia zawiera braki, to przewodniczący zwraca taki wniosek bez wzywania do uzupełnienia braków formalnych

-osoba fizyczna, która nie ma miejsca zamieszkania w okręgu sądu, w którym ma być wytoczona/toczy się może złożyć wniosek w sądzie rejonowym właściwym ze względu na miejsce swojego zamieszkania

-sąd rejonowy niezwłocznie przesyła wniosek sądowi właściwemu

D. ROZPOZNANIE WNIOSKU O ZWOLNIENIE OD KOSZTÓW SĄDOWYCH

-sąd rozpoznając złożony wniosek o zwolnienie od kosztów może zarządzić przeprowadzenie dochodzenia celem zweryfikowania twierdzeń zawartych we wniosku, jeżeli istnieją wątpliwości co do rzeczywistego stanu majątkowego strony domagającej się zwolnienia

-sąd oddali wniosek w przypadku niespełnienia przesłanek dotyczących złej sytuacji ekonomiczno-finansowej strony, a także w razie oczywistej bezzasadności roszczenia lub obrony praw

-jeżeli wniosek został oddalony, to strona nie może ponownie domagać się zwolnienia, powołując się na te same okoliczności

-ponowny wniosek oparty na tych samych okolicznościach podlega oddaleniu w drodze postanowienia, na które nie przysługuje zażalenie

E. COFNIĘCIE ZWOLNIENIA OD KOSZTÓW SĄDOWYCH

-sąd może cofnąć zwolnienie, jeżeli okazało się, że okoliczności, na podstawie których je przyznano, nie istniały lub przestały istnieć

-strona jest zobowiązana wówczas uiścić wszystkie przepisane opłaty oraz zwrócić wydatki

-sąd może obciążyć stronę takim obowiązkiem w całości lub częściowo

-sąd cofając zwolnienie, skazuje na grzywnę w wysokości do 1000zł stronę która uzyskała zwolnienie na podstawie świadomego podania nieprawdziwych okoliczności

-niezależnie od obowiązku uiszczenia grzywny, strona ma obowiązek uiścić wszystkie przepisane opłaty oraz zwrócić wydatki

-osobę, która ponownie zgłosiła wniosek o zwolnienie, świadomie podając nieprawdziwe okoliczności, sąd, odrzucając wniosek, skazuje na grzywnę do 2000zł

§5. SZCZEGÓLNE PRZEPISY DOTYCZĄCE KOSZTÓW POSTĘPOWANIA

5.1 KOSZTY POSTĘPOWANIA NIEPROCESOWEGO

-w postępowaniu nieprocesowym każdy uczestnik ponosi koszty postępowania za siebie w zakresie związanym z udziałem w sprawie

-od tej zasady zostały przewidziane wyjątki:

• jeżeli uczestnicy są w różnym stopniu zainteresowani wynikiem postępowania lub interesy są sprzeczne, sąd może stosunkowo rozdzielić obowiązek zwrotu kosztów (wydatków) lub włożyć go na jednego z uczestników w całości

• w przypadku, gdy interesy uczestników są sprzeczne sąd może włożyć na uczestnika, którego wnioski zostały oddalone lub odrzucone, obowiązek zwrotu kosztów poniesionych przez innego uczestnika

5.2. KOSZTY POSTĘPOWANIA ZABEZPIECZAJĄCEGO

-do kosztów postępowania zabezpieczającego zalicza się:

1. koszty sądowe

2. koszty związane z wykonaniem zabezpieczenia (wydatki i należności komornika)

3. koszty zastępstwa prawnego

4. koszty poniesione przez uczestników postępowania zabezpieczającego

A. ZASADY ORZEKANIA O KOSZTACH W POSTĘPOWANIU ZABEZPIECZAJĄCYM

-o kosztach postępowania zabezpieczającego sąd rozstrzyga w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie

-do czasu wydania orzeczenia każda ze stron ponosi koszty za siebie

-o kosztach powstałych po wydaniu orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie rozstrzyga ten sąd, który udzielił zabezpieczenia

-bez prawomocnego orzeczenia komornik nie może wyegzekwować od dłużnika kosztów postępowania zabezpieczającego

-sąd orzeka o kosztach postępowania zabezpieczającego na podstawie przedstawionych dowodów ich poniesienia, tj.:

• udokumentowanych wydatków

• postanowienia komornika ustalającego koszty prowadzenia przez niego postępowania związanego z wykonaniem zabezpieczenia wraz z potwierdzeniem ich wpłaty

• spisu kosztów w zakresie kosztów zastępstwa prawnego

-postępowanie zabezpieczające jest postępowaniem samodzielnym, a zatem koszty związane z jego prowadzeniem należą się niezależnie od wysokości kosztów postępowania w sprawie

B. KOSZTY NALEŻNE OBOWIĄZANEMU

-obowiązany będzie mógł przystąpić o przyznanie mu kosztów, jeżeli postanowienie, w którym udzielono zabezpieczenia, zostało wydane przed wszczęciem postępowania, a uprawniony nie zachował wyznaczonego mu terminu do jego wszczęcia, chyba że uprawniony nie wytoczył powództwa, dlatego że obowiązany zaspokoił roszczenie

-obowiązany może wystąpić z wniosek o przyznanie kosztów w terminie 2 tygodni od upływu terminu wyznaczonego uprawnionemu przez sąd na wszczęcie postępowania

-termin nie może zostać wydłużony, ale może zostać skrócony na zasadach ogólnych

5.3. KOSZTY W POSTĘPOWANIU EGZEKUCYJNYM

A. ZASADY ORZEKANIA O KOSZTACH W POSTĘPOWANIU EGZEKUCYJNYM

-w postępowaniu egzekucyjnym koszty ponosi dłużnik, niezależnie od wyniku tego postępowania

-dłużnik obowiązany jest zwrócić wierzycielowi koszty niezbędne do celowego przeprowadzenia egzekucji

-zwolnienie od kosztów sądowych strony w postępowaniu rozpoznawczym rozciąga się na postępowanie egzekucyjne

-z tytułu wszczęcia postępowania komornik pobiera opłaty egzekucyjne

-komornikowi należy się również zwrot wydatków gotówkowych poniesionych w toku egzekucji, ale tylko w zakresie określonym ustawą

-wierzyciel ma prawo do zwrotu poniesionych kosztów adwokackich w postępowaniu egzekucyjnym tylko wtedy, gdy adwokat/radca prawny reprezentuje wierzyciela w tym postępowaniu

B. FORMA ROZSTRZYGNIĘCIA O KOSZTACH POSTĘPOWANIA EGZEKUCYJNEGO

-komornik dokonuje ustalenia kosztów w formie postanowienia, które podlega zaskarżeniu w drodze skargi na czynności komornika, jeżeli orzekał o nich komornik lub zażaleniem, jeżeli orzekał o nich sąd

5.4. ZAGADNIENIE KOSZTÓW W POSTĘPOWANIU GRUPOWYM

-w postępowaniu grupowym przepisy dotyczące zwolnienia strony od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych przez sąd nie mają zastosowania

X. DORĘCZENIA I TERMINY

§1. DORĘCZENIA

1.1. ZASADY DOKONYWANIA DORĘCZEŃ

-od prawidłowego dokonywania doręczeń pism sądowych oraz odpisów pism procesowych zależy:

• ważność postępowania

• obliczanie terminów

• skuteczność wnoszenia środków zaskarżenia

• stwierdzenie prawomocności wydanego przez sąd orzeczenia

Doręczenie polega na zgodnym z przepisami umożliwieniu określonej osobie zapoznania się z treścią przeznaczonej dla niej korespondencji

-jedynie w wyjątkowych przypadkach można zaniechać dokonywania doręczeń, np.:

• jeżeli sad uzna to za niecelowe ze względu na stan zdrowia osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie

-doręczenia są obowiązkiem sądu i są dokonywane przez sąd z urzędu (zasada oficjalności doręczeń)

-wyjątek w tym zakresie stanowi art. 132 §1 KPC, zgodnie z którym w toku sprawy adwokat/radca prawny/ rzecznik patentowy/radca prawny PGSP doręczają sobie nawzajem bezpośrednio odpisy pism procesowych z załącznikami

-do pisma procesowego wnoszonego do sądu strona dołącza dowód doręczenia drugiej stronie odpisu pisma albo dowód wysłania go przesyłką poleconą

-sposób ten nie może być stosowany przy doręczaniu pierwszych pism w sprawie

-sąd dokonuje doręczeń przez:

1. operatora publicznego lub innego operatora pocztowego w rozumieniu ustawy – Prawo pocztowe (2003r.)

2. osoby zatrudnione w sądzie

3. komornika

4. sądową służbę doręczeniową

-pisma procesowe dla przedsiębiorców/wspólników spółek handlowych/osób prawnych/organizacji wpisanych do rejestru doręcza się pod adresem wskazanym w rejestrze, chyba że strona wskazała inny adres do doręczeń

-w przypadku niemożności doręczenia pisma pod adresem wskazanym w rejestrze pismo pozostawia się w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia, chyba że nowy adres jest znany

-sąd rejestrowy przy pierwszym wpisie poucza o skutkach zaniedbania ujawnienia w rejestrze prawidłowego adresu

-jeżeli strona jest osobą fizyczną doręcza się jej pismo osobiście lub – gdy nie ma ona zdolności procesowej – jej przedstawicielowi ustawowemu

• w przypadku żołnierzy zasadniczej służby wojskowej oraz funkcjonariuszy Policji i Służby Więziennej doręczenie następuje przez organy bezpośrednio przełożone, a osobom pozbawionym wolności – przez zarząd odpowiedniego zakładu karnego

-strona, która ma miejsce zamieszkania/zwykłego pobytu/siedzibę za granicą ma obowiązek wskazać pełnomocnika do doręczeń, który będzie upoważniony do odbioru pism dla strony, chyba że ustanowiła pełnomocnika do prowadzenia sprawy zamieszkałego w RP

-niewskazanie pełnomocnika do doręczeń powoduje, że pismo skierowane do strony pozostawia się w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia

-sąd powinien poinformować stronę przy pierwszym doręczeniu o obowiązku ustanowienia pełnomocnika:

• o tym kto może być pełnomocnikiem

• o skutkach nieustanowienia pełnomocnika

-w elektronicznym postępowaniu upominawczym doręczeń powodowi dokonuje się za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego elektryczne postępowanie upominawcze (tzw. doręczenie elektroniczne)

-doręczeń pozwanemu można dokonywać w taki sam sposób, jeżeli wniesie on pismo drogą elektroniczną

1.2. RODZAJE DORĘCZEŃ

Doręczenie właściwe doręczenie adresatowi do rąk własnych

-jest zasadą w postępowaniu cywilnym

Doręczenie zastępcze do ręczenie do rąk innej osoby niż adresat

-jeżeli doręczający nie zastanie adresata w mieszkaniu, może doręczyć pismo sądowe:

• dorosłemu domownikowi, a gdyby go nie było:

• administracji domu

• dozorcy domu jeżeli osoby te nie są przeciwnikami adresata

• sołtysowi w sprawie i podjęły się oddania mu pisma

-doręczenie zastępcze opiera się na domniemaniu, że osoby, którym pismo doręczono zastępczo, oddały je adresatowi i że w ten sposób doręczenie zostało prawidłowo dokonane

-adresat zawsze może dowodzić, że doręczenia takie nie nastąpiło, ponieważ wskazane osoby nie przekazały mu pisma i tym samym może on obalić domniemanie prawidłowości doręczenia

-jeżeli doręczenie właściwe/zastępcze jest niemożliwe stosuje się doręczenie przez awizo

Doręczenie przez awizo pismo przesłane za pośrednictwem operatora publicznego/innego operatora pocztowego należy złożyć w placówce pocztowej tego operatora, a doręczone w inny sposób – w urzędzie właściwej gminy, pozostawiając o tym w drzwiach mieszkania adresata lub oddawczej skrzynce pocztowej

-adresat może odebrać złożone pismo w terminie 7 dni od dnia umieszczenia zawiadomienia

-w razie bezskutecznego upływu terminu czynność zawiadomienia jest powtarzana (+ 7dni od powtórnego zawiadomienia)

-pismo niepodjęte w tym terminie zwracane jest sadowi z informacją o nieodebraniu

-jeżeli adresat odmawia przyjęcia pisma, doręczenia uważa się za dokonane, a doręczający zwraca pismo do sądu z adnotacją o odmowie jego przyjęcia

-odbierający pismo potwierdza odbiór i jego datę własnoręcznym podpisem

-jeżeli tego nie może/nie chce zrobić, doręczający sam oznacza datę doręczenia oraz przyczyny braku podpisu

Doręczenie do rąk kuratora jeżeli miejsce pobytu strony nie jest znane, a ma być doręczony pozew lub inne pismo procesowe wywołujące potrzebę podjęcia obrony praw, właściwe doręczenie może nastąpić tylko do rąk kuratora

-kuratora ustanawia się na wniosek osoby zainteresowanej

-przewodniczący ustanowi kuratora, jeżeli wnioskodawca uprawdopodobni, że miejsce pobytu strony nie jest mu znane

-jednie w sprawach o:

• roszczenia alimentacyjne

• ustalenie pochodzenia dziecka i związane z tym roszczenia

przewodniczący przed ustanowieniem kuratora przeprowadza stosowne dochodzenie w celu ustalenia miejsca zamieszkania lub pobytu

Doręczenie przez wywieszenie pisma jeżeli ustanowienie kuratora nie jest wymagana, pismo doręcza się stronie, której miejsce pobytu nie jest znane, przez wywieszenie w budynku sądowym

-przy pierwszym doręczeniu stronie pisma procesowego należy ją pouczyć o:

• obowiązku zawiadomienia sądu o każdorazowej zmianie miejsca zamieszkania lub adresu oznaczonej skrytki pocztowej

• skutkach zaniechania dopełnienia tego obowiązku

§2. TERMINY

2.1. RODZAJE TERMINÓW

-w ramach postępowania cywilnego wyróżnia się następujące terminy:

1. terminy ustawowe terminy przewidziane w KPC
   -nie mogą być one przez sąd ani skrócone, ani przedłużone
   -np. terminy do wniesienia środków odwoławczych

2. terminy sądowe terminy wyznaczone przez sąd lub przez przewodniczącego
   -mogą być, z ważnej przyczyny, przed upływem terminu i na wniosek strony, skrócone lub przedłużone
   -np. termin do złożenia pisma przygotowawczego

3. terminy umowne terminy oznaczone w umowie uczestników postępowania
   -np. zawieszenie postępowania na zgodny wniosek stron

4. terminy instrukcyjne zapewniają sprawność działania organów sądowych i egzekucyjnych
   -np. termin do sporządzenia uzasadnienia wyroku

-KPC używa pojęcia „termin” w znaczeniu:

• daty, w jakiej czynność procesowa ma być dokonana, np. termin przeprowadzenia środka dowodowego

• okresu, w ciągu którego dana czynność musi być dokonana, aby była skuteczna, np. termin tygodniowy do usunięcia braków formalnych pisma procesowego

-terminem nie jest okres oznaczony przez wskazanie kończącego się zdarzenia, np. interwencję uboczną można zgłosić do zamknięcia rozprawy w II instancji

2.2. SKUTKI UCHYBIENIA TERMINU

-uchybienie terminu sądowego/ustawowego powoduje bezskuteczność danej czynności procesowej

-uchybienie terminu może spowodować również, że sąd nałoży na stronę obowiązek zwrotu kosztów

-dalsze skutki procesowe są uzależnione od rodzaju czynności procesowej, której nie dokonano w terminie

2.3. PRZYWRÓCENIE TERMINU

A. WARUNKI PRZYWRÓCENIA TERMINU

-KPC przewiduje możliwość przywrócenia terminu ustawowego/sądowego, jeżeli zostaną spełnione łącznie następujące warunki:

1. dokonanie czynności procesowej, której termin ma być przywrócony jest możliwe ze względu na stan sprawy

   • np. niedopuszczalne jest przywrócenie terminu do złożenia zażalenia na przekazanie sprawy sądowi równorzędnemu po wydaniu wyroku przez ten sąd

2. wniosek strony w formie pisma procesowego

3. uprawdopodobnienie okoliczności uzasadniających wniosek

4. jednoczesne dokonanie czynności, do której odnosi się wniosek

5. ujemne skutki procesowe dla wnioskodawcy w razie niedokonania czynności procesowej

   • skutki te nie zachodzą wówczas, gdy można w inny sposób osiągnąć ten sam skutek, np. ponowne złożenie uprzednio zwróconego pozwu

6. brak winy wnioskodawcy w uchybieniu terminu

7. złożenie wniosku w terminie tygodniowym od czasu ustania przyczyny uchybienia terminu

   • po upływie roku przywrócenie terminu dopuszczalne jest tylko wyjątkowo

   • nie jest dopuszczalne przywrócenie terminu do złożenia środka odwoławczego od wyroku orzekającego:

     • unieważnienie małżeństwa lub rozwód

     • ustalającego nieistnienie małżeństwa

jeżeli choćby jedna ze stron zawarła po uprawomocnieniu się wyroku ponowny związek małżeński

B. DECYZJA SĄDU

-jeżeli wszystkie powyższe warunki są spełnione, sąd przywraca termin i nadaje bieg czynności, która została dokonana z wnioskiem o przywrócenie terminu

Sąd odrzuca wniosek:

1. spóźniony – wniesiony po upływie tygodniowego terminu od ustania przyczyny uchybienia

2. z mocy ustawy niedopuszczalny – tzn. w sytuacji określonej powyżej
   oraz gdy uchybienie terminu nie pociąga za sobą ujemnych skutków procesowych, a także jeżeli wniosek dotyczy terminu nieprzywracanego

Sąd oddala wniosek, jeżeli:

1. strona ponosi winę w uchybieniu

2. wnioskodawca nie ma legitymacji do złożenia wniosku o przywrócenie terminu

-postanowienie w przedmiocie wniosku o przywrócenie terminu może być wydane na posiedzeniu niejawnym

XI. CZYNNOŚCI PROCESOWE

§1. POJĘCIE CZYNNOŚCI PROCESOWEJ

1.1. POJĘCIE

Czynności procesowe uświadomione i celowe zachowania się podmiotów postępowania cywilnego, podejmowane na podstawie przewidzianych przez obowiązującą ustawę procesową uprawnień lub w wypełnianiu obowiązków procesowych, w formie procesowej i dla wywołania określonych skutków prawnych, również przez ustawę unormowanych

1.2. WYMAGANIA PROCESOWE

-wyróżnia się dwie grupy wymagań względem czynności procesowych:

1. wymagania wewnętrzne – dotyczą one elementów czynności
   -chodzi tu o treść i formę dokonania czynności oraz podmiotowe kwalifikacje podmiotu dokonującego danej czynności

2. wymagania zewnętrzne –dotyczą okoliczności dokonania czynności
   -do warunków zewnętrznych zalicza się takie elementy jak:

   • czas dokonania czynności

   • miejsce dokonania czynności

   • przesłanki dokonania czynności oraz jej warunkowość

   • odpłatność czynności

A. WYMAGANIA WEWNĘTRZNE CZYNNOŚCI PROCESOWYCH

1) Treść czynności procesowej do elementów treści czynności procesowej zalicza się:

1. przyczynę czynności procesowej tkwi w fakcie w procesowym uprzednim, z którego wynika lub który warunkuje jej dokonanie
   -nieistnienie takiego faktu powoduje, że czynność procesowa nie będzie mogła wywrzeć określonych skutków prawnych
   -przyczyna czynności powinna znaleźć swoje odzwierciedlenie w uzasadnieniu czynności

2. cel czynności procesowej celem jest taki stan rzeczy lub zdarzenie, które jest przewidziane przez prawo procesowe
   -celem jest zamiar wywołania przewidzianych w ustawie skutków
   -cel uzewnętrznia się w osnowie czynności

-osnowa i uzasadnienie czynności tworzone są przez oświadczenia woli i wiedzy

-oświadczenia te mogą występować samodzielnie lub w powiązaniu

-w osnowie czynności występują oświadczenia woli, a w uzasadnieniu – akty wiedzy

-osnowa, dla niektórych czynności procesowych KPC została uregulowana w sposób bardzo szczegółowy, np.:

• treść pozwu

• środki zaskarżenia

• skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia

2) Forma czynności procesowej forma warunkuje skuteczność danej czynności prawnej

-oświadczenia procesowe mogą być składane wyłącznie w języku polskim

-osoba niewładająca w wystarczającym stopniu językiem polskim ma prawo do występowania przed sądem w znanym jej języku i bezpłatnego korzystania z tłumacza

-pisma procesowe muszą być jednak bezwzględnie sformułowane w języku polskim

-czynności procesowe uczestników postępowania powinny być jednoznaczne i stanowcze tak, aby nie budziły wątpliwości co do swojej treści

-sposób dokonywania czynności procesowych, w szczególności dopuszczalność ustnego lub pisemnego składania oświadczeń, jest zagadnieniem najszerzej unormowanym w KPC

-różnicuje się oświadczenia na:

1. oświadczenia zawarte w dokumencie sytuacja, w której sam składający oświadczenie czyni to w formie pisemnej, tzn. w dokumencie lub w załączniku do protokołu

2. udokumentowane oświadczenia oświadczenia składane są przez dokonującego czynności w formie ustnej, a następnie protokołowane

-ustawodawca przewidział katalog czynności procesowych, dla dokonania których forma pisemna jest obligatoryjna

3) Wymagania podmiotowe dotyczą kwalifikacji, jakie musi posiadać podmiot, aby mógł występować w procesie w charakterze strony, uczestnika postępowania oraz aby mógł skutecznie działać w postępowaniu jako reprezentant

Legitymacja do dokonania określonej czynności procesowej nie jest tożsama z pojęciem legitymacji procesowej

-skutkiem posiadania tej legitymacji jest prawidłowość dokonania czynności procesowej

-legitymacja ta nie przysługuje podmiotowi nieprzerwanie przez całe postępowanie, ale „konsumuje się” poprzez każdorazowe dokonanie czynności procesowej

B. WYMAGANIA ZEWNĘTRZNE CZYNNOŚCI PROCESOWYCH

1) Ogólne zewnętrzne warunki czynności procesowych zalicza się do nich:

1. miejsce dokonania czynności miejscem dokonywania czynności procesowych jest miejsce urzędowania organów sądowych właściwych do podjęcia określonych czynności
   -KPC dopuszcza jednak dokonywanie niektórych czynności poza siedzibą organów, np.:

   • oddawanie pism procesowych w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego

   • złożenie pisma w dowództwie jednostki wojskowej/administracji zakładu karnego/u kapitana polskiego statku morskiego, gdy pismo składane jest odpowiednio przez żołnierza/osobę pozbawioną wolności/członka załogi statku

2. czas dokonania czynności wyznaczony jest on ramami toczącego się postępowania
   -czynności powinny następować w określonym porządku i kolejności – ich ustaleniu służą terminy oraz określenie stadiów postępowania

2) Szczególne zewnętrze warunki czynności procesowych zalicza się do nich:

1. przesłanki czynności procesowej przesłanki wskazane są w KPC
   -są nimi uprzednie fakty procesowe, od których istnienia zależy dopuszczalność i skuteczność czynności następczej

2. warunkowość czynności procesowej czynności procesowe co do zasady nie mogą być dokonywane z zastrzeżeniem warunku/terminu, ale od tej zasady są wyjątki:

   • sąd może dopuścić tymczasowo do czynności stronę niemającą zdolności sądowej/procesowej albo osobę niemającą należytego ustawowego umocowania, z zastrzeżeniem, że przed upływem wyznaczonego terminu braki będą uzupełnione, a czynności zatwierdzone przez powołaną do tego osobę

   • po wniesieniu pozwu sąd może dopuścić tymczasowo do podjęcia naglącej czynności procesowej osobę niemogącą na razie przedstawić pełnomocnictwa

3. odpłatność czynności procesowej kwestię reguluje ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych

§2. WADLIWOŚĆ CZYNNOŚCI PROCESOWYCH

-za czynność prawidłową uznaje się tylko taką, która odpowiada wszystkim wymaganiom stawianym jej przez przepisy prawa procesowego

2.1. CZYNNOŚCI PROCESOWE NIEISTNIEJĄCE

Czynności procesowe nieistniejące czynności dotknięte tak poważnymi wadami, że nie wywołują nawet podstawowego skutku w postaci zaistnienia zamierzonej czynności procesowej

-czynność taka nie może być sanowana

-nie można naprawić czegoś, czego właściwe nie ma

-strona może ponownie dokonać zamierzonej czynności, ale będzie to zupełnie nowa czynność

-do przyczyn nieistnienia czynności procesowych zalicza się:

1. brak legitymacji do dokonania danej czynności następuje on wówczas, gdy czynności usiłuje dokonać osoba, która na podstawie obowiązujących przepisów nie jest do tego uprawniona lub obowiązana
   -np. cofnięcie pozwu przez pozwanego; wniesienie powództwa wzajemnego przez świadka

2. dokonanie czynności w innym niż przepisane miejscu np. skierowanie powództwa do organów władzy ustawodawczej

3. dokonanie czynności bez zachowania obligatoryjnej formy pisemnej forma pisemna w tym przypadku statuuje byt danej czynności prawnej

-czynność procesowa nieistniejąca nie wymaga podjęcia przez sąd jakichkolwiek środków procesowych stanowiących reakcję na zaistniałe i dostrzeżone wady

2.2. CZYNNOŚCI PROCESOWE NIEWAŻNE

-KPC nie posługuje się pojęciem nieważności czynności procesowych, a za nieważne pozwala uznać jedynie całe postępowanie

• art. 386 §2 KPC - w razie stwierdzenia nieważności postępowania sąd II instancji uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazuje sprawę sądowi I instancji do ponownego rozpoznania

• art. 379 i 1099 §2 KPC – zawierają podstawy stwierdzenia nieważności postępowania cywilnego
  -część z tych podstaw stanowią wadliwe czynności procesowe stron i uczestników postępowania takie, jak:

  • brak zdolności sądowej/procesowej

  • brak organu powołanego do reprezentowania strony

  • brak przedstawiciela ustawowego

-czynności procesowe dokonywane np. przez podmiot nieposiadający atrybutów strony są czynnościami wadliwymi, przy czym wadliwość ta przyjmuje postać nieważności

-nieważna czynność powoduje nieważność postępowania

-nieważne czynności procesowe powinny być przed sąd odrzucone

-w wypadkach wskazanych w ustawie sąd powinien w pierwszej kolejności podjąć próbę konwalidacji wadliwej czynności

2.3. CZYNNOŚCI PROCESOWE BEZSKUTECZNE

Czynności procesowe bezskuteczne są czynnościami istniejącymi, ważnymi, ale dotkniętymi wadami, które uniemożliwiają wywołanie przez nie określonych skutków procesowych

-bezskuteczność dzielona jest na:

1. względną

2. bezwzględną

A. WZGLĘDNA BEZSKUTECZNOŚĆ CZYNNOŚCI PROCESOWYCH

-czynności procesowe względnie bezskuteczne mogą być konwalidowane, co przywróci im skuteczność

-względną bezskuteczność czynności procesowych powodują:

1. braki w zakresie formy uchybienie przewidzianym przez ustawę warunkom formalnym czynności nakłada na przewodniczącego/sąd obowiązek stworzenia podmiotowi działającemu wadliwie możliwości konwalidacji dostrzeżonego braku
   -organ podejmie ostateczną reakcję na wadliwą czynność dopiero w wypadku nieusunięcia braku w wyznaczonym terminie
   -eliminacja wady przywraca natomiast czynności właściwe dla niej skutki

2. uchybienia w zakresie opłacania czynności procesowych czynność podlegająca opłacie, której podmiot dokonujący nie uiścił w należnej wysokości, może być sanowana
   -ciężar zainicjowania konwalidacji spoczywa na sądzie/przewodniczącym
   -nieopłacenie czynności w wyznaczonym terminie spowoduje usunięcie wadliwej czynności z obrotu prawnego poprzez jej zwrot lub odrzucenie

3. czynności dokonane po upływie terminu KPC przewiduje możliwość przywrócenia skuteczności danej czynności przez przywrócenie terminu do jej dokonania
   -warunkiem przywrócenia terminu jest brak winy podmiotu w jej uchybieniu

4. zastrzeżenie warunku dla danej czynności procesowej skuteczność danej czynności procesowej może zostać przywrócona, gdy została dokonana z zastrzeżeniem warunku

   • sąd może dopuścić tymczasowo do czynności stronę niemającą zdolności sądowej/procesowej albo osobę niemającą należytego ustawowego umocowania, z zastrzeżeniem, że przed upływem wyznaczonego terminu braki będą uzupełnione, a czynności zatwierdzone przez powołaną do tego osobę

   • po wniesieniu pozwu sąd może dopuścić tymczasowo do podjęcia naglącej czynności procesowej osobę niemogącą na razie przedstawić pełnomocnictwa

-nieuzupełnienie braków w terminie lub niezatwierdzenie czynności przez powołaną do tego osobę spowoduje, że czynność pozostanie bezskuteczna

1. miejsce dokonania czynności sąd z urzędu bada swoją właściwość i z urzędu przekazuje sprawę sądowi właściwemu w razie stwierdzenia swojej niewłaściwości
   -jeżeli sąd rejonowy rozstrzygnie w sprawie, w której właściwy jest sąd okręgowy bez względu na wartość sporu, to zachodzi nieważność postępowania – w pozostałych przypadkach będzie mowa o bezskuteczności czynności

B. BEZWZGLĘDNA BEZSKUTECZNOŚĆ CZYNNOŚCI PROCESOWYCH

-bezwzględnie bezskuteczne będą czynności:

1. które podlegają sanacji, ale w oznaczonym terminie nie doszło do usunięcia braków

2. które niejako „z natury istniejącej wady” nie poddają się procesom konwalidacyjnym – będą to wady w zakresie treści czynności procesowej

3. nieopłacone – w przypadku wniesienia pozwu w elektronicznym postępowaniu upominawczym

XII. POSTĘPOWANIE PRZED SĄDEM I INSTANCJI

§1. POSTĘPOWANIE POJEDNAWCZE I UGODA

1.1. POSTĘPOWANIE POJEDNAWCZE

Postępowanie pojednawcze ma zapobiec potrzebie wszczęcia procesu i umożliwić zawarcie ugody sądowej przy pomocy sądu i pod jego kontrolą

-warunkiem możliwości skierowania sprawy do postępowania pojednawczego jest:

1. istnienie jurysdykcji krajowej

2. dopuszczalność drogi sądowej

-ponadto w ramach tego postępowania można rozpoznać tylko sprawę podlegającą trybowi procesowemu oraz przed wniesieniem pozwu

-wszczęcie postępowania następuje na wniosek jednej ze stron (strony, która zamierza wnieść pozew)

-o zawezwanie do próby ugodowej można zwrócić się do sądu rejonowego ogólnie właściwego dla przeciwnika, bez względu na właściwość rzeczową

-we wniosku należy oznaczyć zwięźle sprawę, ale nie trzeba wskazywać szczegółowo okoliczności faktycznych uzasadniających wniosek (wniosek nie jest pozwem!)

-wniesienie wniosku może jednak spowodować skutki właściwe dla pozwu, np. przerwanie biegu przedawnienia

-jeżeli wzywający nie stawi się na posiedzenie, sąd na żądanie przeciwnika włoży na niego obowiązek zwrotu kosztów wywołanych próbą ugodową

-jeżeli przeciwnik bez usprawiedliwienia nie stawi się na posiedzenie, sąd na żądanie wzywającego, który wniósł następnie pozew, uwzględni koszty wywołane próbą ugodową w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie

-postępowanie pojednawcze przeprowadza sąd w składzie jednego sędziego

-z posiedzenia spisuje się protokół

-jeżeli doszło do zawarcia ugody, wówczas jej treść wciąga się do protokołu i zostaje ona podpisana przez obie strony

-jeżeli strony nie porozumiały się, sąd stwierdza że do ugody nie doszło

-ugoda zawarta w trakcie postępowania pojednawczego jest normalną ugodą i podlega kontroli sądu

-jeżeli sąd stwierdzi, że zawarcie ugody jest niedopuszczalne, wyda w tym zakresie postanowienie o uznaniu ugody za niedopuszczalną, na które przysługuje zażalenie

1.2. UGODA

-KPC nie określa w jakich sprawach może dojść do zawarcia ugody, ale precyzyjnie wskazuje w jakich sytuacjach nie można jej zawrzeć:

1. w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych

2. w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone

-SN stoi na stanowisku, że ugoda sądowa jest:

1. czynnością procesową

2. czynnością materialnoprawną

-w ugodzie występują pierwiastki: procesowy i materialnoprawny, które są ze sobą zintegrowane

-zawarcie ugody musi być dopuszczalne przez przepisy prawa materialnego i procesowego

-zawarcie ugody oznacza wolę odstąpienia od zgłoszonego w pozwie żądania ochrony sądowej

-KPC nie normuje oddzielnie kwestii kontroli ugody przez sąd – odsyła się tu do przepisów o cofnięciu pozwu i zrzeczeniu się roszczenia

-sąd może uznać za niedopuszczalną ugodę tylko wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują, że jej postanowienia są sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego, albo zmierzają do obejścia prawa

-na przewodniczącym spoczywa obowiązek przesłuchania stron przed zawarciem ugody

-jeżeli strony zgłosiły gotowość podpisania ugody i jednocześnie sąd stwierdzi, że nie zachodzą okoliczności przeciwstawiające się tej czynności, dochodzi do zawarcia ugody sądowej

-fakt ten odzwierciedlony jest w protokole rozprawy, poprzez wpisanie osnowy ugody, którą podpisują strony

-z chwilą zawarcia ugody sąd umarza postępowanie, ponieważ wydanie wyroku staje się zbędne

-strona może uchylić się od skutków ugody sądowej aż do chwili uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania przez złożenie stosownego oświadczenia ze wskazaniem przyczyn, które uzasadniają odwołanie ugody

-jeżeli postanowienie o umorzeniu postępowania stało się już prawomocne, stronie przysługuje możliwość wniesienia powództwa o pozbawienie wykonalności ugody sądowej jako tytułu egzekucyjnego, kwestionując jej ważność

-nieważności ugody dochodzi się w odrębnym procesie

-po uprawomocnieniu się postanowienia o umorzeniu postępowania ugoda sądowa stanowi tytuł egzekucyjny, który po nadaniu klauzuli wykonalności umożliwia przeprowadzenie egzekucji sądowej

-ugoda zawarta przed sądem nie korzysta z powagi rzeczy osądzonej, gdyż sprawa nie została merytorycznie rozstrzygnięta przez sąd

-jednakże w sytuacji wszczęcia nowego procesu w sprawie, która została zakończona ugodą, strona może podnieść zarzut sprawy ugodzonej (res transacta)

-zasadność zarzutu będzie skutkowała oddaleniem powództwa

§2. WSZCZĘCIE POSTĘPOWANIA

2.1. FORMY WSZCZĘCIA POSTĘPOWANIA

-postępowanie cywilne wszczyna uprawniony podmiot przez złożenie pisma procesowego:

1. pozwu (w postępowaniu procesowym) lub

2. wniosku (w postępowaniu nieprocesowym, zabezpieczającym, egzekucyjnym, w postępowaniu w razie zaginięcia akt oraz w postępowaniu o ustalenie, że orzeczenie sądu państwa obcego podlega/niepodległa uznaniu) lub

3. skargi (w postępowaniu o uchylenie wyroku sądu polubownego, w sprawie o wznowienie postępowania) lub

4. odwołania albo zażalenia (w postępowaniu przed sądem ochrony konkurencji i konsumentów)

-tylko wyjątkowo postępowanie może zostać wszczęte z urzędu, z tym że nie ma takiej możliwości w procesie

-w postępowaniu procesowym KPC przewiduje następujące formy wytoczenia powództwa:

1. wniesienie pozwu w formie pisemnej

2. wniesienie pozwu na urzędowym formularzu urzędowym lub informatycznych środkach danych

3. wniesienie pozwu w formie ustnej (tylko wyjątkowo)

-w elektronicznym postępowaniu upominawczym pozew wnoszony jest drogą elektroniczną, tj. za pomocą systemu teleinformatycznego

A. WYMOGI POZWU

Pozew kwalifikowane pismo procesowe

-wyróżnia się następujące składniki pozwu:

1. warunki obligatoryjne:

   1. elementy przewidziane dla wszystkich pism procesowych:

      • wskazanie sądu, do którego pismo jest kierowane

      • dokładne oznaczenie stron i ich przedstawicieli/pełnomocników wraz z adresami

      • treść

      • podpis osoby wnoszącej pismo

      • wymienienie i dołączenie załączników

   2. elementy właściwe dla pozwu:

      • żądanie, polegające na wskazaniu, jakiego wyroku domaga się powód

      • przytoczenie okoliczności faktycznych, które stanowią podstawę faktyczną powództwa i indywidualizują dochodzone żądanie, a także uzasadniają właściwość miejscową sądu

      • oznaczenie wartości przedmiotu sporu, chyba że przedmiotem sporu jest oznaczona kwota pieniężna

2. elementy fakultatywne, np. wnioski:

   1. o udzielenie zabezpieczenia lub zabezpieczenie dowodów

   2. o nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności

   3. o przeprowadzenie rozprawy w nieobecności powoda

   4. mające na celu przygotowanie rozprawy

-strona może również podać podstawę prawną swoich żądań, chociaż nie jest do tego zobowiązania

B. SPOSOBY SPORZĄDZANIA I WNOSZENIA POZWU

-istnieją dwie formy dokonywanie czynności procesowych:

1. pisemna pismem procesowym będą wszelkie wnioski i oświadczenia stron składane:

   1. w zwykłej formie pisemnej

   2. na urzędowych formularzach

   3. informatycznych nośnikach danych

   4. drogą elektroniczną

2. ustna

Wnoszenie pozwu na urzędowym formularzu lub za pośrednictwem informatycznych nośników danych obowiązek wnoszenia pozwu w takiej formie występuje w wypadkach szczegółowo określonych w ustawie, tzn.:

• jeżeli powód jest usługodawcą lub sprzedawcą i dochodzi roszczeń wynikających z umów o świadczenie usług pocztowych i telekomunikacyjnych, o przewóz w komunikacji masowej, dostarczanie energii, wody itd.

• w postępowaniu uproszczonym

-pozew wnoszony na formularzu podlega większym rygorom niż pozew w zwykłej formie pisemnej

Ustne zgłoszenie powództwa ustne zgłoszenie powództwa możliwe jest tylko w postępowaniu z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych

-pracownik/ubezpieczony działający bez adwokata/radcy prawnego może zgłosić powództwo w sądzie właściwym ustnie do protokołu

-w protokole takim zamieszcza się:

1. czas/miejsce sporządzenia protokołu i oznaczenie osób uczestniczących w sprawie

2. oznaczenie stron

3. dokładnie określone żądanie

4. istotne okoliczności faktyczne sprawy

5. zawnioskowane dowody

6. przy roszczeniach niepieniężnych – wartość przedmiotu sprawy

-protokół powinien być podpisany przez osobę zgłaszającą żądanie oraz przez pracownika, który protokół sporządził

-regulacja nie dotyczy strony działającej przez adwokata/radcę prawnego

2.2. SKUTKI PRAWNE WYTOCZENIA POWÓDZTWA

-wytaczając powództwo w formie pisemnej powód ma możliwość złożenia pozwu:

• w biurze podawczym sądu

• poprzez wysłanie go za pośrednictwem placówki publicznej operatora publicznego

  • datą wniesienia pozwu jest oddanie pisma w placówce operatora publicznego

• poprzez wysłanie go drogą elektroniczną

  • datą wniesienia pozwu jest zarejestrowanie go w systemie teleinformatycznym

-w wypadku powództwa zgłoszonego w formie ustnej za datę jego wytoczenia uważa się datę złożenia oświadczenia i sporządzenia protokołu

A. MATERIALNOPRAWNE SKUTKI WYTOCZENIA POWÓDZTWA

-wytoczenie powództwa powoduje:

1. przerwanie biegu przedawnienia roszczenia

2. przerwanie biegu zasiedzenia

3. przerwanie biegu innych terminów prawa materialnego

4. ustanie zakazu anatocyzmu

-po wniesieniu pozwu niektóre roszczenia/uprawnienia o charakterze ściśle osobistym przechodzą na następców prawnych – są to:

1. roszczenia o zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, które przechodzą na spadkobierców, jeżeli wytoczenie powództwa nastąpiło za życia poszkodowanego

2. wytoczenie powództwa o rozwód/separację z wyłącznej winy pozwanego małżonka daje spadkobiercom powoda możliwość żądania wyłączenia pozwanego małżonka od dziedziczenia

3. wytoczenie przez jednego z małżonków powództwa o unieważnienie małżeństwa, które powoduje możliwość unieważnienia go nawet po śmierci jednej ze stron

-wytoczenie powództwa może być uznane za wezwanie do spełnienia świadczenia

-niektóre przepisy łączą z wytoczeniem powództwa obowiązek powiadomienia osób trzecich

B. PROCESOWE SKUTKI WYTOCZENIA POWÓDZTWA

-wytoczenie powództwa powoduje:

1. obowiązek zbadania przez przewodniczącego pozwu pod kątem nadania mu dalszego biegu

2. utrwalenie właściwości sądu:

   • jeżeli sąd był właściwy w chwili wytoczenia powództwa, to zostaje on właściwy aż do końca procesu, choćby podstawy właściwości zmieniły się w toku sprawy

3. utrwalenie jurysdykcji:

   • wyjątek: gdy osoba, przeciwko której lub z udziałem której wszczęto w sprawę, uzyska immunitet sądowy w toku postępowania

2.3. DEKRETACJA POZWU

-skuteczność wszczęcia postępowania uzależniona jest od zachowania warunków formalnych oraz od istnienia przesłanek procesowych warunkujących możliwość rozpoznania sprawy

-wpłynięcie pozwu do sądu powoduje konieczność zbadania, czy odpowiada on wymogom stawianym przez KPC

-jeżeli występują braki formalne, wówczas przewodniczący wzywa stronę powodową do uzupełnienia tychże braków w terminie 1 tygodnia pod rygorem zwrotu pozwu

-termin do poprawienia/uzupełnienia pozwu wniesionego przez powoda zamieszkałego/mającego siedzibę za granicą, który nie ma w kraju przedstawiciela, jest wyznaczany przez przewodniczącego i nie może być krótszy niż 1 miesiąc

-istotnym jest, że braki mało istotne (np. błędna nazwa wnoszonego pisma) nie może hamować rozpoznania sprawy

-zatem zwrot pozwu będą powodowały jedynie braki istotne:

• braki istotne pozwu wszystkie te braki, które powodują niemożność uruchomienia toku postępowania, np.:

  • brak adresu stron

  • brak odpisu pozwu wraz załącznikami

-uzupełnienie braku pozwu w terminie powoduje, że data jego wniesienia uznawana jest za datę wniesienia pozwu w pełni skutecznego

-nieuzupełnienie braków powoduje zwrot pozwu

-dalej idące konsekwencje przewiduje KPC dla pozwów wnoszonych na formularzach urzędowych

• jeżeli pozew, który powinien być wniesiony na formularzu urzędowym, został wniesiony w innej formie lub nie może otrzymać prawidłowego biegu wskutek niezachowania innych warunków formalnych, przewodniczący wzywa stronę do jego poprawienia/uzupełnienia w terminie 1 tygodnia, przesyłając złożony pozew

• wezwanie powinno wskazywać wszystkie braki pozwu

• w razie bezskutecznego upływu terminu lub ponownego złożenia pozwu dotkniętego brakami, przewodniczący wydaje zarządzenie o zwrocie pozwu

• zasady te odnoszą się również do pozwów wnoszonych na informatycznych nośnikach danych

-odmienności istnieją również w elektronicznym postępowaniu upominawczym

• jeżeli pozew nie został wniesiony w formie elektronicznej, to nie wywoła on w ogóle skutków prawnych, jakie KPC wiąże z wniesieniem pozwu do sądu

-pozew musi być należycie opłacony, chyba że stronie przysługuje zwolnienie od kosztów sądowych

-w przypadku nieuiszczenia opłaty sądowej, przewodniczący wzywa stronę, pod rygorem zwrotu pozwu, do jego opłacenia

• czynność ta nie jest podejmowana, jeżeli pozew został wniesiony przez adwokata/radcę prawnego/ rzecznika patentowego i jeżeli pozew podlegał opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej obliczonej od wartości przedmiotu sporu – w takim wypadku pozew zostaje zwrócony bez wezwania do uiszczenia opłaty

-w terminie tygodniowym od dnia doręczenia zarządzenia o zwrocie pozwu strona może uiścić brakującą opłatę, co powoduje wywołanie przez pozew skutku od daty pierwotnego wniesienia

-jeżeli obowiązek uiszczenia opłaty stosunkowej powstał wskutek sprawdzenia przez sąd wskazanej przez stronę wartości przedmiotu sporu, przewodniczący zawsze wzywa powoda do uiszczenia należnej opłaty

• po bezskutecznym upływie terminu do uiszczenia opłaty, pozew zostaje zwrócony

-w ramach dekretacji pozwu przewodniczący bada również istnienie przesłanek procesowych warunkujących wszczęcie i prowadzenie postępowania, tj.:

• dopuszczalność drogi sądowej

• jurysdykcja krajowa

• zdolność sądowa i procesowa stron

• właściwa reprezentacja stron

-przewodniczący bada również, czy nie zachodzą przeszkody uniemożliwiające prowadzenie postępowania, tj.:

• zawisłość sporu

• powaga rzeczy osądzonej

• immunitet sądowy

-jeżeli zachodzą wyżej wskazane przeszkody, skutkuje to odrzuceniem pozwu

-w toku dalszych czynności następuje badanie właściwości rzeczowej i miejscowej sądu oraz trybu postępowania

-jeżeli właściwy rzeczowo lub wyłącznie właściwy miejscowo jest inny sąd lub tryb niż ten, do którego skierowano pozew, sąd wydaje postanowienie o przekazanie sprawy do sądu/trybu właściwego

-tak samo postąpi sąd, który stwierdzi swą niewłaściwość dającą się usunąć za pomocą umowy stron, a odpowiedni zarzut w tym zakresie zgłosi i należycie uzasadni pozwany przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy

-jeżeli strony przed wszczęciem postępowania sądowego zawarły umowę o mediację, sąd kieruje strony do mediacji na zarzut pozwanego zgłoszony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy

-na tym etapie przewodniczący bada również, czy sprawa podlega rozpoznaniu wg przepisów o postępowaniu odrębnym

-w wypadkach przewidzianych w ustawie wyznacza on posiedzenie niejawne w celu wydania nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym

-po dokonaniu wszystkich wskazanych wyżej czynności przewodniczący dokonuje dekretacji pozwu, tzn. wydaje zarządzenie skierowane do sekretariatu o doręczeniu pozwanemu pozwu

-zazwyczaj równocześnie wyznaczony jest termin pierwszej rozprawy

-termin ten powinien być tak ustalony, aby wezwanie zostało doręczone co najmniej na 1 tydzień przed rozprawą

2.4. SKUTKI DORĘCZENIA POZWU

-doręczenie pozwu pozwanemu rodzi szereg skutków procesowych określonych w art. 192 KPC

-chwila doręczenia pozwu ma zatem istotne znaczenie

-w tym momencie pomiędzy powodem a pozwanym zawiązuje się stosunek procesowy

-z chwilą doręczenia pozwu powstaje również stan zawisłości sprawy (lis pendens), w wyniku którego:

1. nie można skutecznie wytoczyć drugiej sprawy między tymi samymi stronami o ten sam przedmiot sporu

   • wytoczenie drugiego powództwa będzie skutkowało jego odrzuceniem

2. pozwany może wytoczyć powództwo wzajemne

   • pozwany może podejmować wszelkie czynności mające na celu obronę jego praw

3. zbycie w toku procesu prawa lub rzeczy (res litigiosa), o które toczy się spór, jest bezskuteczne w sferze prawa procesowego

   • zbywca jest nadal legitymowany do występowania w sprawie

   • zachodzi możliwość wstąpienia nabywcy w miejsce zbywcy za zgodą przeciwnika procesowego

   • w razie przejścia praw powoda lub obowiązków pozwanego na nabywcę, który nie wstąpił do procesu, fakt ten może zostać uwidoczniony w klauzuli wykonalności

4. wygasa możliwość sprawdzenia wartości przedmiotu sporu z urzędu

§3. ROZPRAWA

3.1. POSIEDZENIA SĄDOWE

-rozprawa jest centralnym punktem procesu cywilnego

-rozprawa stanowi posiedzenie jawne, wyznaczone da rozpoznania sprawy

-obok rozprawy istnieje szereg innych posiedzeń sądowych

A. RODZAJE POSIEDZEŃ

-wyróżnia się dwa rodzaje posiedzeń:

1. posiedzenia jawne

2. posiedzenia niejawne

1) Posiedzenia jawne dzielą się na:

1. rozprawę

2. inne posiedzenia w celu dokonania ściśle określonych czynności (np. przeprowadzenie dowodu w drodze pomocy sądowej; ogłoszenie wyroku)

-wstęp na posiedzenia jawne ma – poza stronami i osobami wezwanymi – także publiczność (tylko osoby pełnoletnie)

-w pewnych sytuacjach sąd zarządza odbycie części lub całości posiedzenia jawnego przy drzwiach zamkniętych, tzw. posiedzenie jawne z wyłączeniem jawności:

1. wyłączenie jawności z urzędu sąd z urzędu zarządza odbycie całego posiedzenia lub jego części przy drzwiach zamkniętych, jeżeli publiczne rozpoznanie sprawy zagraża porządkowi publicznemu lub moralności albo gdy mogą być ujawnione okoliczności objęte ochronę informacji niejawnych
   -w sprawach opiekuńczych sąd zarządza wyłączenie jawności wówczas, gdy przeciwko publicznemu rozpoznaniu sprawy przemawia dobro małoletniego
   -posiedzenia odbywają się przy drzwiach zamkniętych także w postępowaniu odrębnym w sprawach małżeńskich, chyba że obie strony zażądają publicznego rozpoznania sprawy, a sąd uzna, ze jawność nie zaraża moralności

2. wyłączenie jawności na wniosek sąd – na wniosek strony – zarządza odbycie posiedzenia lub jego części przy drzwiach zamkniętych wtedy, gdy mogą być ujawnione okoliczności stanowiące tajemnicę jej przedsiębiorstwa
   -sąd może zarządzić również wyłączenie jawności, jeżeli podane przez stronę przyczyny uzna za uzasadnione lub jeśli mają być rozstrzygane szczegóły życia rodzinnego

-podczas posiedzenia odbywającego się przy drzwiach zamkniętych mogą być obecni na sali:

• strony

• interwenienci uboczni

• przedstawiciele ustawowi stron i pełnomocnicy

• prokurator

• osoby zaufania – po dwie z każdej strony

-ogłoszenie orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie zawsze odbywa się publicznie

2) Posiedzenia niejawne sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym tylko wówczas, gdy przepis szczególny wyraźnie na to zezwala

-wstęp na posiedzenie niejawne mają tylko osoby wezwane

B. ORGANIZACJA POSIEDZENIA

-formalne kierownictwo posiedzeniem należy do przewodniczącego:

• wyznacza on posiedzenie sądowe, ilekroć wymaga tego stan sprawy

• otwiera posiedzenie i prowadzi je, zamyka posiedzenie

• udziela głosu

• zadaje pytania i upoważnia do zadawania pytań

• może odebrać głos, jak również uchylić pytanie, jeżeli uzna je za niewłaściwe lub zbyteczne

• ogłasza orzeczenia

-z przebiegu posiedzenia jawnego sporządza się protokół, w którym utrwala się jego przebieg za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk, a także pisemnie

-strony mogą żądać sprostowania lub uzupełnienia protokołu sporządzonego pisemnie oraz dołączyć do protokołu załączniki

-strony mogą w toku posiedzenia, a jeżeli nie były one na nim obecne – na najbliższym posiedzeniu, zwrócić sądowi uwagę na uchybienia przepisom postępowania i wnieść o wpisanie zastrzeżenia do protokołu

-stronie, która zastrzeżenia nie zgłosiła, nie służy prawo powoływania się na takie uchybienia w toku dalszego postępowania, chyba że chodzi o przepisy postępowania, których naruszenie sąd powinien wziąć pod uwagę z urzędu albo strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła zastrzeżeń bez swojej winy

3.2. PRZYGOTOWANIE ROZPRAWY

-przygotowanie rozprawy należy do przewodniczącego:

• wzywa on strony, świadków i biegłych

• zarządza przedstawienie dokumentów czy przedmiotów oględzin

• może zadecydować o przeprowadzeniu oględzin jeszcze przed rozprawą

-w sprawach zawiłych lub rozrachunkowych przewodniczący może zarządzić przed pierwszą rozprawą wniesienie odpowiedzi na pozew, a także wymianę dalszych pism procesowych z zaznaczeniem okoliczności, które mają być wyjaśnione

-stronę reprezentowaną przez adwokata/radcę prawnego/rzecznika patentowego/PGSP przewodniczący może zobowiązać do złożenia w wyznaczonym terminie pisma przygotowawczego, w którym strona jest obowiązana do powołania wszystkich twierdzeń, zarzutów i dowodów pod rygorem utraty prawa powoływania ich w toku dalszego postępowania

-po dokonaniu czynności przygotowawczych przewodniczący wyznacza termin rozprawy

3.3. ETAPY ROZPRAWY

-rozprawa ma charakter kontradyktoryjny i prowadzi do konfrontacji stanowisk stron przed sądem

-w przebiegu rozprawy można wyróżnić następujące stadia:

1. wywołanie sprawy

2. przedstawienie i wyjaśnienie stanowisk stron

3. postępowanie dowodowe

4. roztrząsanie wyników postępowania dowodowego

5. zamknięcie rozprawy

6. wydanie orzeczenia

1) Wywołanie sprawy ma na celu powiadomienie stron o przystąpieniu do rozpoznania ich sprawy oraz sprawdzenie obecności

-w wypadku niestawiennictwa strony sąd sprawdza prawidłowość jej zawiadomienia

-na tym etapie może dojść do:

1. odroczenia sprawy – np. z powodu wadliwego zawiadomienia nieobecnej strony czy braku dowodu doręczenia jej tego zawiadomienia

2. zawieszenia postępowania – np. w razie śmierci strony

3. umorzenia postępowania – np. w razie śmierci jednego z małżonków w sprawie o rozwód/separację

2) Przedstawienie i wyjaśnienie stanowisk stron (informacyjne badanie/przesłuchanie stron) najpierw powód, a następnie pozwany zgłaszają ustnie swoje żądania i wnioski oraz przedstawiają twierdzenia i dowody na ich poparcie

-ponadto strony mogą wskazywać podstawy prawne swoich wniosków/twierdzeń

-w razie nieobecności strony sąd przedstawia jej wnioski/twierdzenia/dowody znajdujące się w aktach sprawy

-każda ze stron zobowiązana jest do złożenia oświadczenia co do twierdzeń strony przeciwnej

-jeżeli strona nie wypowie się odnośnie tych twierdzeń można je uznać za fakty przyznane

-pozwany nie może odmówić wdania się w spór co do istoty sprawy, chociażby wniósł zarzuty formalne

-przewodniczący jeszcze przed wszczęciem postępowania dowodowego powinien przez zadawanie stronom pytań ustalić, jakie z istotnych okoliczności sprawy są między nimi sporne i dążyć do wyjaśnienia

-już na tym etapie rozprawy sąd może uznać, że sprawa jest dostatecznie wyjaśniona i wydać wyrok

-może to być również wyrok zaoczny, jeżeli pozwany nie stawi się albo zachowa bierną postawę

-może dojść także do zawarcia ugody i umorzenia postępowania

-jeżeli nie doszło do zakończenia postępowania i w sprawie istnieją niewyjaśnione okoliczności faktyczne o istotnym znaczeniu, bieg rozprawy przyjmuje formę postępowania dowodowego

3) Postępowanie dowodowe patrz str. 43-44

4) Roztrząsanie wyników postępowania dowodowego po przeprowadzeniu dowodów następuje roztrząsanie ich wyników

-przewodniczący udziela głosu stronom

-ustosunkowanie się do postępowania dowodowego/twierdzeń/faktów następuje w tzw. wywodach końcowych

5) Zamknięcie rozprawy następuje po przeprowadzeniu dowodów i udzieleniu stronom głosu

-wyjątkowo można zamknąć rozprawę również w wypadku, gdy:

• ma być przeprowadzony jeszcze dowód przez sędziego wyznaczonego lub przez sąd wezwany

• ma być przeprowadzony dowód z akt lub wyjaśnień organów państwowych, a rozprawę co do tych dowodów sąd uzna za zbyteczną

-zamkniętą sprawę sąd może otworzyć na nowo, np. ze względu na ujawnienie się nowych okoliczności po zamknięciu rozprawy

6) Wydanie wyroku lub innego orzeczenia ostatni etap rozprawy następujący po jej zamknięciu

§4. OBRONA POZWANEGO

4.1. NIEPODJĘCIE OBRONY

-pozwany może zachowywać się zupełnie biernie

-w razie odmowy pozwu czy nieodebrania go z placówki pocztowej/urzędu gminy, sąd przyjmuje fikcję doręczenia

-pozwany, który nie zgłosi się na rozprawę albo nie bierze w niej udziału i nie wniesie żadnego pisma procesowego, naraża się na wydanie wyroku zaocznego

-pozwany może ograniczyć się tylko do złożenia wniosku formalnego o przeprowadzenie rozprawy podczas jego nieobecności

-wówczas sąd nie wyda wyroku zaocznego, ale może uznać fakty wysuwane przez powoda za uznane i na tej podstawie wydać wyrok końcowy

-w sprawach:

• małżeńskich

• między rodzicami i dziećmi

sąd może skazać na grzywnę pozwanego, który pomimo wezwania nie stawia się bez usprawiedliwionych powodów na posiedzenie

4.2. FORMY OBRONY POZWANEGO

A. ZAPRZECZENIA

Zaprzeczenie czynność procesowa zawierająca oświadczenie wiedzy strony, która przeczy określonej okoliczności faktycznej

-zaprzeczenie może dotyczyć wszystkich okoliczności faktycznych, jak również poszczególnych okoliczności

-istotą zaprzeczenia jest twierdzenie pozwanego, że fakty, an które powołuje się powód, nie są zgodne z rzeczywistym stanem rzeczy

-zaprzeczenie może przyjąć formę:

1. prostej negacji wyraża się w tym, że pozwany oświadcza, iż nie miały miejsca fakty, na które powołuje się powód

2. zaprzeczenia umotywowanego (negatio per positionem alterius) ma miejsce wówczas, gdy twierdzenie pozwanego stoi w sprzeczności z twierdzeniem stron przeciwnej

-zakres zaprzeczenia dzieli się na:

1. zaprzeczenie całkowite

2. zaprzeczenie częściowe

-zaprzeczenie jest środkiem obrony pozwanego, lecz może z niego korzystać również powód, o ile twierdzi, że twierdzenia pozwanego są nieprawdziwe

-skutkiem zaprzeczenia podstawy faktycznej powództwa lub określonych faktów jest konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego

-ocena prawna stanu faktycznego należy zawsze do sądu

B. ZARZUTY

Zarzut pozwany zmierza w nich bądź do wykazania, że powód nie może skorzystać w danej sytuacji z podnoszonych przez niego argumentów materialnoprawnych bądź, wskazując na przeszkody procesowe, uniemożliwia prowadzenie procesu

-zarzuty dzielą się na:

1. zarzuty formalne (procesowe) opierają się na przepisach prawa procesowego i wymierzone są przeciwko biegowi postępowania
   -wyróżnia się wśród nich:

   1. zarzuty niweczące (peremptoryjne) ich uwzględnienie kończy proces dla pozwanego, np.:

      • zarzut niedopuszczalności drogi sądowej

      • zarzut braku jurysdykcji krajowej

      • res iudicata

   2. zarzuty zawieszające (dylatoryjne) są to usuwalne przeszkody procesowe, np.

      • niewłaściwość sądu

      • niewłaściwość trybu postępowania

-wśród zarzutów formalnych najskuteczniejsze są te, które dotyczą przesłanek postępowania skutkujących odrzuceniem pozwu

-sąd może ograniczyć rozprawę do poszczególnych zarzutów

-oddalając zarzuty, których uwzględnienie uzasadniałoby odrzucenie pozwu, sąd wydaje oddzielne postanowienie i może wstrzymać dalsze rozpoznanie sprawy, aż do uprawomocnienia się tego postanowienia

-oddalenie innych zarzutów formalnych sąd stwierdza w uzasadnieniu orzeczenia kończącego postępowanie, przytaczając powody rozstrzygnięcia

-istotna jest prekluzja zgłaszania pewnych zarzutów procesowych, np.:

• zarzut niewłaściwości sądu

• zarzut zapisu na sąd polubowny

• zarzut umowy o mediację

-pozwany może podnieść i uzasadnić te zarzuty jedynie przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy

-od zarzutów należy odróżnić wnioski formalne

-polegają one na zwróceniu uwagi na naruszenie jakiegoś przepisu procesowego, np.:

• wniosek o wyłączenie sędziego

• wniosek o wpisanie do protokołu uwag o uchybieniach procesowych

-wnioski formalne nie zmierzają do odrzucenia pozwu, lecz do usunięcia naruszenia przepisów proceduralnych

1. zarzuty merytoryczne (materialnoprawne) są skierowane bezpośrednio przeciwko roszczeniom powoda
   -wśród tych zarzutów wyróżnia się:

   1. zarzuty niweczące, np.:

      • zarzut przedawnienia

      • zarzut upływu terminu zawitego

      • zarzut potrącenia

   2. zarzuty zawieszające, np.

      • zarzut przedwczesności powództwa

-podniesienie zarzutu merytorycznego polega na przytoczeniu okoliczności, z których wynika, że podstawa powództwa nie istnieje i wobec tego żądanie pozwu nie jest uzasadnione alb na powoływaniu się na własne prawo, które czyni nieuzasadnionym żądanie powództwa wobec pozwanego

-skuteczne podniesienie zarzutów merytorycznych prowadzi do oddalenia powództwa w całości lub w części

-najczęściej spotykanym w praktyce jest zarzut potrącenia

-jest to zarzut merytoryczny oparty na własnym prawie pozwanego i ma charakter zarzutu niweczącego

• potrącenie (compensatio) instytucja regulowana w art. 498 i nast. KC

-ustawowe warunki potrącenia to:

1. potrącający musi być jednocześnie dłużnikiem i wierzycielem tego samego podmiotu

   • obie wierzytelności muszą istnieć między tymi samymi podmiotami

2. przedmiot potrącenia musi reprezentować tę samą jakość

   • muszą to być pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku (jednorodzajowość świadczeń)

3. obie wierzytelności muszą być wymagalne

4. obie wierzytelności mogą być dochodzone przed sądem lub innym organem państwowym

-potrącenie może być dokonane w toku procesu lub poza procesem

• dokonanie potrącenia poza procesem pozwany zgłaszając zarzut potrącenia powołuje się jedynie na fakt dokonania potrącenia i umorzenia wierzytelności do określonej wysokości

• dokonanie potrącenia w toku procesu pozwany składa oświadczenie woli o potrąceniu łącznie z wnioskiem o oddalenie powództwa w całości lub w części

-pozwany podnosząc zarzut potrącenia, nie może żądać zasądzenia należności wynikających z przysługującej mu wierzytelności, a jedynie może żądać oddalenia powództwa

-zarzut potrącenia może być zgłoszony jako zarzut ewentualny

-w takim wypadku strona wnosi, aby sąd powództwo oddalił, a na wypadek, gdyby sąd uwzględnił dochodzone roszczenia, zgłasza ewentualny zarzut potrącenia z ostrożności procesowej

C. POWÓDZTWO WZAJEMNE

Powództwo wzajemne powództwo wytoczone przeciwko powodowi przez pozwanego w ramach tego samego procesu

-warunki dopuszczalności wytoczenia powództwa wzajemnego określa art. 204 KPC – powództwo można wytoczyć w razie łącznego spełnienia następujących warunków:

1. sprawa zawisła już w sądzie (lis pendens)

2. zachodzi identyczność stron

3. nie później niż na pierwszej rozprawie, albo w sprzeciwie od wyroku zaocznego

4. zachodzi związek między roszczeniem wzajemnym a roszczeniem głównym albo roszczenie zgodnie z prawem materialnym nadaje się do potrącenia

-terminem początkowym biegu terminu do wytoczenia powództwa jest doręczenie odpisu pozwu pozwanemu

-pozwany nie może wnieść pozwu wzajemnego wcześniej, nawet jeżeli dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa, chyba że w między czasie odpis pozwu zostanie mu doręczony

-jeżeli sąd nie doręczy pozwanemu pozwu głównego (np. pozew został odrzucony) potraktuje pozew wzajemny jako zwykły pozew

-pozew wzajemny można wnieść w odpowiedzi na pozew bądź oddzielnie, nie później niż na pierwszej rozprawie albo w sprzeciwie od wyroku zaocznego

-po pierwszej rozprawie następuje prekluzja wniesienia powództwa wzajemnego, nawet jeżeli sąd ograniczył rozprawę do zagadnień wstępnych

-powództwo wzajemne może wytoczyć tylko pozwany przeciwko powodowi

-powództwo wzajemne toczy się miedzy stronami powództwa głównego z odwróconym kierunkiem stanowisk procesowych

-powództwo przeciwko osobie trzeciej nie jest dopuszczalne

• jeżeli okaże się, że z istoty stosunku prawnego wynika, iż w sprawie tej powinna być zapozwana także osoba trzecia, powództwo wzajemne jest niedopuszczalne

-w przypadku współuczestnictwa biernego każdy z pozwanych może wytoczyć powództwo przeciwko powodowi, a w przypadku współuczestnictwa czynnego pozwany może wytoczyć powództwo przeciwko któremukolwiek z powodów

-w przypadku interwencji głównej każda ze stron procesu może wnieść powództwo wzajemne przeciwko interwenientowi głównemu

• niedopuszczalne jest wniesienie pozwu wzajemnego przeciwko interwenientowi ubocznemu

• również interwenient uboczny nie może wnieść pozwu wzajemnego (nie jest stroną w procesie)

-związek między roszczeniem głównym a wzajemnym roszczenie pozwanego powstaje wówczas, gdy oba roszczenia dotyczą tego samego przedmiotu lub wskazują na ten sam stan faktyczny bądź gdy zasadność jednego z roszczeń będzie miała wpływ na rozstrzygnięcie co do roszczenia drugiego

-podstawą wzajemnego powództwa może być również potrącenie

-pozwany ma wybór: może skorzystać z instytucji potrącenia w drodze zarzutu lub powództwa wzajemnego

-zakres ochrony praw majątkowych jest jednak szerszy w przypadku wytoczenia powództwa wzajemnego

-pozwany może wówczas dochodzić roszczenia, którego wartość jest wyższa od wartości roszczenia dochodzonego przez powoda w powództwie głównym

-oddalenie powództwa głównego nie stoi na przeszkodzie w uwzględnieniu powództwa wzajemnego

-powództwo wzajemne powinno spełniać warunki przewidziane dla pozwu

-jak każde powództwo musi być opłacone należycie

-powództwo wzajemne wnosi się do sądu pozwu głównego

-jeżeli pozew wzajemny podlega rozpoznaniu przez sąd okręgowy, a sprawa wszczęta została przed sądem rejonowym, to sąd rejonowy przekazuje całą sprawę do rozpoznania sądowi okręgowemu

-powództwo wzajemne wywołuje takie same skutki procesowe i materialnoprawne, jak każde inne powództwo

-sąd ma obowiązek zbadać czy wytoczenie powództwa wzajemnego jest dopuszczalne oraz czy występują dodatnie przesłanki procesowe i czy nie ma ujemnych

-zadaniem sądu I instancji jest rozstrzygnięcie o zasadności każdego z powództw

-niedopuszczalne jest wytoczenie powództwa wzajemnego w postępowania odrębnych:

1. w sprawach o rozwód lub separację

2. w sprawach o ochronę posiadania

3. w postępowaniu nakazowym

4. w postępowaniu gospodarczym

-w postępowaniu uproszczonym powództwo wzajemne jest dopuszczalne, jeżeli oba roszczenia nadają się do rozpoznania w postępowaniu uproszczonym

4.3. UZNANIE POWÓDZTWA

-niekiedy pozwany nie podejmuje obrony, zgadzając się z roszczeniem powoda

-jeżeli dodatkowo wyraża zgodę na wydanie wyroku odpowiadającego treścią żądaniu pozwu, to wówczas zachodzi uznanie pozwu

-pozwany może uznać powództwo w całości lub w części

Uznanie powództwa czynność o podwójnym charakterze: procesowym i materialnoprawnym

-jest to jednocześnie oświadczenie wiedzy i woli

-do procesowych skutków uznania powództwa zalicza się:

1. wydanie wyroku opartego na uznaniu powództwa

   • sąd jest w zasadzie związany uznaniem powództwa i jest zobowiązany na jego podstawie wydać wyrok, chyba że uznanie jest sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa

   • w postępowaniach odrębnych nie jest dopuszczalne wydanie wyroku o uznanie powództwa w sprawach:

     • małżeńskich

     • miedzy rodzicami a dziećmi

a także w sprawach o uznanie postanowień wzorca za niedozwolone

1. pozwany może żądać od powoda zwrotu kosztów, jeżeli nie dał powodu do wytoczenia sprawy i uznał powództwo przy pierwszej czynności procesowej

   • jest to wyjątek od zasady, że kosztami procesu obciąża się stronę przegrywającą

2. wydając wyrok oparty na uznaniu powództwa, sąd z urzędu nadaje takiemu wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności

3. uznanie przez pozwanego żądania pozwu w sprawie o rozwód/separację, gdy małżonkowie nie posiadają wspólnych małoletnich dzieci. daje sądowi możliwość ograniczenia postępowania sądowego do przesłuchania stron

-zgodnie z orzecznictwem SN wyrok nie może być oparty na uznaniu, które uzależnia spełnienie dochodzonego pozwem świadczenia od warunku

-przykładowe skutki materialnoprawne uznania to:

1. w treści oświadczenia o uznaniu powództwa zawarte jest implicite zrzeczenie się przez pozwanego korzystania z zarzutu przedawnienia

2. uznanie roszczenia jeszcze niewymagalnego jest równoznaczne z zawarciem umowy o natychmiastowej jego wymagalności

3. uznanie powództwa o rozwód wytoczonego przez małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego oznacza wyrażenie przez pozwanego zgody na rozwód

4. uznanie powództwa jest czynnością procesową, ale może zawierać w sobie także czynność materialnoprawną, np. darowiznę

§5. ZAWIESZENIE POSTĘPOWANIA

5.1. PODSTAWY ZAWIESZENIA POSTĘPOWANIA

-zawieszenie postępowania może nastąpić na skutek przyczyn:

1. niezależnych od woli stron – np. strona lub jej przedstawiciel ustawowy znajduje się w miejscowości pozbawionej wskutek nadzwyczajnych wydarzeń komunikacji z siedzibą sądu

2. zależnych od woli stron –np. zgodne złożenie wniosku o zawieszenie postępowania

-w trakcie zawieszenia postępowania sąd nie podejmuje żadnych czynności procesowych z wyjątkiem tych, które mają na celu podjęcie postępowania albo zabezpieczenie roszczenia lub dowodu

-czynności podejmowane przez strony, a niedotyczące tych przedmiotów wywołują skutki dopiero z chwilą podjęcia postępowania

-z chwilą zawieszenia postępowania nie biegną żadne terminy

• jednakże na zgodny wniosek stron albo wskutek ich niestawiennictwa lub niemożności nadania sprawie dalszego biegu, zawieszenie wstrzymuje tylko bieg terminów sądowych

-zawieszenie postępowania można podzielić na 3 grupy:

1. zawieszenie obligatoryjne

2. zawieszenie fakultatywne

3. zawieszenie zależne od woli stron

A. OBLIGATORYJNE ZAWIESZENIE POSTĘPOWANIA

-obligatoryjne zawieszenie postępowania może nastąpić:

1. z mocy prawa

2. na mocy postanowienia sądu

1) Zawieszenie postępowania z mocy prawa ma miejsce w razie zaprzestania czynności przez sąd wskutek siły wyższej

-zawieszenie postępowania nie wymaga wydania postanowienia sądu

2) Zawieszenie postępowania na mocy postanowienia sądu sąd zawiesza postępowanie z urzędu:

1. w razie śmierci strony/jej przedstawiciela ustawowego, utraty przez nich zdolności procesowej, utraty przez stronę zdolności sądowej lub utraty przez przedstawiciela ustawowego charakteru takiego przedstawiciela

   • w przypadku śmierci strony zawieszenie postępowania będzie możliwe tylko w tych wypadkach, gdy przedmiot sporu nie dotyczy wyłącznie praw osobistych ściśle związanych ze zmarłą stroną

   • w przypadku śmierci przedstawiciela ustawowego strony sąd zawiesza postępowanie do czasu ustanowienia nowego przedstawiciela

   • utrata przez stronę/jej przedstawiciela ustawowego zdolności procesowej, a także utrata zdolności sądowej przez stronę uzasadnia zawieszenie postępowania aż do usunięcia przeszkód, np. ustanowienia kuratora spadku, ustalenia ogólnego następcy prawnego

2. jeżeli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej stroną zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie

3. jeżeli strona lub jej przedstawiciel znajdują się w miejscowości pozbawionej na skutek nadzwyczajnych wydarzeń komunikacji z siedzibą sądu

4. wszczęcie postępowania upadłościowego przeciwko stronie, jeżeli postępowanie dotyczy masy upadłości i ogłoszono upadłość z możliwością zawarcia układu, a strona pozbawiona została prawa zarządu masą upadłości, albo ogłoszono upadłość obejmującą likwidację majątku strony

   • w tym wypadku sąd wzywa do wzięcia udziału w sprawie zarządcę masy upadłości lub syndyka

   • jeżeli syndyk/zarządca może odmówić wstąpienia do postępowania, sąd wyznacza mu odpowiedni termin do złożenia oświadczenia

   • niezłożenie w terminie oświadczenia oznacza odmowę wstąpienia do postępowania

5. w razie śmierci adwokata lub radcy prawnego, gdy zastępstwo stron jest obowiązkowe taki sam skutek wywoła:

   • skreślenie adwokata/radcy prawnego z listy adwokatów/radców prawnych

   • utrata możliwości wykonywania zawodu

   • utrata zdolności procesowej

-sąd ustala w takim wypadku termin do wskazania nowego adwokata/radcy prawnego i po upływie tego terminu podejmuje postępowanie

-w wypadkach 1 i 4 zawieszenie postępowania ma skutek od chwili zdarzeń, które je spowodowały

-zawieszając postępowanie sąd uchyla orzeczenia wydane po nastąpieniu tych wydarzeń, chyba że nastąpiły one po zamknięciu rozprawy

B. FAKULTATYWNE ZAWIESZENIE POSTĘPOWANIA

-sąd może z urzędu wydać postanowienie o zawieszeniu postępowania w następujących sytuacjach:

1. jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się postępowania cywilnego sytuacja ta będzie zachodziła wówczas, gdy orzeczenie, które ma zapaść w drugim postępowaniu, będzie stanowić podstawę dla zawieszonego postępowania
   -postępowanie będzie można zawiesić np. w przypadku przedstawienia TK przez sąd w innej sprawie pytania prawnego dotyczącego zgodności z Konstytucją ustawy, która ma być zastosowana

2. jeżeli osoba trzecia wystąpiła przeciwko obu stronom z interwencja główną w przypadku, gdy roszczenie interwenienta głównego okaże się słuszne, bezzasadne jest roszczenie zawarte w pozwie głównym

3. jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od uprzedniej decyzji organu administracji publicznej decyzja ta może mieć charakter prawotwórczy lub ustalający istnienie jakiegoś prawa/stosunku prawnego, a także dokonanie określonych czynności prawnych lub faktów prawotwórczych
   -jeżeli postępowania administracyjne, którego wynik stanowi przedsąd dla sprawy cywilnej nie zostało wszczęte, sąd może oddalić powództwo jako przedwczesne jedynie wtedy, gdy w świetle treści zebranego w sprawie materiału i okoliczności niespornych zawieszenie postępowania okaże się niecelowe

4. jeżeli ujawni się czyn, którego ustalenie w drodze karnej lub dyscyplinarnej mogłoby wywrzeć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy cywilnej postępowanie karne nie musi z reguły prowadzić do zawieszenia w sprawie cywilnej – sąd zawiesi postępowanie jedynie wtedy, gdy materiał zebrany w postępowaniu dowodowym nie daje podstaw do uwzględnienia powództwa, a nie można wyłączyć, że w postępowaniu karnym zapadnie wyrok skazujący, który przesądzając o winie pozwanych, miałby wpływ na rozstrzygnięcie sprawy cywilnej

5. w razie niestawiennictwa obu stron na rozprawie, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, oraz w razie niestawiennictwa powoda, gdy powód nie żądał rozpoznania sprawy w jego nieobecności, a pozwany nie zgłosił wniosku o rozpoznanie sprawy przepis ten nie ma zastosowania w postępowaniu:

   • przed sądem II instancji

   • w sprawach małżeńskich

   • w sprawach ze stosunków między rodzicami a dziećmi

   • w sprawach gospodarczych

6. jeżeli na skutek braku lub wskazania złego adresu powoda albo niewskazania przez powoda w wyznaczonym terminie adresu pozwanego lub niewykonania przez powoda innych zarządzeń nie można nadać sprawie dalszego biegu jeżeli mimo braków formalnych pozwu przewodniczący nadał mu bieg, powód zaś nie uzupełnił tych braków na wezwanie sądu, wskutek czego niemożliwe jest nadanie sprawie dalszego biegu, postępowanie może zostać zawieszone
   -postępowanie może być zawieszone tylko w razie nie wykonania przez powoda zarządzenia o charakterze formalnym

-jeżeli postępowanie karne/administracyjne/dyscyplinarne nie jest rozpoczęte, a jego rozpoczęcie zależy od wniosku strony, sąd wyznacza stronie termin do wszczęcia postępowania

-w innych wypadkach sąd może zwrócić się do właściwego organu o wszczęcie postępowania

Szczególne uregulowania dotyczące spraw małżeńskich chodzi tu o sprawy o:

• unieważnienie małżeństwa

• ustalenie istnienia/nieistnienia małżeństwa

• rozwód

• separację

-sąd może zawiesić postępowanie w razie:

1. nieusprawiedliwionego niestawiennictwa powoda na pierwsze posiedzenie sądowe wyznaczone w celu przeprowadzenia rozprawy

2. gdy sąd nabierze przekonania, że istnieją widoki na utrzymanie pożycia małżeńskiego (w sprawach o rozwód/separację)

C. ZAWIESZENIE POSTĘPOWANIA NA WNIOSEK

-do zawieszenia postępowania może dojść na zgodny wniosek stron lub na wniosek spadkobiercy, jeżeli powód dochodzi przeciw niemu wykonania obowiązku należącego do długów spadkowych, a spadkobierca nie złożył jeszcze oświadczenia o przyjęciu spadku i termin na złożenie takiego oświadczenia jeszcze nie minął

-w postępowaniu kasacyjnym przed SN oraz w postępowaniu wywołanym wniesieniem skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia zawieszenie postępowania dopuszczalne jest jedynie w przypadkach przewidzianych w art. 173-175¹ oraz na zgodny wniosek stron

5.2. PODJĘCIE ZAWIESZONEGO POSTĘPOWANIA

-podjęcie zawieszonego postępowania może nastąpić:

1. z mocy prawa

2. z urzędu

3. na wniosek stron

1) Podjęcie zawieszonego postępowania z mocy prawa następuje w wypadku, gdy ustaną przyczyny zaprzestania czynności przez sąd

2) Podjęcie zawieszonego postępowania z urzędu następuje wówczas, gdy ustanie przyczyna zawieszenia, w szczególności:

1. w razie śmierci strony – z chwilą zgłoszenia się lub wskazania następców prawnych zmarłego albo z chwilą ustanowienia we właściwej drodze kuratora spadku

2. w razie utraty zdolności sądowej – z chwilą ustalenia ogólnego następcy prawnego

3. w razie braku przedstawiciela ustawowego – z chwilą jego ustanowienia

4. gdy rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego postępowania – z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia kończącego to postępowanie
   -sąd może jednak i przedtem podjąć zawieszone postępowanie

5. w razie ogłoszenia upadłości strony – z chwilą zgłoszenia się lub wskazania syndyka/zarządcy mas upadłości
   -jeżeli syndyk/zarządca może odmówić wstąpienia do postępowania – z chwilą złożenia przez niego odpowiedniego oświadczenia
   -jeżeli syndyk/zarządca odmówi wstąpienia do postępowania, postępowanie kontynuuje się z udziałem upadłego

3) Podjęcie zawieszonego postępowania na wniosek stron mamy tu do czynienia z dwoma przypadkami:

1. gdy postępowanie zostało zawieszone na wniosek spadkobiercy – sąd może podjąć postępowanie po złożeniu oświadczenia o przyjęciu/odrzuceniu spadku albo po upływie terminu na złożenie takiego oświadczenia

2. gdy postępowanie zostało zawieszone na zgodny wniosek stron albo wskutek niestawiennictwa – sąd może podjąć postępowanie nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy od zawieszenia, jeżeli strony we wniosku nie oznaczyły dłuższego terminu

-na skutek braku wniosku stron o podjęcie postępowania oraz upływu terminu 1 roku od chwili zawieszenia postępowania sąd umarza postępowanie

§6. ZASADY ORZEKANIA W POSTĘPOWANIU CYWILNYM

Zasady orzekania w postępowaniu cywilnym reguły, jakimi musi kierować się sąd przy rozstrzyganiu merytorycznym sprawy

-do zasad orzekania zalicza się:

1. zasadę związania sądu granicami dochodzonej ochrony prawnej

2. możliwość zastrzeżenia na rzecz pozwanego prawa do powołania się w toku egzekucji na ograniczenie odpowiedzialności

3. możliwość rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty i wyznaczenie terminu eksmisji

4. możliwość zasądzenia odpowiedniej sumy wg oceny sądu

6.1. ZWIĄZANIE SĄDU GRANICAMI DOCHODZONEJ OCHRONY PRAWNEJ

A. ZAKAZ ORZEKANIA PONAD ŻĄDANIE

-przez żądanie należy rozumieć dokładne określenie żądania oraz przytoczenie faktów je uzasadniających

-sąd nie może zasądzić:

1. czegoś innego od tego, czego żądał powód

2. więcej niż żądał powód

3. na innej podstawie faktycznej niż wskazana przez powoda

-zasada ta odnosi się zarówno do powoda, jak i do pozwanego (jeżeli zgłasza on zarzut potrącenia lub występuje z powództwem wzajemnym)

-zasada dotyczy żądań głównych oraz ubocznych

-przekroczenie przez sąd zakresu orzekania stanowi podstawę do złożenia apelacji

B. ODSTĘPSTWA OD ZASADY

-od zakazu orzekania ponad żądanie KPC przewiduje wyjątki oparte na przedmiotowym kryterium sprawy

-sąd może orzekać ponad żądanie:

1. w sprawach ze stosunku pracy jeżeli pracownik dokonał wyboru jednego z alternatywnie przysługujących mu roszczeń sąd może z urzędu uwzględnić inne roszczenie alternatywne
   -o roszczeniach alternatywnych można mówić, gdy pracownikowi przysługuje kilka roszczeń pozostających w takim związku, że dla wykonania zobowiązania pracodawcy wystarczy spełnienie tylko jednego z tych roszczeń, natomiast wybór roszczenia należy do pracownika

2. w razie orzekania bez żądania powoda sytuacja ta występuje, gdy przepis prawa materialnego nakłada na sąd obowiązek orzekania o pewnych kwestiach bez względu na żądanie powoda, np.

   • art. 58 KRO – nakłada na sąd obowiązek zawarcia w wyroku orzekającym rozwód/separację rozstrzygnięcia o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków, o kontaktach rodziców z dzieckiem oraz o wysokości w jakiej każdy z małżonków obowiązany jest do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka

-jeżeli w takim wypadku sąd nie orzekł o roszczeniach niezgłoszonych w żądaniu, strona powodowa może złożyć wniosek o uzupełnienie wyroku

-jeżeli strona nie złoży takiego wniosku w odpowiednim terminie, to przysługuje jej prawo wytoczenia nowego powództwa lub zgłoszenia wniosku w zakresie, w jakim nie orzekł sąd

6.2. ZASTRZEŻENIE NA RZECZ POZWANEGO PRAWA DO POWOŁANIA SIĘ W TOKU EGZEKUCJI
NA OGRANICZENIE ODPOWIEDZIALNOŚCI

-w niektórych przypadkach przepisy prawa materialnego przewidują ograniczenia odpowiedzialności, wyłączając stosowanie zasady nieograniczonej odpowiedzialności majątkiem osobistym

-odpowiedzialność dłużnika może być ograniczona do:

1. określonych przedmiotów majątkowych

2. wysokości wartości pewnych przedmiotów majątkowych, przy czym dłużnik odpowiada za dług całym swoim majątkiem

-jeżeli pozwany ponosi odpowiedzialność z określonych przedmiotów majątkowych albo do wysokości ich wartości, sąd może, nie wymieniając tych przedmiotów lub ich wartości, uwzględnić powództwo, zastrzegając pozwanemu prawo do powołania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności

-zasada ta będzie miała zastosowanie do wypadków:

1. ograniczenia odpowiedzialności spadkobiercy za długi spadkowe do chwili przyjęcia spadku

2. ustanowienia odpowiedzialności spadkobiercy całym jego majątkiem, ale z ograniczeniem do wysokości nabytego majątku spadkowego

-w związku z tym, że pozwanemu przysługuje wskazane wyżej prawo, sad jest obowiązany w sposób szczegółowy określić uprawnienia wierzyciela i obowiązki dłużnika

-sąd nie powinien natomiast ustalać przedmiotów majątkowych lub wysokości ich wartości, gdy należy to do komornika w postępowaniu egzekucyjnym

-brak w wyroku zastrzeżenia na rzecz pozwanego prawa do powołania się na ograniczenie odpowiedzialności skutkować będzie niemożnością powołania się przez dłużnika na ograniczoną odpowiedzialność

6.3. ROZŁOŻENIE ZASĄDZONEGO ŚWIADCZENIA NA RATY
I WYZNACZENIE TERMINU WYKONANIA EKSMISJI

-rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty/wyznaczenie terminu wykonania eksmisji określane jest jako moratorium sędziego

-założeniem uregulowania jest uczynienie realnym postępowania egzekucyjnego ze względu na sytuację ekonomiczną i finansową dłużnika

-sąd może w szczególnie uzasadnionych wypadkach, wydając wyrok, rozłożyć na raty zasądzone świadczenie lub wyznaczyć odpowiedni termin do wydania nieruchomości/opróżnienia pomieszczenia

-zasada ta nie oznacza dowolności stosowania jej przez sąd

-o tym, że chodzi o szczególnie uzasadnione przypadki decydują okoliczności leżące po stronie pozwanego dłużnika, tj.:

• sytuacja rodzinna

• sytuacja majątkowa

• możliwości zarobkowe

-sąd ma obowiązek wziąć pod uwagę również sytuację wierzyciela, tym bardziej, że od ratalnych świadczeń ustanowionych przez sąd nie przysługują mu odsetki ustawowe (odsetki będą się należały tylko wtedy, gdy dłużnik opóźnił się z zapłatą raty)

-z odroczeniem terminu wydania nieruchomości można spotkać się w przypadku spraw:

• windykacyjnych

• działu spadku

• podziału majątku wspólnego

-przy określeniu terminu należy brać pod uwagę w szczególności charakter nieruchomości

-w kwestii opróżnienia pomieszczenia obowiązuje zasada, że oznaczenie terminu opróżnienia pomieszczenia nie może polegać na uzależnieniu wykonania wyroku od innego zdarzenia, w szczególności od otrzymania przez zobowiązanego innego mieszkania

6.4. ZASĄDZENIE ODPOWIEDNIEJ SUMY WG OCENY SĄDU

-zasada ta odnosi się do spraw:

1. o naprawienie szkody

2. o dochody

3. o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia

4. o świadczenie z umowy o dożywocie

5. rozpoznawanych w postępowaniu uproszczonym

-w tych sprawach sąd może w wyroku zasądzić odpowiednią sumę wg własnej oceny, opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy, jeżeli uzna, że ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwe lub nader utrudnione

§7. MERYTORYCZNE ZAKOŃCZENIE POSTĘPOWANIA CYWILNEGO
– RODZAJE WYROKÓW

-orzeczenia zapadające w ramach postępowania cywilnego dzieli się na:

1. merytoryczne

   1. w procesie są to:

      • wyroki

      • nakazy zapłaty

   2. w postępowaniu nieprocesowym są to:

      • postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty

      • inne postanowienia

   3. w postępowaniu międzynarodowym są to:

      • postanowienia w przedmiocie ustalenia, że orzeczenie sądu państwa obcego podlega albo
        nie podlega uznaniu oraz w przedmiocie stwierdzenia jego wykonalności

   4. w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym są to:

      • postanowienia

2. niemerytoryczne (formalne)

   1. w procesie są to postanowienia

   2. zarządzenia prezesa sądu

   3. zarządzenia przewodniczącego składu orzekającego

§1. WYROK

1.1. ISTOTA WYROKU

Wyrok orzeczenie merytoryczne w danej sprawie

-rozstrzygnięciem tym sąd konkretyzuje obowiązującą normę prawną, regulującą stosunek prawny zachodzący w konkretnym wypadku między stronami

1.2. PODSTAWA FAKTYCZNA I PODSTAWA PRAWNA WYROKU

1) Podstawa faktyczna wyroku podstawę faktyczną wyroków w sprawach cywilnych stanowią ustalenia faktyczne dokonane przez sąd

-podstawa faktyczna rozstrzygnięcia obejmuje:

1. ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione

2. dowody, na których się oparł

3. przyczyny, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej

2) Podstawa prawna wyroku wskazuje na to, jakie przepisy prawa materialnego organ orzekający wziął pod uwagę przy rozstrzyganiu sporu

-określenie podstawy prawnej rozstrzygnięcia należy do organu orzekającego

-do czynności związanych z ustaleniem podstawy prawnej wyroku należą:

1. wybranie odpowiedniej normy prawnej, której hipoteza odpowiada w jej istotnych elementach ustalonemu stanowi faktycznemu sprawy

2. ustalenie treści wybranej normy prawnej

3. podciągnięcie ustalonego stanu faktycznego pod wybraną normę prawną o ustalonej już treści

4. określenie zakresu stosunków prawnych tej normy w odniesieniu do stanu faktycznego

1.3. RODZAJE WYROKÓW

1. Podział wg kryterium skutku prawnego

1. wyroki konstytutywne kształtują stosunek materialnoprawny
   -skutkiem wyroku konstytutywnego jest zmiana istniejącego stosunku prawnego
   -skutek wyroku konstytutywnego może powstać ex nunc (np. wyrok orzekający rozwód) lub ex tunc
   (np. wyrok unieważniający małżeństwo)

2. wyroki deklaratywne potwierdzają jedynie istnienie określonego stanu prawnego

2. Podział wg kryterium stosunku orzeczenia do żądania pozwu

1. wyroki uwzględniające powództwo wyrok uwzględniający powództwo (w całości lub w cześci) ma miejsce wtedy, gdy sąd wydaje wyrok zgodny z żądaniem powództwa

2. wyroki oddalające powództwo zapadają wówczas, gdy zachodzi brak przesłanki materialnej dodatniej (np. brak wymagalności świadczenia) lub wchodzi w grę przesłanka materialna ujemna (np. przedawnienie) bądź też żądanie pozwu w świetle okoliczności faktycznych i prawnych okaże się nieuzasadnione

3. Podział wg kryterium charakteru roszczenia procesowego będącego podstawą wyroku

1. wyroki ustalające wyroki uwzględniające powództwo o ustalenie istnienia/nieistnienia stosunku prawnego lub prawa

2. wyroki kształtujące wyroki uwzględniające powództwo o powstanie/zmianę/ustanie stosunku prawnego lub prawa

3. wyroki zasądzające wyroki uwzględniające powództwo o świadczenie

4. Podział wg kryterium zakresu rozstrzygnięcia

1. wyroki całościowe

2. wyroki częściowe

3. wyroki wstępne

4. wyroki końcowe

5. wyroki łączne

6. wyroki uzupełniające

5. Podział wg kryterium zachowania się pozwanego w procesie

1. wyroki kontradyktoryjne

2. wyroki z uznania

3. wyroki zaoczne

A. WYROKI ZE WZGLĘDU NA ZAKRES ROZSTRZYGNIĘCIA

1) Wyrok całościowy (zwykły, pełny) wyrok rozstrzygający o całości powództwa (również wzajemnego)
-przez całość powództwa należy rozumieć wszystkie roszczenia zgłoszone w powództwie

2) Wyrok częściowy wydawany w przypadku, gdy do rozstrzygnięcia nadaje się tylko część żądania lub niektóre z żądań zawartych w pozwie

-założeniem wyroku częściowego jest dopuszczalność tzw. rozdrobnienia roszczeń

-może ono mieć miejsce przy roszczeniach samodzielnych

-roszczenia samodzielne to takie, których więź z pozostałymi częściami przedmiotu rozstrzygnięcia nie przeszkadza – zarówno z punktu widzenia przepisów prawa materialnego, jak i procesowego – w oddzielnym rozstrzygnięciu

-wyrok częściowy ma charakter samoistny

-podlega on zaskarżeniu na zasadach ogólnych, tj. w drodze apelacji

-rozstrzygnięcie w nim zawarte korzysta z powagi rzeczy osądzonej oraz podlega egzekucji

-nie jest jednak orzeczeniem kończącym sprawę w instancji, a zatem sąd nie orzeka w nim o kosztach postępowania

3) Wyrok wstępny sąd może wydać wyrok wstępny, gdy uzna roszczenie powoda za usprawiedliwione co do samej zasady, a co do spornej wysokości żądania zarządzi wówczas bądź dalszą rozprawę bądź jej odroczenie

-o wysokości żądania sąd orzeka wyrokiem końcowym, po uprawomocnieniu się wyroku wstępnego

-wydanie wyroku wstępnego może nastąpić tylko wówczas, gdy sporna jest sama zasada na jakiej oparte jest roszczenie

-wyrok wstępny nie może być wydany wówczas gdy niekwestionowana jest zasada roszczenia, a jego wysokość

-jeżeli sąd uzna roszczenie za nieuzasadnione, zapada wyrok oddalający powództwo

-wyrok wstępny nie nadaje się do wykonania w drodze egzekucji, a zatem nie można go zaopatrzyć w rygor natychmiastowej wykonalności

-w wyroku tym nie orzeka się również o kosztach postępowania

4) Wyrok końcowy w wyroku końcowym sąd rozstrzyga o pozostałych żądaniach powoda (w wypadku, gdy wcześniej był wydany wyrok częściowy) lub o wysokości roszczenia (gdy wyrok końcowy jest następstwem wydanego wcześniej wyroku wstępnego) oraz o kosztach postępowania

5) Wyrok łączny jest wydawany przez sąd w przypadku połączenia kilku spraw do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia

-połączenie do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia kilku spraw jest czynnością techniczną i nie oznacza utworzenia jednej nowej sprawy

-sprawy po połączeniu utrzymują swój samodzielny, oddzielny byt, aczkolwiek pozostają w związku faktycznym i prawnym

-niezbędnymi przesłankami do łączenia spraw są:

• ich przynależność do tego samego trybu postępowania

• właściwość tego samego sądu

• możliwość objęcia dochodzonych roszczeń jednym pozwem

-samodzielność łączonych do wspólnego rozpoznania spraw powoduje, że wyrok powinien zawierać z osobna rozstrzygnięcie co do każdej z połączonych spraw

6) Wyrok uzupełniający zostaje wydany na wniosek strony, jeżeli sąd nie orzekł o całości żądania albo nie zamieścił w wyroku dodatkowego orzeczenia, które wg przepisów KPC powinien był zamieścić z urzędu

B. WYROKI ZE WZGLĘDU NA ZACHOWANIE SIĘ POZWANEGO

1) Wyrok kontradyktoryjny jest on regułą w praktyce

-wydawany jest po przeprowadzonym postępowaniu dowodowym na rozprawie, przy aktywnej postawie obronnej pozwanego

2) Wyrok z uznania jest on następstwem uznania powództwa przez pozwanego

-może on być wyrokiem całościowym lub częściowym

-wyrokowi z uznania sąd nadaje rygor natychmiastowej wykonalności, gdy zasądza roszczenie uznane przez pozwanego

3) Wyrok zaoczny jest konsekwencją bezczynności pozwanego, na którym spoczywa ciężar wdania się w spór

-wydanie wyroku zaocznego jest możliwe wówczas, gdy zostaną spełnione łącznie następujące przesłanki:

1. pozwany nie stawił się na rozprawie albo pomimo stawienia się nie bierze udziału w rozprawie

2. pozwany nie złożył wniosku o przeprowadzenie rozprawy pod jego nieobecność

3. pozwany nie złożył w sprawie żadnych wyjaśnień

4. brak odpowiedzi na pozew (tylko w postępowaniu gospodarczym)

-do przyjęcia, że strona pozwana, pomimo stawienia się na rozprawie, nie wzięła w niej udziału wystarczy, że nie podejmuje ona czynności przewidzianych w art. 210 §1 KPC, tj.:

• nie zgłosi zarzutów

• nie złoży wyjaśnień

• nie przedstawi dowodów

-do czynność pozwanego, które wyłączają wydanie wyroku zaocznego zaliczyć należy:

• złożenie oświadczenia, że pozwany nie uznaje powództwa lub że wnosi o jego oddalenie, chociażby takie oświadczenie nie zostało poparte żadną argumentacją

• uznanie powództwa lub przyznanie pewnych faktów

-nie będzie stanowiło wzięcia udziału w rozprawie podjęcie pozwanego jedynie czynności o charakterze przygotowawczym, np. złożenie pełnomocnictwa, żądanie odroczenia rozprawy

-niestawiennictwo na rozprawie upoważnia do wydania wyroku zaocznego tylko wówczas, gdy pozwany został zawiadomiony w sposób prawidłowy, przewidziany przepisami KPC, o dniu i miejscu posiedzenia wyznaczonego na rozprawę, aby miał możliwość wzięcia w niej udziału

-wydając wyrok zaoczny, sąd przyjmuje za prawdziwe twierdzenia powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą, jeżeli nie budzą one uzasadnionych wątpliwości ani nie zostały przytoczone w celu obejścia prawa

-jest domniemanie zgodności twierdzeń powoda z rzeczywistym stanem prawnym

-u podstaw domniemania leży fikcja przyznania (absens pro confesso habetur)

-domniemanie to zwalnia sąd od obowiązku przeprowadzenia postępowania dowodowego

-w razie wątpliwości co do prawdziwości twierdzeń powoda sąd przeprowadza z urzędu postępowanie dowodowe i na tej podstawie opiera wyrok zaoczny

-w pewnych sprawach sąd nie może przyjąć za prawdzie twierdzeń powoda co do okoliczności faktycznych i nawet w przypadku bezczynności pozwanego musi przeprowadzić postępowanie dowodowe celem wyjaśnienia wszystkich istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności

-dotyczy to spraw:

1. małżeńskich

2. ze stosunków między rodzicami a dziećmi

3. o opróżnienie lokalu na podstawie ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (2001r.)

-wyrok zaoczny może być wydany tylko w razie bezczynności pozwanego, natomiast bezczynność powoda powoduje zawieszenie postępowania

-wyrok wydany pod nieobecność pozwanego nie będzie miał charakteru zaocznego, jeżeli pozwany będzie żądał przeprowadzenia rozprawy w swojej nieobecności albo składał już w sprawie wyjaśnienia ustnie/na piśmie

-w razie nienadejścia dowodu doręczenia na dzień rozprawy sąd może w ciągu następnych 2 tygodni wydać na posiedzeniu niejawnym wyrok zaoczny (tzw. wyrok zaoczny zastrzeżony), jeżeli w tym czasie otrzyma dowód doręczenia

-wydając wyrok zaoczny, sąd nadaje mu z urzędu rygor natychmiastowej wykonalności

-wyrok zaoczny sąd uzasadnia, gdy powództwo zostało oddalone w całości lub w części, a powód zażądał uzasadnienia w ciągu tygodnia od doręczenia mu wyroku

-uzasadnienie sąd sporządza również wtedy, gdy powód wniósł apelację w przepisanym terminie, nawet jeżeli nie złożył wniosku o uzasadnienie

-wyroki zaoczne doręcza się z urzędu obu stronom

-jeżeli po wydaniu wyroku zaocznego okaże się, że pozwany w chwili wniesienia pozwu:

• nie miał zdolności sądowej lub procesowej

• nie miał organu powołanego do jego reprezentowania

a braki te nie zostały usunięte w wyznaczonym terminie zgodnie z przepisami KPC, sąd z urzędu uchyla wyrok zaoczny i wydaje odpowiednie postanowienie

-pozwanemu przeciwko któremu został wydany wyrok zaoczny, przysługuje sprzeciw, natomiast apelację od wyroku zaocznego oddalającego powództwo w całości lub w części może wnieść tylko powód

Sprzeciw powinien spełniać wymogi pisma procesowego oraz zawierać zarzuty przeciwko żądania pozwu, a także fakty i dowody na zaocznemu lub jego części

-sprzeciw może być skierowany przeciw całemu wyrokowi zaocznemu lub jego części

-zakres sprzeciwu będzie decydować o zakresie zaskarżenia

-wyrok zaoczny w części niezaskarżonej sprzeciwem staje się prawomocny

-w sprzeciwie można wytoczyć powództwo wzajemne

-sprzeciw może również zawierać wniosek o zawieszenie rygoru natychmiastowej wykonalności

-sąd zawiesi również rygor natychmiastowej wykonalności w wypadku, gdy wyrok ten został wydany z naruszeniem przepisów o dopuszczalności jego wydania albo pozwany uprawdopodobni, że jego niestawiennictwo było niezawinione, a przedstawione okoliczności wywołują wątpliwości co do wyroku zaocznego

-sprzeciw ma charakter środka zaskarżania niedewolutywnego, w związku z tym, że sprawę rozpoznaje ten sam sąd I instancji, który wydał wyrok zaoczny

-rozpoznając sprawę sąd jest związany granicami sprzeciwu

-orzeczeniami wydawanymi przez sąd na skutek złożenia sprzeciwu od wyroku zaocznego są:

1. postanowienie o odrzuceniu sprzeciwu

2. postanowienie o uchyleniu wyroku zaskarżonego w wyroku i o odrzuceniu pozwu z powodu braku przesłanek lub umorzeniu postępowania, gdy stało się ono bezprzedmiotowe

3. postanowienie o umorzeniu postępowania wywołanego wniesieniem sprzeciwu na skutek cofnięcia sprzeciwu

4. wyrok utrzymujący w mocy w całości lub w części wyrok zaoczny

5. wyrok uchylający wyrok zaoczny i orzekający o żądaniu pozwu (nie można częściowo uchylić wyroku zaocznego)

-koszt rozprawy zaocznej i sprzeciwu ponosi pozwany, nawet w sytuacji, gdy wyrok został następnie uchylony

1.4. WYDANIE WYROKU

-sąd wydaje wyrok po zamknięciu rozprawy

-od tej zasady istnieje kilka wyjątków, gdy wyrok może zapaść na posiedzeniu niejawnym, np.

• wydanie wyroku zaocznego zastrzeżonego

• wydanie wyroku w postępowaniu gospodarczym

-wyrok może być wydany jednie przez sędziów, przed którymi odbyła się rozprawa poprzedzająca bezpośrednio wydanie wyroku

-naruszenie tego przepisu prowadzi do nieważności postępowania

-wydanie wyroku następuje po niejawnej naradzie sędziów, na której odbywa się dyskusja nad sposobem rozstrzygnięcia, a następnie głosowa nie nad treścią mającego zapaść wyroku i powodami przyjmowanego orzeczenia

-końcowym etapem narady jest głosowanie i spisanie sentencji wyroku, którą podpisuje cały skład orzekający

-przed podpisaniem sentencji zdanie odrębne może zgłosić sędzia, który nie zgadza się z większością i został przegłosowany (zdanie odrębne zaznacza się przy podpisie)

-po wydaniu wyroku następują czynności sądowe związane z notyfikacją wyroku, która polega na ogłoszeniu i doręczeniu:

1. ogłoszenie wyroku powinno nastąpić na posiedzeniu, na którym zamknięto rozprawę
   -w sprawie zawiłej sąd może odroczyć ogłoszenie wyroku tylko jeden raz na czas do 2 tygodni

   • w postanowieniu o odroczeniu sąd powinien wyznaczyć termin o ogłoszeniu wyroku i ogłosić go niezwłocznie po zamknięciu rozprawy

-ogłoszenie wyroku następuje na posiedzeniu jawnym

-nieobecność stron nie wstrzymuje ogłoszenia wyroku

-ogłoszeniu podlega sama sentencja, a po jej ogłoszeniu przewodniczący/sędzia sprawozdawca powinien podać ustnie zasadnicze powody rozstrzygnięcia

-stronie obecnej przy ogłoszeniu wyroku, a działającej bez adwokata/radcy prawnego/rzecznika patentowego, przewodniczący udziela wskazówek co do środków zaskarżenia

1. doręczenie wyroku sąd doręcza odpis wyroku tej stronie, która go zażądała
   -jedynie stronie działającej bez adwokata/radcy prawnego/rzecznika patentowego, która na skutek pozbawienia wolności była nieobecna przy ogłoszeniu wyroku sąd z urzędu w ciągu tygodnia od ogłoszenia wyroku doręcza jego odpis wraz z pouczeniem co do środka zaskarżenia

1.5. BUDOWA WYROKU

-wyrok składa się zasadniczo z dwóch części:

1. sentencji

2. uzasadnienia

1) Sentencja wyroku jest niezbędnym elementem wyroku, warunkującym jego byt

-sentencja wyroku składa się z dwóch części:

1. komparycji komparycja zawiera:

   • nagłówek w brzmieniu: „Wyrok – w imieniu RP” (po wyrazie „wyrok” należy dodać wyraz określający wyrok, np. wstępny, częściowy itd.)

   • pełną nazwę sądu i jego wydziału

   • imiona i nazwiska sędziów oraz ich stanowiska służbowe, imiona i nazwiska ławników

   • imię i nazwisko prokuratora, jego stanowisko służbowe i nazwę prokuratury, z ramienia której występuje (jeżeli brał udział w sprawie)

   • imię i nazwisko protokolanta oraz jego stanowisko służbowe

   • datę i miejsce rozpoznania sprawy oraz datę i miejsce wydania wyroku

   • dokładne określenie stron przez podanie imion i nazwisk po wyrazach „z powództwa” i „przeciwko”, oznaczenie interwenienta głównego/ubocznego, ewentualnie przedstawiciela osoby fizycznej niemającej zdolności procesowej

   • oznaczenie przedmiotu sprawy (zwięzłe określenie rodzaju dochodzonego roszczenia)

2. formuły sentencji zawiera ona rozstrzygnięcie sądu o żądaniach powoda, a w wypadkach powództwa wzajemnego/zarzutu potrącenia – także o żądania pozwanego
   -sentencję kończą podpisy sędziów

2) Uzasadnienie wyroku stanowi część o charakterze akcesoryjnym

-uzasadnienie wyroku sporządza się na żądanie strony lub innych uprawnionych podmiotów, zgłoszone w terminie
1 tygodnia od dnia ogłoszenia sentencji albo od dnia jej doręczenia

-sąd jest obowiązany sporządzić uzasadnienie, gdy strona zaskarżyła wyrok w ustawowym terminie oraz gdy wniesiono skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia

-uzasadnienie podpisują sędziowie, którzy brali udział w jego wydaniu

-w sprawie rozpoznawanej z udziałem ławników uzasadnienie podpisuje tylko przewodniczący

-uzasadnienie powinno zawierać wskazanie:

1. podstawy faktycznej wyroku

2. podstawy prawnej wyroku

-sąd w uzasadnieniu ma obowiązek wypowiedzieć się co do:

• faktów, które uznał za udowodnione

• dowodów, na których się oparł

• przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej

-w przypadku braku jednomyślności w składzie orzekającym co do sposobu rozstrzygnięcia sprawy uzasadnienie wyroku powinno przytaczać tylko te elementy w zakresie ustalenia stanu faktycznego, oceny wiarygodności i mocy dowodów oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku, które odpowiadają przekonaniu większości składu orzekającego

1.6. SKUTKI PRAWNE ORZECZEŃ

-wyróżnia się trzy podstawowe skutki orzeczeń:

1. prawomocność

2. wykonalność

3. skuteczność

A. PRAWOMOCNOŚĆ

1) Prawomocność formalna orzeczenie staje się formalnie prawomocne, jeżeli nie przysługuje od niego środek odwoławczy lub inny środek zaskarżenia

-sytuacja taka może mieć miejsce w następujących wypadkach:

1. jeżeli od danego orzeczenia nie przysługuje w ogóle żaden środek zaskarżenia

   • takie orzeczenie staje się prawomocne od razu z chwilą jego wydania

2. jeżeli strona uchybiła terminowi do wniesienia środka zaskarżenia lub nie wniosła go w ogóle

   • takie orzeczenie staje się prawomocne po upływie terminu na wniesienie środka zaskarżenia

3. jeżeli skorzystano ze środka zaskarżenia, a sąd wyższej instancji utrzymał w mocy zaskarżone orzeczenie lub jedynie je zmienił

   • orzeczenie staje się prawomocne z chwilą wydania orzeczenia sądu wyższej instancji

-przy określaniu terminu uprawomocnienia się orzeczenia nie ma znaczenia możność skorzystania z nadzwyczajnych środków zaskarżenia, tj. skargi kasacyjnej i skargi o wznowienie postępowania, czy też możność wniesienia:

• skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia

• wniosku o przywrócenie uchybionego terminu do złożenia środka odwoławczego

-od tej zasady są dwa wyjątki:

1. nie stają się prawomocne – pomimo niedopuszczalności odrębnego ich zaskarżenia – postanowienia wydane w sprawie, którą rozpatruje sąd II instancji

2. jeżeli zaskarżono cześć orzeczenia, w pozostałej części nie staje się ono prawomocne w wypadkach, w których sąd rozpoznający apelację może rozpoznać sprawę z urzędu także w tej części (a więc na rzecz współuczestników materialnych, którzy wyroku nie zaskarżyli)

2) Prawomocność materialna prawomocność materialną rozpatruje się w zakresie jej:

1. skutków pozytywnych pozytywnym skutkiem prawomocności jest związanie prawomocnym orzeczeniem:

   1. sądu, który je wydał

   2. innych sądów

   3. organów państwowych

   4. organów administracji publicznej

   5. stron

   6. innych osób w wypadkach wskazanych w ustawie (tzw. prawomocność rozszerzona)

2. skutku negatywnego polega na tym, że prawomocne orzeczenie sądu korzysta z tzw. powagi rzecz osądzonej (res iudicata), co wyklucza ponowne postępowanie w tej samej sprawie między tymi samymi podmiotami
   -powagę rzeczy osądzonej wyznaczają granice podmiotowe i przedmiotowe:

   1. granice przedmiotowe – wyznacza je przedmiot rozstrzygnięcia w związku z jego podstawą
      -w celu ich ustalenia należy łącznie wziąć pod uwagę następujące elementy:

      • żądanie powoda w petitum pozwu oraz modyfikację powództwa w trakcie postępowania

      • przedmiot rozstrzygnięcia sądu w wyroku

      • stan faktyczny, na podstawie którego powód oparł swoje roszczenia

      • rodzaj poszukiwanej ochrony prawnej (ustalenie lub ukształtowanie prawa/stosunku prawnego, zasądzenie świadczenia)

-przy badaniu zasadności zarzutu powagi rzeczy osądzonej należy zawsze uwzględnić, czy po uprawomocnieniu się poprzedniego orzeczenia nie zaszła zmiana okoliczności, które uzasadniają rozpatrzenie tej samej sprawy w nowym procesie

1. granice podmiotowe – obejmują same strony procesowe w znaczeniu materialnym
   -wyjątkiem od tej zasady jest tzw. prawomocność rozszerzona, wśród której można wyróżnić
   2 grupy:

   • z powodu szczególnego charakteru przedmiotu wyrok może mieć powagę rzeczy osądzonej wobec wszystkich i przeciw wszystkim (erga omnes)

   • wyrok ma powagę rzeczy osądzonej wobec pewnych osób trzecich, na podstawie szczególnego stosunku tych osób do jednej ze stron procesowych i tylko w stosunku do niej, np. następcy prawni ogólni oraz szczególni)

-tożsamość stron zachodzi wówczas, gdy strony występują w tych samych rolach procesowych, jak również gdy występują w rolach odwrotnych, tj. powód staje się pozwanym, a pozwany powodem
-tożsamość stron będzie zachodziła również, jeżeli zamiast strony z wcześniejszego procesu występuje jej następca prawny lub inna osoba objęta skutkiem powagi rzeczy osądzonej

B. WYKONALNOŚĆ

Wykonalność cechę wykonalności mają prawomocne orzeczenia sądowe, jeżeli ich treść nadaje się do przymusowego wykonania

-należą do nich orzeczenia zasądzające świadczenie

-w drodze egzekucji może być wykonane także postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia wydane w postępowaniu zabezpieczającym

1) Wykonalność z mocy ustawy z mocy ustawy natychmiast wykonalne są:

1. postanowienia

2. nakazy zapłaty wydane w postępowaniu nakazowym na podstawie weksla, czeku, warrantu, rewersu –
   z upływem terminu udzielonego do zaspokojenia roszczenia

3. postanowienia orzekające co do istoty sprawy w postępowaniu nieprocesowym, jeżeli przepis tak stanowi (np. postanowienia sądu opiekuńczego)

2) Wykonalność z mocy orzeczenia sądowego na mocy orzeczenia sądowego stają się natychmiast wykonalne orzeczenia opatrzone rygorem natychmiastowej wykonalności

-sąd nadaje obligatoryjnie rygor natychmiastowej wykonalności, jeżeli:

1. zasądza alimenty

   • co do rat płatnych po dniu wniesienia powództwa

   • co do rat płatnych przed wniesieniem powództwa, za okres nie dłuższy niż za 3 miesiące

2. zasądza roszczenie uznane przez pozwanego

3. wyrok uwzględniający powództwo jest zaoczny

4. zasądza należność pracownika w sprawach z zakresu prawa pracy

   • dotyczy to części nieprzekraczającej pełnego jednomiesięcznego wynagrodzenia pracownika

-we wszystkich tych wypadkach sąd z urzędu zamieszcza w sentencji wyroku postanowienie o jego natychmiastowej wykonalności

-w razie niezamieszczenia tego postanowienia strona może żądać uzupełnienia wyroku

-sąd może fakultatywnie nadać z urzędu wyrokowi przy jego natychmiastowej wykonalności, jeżeli:

1. zasądza należność z weksla/czeku/warrantu/rewersu/dokumentu urzędowego/ dokumentu prywatnego, którego prawdziwość nie została zaprzeczona

2. uwzględnia powództwo o naruszenie posiadania

-sąd może na wniosek nadać wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności, jeżeli opóźnienie egzekucji uniemożliwiałoby lub znacznie utrudniałoby wykonanie wyroku lub narażałoby powoda na szkodę

-sąd może uzależnić natychmiastową wykonalność od złożenia przez powoda stosownego zabezpieczenia

-jednakże natychmiastowa wykonalność nie może być orzeczona nawet z zabezpieczeniem, jeżeli wskutek wykonania wyroku mogłaby wyniknąć dla pozwanego niepowetowana szkoda, a także w sprawach przeciwko SP

-rygor natychmiastowej wykonalności obowiązuje od chwili ogłoszenia wyroku lub postanowienia, którym go nadano

-jeżeli nie było ogłoszenia – obowiązuje on od chwili podpisania sentencji orzeczenia

-natychmiastowa wykonalność wyroku wygasa z chwilą ogłoszenia, a jeżeli nie było ogłoszenia – z chwilą podpisania sentencji orzeczenia zmieniającego wyrok/postanowienie o natychmiastowej wykonalności, w takim zakresie w jakim nastąpiła zmiana lub uchylenie

C. SKUTECZNOŚĆ

-cecha skuteczności przysługuje:

1. postanowieniom – postanowienia stają się skuteczne w takim zakresie i w taki sposób, jaki wynika z ich treści z chwilą ogłoszenia, a jeżeli ogłoszenia nie było – z chwilą podpisania sentencji

2. wyrokom, jeżeli wywołują one skutki inne niż zdolność do wykonania w drodze egzekucji – skutki te można podzielić na:

   1. skutki bezpośrednie – takie, które wypływają wprost z treści orzeczenia i są w nim określone, np. rozwiązanie małżeństwa poprzez rozwód

   2. skutki uboczne – takie, o których sentencja orzeczenia się nie wypowiada, np. wyrok rozwodowy powoduje ustanie wspólności ustawowej

1.7. REKTYFIKACJA ORZECZEŃ

Rektyfikacja obejmuje:

1. sprostowanie orzeczenia

2. uzupełnienie orzeczenia

3. wykładnię orzeczenia

-rektyfikacji dokonuje sąd, który wydał orzeczenie podlegające rektyfikacji

-celem rektyfikacji jest naprawienie pewnych braków lub błędów orzeczenia

-braki/wadliwości, które uzasadniają rektyfikację orzeczenia nie mogą stanowić podstawy do zaskarżenia orzeczenia

-zgłoszenie wniosku o rektyfikację nie ma wpływu na bieg terminu do wniesienia środka zaskarżenia

A. SPROSTOWANIE

-sprostowaniu mogą podlegać jednie niedokładności, błędy pisarskie/rachunkowe lub inne oczywiste pomyłki:

• omyłka pisarska polega na niewłaściwym użyciu wyrazu (np. „sąd oddala apelację” zamiast „sąd oddala powództwo”), mylna pisownia (np. przekręcenie nazwiska, brzmienia firmy), błąd gramatyczny, opuszczenie wyrazu

• omyłka rachunkowa oznacza błąd w działaniach matematycznych

-sprostowaniu podlegają jedynie wady mające cechy oczywistości

-sprostowanie nigdy nie może prowadzić do zmiany samego rozstrzygnięcia

-przedmiotem rozstrzygnięcia może być każdy wyrok/postanowienie, bez względu na jego zaskarżalność, prawomocność czy nakaz zapłaty

-sprostowaniu podlegają wadliwości występujące w sentencji, komparycji lub uzasadnieniu

-sprostowanie następuje na wniosek lub z urzędu

-zgłoszenie wniosku może nastąpić w każdym czasie (nie ma żadnego terminu)

-właściwy do rozpoznania wniosku o sprostowanie jest sąd, który wydał orzeczenie

-jeżeli sprawa toczy się przed sądem II instancji, to sąd ten może z urzędu sprostować orzeczenie sądu I inst.

-sprostowania dokonuje sąd na posiedzeniu niejawnym w drodze postanowienia

-postanowienie dokonujące sprostowania/odmawiające sprostowania podlega zaskarżeniu w drodze zażalenia

B. UZUPEŁNIENIE

-możliwość uzupełnienia orzeczenia merytorycznego wynika z zasady, że sąd ma obowiązek orzec w pełnym zakresie o zgłoszonych żądaniach lub w pełnym zakresie rozpatrzeć wniosek w wypadku postępowania nieprocesowego

-uzupełnienie dotyczy:

1. wyroków

2. postanowień merytorycznych, wydawanych w postępowaniu nieprocesowym

3. nakazów zapłaty

-o uzupełnieniu orzeczenia orzeka sąd, który je wydał

-przyczyną uzupełnienia jest niekompletność orzeczenia

-chodzi tu o przypadki, gdy sąd nie orzekł o:

• całości żądania

• natychmiastowej wykonalności

• kosztach procesu

lub, gdy sąd nie zamieścił w wyroku dodatkowego orzeczenia, które z mocy ustawy powinien zamieścić z urzędu

-uzupełnienie następuje tylko na wniosek, nigdy z urzędu

-termin do zgłoszenia wniosku wynosi 2 tygodnie od ogłoszenia wyroku, a gdy doręczenie następuje z urzędu – od jego doręczenia

-wniosek złożony po terminie podlega odrzuceniu

-w celu uzupełnienia wyroku sąd wyznacza rozprawę

-jedynie wtedy, gdy uzupełnienie dotyczy kosztów procesu lub natychmiastowej wykonalności ,sąd może rozstrzygać w tym zakresie na posiedzeniu niejawnym

-jeżeli sąd uzupełni wyrok, to jego orzeczenie przybiera formę wyroku

-wyrok taki jest wyrokiem samoistnym i podlega on odrębnemu zaskarżeniu

-orzeczenie o uzupełnieniu orzeczenia co do zwrotu kosztów lub natychmiastowej wykonalności zapada w formie postanowienia

-w tej samej formie zapada orzeczenie sądu oddalające wniosek o uzupełnienie

C. WYKŁADNIA

-wykładnia zmierza do wyjaśnienia treści orzeczenia

-wykładnia ma zmierzać do usunięcia wątpliwości dotyczących zakresu powagi rzeczy osądzonej przysługującej wyrokowi oraz jego skutków, nie może prowadzić natomiast do zmiany lub wydania nowego rozstrzygnięcia

-przedmiotem wykładni może być:

1. wyrok

2. postanowienie

3. nakaz zapłaty

-nie jest dopuszczalne dokonywanie wykładni treści zgodnych oświadczeń woli złożonych przez strony w formie ugody zawartej przez strony

-sąd dokonuje wykładni na wniosek strony lub z urzędu i nie jest w tym zakresie ograniczony żadnym terminem

-postanowienie uwzględniające wniosek o wykładnię/odmawiające wykładni podlega zaskarżeniu w drodze zażalenia

§2.FORMALNE ZAKOŃCZENIE POSTĘPOWANIA CYWILNEGO

-formalne zakończenie postępowania może nastąpić poprzez wydanie:

1. zarządzenia o zwrocie pozwu

2. postanowienia o odrzuceniu pozwu albo przekazaniu sprawy do rozpoznania uprawnionemu organowi

3. postanowienia o umorzeniu postępowania

2.1. ODRZUCENIE POZWU

-odrzucenie pozwu może nastąpić jedynie w wypadkach wskazanych w ustawie

-KPC enumeratywnie wskazuje przyczyny odrzucenia:

1. art. 199 KPC – sąd odrzuci pozew

   1. jeżeli droga sądowa jest niedopuszczalna

   2. jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest w toku albo została już prawomocnie osądzona

   3. jeżeli jedna ze stron nie ma zdolności sądowej albo jeżeli powód nie ma zdolności procesowej, a nie działa za niego przedstawiciel ustawowy albo jeżeli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej powodem zachodzą braki uniemożliwiające działanie

      • sąd odrzuci pozew wówczas, gdy brak nie będzie uzupełniony zgodnie z przepisami kodeksu

2. art. 1099 – w razie braku jurysdykcji krajowej

3. art. 1113 – w razie stwierdzenia immunitetu sądowego

4. art. 1124 §3 – po bezskutecznym upływie terminu na złożenie kaucji przez powoda

5. art. 1165 §1 – w razie podniesienia zarzutu o istnieniu zapisu na sąd polubowny

-do odrzucenia powództwa może dojść także w postępowaniu apelacyjnym i kasacyjnym

-jeżeli pozew ulega odrzuceniu, a sąd I instancji tego nie uczynił, sąd II instancji uchyla wyrok oraz odrzuca pozew

-w przypadku, gdy postanowienia o odrzuceniu pozwu nie wydał ani sąd I instancji ani sąd II instancji,
a w sprawie została wniesiona skarga kasacyjna – SN uchyla wydane w sprawie wyroki i odrzuca pozew

-po ponownym rozpoznaniu sprawy wskutek skargi na wznowienie postępowania sąd uchyli wyrok i odrzuci pozew, w sytuacji gdyby zachodziły przesłanki do odrzucenia pozwu przy wszczęciu postępowania

-na postanowienie sądu I instancji o odrzuceniu pozwu służy zażalenie, gdyż jest to postanowienie kończące postępowanie w sprawie

-natomiast od postanowienia sądu II instancji przysługuje skarga kasacyjna

2.2. UMORZENIE POSTĘPOWANIA

-umorzenie postępowania ma miejsce w przypadku, gdy w toku sprawy wydanie wyroku stało się zbędne lub niedopuszczalne

1) Wydanie wyroku stało się zbędne wydanie wyroku staje się zbędne m.in. w sytuacji, gdy:

• powód skutecznie cofnie pozew

• zostanie zawarta między stronami ugoda

• występuje bezczynność powoda lub obu stron

2) Wydanie wyroku jest niedopuszczalne niedopuszczalność zachodzi w następujących sytuacjach:

1. gdy odpadną przesłanki procesowe w trakcie procesu

2. gdy zostały wydane nowe przepisy prawne, wprowadzające niedopuszczalność drogi sądowej w danej sprawie

3. w razie uprawomocnienia się wyroku rozwodowego/o separację

4. w razie śmierci jednego z małżonków w trakcie postępowania rozwodowego/o separację bądź postępowania o ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami

5. w razie śmierci strony w postępowaniu w sprawach ze stosunków między rodzicami a dziećmi

6. jeżeli osoba, przeciwko której lub z udziałem której wszczęto sprawę, uzyska immunitet w toku postępowania

7. w przypadku nieusunięcia przez powoda braków formalnych pozwu w elektronicznym postępowaniu upominawczym

8. gdy ogłoszono upadłość obejmującą likwidację majątku pozwanego, a postępowanie dotyczy masy upadłości

-umorzenie postępowania jest orzeczeniem kończącym formalnie postępowanie w sprawie i nie korzysta z powagi rzeczy osądzonej

-umorzenie postępowania następuje w formie postanowienia, na które przysługuje zażalenie

XIII. ŚRODKI WERYFIKACYJNE W POSTĘPOWANIU CYWILNYM

§1. ZASKARŻANIE ORZECZEŃ SĄDOWYCH

1.1. POJĘCIE ŚRODKÓW ZASKARŻENIA

Środki zaskarżenia grupa czynności procesowych skierowanych wprost przeciwko zaskarżonemu orzeczeniu, przy czym orzeczenie to może pochodzić od:

• sądu

• referendarza sądowego

• komornika sądowego

-przez skuteczne wniesienie środka zaskarżenia strona zamierza bezpośrednio do uchylenia lub zmiany tego orzeczenia, a także w przypadku skargi na zaniechanie komornika – także do dokonania zaniechanej czynności

-celem rozważanych środków jest wywołanie postępowania weryfikacyjnego (kontrolnego), które może być połączone z uzupełniającym postępowaniem dowodowym i możliwością dokonywania samodzielnych ustaleń faktycznych

-wszystkim środkom zaskarżenia stawiane są następujące wymagania:

1. środki zaskarżenia składane są poza rozprawą i obowiązuje pisemna forma zaskarżenia

   • wyjątek stanowią środki odwoławcze składane przez pracownika lub ubezpieczonego działających bez adwokata/radcy prawnego, które w sprawach odrębnych z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych mogą być zgłoszone ustnie do protokołu

   • środki w formie pisemnej musza odpowiadać wymaganiom przewidzianym ogólnie dla pism procesowych

2. wszystkie środki zaskarżenia muszą spełniać jako pismo procesowe następujące warunki:

   • oznaczenie zaskarżonego orzeczenia ze wskazaniem, w jakim zakresie zostaje ono zaskarżone

   • przytoczenie podstaw zaskarżenia i ich uzasadnienie

   • wnioski o uchylenie lub zmianę zaskarżonego orzeczenia

-w systemie procedury cywilnej wyodrębnia się środki prawne, których wniesienie nie prowadzi do weryfikacji orzeczenia, a jedynie do ponownego rozpoznania sprawy już prawomocnie osądzonej

-są to tzw. środki restytucyjne

-do środków tych zalicza się:

1. skargę o wznowienie postępowania

2. skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego

3. wniosek o przywrócenie terminu

4. wnioski przewidziane w art. 338 i 415 KPC

1.2. KLASYFIKACJA ŚRODKÓW ZASKARŻENIA

I. Zwyczajne i nadzwyczajne środki zaskarżenia

1. Zwyczajne środki zaskarżenia są to środki, których wniesienie powoduje wstrzymanie uprawomocnienia się zaskarżonego orzeczenia (skutek suspensywny) i w konsekwencji – wstrzymanie wykonalności
   -wstrzymanie wykonalności nie nastąpi jednak w przypadku:

   1. nadania wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności

   2. zaskarżenia postanowienia zażaleniem

   3. wniesienia skargi na czynności komornika

   4. wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym na podstawie czeku, weksla, warrantu i rewersu

-wśród tych środków wyróżnia się również te, których wniesienie wywołuje skutek anulacyjny

-skutek ten polega na utracie mocy przez orzeczenie na skutek jego zaskarżenia

-do środków tych zalicza się:

• sprzeciw od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym

• sprzeciw od europejskiego nakazu zapłaty

• sprzeciw od nakazu zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym

• skarga na orzeczenie referendarza sądowego

1. Nadzwyczajne środki zaskarżenia służą one zaskarżaniu prawomocnych orzeczeń
   -w obowiązującym stanie prawnym zalicza się do nich jedynie skargę kasacyjną
   -do wzruszania prawomocnych orzeczeń służą również:

   1. skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia

   2. skarga o wznowienie postępowania

   3. skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego

II. Środki dewolutywne i niedewolutywne

1. Dewolutywne środki zaskarżenia powodują rozpoznanie sprawy przez sąd hierarchicznie wyższe nad tym, który wydał zaskarżone orzeczenie
   -do środków tych zalicza się:

   1. apelację

   2. zażalenie

   3. skargę kasacyjną

   4. skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia

2. Niedewolutywne środki zaskarżenia wniesienie takiego środka powoduje, że sprawę ponownie rozpozna ten sam sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie
   -powyższa zasada znajduje zastosowanie w przypadku:

   1. sprzeciwu od wyroku zaocznego

   2. zarzutów od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym

   3. sprzeciwu od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym

   4. sprzeciwu od europejskiego nakazu zapłaty

   5. skargi na orzeczenie referendarza sądowego

   6. skargi na czynności komornika

   7. zarzutu przeciwko planowi podziału sumy uzyskanej z egzekucji

§2. APELACJA

Apelacja zwyczajny środek zaskarżenia przysługujący od wszystkich orzeczeń co do istoty sprawy wydanych przez sąd I instancji, chyba że ustawa przewiduje inny środek
-apelacja jest środkiem dewolutywnym

-apelację od orzeczenia sądu rejonowego rozpoznaje sąd okręgowy, a od orzeczenia sądu okręgowego – sąd apelacyjny

-apelacja jest środkiem renowacyjnym

-sąd II instancji prowadzi postępowanie apelacyjne w celu ponownego merytorycznego wyjaśnienia
i rozstrzygnięcia sprawy, co do jej elementów faktycznych i prawnych (sąd faktu i prawa)

-sąd nie ogranicza się do kontroli prawidłowości zaskarżonego orzeczenia i zachowania przez sąd I instancji wymagań proceduralnych
-granice rozpoznania sprawy wyznaczone są zakresem zaskarżenia i zarzutami apelacji, podniesionymi przez stronę skarżącą

Systemy apelacji apelacja jako zwyczajny środek odwoławczy może funkcjonować w systemie apelacji pełnej lub apelacji ograniczonej

System apelacji pełnej (cum beneficie novorum) funkcją sądu apelacyjnego w tym systemie jest ponowne merytoryczne badanie i osądzenie sprawy

-z tego względu postępowanie apelacyjne jest ujmowane jako dalsze stadium postępowania przed sądem I instancji, które powinno doprowadzić do ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy przez zatwierdzenie lub zmianę zaskarżonego orzeczenia

-w przypadku uwzględnienia zarzutów apelacji zasadą postępowania apelacyjnego pozostaje wydawanie orzeczeń reformatoryjnych, a nie kasatoryjnych

-w systemie tym nie ma również katalogu podstaw zaskarżenia

-strona, która wnosi apelację nie musi jej opierać na wskazanych przez ustawodawcę przyczynach

-każdy błąd jakim, zdaniem skarżącego, dotknięte jest orzeczenie, może być wykorzystany do jego zaskarżenia

System apelacji ograniczonej w systemie tym funkcja sądu apelacyjnego została ograniczona jedynie do kontroli zaskarżonego orzeczenia, bez możliwości samodzielnego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy

-sąd II instancji nie może uzupełniać materiału procesowego zgromadzonego przed sądem I instancji, a w konsekwencji nie może dokonywać własnych ustaleń faktycznych

-postępowanie apelacyjne jest postępowaniem odwoławczym i kontrolnym, ale zachowuje charakter postępowania rozpoznawczego

-sąd II instancji ma pełną swobodę jurysdykcyjną ograniczoną granicami zaskarżenia, przy czym:

• sąd II instancji może pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem I instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później

• rozstrzygając sprawę, sąd apelacyjny nie opiera się wyłącznie na materiale zebranym we własnym zakresie, ale przede wszystkim orzeka na podstawie materiału zgromadzonego w postępowaniu I instancji

• w postępowaniu apelacyjnym nie można rozszerzyć żądania pozwu ani występować z nowymi roszczeniami

• wyjątkowo, w razie zmiany okoliczności, można jedynie żądać zamiast pierwotnego przedmiotu sporu jego wartości lub innego przedmiotu, a w sprawach o świadczenia powtarzające się można ponadto rozszerzyć żądanie pozwu o świadczenia na dalsze okresy

-ustawodawca wprowadził również wyjątki w zakresie określenia podstaw zaskarżenia

-podstawy zostały skatalogowane w postępowaniu uproszczonym, w którym apelację można oprzeć jedynie na zarzutach:

• naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie

• naruszenia przepisów prawa procesowego, jeżeli mogło ono mieć wpływ na wynik sprawy

2.1. DOPUSZCZALNOŚĆ APELACJI

-w procesie apelacja przysługuje do sądu II instancji wyłącznie od wyroków wydawanych przez sąd I instancji

-środek dotyczy wszystkich rodzajów wyroków, jakie mogą być wydawane przez sąd I instancji

-w szczególności apelacja przysługuje od wyroków:

• częściowych

• wstępnych

• uzupełniających

• zaocznych

-apelacja będzie przysługiwała również od postanowień, których przedmiotem jest:

• zwrot kosztów

• określenie zasad ponoszenia przez strony kosztów procesu

• wymiar opłaty

• zwrot opłaty lub zaliczki

• obciążenie kosztami sądowymi

ale tylko wówczas, gdy strona wnosi jednocześnie apelację co do istoty sprawy

-w przeciwnym wypadku na powyższe postanowienia apelacja nie służy

-apelacja przysługuje również od postanowień sądu I instancji orzekających co do istoty sprawy w postępowaniu nieprocesowym

-nie ma tu znaczenia, czy po wydaniu takiego postanowienia może jeszcze toczyć się dalsze postępowanie, ani też fakt, że sąd z urzędu może zmienić swoje postanowienie co do istoty sprawy

-apelacją zaskarżalny jest również wyrok sądu państwowego wydany w postępowaniu wywołanym skargą o uchylenie wyroku sądu polubownego

2.2. WYMOGI APELACJI

-KPC przewiduje wymogi procesowe, których spełnienie zapewnia skuteczność wnoszonej apelacji oraz pozwala ją odróżnić od innych czynności procesowych

-po pierwsze apelacja powinna czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego

-ponadto, w sprawach o prawa majątkowe, powinna zawierać oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia

-wartość ta może być oznaczona na kwotę wyższą od wartości przedmiotu sporu wskazanej w pozwie, jedynie wtedy, gdy powód rozszerzył powództwo lub sąd orzekł ponad żądanie

-ponadto na osnowę apelacji powinno składać się:

1. oznaczenie wyroku, od którego jest wniesiona, ze wskazaniem czy jest on zaskarżony w całości czy w części

2. zwięzłe przedstawienie zarzutów

3. uzasadnienie zarzutów

4. powołanie, w razie potrzeby, nowych faktów i dowodów oraz wykazanie, że ich powołanie w postępowaniu przed sądem I instancji nie było możliwe albo że potrzeba powołania się na nie wynikła później

5. wniosek o zmianę lub uchylenie wyroku z zaznaczeniem zakresu żądanej zmiany/uchylenia

A. OZNACZENIE ZAKRESU ZASKARŻENIA

-oznaczenie zaskarżonego orzeczenia zawiera w sobie element identyfikacyjny, jak i konstytutywny w zakresie wyznaczenia granic zaskarżenia

-oznaczenie nie może budzić wątpliwości co do samego rodzaju zaskarżonego orzeczenia

-oznaczenie powinno nastąpić poprzez wskazanie:

• sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie

• sygnatury akt, pod którą sprawa była rozpoznana i rozstrzygnięta

• daty wydania orzeczenia

• przedmiotu sprawy

-powyższe oznaczenie wymaga ponadto uzupełnienia wskazaniem przez skarżącego zakresu zaskarżenia, czyli precyzyjnego określenia, czy zaskarża on orzeczenie w całości czy w części (+ w jakiej części)

-określając zakres, w jakim orzeczenie sądu zostaje zaskarżone, skarżący wyznacza przedmiotowe i podmiotowe granice żądanej kontroli sądu

-zakres zaskarżenia bezwzględnie wiąże sąd orzekający, przy czym sąd z urzędu bierze pod uwagę nieważność postępowania

B. PRZEDSTAWIENIE ZARZUTÓW + C. UZASADNIENIE ZARZUTÓW +D. POWOŁANIE NOWYCH FAKTÓW/DOWODÓW

Podstawy zaskarżenia przyczyny, dla których podmiot skarży orzeczenie lub czynność organu procesowego

-środek procesowy zostaje oparty na wadliwościach, których istnienie dostrzegł skarżący

-w przypadku apelacji środek procesowy powinien zawierać zwięzłe przedstawienie zarzutów i ich uzasadnienie

-zarzuty apelacji nie stanowią skatalogowanej grupy przyczyn, a zatem wnoszący apelację może zarzucić każdą wadę orzeczenia, która jego zdaniem uzasadnia wniosek o uchylenie/zmianę tego orzeczenia

-zarzuty apelacji określają kierunek postępowania merytorycznego przed sądem II instancji oraz zakres kontroli

-sąd II instancji pozostaje związany zarzutami podnoszonymi w apelacji

-kontrola powinna być ograniczona do weryfikacji twierdzeń skarżącego o wadliwościach orzeczenia i poprzedzającego jego wydanie postępowania

-sąd apelacyjny nie jest uprawniony do poszukiwania z urzędu innych podstaw (zarzutów), które mógłby uzasadniać wniosek apelacyjny

-na skarżącym spoczywa ciężar przedstawienia zarzutów

-sąd rozpoznaje sprawę w granicach apelacji, przy czym w granicach zaskarżenia bierze pod uwagę nieważność postępowania

-sąd dokonuje zatem oceny poprzedniego postępowania pod kątem istnienia przesłanek nieważności postępowania

-przyczyny, ze względu na które strona zaskarża orzeczenie sądu I instancji najczęściej sprowadzają się do błędów popełnionych przez ten sąd – mogą one polegać na, np.:

1. błędnej wykładni, błędnym wyborze lub błędnym zastosowaniu prawa materialnego (errores iuris in iudicando)

2. naruszeniu podstawowych norm postępowania (errores iuris in procedurando)

3. błędnej ocenie mocy lub wiarygodności materiału dowodowego, wadliwym rozumowaniu i wnioskowaniu przy dokonywaniu ustaleń faktycznych

4. sprzeczności ustaleń faktycznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego (errores in iudicando)

-skarżący nie ma obowiązku powołania w apelacji przepisów, których dotyczyły naruszenia

-strona może domagać się również ponownego rozpoznania sprawy przez sąd apelacyjny ze względu na konieczność powołania nowych faktów i dowodów

-powołanie się na nowe fakty/dowody przerzuca ciężar rozpoznania sprawy na sąd II instancji, w związku z czym może prowadzić do przewlekłości postępowania

-dlatego ustawodawca ograniczył możliwość korzystania z tego zarzutu w ten sposób, że strona może powołać nowe fakty/dowody jedynie wówczas, gdy ich powołanie w postępowaniu przed sądem I instancji nie było możliwe albo potrzeba powołania się na nie wynikłą później

-strona podnosząc ten zarzut powinna wskazać skonkretyzowane okoliczności faktyczne oraz środki dowodowe, których przeprowadzenie ma służyć weryfikacji powołanych faktów, jak również powołać okoliczności usprawiedliwiające opóźnienie w powołaniu tych faktów i dowodów

Uzasadnienie zarzutów uzasadnienie podnoszonych zarzutów jest obowiązkiem skarżącego

-uzasadnienie jest samodzielnym elementem apelacji, ale pozostaje w ścisłym związku z obowiązkiem przytoczenia zarzutów apelacji

-uzasadnienie polega na wyjaśnieniu przez skarżącego na czym dane uchybienie polega oraz jak owo naruszenie mogło mieć wpływ na wynik sprawy

E. WNIOSEK O ZMIANĘ LUB UCHYLENIE ZASKARŻONEGO ORZECZENIA

-w każdym środku zaskarżenia powinien być zamieszczony wniosek o uchylenie lub zmianę zaskarżonej czynności

-wniosek ma wskazywać na to, jakiej decyzji oczekuje od sądu skarżący

-wniosek zaskarżenia nie wiąże sądu rozpoznającego dany środek

2.3. GRANICE APELACJI

-sąd II instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji, w granicach zaskarżenia bierze pod uwagę jednak z urzędu nieważność postępowania

-granice apelacji są określane w momencie jej skutecznego wniesienia do sądu i pozostają niezmienne do czasu rozpoznania apelacji

-odstępstwem od generalnej zasady jest możliwość rozpoznania przez sąd II instancji z urzędu także na rzecz współuczestników, którzy orzeczenia nie zaskarżyli

-uprawnienie to dotyczy wyłącznie współuczestników materialnych, których współuczestnictwo wynika ze wspólności praw/obowiązków

-rozpoznanie sprawy na rzecz współuczestników odbywa się w przedmiotowych granicach zaskarżenia

-w takim wypadku współuczestników należy zawiadomić o rozprawie (mogą oni składać pisma przygotowawcze

Nieważność postępowania sąd w granicach zaskarżenia z urzędu bierze pod uwagę nieważność postępowania

-nieważność postępowania zachodzi:

1. jeżeli droga sądowa była niedopuszczalna

2. jeżeli strona nie miała zdolności sądowej/procesowej, organu powołanego do jej reprezentowania lub przedstawiciela, albo gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany

3. jeżeli o to samo roszczenie między tymi samymi stronami toczy się już sprawa wcześniej wszczęta albo jeżeli sprawa taka została już prawomocnie osądzona

4. jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy rozprawy

5. jeżeli strona została pozbawiona możności obrony swoich praw

6. jeżeli sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której sąd okręgowy jest właściwy bez względu na wartość sporu

7. jeżeli brak było jurysdykcji krajowej

-nieważność postępowania jest jedyną podstawą zaskarżenia, którą sąd II instancji uwzględnia z urzędu, nawet bez wskazania przez strony

-jeżeli zachodzi nieważność postępowania sąd II instancji może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym

2.4. POSTĘPOWANIE WYWOŁANIE WNIESIENIEM APELACJI

-po ogłoszeniu sentencji przewodniczący lub sędzia sprawozdawca sądu I instancji podaje ustnie zasadnicze powody rozstrzygnięcia, a ponadto udziela wskazówek co do sposobu i terminów wniesienia środka zaskarżenia

-dotyczy to jedynie stron obecnych przy ogłoszeniu wyroku, które w postępowaniu działały bez adwokata/radcy prawnego/rzecznika patentowego

-stronie, działającej bez adwokata/radcy prawnego/rzecznika patentowego, która na skutek pozbawienia wolności była nieobecna przy ogłoszeniu wyroku, sąd z urzędu w ciągu tygodnia od dnia ogłoszenia wyroku doręcza odpis sentencji wyroku z pouczeniem o terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia

-od ogłoszenia sentencji wyroku (od dnia doręczenia sentencji) biegnie tygodniowy termin na złożenie żądania sporządzenia uzasadnienia wyroku

-żądanie spóźnione sąd odrzuci postanowieniem na posiedzeniu niejawnym

-postanowienie to podlega zaskarżeniu w drodze zażalenia

-wyjątkowo sąd sporządza uzasadnienie z urzędu, bez wniosku strony

-następuje to w dwóch przypadkach:

• gdy wyrok został zaskarżony w ustawowym terminie

• gdy wniesiono skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia

-wyrok z uzasadnieniem doręcza się tylko stronie, która zażądała uzasadnienia

-w przypadku, gdy uzasadnienie sporządzane jest z urzędu – uzasadnienia nie doręcza się żadnej ze stron

-apelację wnosi się w terminie 2 tygodni od odręczenia stronie skarżącej wyroku wraz z uzasadnieniem

-jeżeli strona nie zażądała uzasadnienia, wówczas termin wniesienia apelacji biegnie od dnia, w którym upłynął termin do żądania uzasadnienia

-gdy prokurator, który nie bierze udziału w sprawie, złoży wniosek o doręczenie orzeczenia z uzasadnieniem, to termin do zaskarżenia liczy się od dnia doręczenia mu orzeczenia wraz z uzasadnieniem

-termin do wniesienia apelacji biegnie odmiennie w postępowaniu uproszczonym dla stron, która zrzekła się doręczenia uzasadnienia wyroku

-w takim wypadku termin ten liczony jest od dnia ogłoszenia wyroku

-w postępowaniu uproszczonym istnieje również możliwość zrzeczenia się prawa do apelacji, wówczas wyrok natychmiast staje się prawomocny

-termin do zaskarżenia wyroku jest terminem ustawowym

-nie podlega on skróceniu ani przedłużeniu

-może on być przywrócony na zasadach ogólnych

-apelację wnosi się do sądu I instancji, który wydał zaskarżony wyrok

-przed przekazaniem sprawy sądowi apelacyjnemu sąd I instancji przeprowadza postępowanie międzyinstancyjne (postępowanie wstępne)

-przedmiotem postępowania jest ocena dopuszczalności apelacji:

• terminowości jej wniesienia

• zachowania przez skarżącego ustawowych wymogów środka

• dokonanie opłaty sądowej

-skargę niedopuszczalną sąd odrzuca na posiedzeniu niejawnym

-jeżeli pismo zawierające apelację nie odpowiada wymogom tego środka, przewodniczący wzywa skarżącego do jego uzupełnienia, wyznaczając jednocześnie termin konwalidacji dostrzeżonych braków

-termin ma charakter sądowy – jego długość każdorazowo wyznacza przewodniczący

-apelacja, której braków strona nie uzupełniła w wyznaczonym terminie, podlega odrzuceniu

-odrzucenie apelacji następuje w formie postanowienia

-jest to postanowienie kończące postępowanie, w związku z czym przysługuje na nie zażalenie

-jeżeli apelacja została wniesiona skutecznie, sąd doręcza jej odpis stronie przeciwnej, a następnie niezwłocznie przedstawia akta sądowi II instancji

-strona przeciwna może w ciągu 2 tygodni od dnia doręczenia odpisu apelacji wnieść odpowiedź na apelację wprost do sądu II instancji

-po przekazaniu akt sądowi II instancji sąd ten przeprowadza wstępną kontrolę apelacji pod kątem jej:

• dopuszczalności

• terminowości

• spełnienia wymogów ustawowych

-w razie negatywnych ustaleń sąd w odrzuca w tym zakresie apelację na posiedzeniu niejawnym

-merytoryczne rozpoznanie apelacji następuje na rozprawie w składzie trzech sędziów zawodowych

• wyjątek: apelację można rozpoznać na posiedzeniu niejawnym w razie:

  • cofnięcia pozwu

  • cofnięcia apelacji

  • nieważności postępowania

  • w postępowaniu uproszczonym

-ponadto na posiedzeniu niejawnym, w składzie jednego sędziego, wydawane są postanowienia:

1. dotyczące postępowania dowodowego

2. o przyznaniu i cofnięciu zwolnienia z kosztów sądowych

3. o odmowie zwolnienia od kosztów sądowych

4. o odrzuceniu wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych

5. o nałożeniu na stronę obowiązku uiszczenia kosztów i skazania na grzywnę

6. o ustanowieniu adwokata/radcy prawnego

7. o cofnięciu ustanowienia adwokata/radcy prawnego

8. o odrzuceniu wniosku o ustanowienie adwokata/radcy prawnego

9. o skazaniu na grzywnę i nałożeniu na stronę obowiązku uiszczenia wynagrodzenia adwokata/radcy prawnego

-apelacja w składzie jednego sędziego rozpoznawana jest w postępowaniu uproszczonym

-rozprawa przed sądem II instancji odbywa się bez względu na niestawiennictwo stron, przy czym wyrok wydany w takich okolicznościach nie będzie wyrokiem zaocznym

-po wywołaniu sprawy rozprawa rozpoczyna się od sprawozdania sędziego, który zwięźle przedstawia stan sprawy ze szczególnym uwzględnieniem zarzutów i wniosków apelacyjnych

-rozpoznając sprawę sąd II instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w I instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym

-sąd II instancji nie jest związany ustaleniami faktycznymi dokonanymi przez sąd I instancji

-sąd II instancji może ponownie dopuścić dowody przeprowadzone w I instancji, może również przeprowadzić nowe dowody

-dopuszczalne jest również dokonanie przez sąd apelacyjny odmiennej oceny dowodów przeprowadzonych w niższej instancji

-zakres postępowania dowodowego przeprowadzanego przez sąd II instancji nie doznaje ograniczeń:

• sąd ap. może pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem I instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później

• w postępowaniu uproszczonym, w którym sąd ap. w ogóle nie przeprowadza postępowania dowodowego, poza dowodem z dokumentu

  • zakazu nie stosuje się, jeżeli apelację oparto na późniejszym wykryciu okoliczności faktycznych lub środkach dowodowych, z których strona nie mogła skorzystać przed sądem I instancji

-w postępowaniu apelacyjnym nie można rozszerzyć żądania pozwu ani występować z nowymi roszczeniami

-w postępowaniu o separację nie jest dopuszczalna w postępowaniu apelacyjnym zmiana powództwa na żądanie rozwodu

-jednakże, w razie zmiany okoliczności, można żądać zamiast pierwotnego przedmiotu sporu – jego wartości lub innego przedmiotu, a w sprawach o świadczenie powtarzające się można ponadto rozszerzyć żądanie pozwu o świadczenia za dalsze okresy

-w postępowaniu apelacyjnym nie są dopuszczalne zmiany podmiotowe powództwa

-w razie cofnięcia apelacji przez skarżącego sąd ap. umarza postępowanie i orzeka o kosztach jak przy cofnięciu pozwu

-postanowienie w tym przedmiocie może być wydane na posiedzeniu niejawnym

-gdyby cofnięcie apelacji nastąpiło przed sądem I instancji, postępowanie umarza właśnie ten sąd

-w sytuacji, gdy przy rozpatrywaniu apelacji powstanie zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, sąd II instancji może je przedstawić do rozstrzygnięcia SN

2.5. RODZAJE ORZECZEŃ WYDAWANYCH PRZEZ SĄD II INSTANCJI

-orzeczenie sądu apelacyjnego rozstrzyga sprawę co do istoty

-sąd ap. nie może uchylić lub zmienić wyroku na niekorzyść strony wnoszącej apelację

-zakaz ten nie obowiązuje w wypadku, gdy apelację wniosła strona przeciwna

-jeżeli apelacja jest bezzasadna, sąd II instancji oddala apelację

-rozstrzygnięcie to zapada w formie wyroku lub postanowienia w postępowaniu nieprocesowym

-bezzasadność apelacji zachodzi w szczególności, gdy:

1. nie istnieją wadliwości powołane przez skarżącego dla uzasadnienia zarzutów

2. wadliwości wprawdzie istnieją, ale nie mają wpływu na treść orzeczenia

3. skarżący nie wykazał nowych faktów uzasadniających apelację lub też powołane przez niego nowe fakty i dowody zostały prze sąd pominięte

-oddalenie apelacji powoduje, że zaskarżony wyroku utrzymuje się w mocy i uprawomocnia się

-w razie uwzględnienia apelacji sąd II instancji zmienia zaskarżony wyrok i orzeka co do istoty sprawy (wyrok reformatoryjny)

-podstawą do uznania apelacji za uzasadnioną będzie, m.in.:

• stwierdzenie naruszenia w postępowaniu przed sądem I instancji

• dokonanie przez sąd ap. odmiennych ustaleń faktycznych niż te, które legły u podstaw zaskarżonego rozstrzygnięcia

-jeżeli apelacja zasługuje na uwzględnienie, ale nie ma możliwości wydania przez sąd II instancji orzeczenia merytorycznego, sąd ten wydaje orzeczenie kasatoryjne, w którym uchyla zaskarżony wyrok

-uchylenie wyroku nastąpi także w sytuacji, gdy z powodu istotnych uchybień popełnionych w postępowaniu przed sądem I instancji wyrok ten nie może utrzymać się w mocy

-sąd II instancji podejmuje dodatkowe rozstrzygnięcie:

• zmierzające do ponownego wydania wyroku w sprawie (przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania)

• zmierzające do formalnego zakończenia postępowania (odrzucenie pozwu lub umorzenie postępowania)

-wydanie orzeczenia kasatoryjnego następuje:

1. obligatoryjnie sąd II instancji uchyla zaskarżony wyrok w razie:

   1. stwierdzenia nieważności postępowania

      • jeżeli przyczyny stwierdzonej nieważności są inne niż te, których wystąpienie skutkowałoby odrzuceniem pozwu lub umorzeniem postępowania, to uchylając wyrok, sąd ap. znosi postępowanie w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazuję sprawę sądowi I instancji do ponownego rozpoznania

      • jeżeli nieważność postępowania została wywołana przyczyną, której wystąpienie przed sądem I instancji powinno było spowodować odrzucenie pozwu lub umorzenie postępowania, to sąd II instancji uchyla wyrok i pozew odrzuca lub uchyla wyrok i umarza postępowanie

   2. w każdym przypadku, w którym pozew ulega odrzuceniu lub zachodzi podstawa do umorzenia postępowania

      • odrzucenie pozwu, np. bezskuteczny upływ terminu do złożenia kaucji aktorycznej

      • umorzenie postępowania, np. skuteczne cofnięcie pozwu, zawarcie ugody

   3. wystąpienia przypadków wskazanych przez KPC w postępowaniu uproszczonym oraz europejskim postępowaniu w sprawach drobnych roszczeń:

      • sąd uchyli zaskarżony wyrok i przekaże sprawę do ponownego rozpoznania, gdy stwierdzi, że zachodzi naruszenie prawa materialnego, a zgromadzone dowody nie dają wystarczających podstaw do zmiany wyroku

2. fakultatywnie oznacza to, że sąd II instancji może uchylić wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania sądowi II instancji lub rozstrzygnąć sprawę merytorycznie, zmieniając zaskarżony wyrok
   -sąd uchyli zaskarżony wyrok:

   1. w razie nierozpoznania przez sąd I instancji istoty sprawy

      • sytuacja zachodzi wówczas, gdy sąd I instancji nie orzekł w ogóle merytorycznie o żądaniach stron albo zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania pozwu lub merytorycznych zarzutów podniesionych przez pozwanego

   2. gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości

-orzeczenie o uchyleniu wyroku i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania zapada w formie wyroku lub postanowienia (w postępowaniu nieprocesowym)

-postanowieniem natomiast sąd II instancji uchyla zaskarżony wyrok i pozew odrzuca lub postępowanie umarza

-w przypadku uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sąd I instancji rozpoznaje ją w innym składzie

-sąd II instancji, przekazując sprawę, wyraża w uzasadnieniu ocenę prawną i wskazania co do dalszego postępowania, które wiążą sąd I instancji przy ponownym rozpoznaniu sprawy
-nie dotyczy to jednak wypadku, gdy nastąpiła zmiana stanu prawnego

-sąd II instancji uzasadnia z urzędu wszystkie wyroki, jak również postanowienia, które kończą postępowanie w sprawie

-jednak w sprawach, w których oddalono apelację, uzasadnienie sporządza się tylko wówczas, gdy strona zażądała doręczenia jej wyroku w raz z uzasadnieniem

-sporządzenie uzasadnienia powinno nastąpić w terminie 2 tygodni od dnia ogłoszenia sentencji orzeczenia

• jeżeli ogłoszenia nie było, termin ten liczy się od dnia wydania orzeczenia

• w sprawach, w których apelację oddalono, uzasadnienie sporządza się w terminie 2 tygodni od dnia zgłoszenia wniosku

• jeżeli uzasadnienie nie zostało sporządzone, a w sprawie wniesiono skargę kasacyjną lub skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, sąd II instancji sporządza uzasadnienie w terminie dwóch tygodni od dnia wniesienia skargi

• skarga kasacyjna może być wniesiona bez uzasadnienia przez sąd II instancji tylko wówczas, gdy wnoszącym jest RPO lub Prokurator Generalny

-orzeczenie wraz z uzasadnieniem doręcza się tylko tej stronie, która w terminie 1 tygodnia od dnia ogłoszenia sentencji zażądała takiego doręczenia

• jeżeli ogłoszenia nie było, orzeczenie z uzasadnieniem doręcza się stronom z urzędu w terminie tygodniowym od dnia sporządzenia uzasadnienia

-w postępowaniu uproszczonym sąd II instancji uzasadnia z urzędu jedynie wyrok uchylający zaskarżony wyrok i przekazujący sprawę sądowi I instancji do ponownego rozpoznania

• uzasadnienie sporządza się także na wniosek strony zgłoszony terminie 1 tygodnia od dnia ogłoszenia wyroku lub doręczenia go stronie, jeżeli nie był ogłoszony

-wyrok sąd II instancji z chwilą ogłoszenia staje się prawomocny, niezależnie od tego, czy służy od niego skarga kasacyjna czy też nie

-w związku z tym wyrok jest tytułem egzekucyjnym, na podstawie którego – po nadaniu mu klauzuli wykonalności – może być prowadzone postępowanie egzekucyjne

-sąd II instancji może wstrzymać jego wykonanie oraz – w przypadku oddalenia apelacji – wstrzymać wykonanie wyroku sądu I instancji

-sąd może uzależnić wykonanie wydanego przez siebie orzeczenia od złożenia przez powoda stosownego zabezpieczenia, które może również polegać na wstrzymaniu wydania powodowi sum pieniężnych po ich wyegzekwowaniu od pozwanego lub na wstrzymaniu sprzedaży zajętego majątku

-przesłankami wydania takiego postanowienia są:

1. wniesienie skargi kasacyjnej

2. możliwość wyrządzenia stronie niepowetowanej szkody na skutek wykonania orzeczenia

-wstrzymanie wykonania orzeczenia następuje do czasu ukończenia postępowania kasacyjnego

-postanowienie w tym przedmiocie może być wydane na posiedzeniu niejawnym

-na postanowienie sądu II instancji oddalające wniosek o wstrzymanie wykonania prawomocnego orzeczenia zaskarżonego skargą kasacyjną, do czasu ukończenia postępowania kasacyjnego, nie przysługuje zażalenie do SN, gdyż nie jest to postanowienie kończące postępowanie w sprawie

-w sprawach, w których przysługuje skarga kasacyjna, do czasu upływu jej terminu do jej wniesienia z urzędu wstrzymuje się sprzedaż nieruchomości

-jeżeli wyrok sądu II instancji nie nadaje się do wykonania w drodze egzekucji, w razie wniesienia skargi kasacyjnej sąd ten może wstrzymać jego skuteczność

§3. ZAŻALENIE

3.1. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA ZAŻALENIA

Zażalenie zwykły środek odwoławczy

-jest on środkiem suspensywnym, zapobiegającym uprawomocnieniu się zaskarżonego orzeczenia do czasu ostatecznego rozpoznania środka odwoławczego

-jest środkiem względnie dewolutywnym

-jego wniesienie nie zawsze powoduje rozpoznanie sprawy przez sąd hierarchicznie wyższy nad tym, który wydał zaskarżone orzeczenie

-jeżeli zażalenie zarzuca nieważność postępowania lub jest oczywiści uzasadnione, sąd, który wydał zaskarżone postanowienie, może na posiedzeniu niejawnym, nie przesyłając akt sądowi II instancji, uchylić zaskarżone postanowienie i w miarę potrzeby rozpoznać sprawę na nowo

3.2. DOPUSZCZALNOŚĆ ZAŻALENIA

-zażalenie przysługuje na te orzeczenia, w których organ procesowy rozstrzyga kwestie proceduralne związane z rozpoznawaniem sprawy co do jej istoty w I instancji

-w drodze wyjątku KPC przewiduje pewien katalog postanowień sądu II instancji, od których stronom przysługuje zażalenie do sądu II instancji

-w postępowaniu procesowym zażalenie przysługuje na postanowienia sądu I instancji oraz zarządzenia przewodniczącego

-dopuszczalność zaskarżenia zażaleniem została ograniczona do tych postanowień, dla których KPC przewiduje taki środek

-art. 394 zawiera zamknięty i wyczerpujący katalog postanowień zaskarżalnych zażaleniem

-kryterium uznania danego orzeczenia za zaskarżalne stanowi jego przedmiot:

1. postanowienia sądu I instancji kończące postępowanie w sprawie za takie orzeczenia uznaje się te postanowienia, w których rozstrzygnięto o dopuszczalności postępowania głównego lub o potrzebie jego kontynuowania, o ile przez wydanie takiego postanowienia sąd w danej instancji zostaje zwolniony od obowiązku podejmowania czynności zmierzających do merytorycznego rozpoznania sprawy
   -zalicza się do nich:

   1. postanowienie o odrzuceniu pozwu

   2. postanowienie o umorzeniu postępowania z powodu braku przesłanek procesowych lub wystąpienia przeszkód procesowych

   3. postanowienia o odrzucenia środków zaskarżenia:

   4. odrzuceniu apelacji

   5. odrzuceniu sprzeciwu od wyroku zaocznego

   6. odrzuceniu zarzutów od nakazu zapłaty i inne

   7. postanowienie o umorzeniu postępowania wydane na skutek zawarcia przez strony ugody lub skutecznego cofnięcia pozwu przez powoda

2. postanowienia enumeratywnie wskazane w art. 394 §1 pkt 1-12 KPC w katalogu tym znalazły się również określone zarządzenia przewodniczącego
   -zażalenie przysługuje na postanowienia sądu I instancji i zarządzenia przewodniczącego, których przedmiotem jest:

   1. zwrot pozwu, odmowa odrzucenia pozwu, przekazanie sprawy sądowi równorzędnemu lub niższemu albo podjęcie postępowania w innym trybie

   2. odmowa zwolnienia od kosztów sądowych lub cofnięcie takiego zwolnienia oraz odmowa ustanowienia adwokata/radcy prawnego lub ich odwołanie

   3. oddalenie opozycji przeciwko wstąpieniu interwenienta ubocznego oraz niedopuszczenie interwenienta do udziału w sprawie wskutek uwzględnienia opozycji

   4. rygor natychmiastowej wykonalności

   5. wstrzymanie wykonania prawomocnego orzeczenia do czasu rozstrzygnięcia skargi o wznowienie postępowania

   6. stwierdzenie prawomocności orzeczenia

   7. skazanie świadka/biegłego/strony/jej pełnomocnika oraz osoby trzeciej na grzywnę; zarządzenie przymusowego sprowadzenia i aresztowania świadka oraz odmowa zwolnienia świadka/biegłego od grzywny i świadka od przymusowego sprowadzenia

   8. zawieszenie postępowania i odmowa podjęcia zawieszonego postępowania

   9. odmowa uzasadnienia orzeczenia oraz jego doręczenia

   10. sprostowanie lub wykładnia orzeczenia albo ich odmowa

   11. zwrot kosztów, określenie zasad ponoszenia przez strony kosztów procesu, wymiar opłaty, zwrot opłaty lub zaliczki, obciążenie kosztami sądowymi, jeżeli strona nie składa środka zaskarżenia co do istoty sprawy, koszty przyznane w nakazie zapłaty oraz wynagrodzenie biegłego i niezależności świadka

   12. oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego

   13. zatwierdzenie ugody zawartej przed mediatorem

   14. odrzucenie zażalenia

   15. odrzucenie skargi na referendarza sądowego

-w postępowaniu nieprocesowym zażalenie przysługuje na postanowienia sądu I Instancji inne niż orzekające co do istoty sprawy

-zażalenie w postępowaniu nieprocesowym przysługuje jedynie w wypadkach wyraźnie wskazanych w ustawie, z tym, że zawsze będzie chodziło o kwestie proceduralne

-zażalenie występuje również w postępowaniu zabezpieczającym, klauzulowym i egzekucyjnym

• w postępowaniu zabezpieczającym zażalenie przysługuje na postanowienie sądu I instancji w przedmiocie zabezpieczenia

  • zażalenie obejmuje zatem postanowienia: uwzględniające wniosek o udzielenie zabezpieczenia, odmawiające zabezpieczenia, ograniczające zabezpieczenie, uzależniające zabezpieczenie od złożenia kaucji

• w postępowaniu klauzulowym zażalenie przysługuje na postanowienie sądu co do nadania klauzuli wykonalności

• w postępowaniu egzekucyjnym zażalenie przysługuje na postanowienie sadu, ale tylko w wypadkach wskazanych w ustawie

-KPC przewiduje również możliwość zaskarżania zażaleniem postanowienia sądu okręgowego w postępowaniu w przedmiocie ustalenia, że orzeczenie sądu państwa obcego podlega/nie podlega uznaniu oraz w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności orzeczeniu państwa obcego

-zażalenie jest również środkiem przewidzianym w ustawie – Prawo o notariacie (1991r.)

-zażalenie przysługuje na odmowę dokonania czynności notarialnej

-zażalenie wnosi się w terminie 1 tygodnia do sądu okręgowego właściwego ze względu na siedzibę kancelarii notarialnej

-zażalenie wnosi się za pośrednictwem notariusza, który jest zobowiązany ustosunkować się do zażalenia w terminie 1 tygodnia i wraz z zażaleniem przekazać swoje stanowisko sądowi

-zażalenie przekazane od sądu podlega rozpoznaniu na rozprawie, a zastosowanie mają przepisy o środkach odwoławczych

-w określonych w ustawie przypadkach zażalenie przysługuje również na postanowienia sądu II instancji

-dopuszczalność zaskarżenia ustawodawca przewidział wprost w odniesieniu do:

1. postanowienia sądu II instancji odrzucającego skargę kasacyjną

2. postanowienia sądu II instancji odrzucającego skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia

3. postanowienia co do kosztów procesu, które nie były przedmiotem rozstrzygnięcia sądu I instancji

-w pozostałych wypadkach zażalenie do SN przysługuje na postanowienie sądu II instancji kończące postępowanie w sprawie, a wydane w sprawie, w której przysługuje skarga kasacyjna

• dotyczy to postanowień, które zostały wydane w wyniku rozpoznania zażalenia na postanowienie sądu I instancji oraz postanowień w przedmiocie odrzucenia pozwu lub umorzenia postępowania

3.3. WYMOGI ZAŻALENIA

-zażalenie powinno czynić zadość wymaganiom przepisanym dla pisma procesowego oraz szczególnym wymogom przewidzianym dla tego środka

-w przypadku zażalenia następuje ograniczenie wymogu oznaczenia zakresu zaskarżenia do wskazania zaskarżonego postanowienia

-obowiązek oznaczenia zakresu zaskarżenia nie został nałożony również przy okazji formułowania wniosku zażalenia

-zażalenie powinno zawierać wskazanie zaskarżonego postanowienia oraz wniosek o jego zmianę/uchylenie, jak również zwięzłe uzasadnienie zażalenia ze wskazaniem – w miarę potrzeby – nowych faktów dowodów

-istnieje możliwość zaskarżenia części postanowienia

-wnoszący powinien również doprecyzować zakres zaskarżenia, wskazując tym samym na granice dochodzonej ochrony prawnej
-w pozostałym zakresie postanowienie staje się prawomocne i nie może być przedmiotem rozpoznania i rozstrzygnięcia przez sąd zażaleniowy

-nie istnieje obowiązek wskazania zarzutów zażalenia

-mimo to wskazane jest, by skarżący wskazał na zarzucane przez niego nieprawidłowości w ramach uzasadnienie zażalenia

-nie istnieje katalog uchybień, na których można oprzeć zażalenie

-w zażaleniu nie mogą być zarzucone uchybienia przepisom postępowania, na które strona nie zwróciła uwagi sądowi, wnosząc o wpisanie zastrzeżenia do protokołu

-wyjątek w tym zakresie będą stanowiły uchybienia takim przepisom procesowym, których naruszenie sąd powinien wziąć pod rozwagę z urzędu

-ponadto strona może uprawdopodobnić, że nie zgłosiła zastrzeżeń bez swojej winy

-na wnoszącym zażalenie wnosi obowiązek wskazania wniosku o uchylenie/zmianę postanowienia

3.4. POSTĘPOWANIE WYWOŁANE WNIESIENIEM ZAŻALENIA

-postanowienia mogą być wydawane na rozprawie oraz na posiedzeniu niejawnym

-rodzaj posiedzenia, na którym wydano zaskarżone postanowienie decyduje o sposobie wnoszenia zażalenia

-w każdym wypadku termin na wniesienie zażalenia wynosi 1 tydzień

-postanowienia ogłoszone na posiedzeniu jawnym sąd uzasadnia tylko wtedy, gdy podlegają ona zaskarżeniu i tylko na żądanie strony zgłoszone w terminie tygodniowym od dnia ogłoszenia postanowienia

• postanowienia te doręcza się tylko tej stronie, która zażądała sporządzenia uzasadnienia i doręczenia postanowienia wraz z uzasadnieniem

• termin do wniesienia zażalenia wydanego na rozprawie liczy się od doręczenia postanowienia, a gdy strona nie żądała doręczenia postanowienia – od jego ogłoszenia

-postanowienia wydane na posiedzeniu niejawnym doręcza się z urzędu obu stronom (chyba że przepis szczególny stanowi inaczej) z uzasadnieniem, jeżeli stronie przysługuje środek zaskarżenia

• termin do wniesienia zażalenia będzie liczony od doręczenia stronie postanowienia wraz z uzasadnieniem

-zażalenie wnosi się do sądu I instancji, który wydał zaskarżone postanowienie

-sąd ten przeprowadza postępowanie międzyinstancyjne, stosując te same kryteria jak w przypadku apelacji

-postępowanie to ponawiane jest przez sąd II instancji po przedstawieniu mu akt sprawy

-negatywne ustalenia obu sądów w zakresie:

• dopuszczalności zażalenia

• terminowości jego wniesienia

• opłacenia

• wymogów formalnych

skutkują odrzuceniem zażalenia przy odpowiednim zastosowaniu przepisów o apelacji

-jeżeli zażalenie zostało wniesione skutecznie, sąd I instancji doręcza jego odpis stronie przeciwnej, a następnie przedstawia akta sprawy sądowi II instancji

-odpis zażalenia nie jest doręczany w przypadkach, gdy:

1. ustawa przewiduje doręczenie zaskarżonego postanowienia tylko jednej ze stron

2. w przypadku wniesienia zażalenia na postanowienie, którego przedmiotem jest skazanie świadka/biegłego/strony/jej pełnomocnika oraz osoby trzeciej na grzywnę

3. w przypadku wniesienia zażalenia na zarządzenie przymusowego sprowadzenia i aresztowania świadka

4. w przypadku wniesienia zażalenia na odmowę zwolnienia świadka i biegłego od grzywny oraz świadka od przymusowego sprowadzenia

-strona może wnieść odpowiedź na zażalenie wprost do sądu II instancji w terminie 7 dni od dnia doręczenia zażalenia

-rozpoznanie zażalenia następuje na posiedzeniu niejawnym w składzie trzech sędziów zawodowych

-zażalenie może być rozpoznane w składzie 1 sędziego w przypadku, gdy jego przedmiotem jest:

1. odmowa zwolnienia od kosztów sądowych lub cofnięcie takiego zwolnienia

2. odrzucenie wniosku o zwolnienie oraz nałożenie na stronę obowiązku uiszczenia kosztów i skazania na grzywnę

3. odmowa ustanowienia adwokata/radcy prawnego lub ich odwołania

4. nałożenie na stronę obowiązku uiszczenia wynagrodzenia adwokata/radcy prawnego dla niej ustanowionego i skazanie na grzywnę

+ postanowienie wydane w elektronicznym postępowaniu upominawczym

-postępowanie zażaleniowe ma charakter incydentalny i w związku z tym kognicja sądu rozpoznającego zażalenie ograniczona jest treścią zaskarżonego postanowienia

-postępowanie wywołane wniesieniem zażalenia ma charakter merytoryczny

-sąd zażaleniowy może prowadzić postępowanie dowodowe celem dokonania własnych ustaleń faktycznych

-sąd może przyjąć również za własne ustalenia faktyczne dokonane przez sąd I instancji

-sąd zażaleniowy może również dokonać odmiennej oceny materiału dowodowego

-sąd zażaleniowy może oprzeć się na nowych faktach i dowodach, nawet jeżeli mogły być one powołane przed sądem, który wydał zaskarżone zażalenie

-jeżeli po rozpoznaniu sprawy okaże się, że podniesione zarzuty nie są zasadne, sąd II instancji oddala zażalenie

-w przypadku uwzględnienie zażalenia, sąd odwoławczy zmienia zaskarżone postanowienie i orzeka stosownie do wyników przeprowadzonego postępowania

-tylko w wyjątkowych sytuacjach sąd II instancji może uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania (KPC nie wskazuje podstaw uchylenia, zależy to od uznania sądu)

3.5. POSTĘPOWANIE WYWOŁANE WNIESIENIEM ZAŻALENIA DO SĄDU NAJWYŻSZEGO

-postępowanie zażaleniowe prowadzone przed SN zasadniczo przebiega wg zasad przewidzianych dla postępowania wywołanego wniesieniem zażalenia na orzeczenie sądu I instancji

-w postępowaniu przed SN stosuje się odpowiednio przepisy regulujące:

• termin do wniesienia zażalenia

• wymagania tego środka

• jego względnie dewolutywny charakter

-zażalenie na postanowienie sądu II instancji SN rozpoznaje na posiedzeniu niejawnym w składzie 3 sędziów zawodowych

-w postępowaniu zażaleniowym przed SN oraz postępowaniu międzyinstancyjnym przed sądem II instancji obowiązuje zastępstwo stron przez adwokatów/radców prawnych

-strona może działać samodzielnie lub przez innego pełnomocnika w postępowaniu o:

• zwolnienie od kosztów sądowych

• ustanowienie adwokata/radcy prawnego

-obligatoryjnego zastępstwa adwokackiego/radcowskiego nie stosuje się także, gdy:

stroną organem strony przedstawicielem ustawowym strony pełnomocnikiem strony	jest	sędzia prokurator notariusz profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych

a także gdy:

stroną organem strony przedstawicielem ustawowym strony	jest	adwokat radca prawny radca Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa

-SN oddala zażalenie, jeżeli nie ma ono uzasadnionych podstaw albo jeżeli zaskarżone orzeczenie mimo błędnego uzasadnienia odpowiada prawu

-w razie uwzględnienia zażalenia SN uchyla zaskarżone postanowienie w całości lub w części i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania sądowi, który wydał zaskarżone orzeczenie

-w razie spełnienia się przesłanek przewidzianych w art. 389¹⁶ KPC SN może uchylić zaskarżone postanowienie i orzec co do istoty sprawy

-w postępowaniu zażaleniowym istnieje również możliwość przekazania zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości, jakie wyłoni się w toku postępowania do rozstrzygnięcia powiększonemu składowi SN

-uchwała powiększonego składu SN będzie w danej sprawie wiążąca

-SN w powiększonym składzie może przejąć sprawę do swojego rozpoznania

§4. SKARGA KASACYJNA

Skarga kasacyjna nadzwyczajny środek zaskarżenia przysługujący od prawomocnych orzeczeń

-jej wniesienie nie wywołuje skutku suspensywnego – wstrzymanie wykonania zaskarżonego orzeczenia może nastąpić wyłącznie na podstawie postanowienia sądu

-postępowanie wywołane wniesieniem skargi kasacyjnej nie jest postępowaniem merytorycznym

-kognicja SN ogranicza się do kontroli legalności zaskarżonego orzeczenia

-SN nie orzeka co do meritum sprawy, a uwzględnienie skargi kasacyjnej powoduje uchylenie zaskarżonego orzeczenia

4.1. DOPUSZCZALNOŚĆ SKARGI KASACYJNEJ

A. DOPUSZCZALNOŚĆ SKARGI KASACYJNEJ W POSTĘPOWANIU PROCESOWYM

-skarga kasacyjna w postępowaniu procesowym przysługuje od prawomocnych wyroków wydanych przez sąd II instancji, które kończą postępowanie w sprawie

-skarżący może wnieść skargę kasacyjną od wyroku sądu II instancji oddalającego apelację oraz zmieniającego wyrok sądu I instancji

-skarga kasacyjna nie przysługuje natomiast od wyroku, w którym sąd II instancji uchylił zaskarżony wyrok sądu I instancji i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania (orzeczenie to nie kończy postępowania w sprawie)

-skarga kasacyjna przysługuje również od wskazanych postanowień sądu II instancji

-zaskarżalne są postanowienia w przedmiocie odrzucenia pozwu albo umorzenia postępowania (kończą one postępowanie w sprawie)

-spośród tak zakreślonego kręgu orzeczeń zaskarżalnych skargą kasacyjną ustawodawca przewidział pewne wyłączenia

-kryteria ograniczenia opierają się na:

1. rodzaju sprawy, w której zostało wydane zaskarżone orzeczenie (ratione materiae)

2. wartości przedmiotu zaskarżenia (ratione valoris)

   • ograniczenie dopuszczalności skargi kasacyjnej nie dotyczy spraw o prawa niemajątkowe

1) Ze względu na rodzaj sprawy skarga kasacyjna nie przysługuje w sprawach:

1. o rozwód

2. o separację

3. o alimenty -dotyczy to wszystkich spraw z zakresu obowiązku alimentacyjnego, czyli:

   • zasądzenie alimentów

   • zmiana wysokości zasądzonych alimentów

   • stwierdzenia wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego

4. o czynsz najmu lub dzierżawy

5. o naruszenie posiadania

6. dotyczących kar porządkowych

7. dotyczących świadectwa pracy i roszczeń z tym związanych

8. o deputaty lub ich ekwiwalent

9. rozpoznanych w postępowaniu uproszczonym

10. o ustalenie nieistnienia małżeństwa lub o unieważnienie małżeństwa, jeżeli po uprawomocnieniu się wyroku ustalającego nieistnienie małżeństwa lub orzekającego unieważnienie małżeństwa choćby jedna ze stron zawarła związek małżeński

2) Skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w sprawach o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest:

1. niższa niż 50 000zł

2. niższa niż 70 000zł – w sprawach gospodarczych

3. niższa niż 10 000zł – w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych

3) Jednakże w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych skarga kasacyjna przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia w sprawach:

1. o przyznanie emerytury lub renty

2. o wstrzymanie emerytury lub renty

3. o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego

4) Bez względu na wartość przedmiotu zaskarżenia skarga kasacyjna przysługuje także od orzeczeń sądu II instancji w sprawach:

1. o odszkodowanie z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem

2. z zakresu ochrony konkurencji

3. z zakresu regulacji energetyki

4. z zakresu regulacji telekomunikacji i poczty

5. z zakresu regulacji transportu kolejowego

-skarga kasacyjna przysługuje także od wyroku sądu II Instancji kończącego postępowanie w sprawie wydanego w postępowaniu w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone

B. DOPUSZCZALNOŚĆ SKARGI KASACYJNEJ W POSTĘPOWANIU NIEPROCESOWYM

-w postępowaniu nieprocesowym skarga kasacyjna przysługuje od wydania przez sąd II instancji postanowienia co do istoty sprawy oraz od postanowienia w przedmiocie odrzucenia wniosku i umorzenia postępowania kończących postępowanie w sprawie, wydanych w sprawach z zakresu prawa rzeczowego, osobowego i spadkowego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej

1) W sprawach z zakresu prawa rodzinnego, opiekuńczego i kurateli skarga kasacyjna przysługuje tylko w sprawach:

1. o przysposobienie

2. o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, chyba że wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż 150 000zł

2) W postępowaniu rejestrowym skarga kasacyjna przysługuje jedynie od postanowień sądu IIinstancji w przedmiocie wpisu lub wykreślenia z rejestru przedmiotu podlegającego rejestracji

3) Skarga kasacyjna nie przysługuje w sprawach dotyczących:

1. przepadku rzeczy

2. zarządu związanego ze współwłasnością lub

3. zabezpieczenia spadku i spisu inwentarza, wyjawienia przedmiotów spadkowych, zarządu spadku nieobjętego oraz zwolnienia wykonawcy testamentu

4. zniesienia współwłasności i działu spadku, jeżeli wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż 150 000zł

5. likwidacji niepodjętych depozytów

4) Postępowanie egzekucyjne i postępowanie zabezpieczające – skarga nie jest dopuszczalna

5) Postępowanie upadłościowe i naprawcze - skarga kasacyjna nie jest dopuszczalna

-wyjątek stanowi możliwość zaskarżenia skargą kasacyjną postanowienia sądu II Instancji w przedmiocie umorzenia całości lub części zobowiązań upadłego oraz w sprawach orzekania zakazu prowadzenia działalności gospodarczej

DOPUSZCZALNOŚĆ SKARGI KASACYJNEJ
Skarga kasacyjna dopuszczalna jest od:
W postępowaniu procesowym prawomocnych wyroków wydanych przez sąd II instancji, które kończą postępowanie w sprawie postanowień sądu II instancji, które kończą postępowanie w sprawie, tj.: o odrzuceniu pozwu o umorzeniu postępowania W postępowaniu nieprocesowym postanowień rozstrzygających co do istoty sprawy postanowień w przedmiocie odrzucenia wniosku i umorzenia postępowania kończących postępowanie w sprawie, wydanych w sprawach z zakresu prawa rzeczowego, osobowego i spadkowego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej W postępowaniu rejestrowym postanowień sądu II instancji w przedmiocie wpisu lub wykreślenia z rejestru przedmiotu podlegającego rejestracji W postępowaniu upadłościowym i naprawczym* postanowienia sądu II Instancji w przedmiocie umorzenia całości lub części zobowiązań upadłego oraz w sprawach orzekania zakazu prowadzenia działalności gospodarczej
Ponadto skarga kasacyjna dopuszczalna jest w sprawach: o przyznanie emerytury lub renty o wstrzymanie emerytury lub renty o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego o odszkodowanie z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem z zakresu ochrony konkurencji z zakresu regulacji energetyki z zakresu regulacji telekomunikacji i poczty z zakresu regulacji transportu kolejowego o uznanie postanowień wzorca umownego za niedozwolone w sprawach z zakresu prawa rodzinnego, opiekuńczego i kurateli: o przysposobienie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, chyba że wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż 150 000zł

4.2. LEGITYMACJA DO WNIESIENIA SKARGI KASACYJNEJ

-skarga kasacyjna może być wniesiona przez:

1. stronę/uczestnika postępowania nieprocesowego

2. Prokuratora Generalnego jeżeli nie uczyniła tego

3. RPO i RPD strona

-wniesienie skargi przez stronę/uczestnika wyłącza możliwość wniesienia skargi przez podmioty z pkt 2-3

1. niedopuszczalna będzie również skarga wniesiona przez te podmiotu, jeżeli następnie taką skargę wniesie strona

4.3. WYMOGI SKARGI KASACYJNEJ

-wśród wymagań jakie stawia się skardze kasacyjnej wyróżnia się:

1. warunki formalne skarga kasacyjna musi czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego
   -w sprawach o prawa majątkowe powinna ona zawierać również oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia
   -do skargi kasacyjnej dołącza się także da jej odpisy przeznaczone do akt SN oraz dla Prokuratora Generalnego, chyba że sam wniósł skargę

2. wymagania w zakresie treści skargi kasacyjnej na osnowę skargi kasacyjnej powinno się składać:

   1. oznaczenie orzeczenia, od którego jest wniesiona, ze wskazaniem czy jest ono zaskarżone w całości czy w części

   2. przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie

   3. wniosek o uchylenie lub o uchylenie i zmianę orzeczenia z oznaczeniem zakresu żądanego uchylenia i zmiany

   4. wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania i jego uzasadnienie

A. OZNACZENIE ZAKRESU ZASKARŻENIA

-oznaczenie zaskarżonego orzeczenia następuje przez wskazanie:

1. sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie

2. sygnatury akt, pod którą sprawa była rozpoznana i rozstrzygnięta

3. daty wydania orzeczenia

4. przedmiotu sprawy

-powyższe oznaczenie wymaga ponadto uzupełnienia wskazaniem przez skarżącego zakresu zaskarżenia

-jest to precyzyjne określenie, czy zaskarża się orzeczenie w całości czy w części (+w jakiej części)

-określając zakres, skarżący wyznacza przedmiotowe i podmiotowe granice żądanej kontroli sądu

-SN zawsze rozpoznaje apelację w granicach zaskarżenia oraz w granicach podstaw

B. PRZYTOCZENIE PODSTAW KASACYJNYCH I ICH UZASADNIENIE

-podstawami, na których można oprzeć skargę są:

1. naruszenie norm prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie

2. naruszenie przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy

-istotnym jest że:

Prokurator Generalny	może oprzeć skargę kasacyjną na powyższych podstawach, jeżeli jednocześnie przez wydanie orzeczenia doszło do:	naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego
Rzecznik Praw Obywatelskich		naruszenia konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela
Rzecznik Praw Dziecka		naruszenia praw dziecka

-SN bada zgodność zaskarżonego orzeczenia z prawem

-podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów

-ustawodawca rozróżnia podstawy kasacyjne na podstawie tego, normy którego prawa – materialnego czy procesowego- zostały naruszone przy wydawaniu zaskarżonego orzeczenia

-precyzyjne oddzielenie podstaw skargi jest istotne, ponieważ warunkuje rodzaj wydawanego orzeczenia w przypadku uwzględnienia skargi:

1. prawo materialne jako podstawa kasacyjna do prawa materialnego zalicza się normy, które wyznaczają treść stosunków cywilnoprawnych
   -wynikają one ze źródeł prawa określonych w art. 87 Konstytucji, tj.:

   • Konstytucji

   • ustaw

   • ratyfikowanych umów międzynarodowych

   • rozporządzeń

   • aktów prawa miejscowego (tylko na obszarze działania organów, które je ustanowiły)

-za naruszenie prawa materialnego, które może stanowić podstawę skargi kasacyjnej, uznaje się również:

• naruszenie przepisów prawa międzynarodowego prywatnego

• naruszenie przepisów prawa obcego wskazanego przez ppm

• niezastosowanie właściwego prawa obcego

-podstawa naruszenia prawa materialnego będzie obejmowała również przypadki naruszenia zasad współżycia społecznego czy dobrych obyczajów, jeżeli odwołują się do nich bezpośrednio przepisy prawa materialnego
-podstawa kasacyjna naruszenia prawa materialnego może przybrać postać:

1. jego błędnej wykładni – naruszenie polega na nieprawidłowym określeniu treści norm prawych wyprowadzanych z przepisów prawa materialnego

2. niewłaściwego zastosowania – naruszenie polega na błędnym wyborze normy prawnej lub wadliwej subsumcji
   -polega na błędnym zakwalifikowaniu stanu faktycznego pod określoną normę prawną

1. prawo procesowe jako podstawa kasacyjna zalicza się do niego normy, które służą realizacji norm prawa materialnego
   -naruszenie przepisów postępowania stanowi podstawę dla skargi kasacyjnej tylko wówczas, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik postępowania
   -chodzi tu o naruszenie przepisów przez organ procesowy, a nie strony postępowania

-szczególnym rodzajem naruszenia przepisów postępowania są przyczyny nieważności postępowania

-nieważność postępowania jest brana przez SN pod rozwagę z urzędu, a zatem nie jest konieczne wykazywanie wpływu takiego uchybienia na wynik sprawy

-SN rozpoznaje skargę kasacyjną w granicach zaskarżenia oraz w granicach podstaw

-SN bierze pod uwagę wyłącznie uchybienia wskazane przez skarżącego w ramach podstaw kasacyjnych, przy czym nie może wykraczać poza zakreślone przez skarżącego granice zaskarżenia

-skarżący ma obowiązek takiego przedstawienia podstaw, aby sąd nie miał wątpliwości co do tego, które przepisy prawa materialnego/procesowego i w jakim zakresie zostały naruszone

-wymagane jest zatem wskazanie konkretnych przepisów z oznaczeniem artykułu (paragrafu, ustępu) oraz wyjaśnienie na czym naruszenie polega

-brak przytoczenia podstaw przez skarżącego jest tożsamy z niewyznaczeniem sądowi granic rozpoznania skargi i powoduje niemożność rozpoznania całej skargi kasacyjnej

C. WNIOSEK O ZMIANĘ LUB UCHYLENIE ZASKARŻONEGO ORZECZENIA

-skarga kasacyjna powinna zawierać wniosek o:

1. uchylenie orzeczenia

2. uchylenie i zmianę

-wniosek zaskarżenia stanowi wskazanie przez skarżącego treści decyzji, jakiej oczekuje on do sądu rozstrzygającego skargę kasacyjną

-wniosek zaskarżenia nie wiąże sądu rozpoznającego skargę kasacyjną

-SN podejmuje decyzję o sposobie rozstrzygnięcia skargi, która może być zbieżna z wnioskami zaskarżenia, ale może się też od nich różnić

-wyjątek stanowi możliwość wydania przez sąd kasacyjny orzeczenia reformatoryjnego, które może zapaść w wypadkach wskazanych w ustawie wyłącznie wówczas, gdy skarżący złoży taki wniosek

D. WNIOSEK O PRZYJĘCIE SKARGI KASACYJNEJ DO ROZPOZNANIA

-konieczność wskazania w skardze kasacyjnej wniosku o jej przyjęcie do rozpoznania wiąże się z instytucją przedsądu

-po wstępnej kontroli pisma zawierającego skargę SN dokonuje wstępnej oceny merytorycznej skargi, decydując o przyjęciu lub o odmowie przyjęcia do rozpoznania

-SN przyjmie skargę do rozpoznania, jeżeli:

1. w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne przedstawienie okoliczności uzasadniających rozpoznanie skargi kasacyjnej ze względu na występujące w sprawie istotne zagadnienie prawne polega na sformułowaniu tego zagadnienia i wskazaniu argumentów, które prowadzą do rozbieżnych ocen

2. istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów przedstawienie okoliczności uzasadniających polega na wyartykułowaniu tych rozbieżności i przedstawieniu przykładów orzeczeń różnych sądów odmiennie interpretujących określony przepis prawa ze wskazaniem, na czym ta odmienna wykładnia polega

3. zachodzi nieważność postępowania

4. skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona

4.4 POSTĘPOWANIE WYWOŁANE WNIESIENIEM SKARGI KASACYJNEJ

-w postępowaniu przed SN oraz w postępowaniu międzyinstancyjnym obowiązuje zastępstwo stron przez adwokatów lub radców prawnych

-strona może jednak działać samodzielnie lub przez innego pełnomocnika w postępowaniu:

• o zwolnienie od kosztów sądowych

• o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego

-obligatoryjnego zastępstwa nie stosuje się także wtedy, gdy:

stroną jej organem jej przedstawicielem ustawowym jej pełnomocnikiem	jest	sędzia prokurator notariusz profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych
a także gdy:
stroną jej organem jej przedstawicielem ustawowym	jest	adwokat radca prawny radca Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa

-przymus adwokacki nie jest stosowany także w tych w postępowaniach, w których zastępstwo procesowe SP jest wykonywane przez PGSP

-termin do wniesienia skargi kasacyjnej wynosi 2 miesiące i liczony jest od dnia doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem stronie skarżącej

-termin jest terminem ustawowym i nie podlega ani skróceniu ani przedłużeniu, ale może być przywrócony

-określenie biegu terminu do wniesienia skargi wskazuje że warunkiem jej dopuszczalności jest wystąpienie przez stronę z wnioskiem o doręczenie uzasadnienia orzeczenia sądu II Instancji

• strona może terminie 1 tygodnia od dnia ogłoszenia wyroku zażądać doręczenia

• jeżeli nie było ogłoszenia wyroku, orzeczenie z uzasadnieniem doręcza się stronom z urzędu w terminie 1 tygodnia od sporządzenia uzasadnienia

-Prokurator Generalny, RPO i RPD mogą wnieść skargę w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia

• jeżeli strona zażądała doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem – termin biegnie od chwili doręczenia orzeczenia stronie

-skargę kasacyjną wnosi się do sądu II instancji, który wydał zaskarżone orzeczenie i sąd ten przeprowadza postępowanie międzyinstancyjne

-przedmiotem postępowania jest ocena dopuszczalności skargi kasacyjnej:

• terminowości jej wniesienia

• zachowania przez skargę ustawowych wymogów środka

• opłacenia skargi

-skargę kasacyjną:

• wniesioną po terminie

• niespełniającą wskazanych w ustawie wymogów (istotne elementy skargi kasacyjnej)

• nieopłaconą

• niedopuszczalną z innych przyczyn

-sąd odrzuca na posiedzeniu niejawnym

-o odrzuceniu skargi kasacyjnej sąd II instancji powiadamia właściwy organ samorządu zawodowego, do którego należy pełnomocnik

-odrzuceniu podlega również skarga, która:

• dotknięta jest brakami formalnymi

• nie zawiera wniosku o przyjęcie do rozpoznania wraz z jego uzasadnieniem

-w tym jednak wypadku odrzucenie skargi będzie poprzedzone dodatkowymi czynnościami przewodniczącego, mającymi na celu konwalidację dostrzeżonych braków

• przewodniczący w sądzie II instancji wzywa wówczas skarżącego do usunięcia braków terminie
  1 tygodnia

• po bezskutecznym upływie terminu sąd odrzuca skargę

-odrzucenie skargi następuje w formie postanowienia, na które przysługuje zażalenie do SN

-odpis skutecznie wniesionej skargi doręcza się stronie przeciwnej, która może w terminie 2-tygodniowym wnieść do sądu II instancji odpowiedź na skargę

-w razie wniesienia skargi przez PG, RPO lub RPD odpowiedź na skargę mogą wnieść obie strony

-po upływie terminu do wniesienia odpowiedzi lub po zarządzeniu doręczenia odpowiedzi skarżącemu, sąd II instancji niezwłocznie przedstawia skargę kasacyjną i odpowiedź wraz z aktami sprawy SN, przy czym do akt sprawy dołącza się dwa odpisy zaskarżonego orzeczenia wraz z uzasadnieniem

-po przekazaniu akt SN, sąd ten ponawia wstępną kontrolę skargi pod kątem jej dopuszczalności, terminowości
i spełnienia wymogów ustawowych

-jeżeli skarga podlegała odrzuceniu przez sąd II instancji, który tego nie uczynił, sąd kasacyjny odrzuca skargę

• odrzuceniu skargi kasacyjnej SN powiadamia właściwy organ samorządu zawodowego, do którego należy pełnomocnik

-jeżeli skarga zawiera braki – SN zwraca ją sądowi II instancji celem usunięcia dostrzeżonych braków

-po wstępnej kontroli pisma SN dokonuje wstępnej oceny merytorycznej skargi i decyduje o jej przyjęciu lub odmowie przyjęcia do rozpoznania (przedsąd)

-SN przyjmuje skargę kasacyjną do rozpoznania, jeżeli:

1. w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne

2. istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów

3. zachodzi nieważność postępowania

4. skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona

-o przyjęciu/odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania SN orzeka postanowieniem na posiedzeniu niejawnym

-postanowienie nie jest zaskarżalne

-SN może na tym etapie zwrócić się do Prokuratora Generalnego o zajęcie stanowiska co do skargi kasacyjnej oraz odpowiedzi na skargę

-PG lub wyznaczony przez niego prokurator zajmuje stanowisko w terminie 30 dni

-jeżeli PG uzna, że wymaga tego ochrona praworządności/praw obywatelskich i wolności/interesu publicznego – bierze udział w postępowaniu kasacyjnym

-odpis pisma PG doręcza się stronom, które mogą się do niego ustosunkować w terminie 14 dni, nie później jednak niż na rozprawie kasacyjnej

-SN rozpoznaje skargę kasacyjną w składzie 3 sędziów

-w składzie 1 sędziego wydawane są postanowienia:

• w ramach przedsądu

• w przedmiocie odrzucenia skargi kasacyjnej lub zwrócenia akt sądowi II instancji w celu usunięcia dostrzeżonych braków

-SN rozpoznaje skargę na posiedzeniu niejawnym

-rozpoznanie skargi na rozprawie następuje obligatoryjnie jedynie wówczas, gdy w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, a skarżący złożył w skardze wniosek o jej rozpoznanie na rozprawie

-ponadto fakultatywnie SN może rozpoznać skargę na rozprawie, jeżeli przemawiają za tym inne względy

-SN rozpoznaje skargę kasacyjną w granicach zaskarżenia oraz w granicach podstaw

-SN bada jedynie te zarzuty, które mieszczą się w powołanych przez skarżącego podstawach i nie bierze pod uwagę innych przepisów niż te, które wskazano w skardze

-wyjątek stanowi zarzut nieważności postępowania, który SN bierze pod uwagę z urzędu w granicach zaskarżenia nawet wówczas, gdy skarżący nie przytoczył go w ramach podstaw zaskarżenia

-w toku postępowania nie ma możliwości powoływania nowych podstaw kasacyjnych lub zmieniania tych, które zostały przytoczone w skardze

-dopuszczalne jest natomiast przytaczanie przez skarżącego nowego uzasadnienia podstaw

-SN, rozpoznając skargę, orzeka na podstawie materiału procesowego zgromadzonego w postępowaniu przed sądami I i II instancji

-SN jest związany ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia i nie może dokonywać samodzielnie ustaleń faktycznych

-w postępowaniu nie jest zatem dopuszczalne powołanie nowych faktów i dowodów (także w przypadku wskazywania nowego uzasadnienia podstaw kasacyjnych)

-w postępowaniu stosuje się odpowiednio przepisy o apelacji

• wyjątek: postępowanie przed SN ulega zawieszeniu jedynie na zgodny wniosek stron

-jeżeli przy rozpatrywaniu skargi wyłoni się zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, SN może odroczyć wydanie orzeczenia i przekazać zagadnienie do rozstrzygnięcia powiększonemu składowi SN

-powiększony skład może przejąć sprawę do swojego rozpoznania

-uchwała powiększonego składu jest w danej sprawie wiążąca

4.5. RODZAJE ORZECZEŃ WYDAWANYCH PRZEZ SĄD NAJWYŻSZY W ROZPOZNANIU SKARGI KASACYJNEJ

-postępowanie przed SN nie jest postępowaniem merytorycznym

-SN nie rozstrzyga sprawy co do istoty

-SN wyraża swoją ocenę w zakresie legalności zaskarżonego orzeczenia

-SN oddala skargę kasacyjną, jeżeli:

1. nie ma uzasadnionych podstaw

2. zaskarżone orzeczenie pomimo błędnego uzasadnienia odpowiada prawu

-oddalenie skargi wniesionej od wyroku następuje w formie wyroku, a od postanowienia – w formie postanowienia

-w razie uwzględnienia skargi kasacyjnej zasadą jest wydawanie przez SN orzeczenia kasatoryjnego, w którym zaskarżone orzeczenie zostaje uchylone, a sprawa jest przekazywana do ponownego rozpoznania sądowi niższej instancji

-SN uchyla zaskarżone orzeczenie w całości lub w części, stosownie do zakresu zaskarżenia

-SN przekazuje sprawę sądowi, który wydał orzeczenie lub innemu sądowi równorzędnemu

-SN może uchylić również orzeczenie sądu I instancji i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania temu sądowi lub równorzędnemu

-w razie przekazania sprawy sąd rozpoznaje ją w innym składzie

-jeżeli pozew ulegał odrzuceniu albo istniała podstawa do umorzenia postępowania, SN uchyla wydane w sprawie wyroki oraz odrzuca pozew lub umarza postępowanie

-w takim wypadku orzeczenie SN przyjmuje formę postanowienia

-SN może wydać również orzeczenie reformatoryjne

-orzekanie co do istoty sprawy będzie możliwe tylko wówczas, gdy jedyną zasadną podstawą skargi będzie naruszenie prawa materialnego

• naruszenie prawa materialnego musi być oczywiście uzasadnione, a więc widoczne dla każdego prawnika bez potrzeby głębszej analizy

-skarga nie może być przy tym oparta na podstawie naruszenia prawa procesowego

• jeżeli byłaby oparta na naruszeniu prawa podstawowego, to podstawa ta nie może być uzasadniona

-jednocześnie nie może zachodzić nieważność postępowania

-do wydania orzeczenia co do istoty sprawy konieczny jest również wniosek skarżącego

-wydając orzeczenie reformatoryjne sąd uchyla zaskarżony wyrok i rozstrzyga co do istoty sprawy

-orzeczenie zapada w formie wyroku lub postanowienia (postępowanie nieprocesowe)

-SN może wydać również orzeczenie restytucyjne

-wydanie orzeczenia będzie możliwe, jeżeli w dacie orzekania przez SN świadczenie objęte zaskarżonym orzeczeniem zostanie już spełnione lub wyegzekwowane

-w przypadku:

• uchylenia zaskarżonego wyroku i orzeczenia co do istoty sprawy

• uchylenia zaskarżonego wyroku i odrzucenia pozwu/umorzenia postępowania

SN na wniosek skarżącego orzeka o:

• zwrocie spełnionego/wyegzekwowanego świadczenia

• przywróceniu stanu poprzedniego

-orzeczenie takie może być również wydane przez sąd niższej instancji w przypadku uchylenia wyroku przez SN i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania

-w przypadku uchylenia wyroku sądu niższej instancji, sąd, któremu została przekazana sprawa, związany jest wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez SN

-ponadto nie można oprzeć skargi kasacyjnej od orzeczenia wydanego po ponownym rozpoznaniu sprawy na podstawach sprzecznych z wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez SN

-uzasadnienie do orzeczenia SN jest sporządzane w terminie 1 miesiąca

§5. SKARGA O STWIERDZENIE NIEZGODNOŚCI Z PRAWEM PRAWOMOCNEGO ORZECZENIA

Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia procesowy środek kontroli legalności wyroków i postanowień co do istoty sprawy wydawanych w postępowaniu nieprocesowym

-skarga ta co do zasady nie prowadzi do zmiany czy uchylenia zaskarżonego orzeczenia

-jest to środek prawny o charakterze nadzwyczajnym i przysługuje od orzeczeń prawomocnych

5.1. DOPUSZCZALNOŚĆ SKARGI O STWIERDZENIE NIEZGODNOŚCI Z PRAWEM PRAWOMOCNEGO ORZECZENIA

-skarga przysługuje od prawomocnego wyroku sądu II instancji kończącego postępowanie w sprawie oraz od prawomocnego postanowienia co do istoty sprawy sądu II instancji kończącego postępowanie w sprawie w postępowaniu nieprocesowym

-dopuszczalność wniesienia środka została ograniczona do wypadków, w których:

1. przez wydanie zaskarżonego orzeczenia stronie została wyrządzona szkoda

2. zmiana lub uchylenie tego orzeczenia w drodze przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe

   • pojęcie środków prawnych jest szersze niż pojęcie środków zaskarżenia i obejmuje:

     1. zwyczajne środki odwoławcze

     2. niedewolutywne środki zaskarżenia

     3. nadzwyczajne środki zaskarżenia

     4. instytucje umożliwiające orzekanie w sprawie prawomocnie osądzonej

3. w wyjątkowych wypadkach, gdy niezgodność z prawem wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela, można także żądać stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego wyroku/postanowienia sądu II instancji, jeżeli strony nie skorzystały z przysługujących im środków prawnych, chyba że jest możliwa zmiana lub uchylenie wyroku/postanowienia w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych

4. w przypadku prawomocnego postanowienia wydanego w przedmiocie ustalenia, że orzeczenie sądu państwa obcego podlega albo nie podlega uznaniu oraz prawomocnego postanowienia w przedmiocie nadania orzeczeniu sądu państwa obcego klauzuli wykonalności

-wyrok/ postanowienie niezgodne z prawem to takie orzeczenie, które:

1. jest niewątpliwie sprzeczne z zasadniczymi i niepodlegającymi różnej wykładni przepisami

2. jest niewątpliwie sprzeczne z ogólnie przyjętymi standardami rozstrzygnięć

3. zostało wydane w wyniku szczególnie rażąco błędnej wykładni lub niewłaściwego zastosowania prawa, które jest oczywiste i nie wymaga głębszej analizy prawniczej

-skarga nie jest dopuszczalna:

1. od wyroków/postanowień sądu II instancji, od których wniesiono skargę kasacyjną (nawet jeżeli SN odmówił przyjęcia skargi do rozpoznania)

2. od orzeczeń SN

3. jeżeli od tego wyroku/postanowienia była już wnoszona skarga przez tą samą stronę

4. od prawomocnego wyroku NSA

5. w postępowaniu upadłościowym i naprawczym

5.2. LEGITYMACJA DO WNIESIENIA SKARGI O STWIERDZENIE NIEZGODNOŚCI Z PRAWEM PRAWOMOCNEGO ORZECZENIA

-skargę może wnieść:

1. strona/uczestnik postępowania nieprocesowego

2. Prokurator Generalny

3. Rzecznik Praw Obywatelskich jeżeli nie uczyniła tego strona/uczestnik

4. Rzecznik Praw dziecka

-istotnym jest że:

Prokurator Generalny	może wnieść skargę jeżeli jednocześnie przez wydanie orzeczenia doszło do:	naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego
Rzecznik Praw Obywatelskich		naruszenia konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela
Rzecznik Praw Dziecka		naruszenia praw dziecka

5.6. WYMOGI SKARGI O STWIERDZENIE NIEZGODNOŚCI Z PRAWEM PRAWOMOCNEGO ORZECZENIA

-wymagania stawiane przez KPC skardze obejmują:

1. warunki formalne skarga powinna czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego
   -do skargi dołącza się:

   1. odpisy dla doręczenia uczestniczącym w sprawie osobom

   2. dwa odpisy przeznaczone do akt SN

2. wymagania w zakresie skargi osnowa skargi powinna zawierać:

   1. oznaczenie wyroku, od którego jest wniesiona, ze wskazaniem, czy jest on zaskarżony w całości czy w części

   2. przytoczenie podstaw oraz ich uzasadnienie

   3. wskazanie przepisu prawa, z którym zaskarżony wyrok jest niezgodny

   4. uprawdopodobnienie wyrządzenia szkody, spowodowanej przez wydanie wyroku, którego skarga dotyczy

   5. wykazanie, że wzruszenie zaskarżonego wyroku w drodze innych środków prawnych nie było i nie jest możliwe, a ponadto – gdy skargę wniesiono stosując art. 424¹§2 KPC – że występuje wyjątkowy wypadek uzasadniający wniesienie skargi

   6. wniosek o stwierdzenie niezgodności wyroku z prawem

A. OZNACZENIE WYROKU, OD KTÓREGO SKARGA JEST WNIESIONA

-oznaczenie zaskarżonego wyroku następuje tak, jak przy skardze konstytucyjnej

-oznaczenie wyroku zawiera w sobie elementy:

1. identyfikacyjny

2. konstytutywny (określa granice zaskarżenia)

B. PRZYTOCZENIE PODSTAW ZASKARŻENIA ORAZ ICH UZASADNIENIE

-skargę można oprzeć na podstawie naruszenia:

1. przepisów prawa materialnego

2. przepisów prawa procesowego

które spowodowały niezgodność wyroku z prawem, gdy przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda

-podstawą skargi nie mogą być jednak zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów

-istotnym jest, że:

Prokurator Generalny	może oprzeć skargę na powyższych podstawach, jeżeli jednocześnie przez wydanie orzeczenia doszło do:	naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego
Rzecznik Praw Obywatelskich		naruszenia konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela
Rzecznik Praw Dziecka		naruszenia praw dziecka

-SN, rozpoznając skargę związany jest granicami zaskarżenia i granicami podstaw wskazanymi przez skarżącego

-SN dokonuje oceny zaskarżonego orzeczenia, biorąc pod uwagę jego zgodność z prawem i twierdzenia skarżącego o powstałej wskutek orzeczenia szkodzie

-dla pozytywnego rozstrzygnięcia wymagane jest zatem:

• stwierdzenie naruszenia przepisów prawa materialnego/procesowego

• ustalenie, że wadliwa wykładnia doprowadziła do niezgodności prawomocnego orzeczenia ze wskazanym w skardze przepisem prawa

C. WSKAZANIE PRZEPISU PRAWA, Z KTÓRYM ZASKARŻONY WYROK JEST NIEZGODNY

-SN rozpoznając skargę jest związany wskazaniem przez skarżącego przepisem prawa, z którym zaskarżony wyrok jest wg skarżącego niezgodny

D. UPRAWDOPODOBNIENIE SZKODY

-polega na przedstawieniu wyodrębnionego wywodu wskazującego, że szkoda została wyrządzona oraz określającego:

• czas powstania

• postać szkody

• związek przyczynowy szkody z wydaniem orzeczenia

-bez istnienia szkody prowadzenie postępowania nie ma sensu

5.7. POSTĘPOWANIE WYWOŁANE WNIESIENIEM SKARGI O STWIERDZENIE NIEZGODNOŚCI Z PRAWEM PRAWOMOCNEGO ORZECZENIA

-co do zasady do postępowania stosuje się odpowiednio przepisy o skardze kasacyjnej z pewnymi odrębnościami

-w postępowaniu przed SN oraz w postępowaniu międzyinstancyjnym obowiązuje zastępstwo stron przez adwokatów lub radców prawnych

-wyjątki, jak przy skardze kasacyjnej

-termin do wniesienia skargi wynosi 2 lata i liczony jest od dnia uprawomocnienia się wyroku

-termin ma charakter materialny i uchybienie terminowi powoduje niemożność wystąpienia z roszczeniem

-termin jest nieprzywracalny

-skargę wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok , w celu przeprowadzenia postępowania międzyinstancyjnego

-przedmiotem postępowania jest jedynie ocena zachowania przez skarżącego ustawowych wymogów środka, w tym także w zakresie opłaty i przymusu adwokackiego/radcowskiego

-sąd odrzuci skargę na posiedzeniu niejawnym, jeżeli jest ona nieopłacona lub nie zachowano przymusu adwokackiego/radcowskiego

-jeżeli zachodzą braki formalne – sąd zwraca skargę w celu ich uzupełnienia, a w razie bezskutecznego upływu terminu odrzuca skargę

-po przekazaniu sprawy do SN, sąd przeprowadza kontrolę wstępną skargi

-SN odrzuci skargę:

1. jeżeli ulegała ona odrzuceniu przez sąd niższej instancji, a ten nieprawidłowo nadał jej bieg

2. wniesioną po upływie terminu

3. niespełniającą wymagań formalnych

4. z innych przyczyn niedopuszczalną

   • skarga podlega odrzuceniu jako niedopuszczalna, jeżeli zmiana zaskarżonego wyroku była lub jest możliwa w drodze innych środków prawnych

-po wstępnej kontroli pisma SN dokonuje wstępnej oceny merytorycznej skargi, decydując o jej przyjęciu/odmowie przyjęcia (przed sąd)

-SN odmawia przyjęcia skargi do rozpoznania tylko wtedy, gdy jest ona oczywiście bezzasadna

-SN rozpoznaje skargę w składzie trzech sędziów na posiedzeniu niejawnym

-rozpoznanie skargi na rozprawie następuje jedynie fakultatywnie, jeżeli przemawiają za tym ważne względy

-SN rozpoznaje skargę w granicach zaskarżenia oraz granicach podstaw

-nie występuje tu wyjątek w postaci nieważności postępowania (zarzut musi być zatem podniesiony w skardze)

5.8. ORZECZENIA WYDAWANE PO ROZPOZNANIU SKARGI O STWIERDZENIE NIEZGODNOŚCI Z PRAWEM PRAWOMOCNEGO ORZECZENIA

-w razie braku podstawy do stwierdzenia, że zaskarżony wyrok jest niezgodny z prawem, SN oddala skargę

-oddalenie skargi nastąpi w przypadku, gdy:

1. SN stwierdzi, że nie doszło do naruszenia prawa materialnego lub przepisów postępowania

2. wprawdzie doszło do naruszenia przepisów, ale pomimo to wyrok jest zgodny z prawem

3. wydanie wyroku niezgodnego z prawem nie spowodowało powstania szkody

-forma orzeczenia oddalającego skargę zależy od formy zaskarżonego orzeczenia (wyrok – wyrok; postanowienie – postanowienie)

-uwzględniając skargę SN stwierdza, że wyrok/postanowienie jest w zaskarżonym zakresie niezgodny z prawem

-stwierdzenie niezgodności nie uchyla prawomocności ani mocy obowiązującej orzeczenia

-stanowi ono judykat dla późniejszego procesu odszkodowawczego, w którym strona może dochodzić od SP odszkodowania za wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnie z prawem

-orzeczenie SN ma charakter deklaratoryjny

-jeżeli jednak w chwili orzekania:

• sprawa ze względu na osobę nie podlegała orzecznictwu sądów polskich

• droga sądowa była niedopuszczalna

SN – stwierdzając niezgodność wyroku z prawem – uchyla zaskarżony wyrok oraz wyrok sądu I instancji i odrzuca pozew/umarza postępowanie

-SN bierze z urzędu pod uwagę brak jurysdykcji krajowej/niedopuszczalność drogi sądowej

§6. SKARGA NA ORZECZENIE REFERENDARZA SĄDOWEGO

Skarga na orzeczenie referendarza sądowego środek wprowadzony do KPC w 1997r.

-jest to niedewolutywne środek zaskarżenia

-jego wniesienie powoduje rozpoznanie sprawy przez sąd powołany do kontroli nad czynnościami referendarza sądowego

-jest to zwyczajny środek zaskarżenia, który przysługuje na wydane przez referendarza sądowego:

1. orzeczenia co do istoty sprawy

2. orzeczenia, o których mowa w art. 394 §1 pkt 1, 2, 4², 5-9 KPC – postanowienia i zarządzenia, których przedmiotem jest:

   1. zwrot pozwu, odmowa odrzucenia pozwu, przekazanie sprawy sądowi równorzędnemu lub niższemu albo podjęcie postępowania w innym trybie

   2. odmowa zwolnienia od kosztów sądowych lub cofnięcie takiego zwolnienia oraz odmowa ustanowienia adwokata lub radcy prawnego lub ich odwołanie

   3. stwierdzenie prawomocności orzeczenia

   4. skazanie świadka, biegłego, strony, jej pełnomocnika oraz osoby trzeciej na grzywnę, zarządzenie przymusowego sprowadzenia i aresztowania świadka oraz odmowa zwolnienia świadka i biegłego od grzywny i świadka od przymusowego sprowadzenia

   5. zawieszenie postępowania i odmowa podjęcia zawieszonego postępowania

   6. odmowa uzasadnienia orzeczenia oraz jego doręczenia

   7. sprostowanie lub wykładnia orzeczenia albo ich odmowa

   8. zwrot kosztów, określenie zasad ponoszenia przez strony kosztów procesu, wymiar opłaty, zwrot opłaty lub zaliczki, obciążenie kosztami sądowymi, jeżeli strona nie składa środka zaskarżenia co do istoty sprawy, koszty przyznane w nakazie zapłaty oraz wynagrodzenie biegłego i należności świadka

3. orzeczenia co do nadania klauzuli natychmiastowej wykonalności

4. orzeczenia co do stwierdzenia wykonalności europejskiego nakazu zapłaty

5. orzeczenia co do wydania zaświadczenia, o którym mowa w art. 795⁸ KPC

-KPC nie nakłada na wnoszącego skargę zachowania jakichkolwiek szczególnych wymagań w zakresie formy czy treści

-skarga składana jest poza rozprawą i stąd wywodzi się jej obligatoryjną formę pisemną

-skarga powinna odpowiadać wymogom stawianym dla pism procesowych, a ponadto wymagane jest:

• oznaczenie zakresu zaskarżenia

• oznaczenie zarzutów, które uzasadniają wniosek o zmianę/uchylenie orzeczenia referendarza

• zawarcie wniosku zaskarżenia

-skargę wnosi się do sądu, w którym wydano zaskarżone orzeczenie

-sąd rozpoznaje sprawę jako sąd I instancji, poza skargą na postanowienie referendarza w przedmiocie:

• kosztów sądowych

• kosztów procesu

• o odmowie ustanowienia adwokata/radcy prawnego

gdzie sąd działa, jako sąd II instancji

-termin do wniesienia skargi wynosi 1 tydzień i liczony jest od dnia doręczenia stronie postanowienia referendarza sądowego, chyba że przepis stanowi inaczej

-w postępowaniu nieprocesowym skargę na:

• wpis w KW

• orzeczenie referendarza zarządzające wpis w postępowaniu rejestrowym o wpis do KRS oraz rejestru zastawów

wnosi się w terminie tygodniowym:

1. od dnia czynności, gdy uczestnik był przy niej obecny lub był o jej terminie zawiadomiony

2. w innych wypadkach - od dnia doręczenia zawiadomienia uczestnika o dokonaniu czynności

3. w przypadku braku zawiadomienia – od dnia dowiedzenia się o dokonaniu czynności

   • w postępowaniu rejestrowym, w którym postanowienia co do istoty sprawy nie doręcza się, termin do wniesienia skargi biegnie od daty wpisu w KRS

-skargę wniesioną po terminie sąd odrzuca

-odrzuceniu podlega również skarga, która nie została opłacona i taka, której braków formalnych nie uzupełniono w terminie

-skutek skargi na orzeczenie referendarza sądowego jest różny w zależności od tego, jakie orzeczenie zostało zaskarżone

-co do zasady wniesienie skargi wywołuje skutek anulacyjny, tj. utratę mocy zaskarżonego orzeczenia sądowego

-wyjątek stanowią orzeczenia:

1. o nadaniu klauzuli wykonalności

2. o stwierdzeniu wykonalności europejskiego nakazu zapłaty

3. o wpis w KW

4. zarządzające wpis w postępowaniu rejestrowym o wpis do KRS oraz rejestru zastawów

-orzeczenia te pozostają w mocy do czasu rozpoznania skargi przez sąd

-skarga wywołuje skutek w postaci wstrzymania wykonalności w odniesieniu do postanowień w przedmiocie:

1. kosztów sądowych

2. kosztów procesu

3. odmowy ustanowienia adwokata lub radcy prawnego

-charakter orzeczeń, jakie zapadają po rozpoznaniu skargi, pozostaje ściśle związany ze skutkami jej wniesienia:

• jeżeli zaskarżone orzeczenie utraciło moc, to rozpoznając skargę, sąd ponownie rozpoznaje sprawę

• rozpoznając skargę na postanowienie o odmowie ustanowienia radcy prawnego/adwokata, sąd wydaje postanowienie, w którym zaskarżone postanowienie utrzymuje w mocy lub zmienia

• w postępowaniu wieczystoksięgowym, w razie wniesienia skargi na wpis – wpis nie traci mocy

  • sąd zmienia zaskarżony wpis przez jego wykreślenie i dodanie nowego wpisu lub wydaje postanowienie, w którym utrzymuje w mocy zaskarżony wpis albo uchyla wpis w całości/w części i w tym zakresie wniosek oddala bądź odrzuca, względnie postanowienie umarza

• w postępowaniu rejestrowym o wpis do KRS oraz rejestru zastawów – wpis pozostaje w mocy

  • sąd wydaje postanowienie, w którym zaskarżone orzeczenie i dokonany na jego podstawie wpis utrzymuje w mocy lub uchyla w całości/w części i w tym zakresie wniosek oddala bądź odrzuca, względnie postanowienie umarza

§7. SKARGA O WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA

Skarga o wznowienie postępowania środek zmierzający do obalenia orzeczenia co do istoty sprawy

-jej skuteczne wniesienie powoduje ponowne rozpoznanie sprawy przy zastosowaniu, co do zasady, przepisów o postępowaniu przed sądem I instancji

7.1. DOPUSZCZALNOŚĆ SKARGI O WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA

-można żądać wznowienia postępowania, które zostało zakończone prawomocnym wyrokiem

-przyjmuje się również, że wznowione może być również postępowanie, które zostało prawomocnie zakończone także w inny sposób, w szczególności:

• nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym

• nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym

• postanowieniem co do istoty sprawy wydanym w postępowaniu nieprocesowym

  • wznowienie postępowania nie jest jednak dopuszczalne, jeżeli postanowienie może być zmienione lub uchylone

• prawomocnym wyrokiem w przedmiocie ustalenia, że orzeczenie sądu państwa obcego podlega/nie podlega uznaniu lub w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności orzeczeniu sądu państwa obcego

• postanowieniem (orzeczeniem niemerytorycznym)

  • dotyczy to sytuacji, w której postanowienie zostało oparte na akcie normatywnym uznanym przez TK za niezgodny z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą

  • w pozostałych wypadkach wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem odrzucającym pozew, umarzającym postępowanie lub odrzucającym środki zaskarżenia jest niedopuszczalne

-ustawa procesowa przewiduje również sytuacje, w których dopuszczalność wniesienia skargi została wprost wyłączona:

1. niedopuszczalna jest skarga o wznowienie od wyroku orzekającego unieważnienie małżeństwa lub rozwód albo ustalającego nieistnienie małżeństwa, choćby jedna ze stron zawarła po jego uprawomocnieniu się nowy związek małżeński celem regulacji jest zapobieżenie sytuacji, w której będą istniały dwa ważne związki małżeńskie

2. niedopuszczalne jest wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem wydanym na skutek skargi o wznowienie niedopuszczalność ta odnosi się również do strony innej niż ta, która uprzednio wniosła skargę
   -regulacja nie dotyczy jednak wypadków, gdy podstawą skargi jest art. 401¹ KPC
   -ponownie można żądać również wznowienia postępowania, co do którego skarga była już wniesiona, ale została prawomocnie odrzucona

3. w postępowaniu nieprocesowym niedopuszczalne jest wznowienie postępowania w sprawie, w której prawomocne postanowienie orzekające co do istoty sprawy może być zmienione/uchylone do tego rodzaju postanowień zalicza się:

   1. postanowienie o uznaniu za zmarłego

   2. postanowienie o stwierdzeniu zgonu

   3. postanowienie o ubezwłasnowolnieniu

   4. postanowienie sądu opiekuńczego wydawane ze względu na dobro osoby, której dotyczy

   5. postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku

-do wniesienia skargi legitymowani są:

1. strony oraz ich następcy prawni

2. interwenient uboczny samoistny

3. prokurator

4. Rzecznik Praw Obywatelskich

5. organizacje społeczne w zakresie, w jakim są uprawnione do wszczęcia postępowania

6. uczestnicy postępowania nieprocesowego

7. każdy zainteresowany, który nie był uczestnikiem postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem orzekającym co do istoty sprawy, jeżeli postanowienie to narusza jego prawa

7.2. PODSTAWY SKARGI O WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA

-skargę o wznowienie postępowania można oprzeć jedynie na podstawach wskazanych w ustawie

-podstawy te dzieli się na:

1. przyczyny nieważności skutkują uchyleniem wyroku bez względu na to, czy stwierdzona nieważność miała wpływ na rozstrzygnięcie sprawy
   -nieważność postępowania w tym wypadku zachodzi wówczas, jeżeli:

   1. w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona albo jeżeli orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się wyroku nie mogła domagać się wyłączenia

   2. strona nie miała zdolności sądowej/procesowej albo była nienależycie reprezentowana bądź jeżeli wskutek naruszenia przepisów prawa była pozbawiona możliwości działania

      • nie można jednak żądać wznowienia, jeżeli przed uprawomocnieniem się wyroku niemożność działania ustała lub brak reprezentacji był podniesiony w drodze zarzutu albo strona potwierdziła dokonane czynności procesowe

2. przyczyny restytucyjne uzasadniają wznowienie postępowania prawomocnie zakończonego z uwagi na wpływ, jaki miały na treść zapadłego rozstrzygnięcia
   -przyczyny restytucyjne stanowią:

   1. oparcie wyroku na dokumencie podrobionym lub przerobionym

   2. oparcie wyroku na skazującym wyroku karnym, następnie uchylonym

   3. uzyskanie wyroku za pomocą przestępstwa

      • czyn przestępczy musi zostać ustalony prawomocnym wyrokiem skazującym, chyba że postępowanie karne nie może być wszczęte lub zostało umorzone z innych przyczyn niż brak dowodów

   4. późniejsze wykrycie prawomocnego wyroku dotyczącego tego samego stosunku prawnego

   5. późniejsze wykrycie taki okoliczności faktycznych/środków dowodowych , które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu

   6. sytuacja, w której na treść wyroku miało wpływ postanowienie niekończące postępowania w sprawie, wydane na podstawie aktu normatywnego uznanego przez TK za niezgodny z Konstytucją, ratyfikowaną umową m-dową lub ustawą, uchylone/zmienione zgodnie z art. 416¹ KPC

3. niezależna, oddzielna podstawa można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy TK orzekł o niezgodności aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie, z Konstytucją, ratyfikowaną umową m-dową lub ustawą

7.3. WYMOGI SKARGI O WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA

-skarga powinna czynić zadość warunkom pozwu oraz zawierać:

1. oznaczenie zaskarżonego orzeczenia

2. podstawę wznowienia i jej uzasadnienie

3. okoliczności stwierdzające zachowanie terminu do wniesienia skargi

4. wniosek o uchylenie/zmianę zaskarżonego orzeczenia

-skarga o wznowienie może również zawierać fakultatywne wnioski właściwe dla instytucji wznowienia, tj.:

• wniosek o wstrzymanie wykonania wyroku

• wniosek o zwrot spełnionego/wyegzekwowanego świadczenia

• wniosek o przywrócenie stanu poprzedniego

-warunki pozwu będą mogły być zachowane jedynie, gdy sprawa zakończyła się rozstrzygnięciem niekorzystnym dla powoda

A. OZNACZENIE ZASKARŻONEGO ORZECZENIA

-tak, jak w innych środkach zaskarżenia

B. PODSTAWY WZNOWIENIA I ICH UZASADNIENIE

-w skardze muszą być wskazane ustawowe podstawy wznowienia

-wskazanie podstaw wyznacza granice, w jakich sąd rozpoznaje sprawę na nowo

-rozpoznając skargę, sąd pozostaje związany przyczyną wznowienia i wyłącznie do niej ogranicza rozpoznanie sprawy

C. OKOLICZNOŚCI STWIERDZAJĄCE ZACHOWANIE TERMINU DO WNIESIENIA SKARGI

-dopuszczalność wniesienia skargi została ograniczona terminem 3 miesięcy, przy czym początek jego biegu zawsze uzależniony jest od okoliczności danej sprawy:

• termin do wniesienia skargi rozpoczyna swój bieg od dnia, w którym stało się możliwe jej złożenie, tj. od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia, a gdy podstawą jest pozbawienie możności działania lub brak należytej reprezentacji – od dnia, w którym o wyroku dowiedziała się strona/jej organ/ jej przedstawiciel ustawowy

• odmiennie termin do wniesienia skargi uregulowany jest w przypadku oparcia jej na podstawie orzeczenia uznanego przez TK za niezgodny z Konstytucją/umową m-dową/ustawą

  • termin do wniesienia skargi biegnie od momentu wejścia w życie orzeczenia TK

  • jeżeli w chwili wydania orzeczenia TK skarżone orzeczenie nie było prawomocne na skutek wniesienia środka odwoławczego, który następnie został odrzucony, termin biegnie od dnia doręczenia postanowienia o odrzuceniu, a w wypadku wydana go na posiedzeniu jawnym – od dnia ogłoszenia tego postanowienia

-nie można żądać wznowienia postępowania po upływie 5 lat od uprawomocnienia się wyroku z wyjątkiem, gdy:

• strona była nienależycie reprezentowana

• strona była pozbawiona możności działania

-termin nie podlega przedłużeniu, skróceniu ani przywróceniu

-skarga wniesiona po terminie jest niedopuszczalna i podlega odrzuceniu

D. WNIOSEK O UCHYLENIE LUB ZMIANĘ ZASKARŻONEGO ORZECZENIA

-wniosek ten odpowiada treści decyzji, jakiej skarżący oczekuje od sądu po ponownym rozpoznaniu sprawy

-wniosek nie wiąże sądu orzekającego

7.4. PRZEBIEG POSTĘPOWANIA WYWOŁANEGO SKARGĄ O WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA

-skargę o wznowienie postępowania wnosi się do sądu, którego właściwość rzeczowa i miejscowa została określona odrębnie w art. 405 KC

-po wniesieniu skargi do sądu właściwego następuje jej badanie przez przewodniczącego pod kątem spełnienia wymogów formalnych skargi

-dopuszczalne jest uzupełnienie braków skargi

-skarga, której braków strona nie uzupełniła w wyznaczonym terminie, jak również skarga nieopłacona podlegają zwrotowi

-skutecznie wniesiona skarga podlega następnie ocenie sądu pod względem jej:

• terminowości

• dopuszczalności

• oparcia na ustawowej podstawie

-na potrzeby tego badania sąd może zażądać od skarżącego uprawdopodobnienia okoliczności stwierdzających zachowanie terminu lub dopuszczalność wznowienia

-badając oparcie skargi na ustawowej podstawie sąd ustala, czy twierdzenia skarżącego wyczerpują ustawową podstawę oraz czy wskazana podstawa w rzeczywistości występuje

-skarga spóźniona lub niedopuszczalna podlega odrzuceniu

-skarga zostanie odrzucona również wówczas, gdy nie zostanie stwierdzona podstawa skargi

-postanowienie w przedmiocie odrzucenia skargi zapada na posiedzeniu niejawnym na każdym etapie postępowania

-postanowienie o odrzuceniu skargi kończy postępowanie i jest zaskarżalne

-rozpoznając ponownie sprawę, sąd stosuje odpowiednio przepisy o postępowaniu przed sądem I instancji, w tym przepisy o:

• rozprawie

• postępowaniu dowodowym

• wydawaniu orzeczeń, ich uzasadnianiu i doręczaniu

-nie znajdują zastosowania przepisy o zmianach podmiotowych i przedmiotowych

-sędzia, którego udziału lub zachowania się w procesie poprzednim dotyczy skarga jest wyłączony od orzekania w postępowaniu ze skargi o wznowienie

-wniesienie skargi nie tamuje wykonania zaskarżonego wyroku

-w razie jednak uprawdopodobnienia, że skarżącemu grozi niepowetowana szkoda, sąd może na wniosek strony wstrzymać wykonanie wyroku, chyba że strona przeciwna złoży odpowiednie zabezpieczenie
-postanowienie w tym przedmiocie może być wydane na posiedzeniu niejawnym

7.5. RODZAJE ORZECZEŃ WYDAWANYCH WE WZNOWIONYM POSTĘPOWANIU

-orzeczenia, jakie sąd wydaje po ponownym rozpoznaniu sprawy, uzależnione są od merytorycznej oceny zasadności podniesionych przez skarżącego podstaw wznowienia

-w przypadku bezzasadności podstaw wznowienia sąd oddala skargę

-skarga będzie podlegała oddaleniu, gdy okaże się, że okoliczności uzasadniające powołane podstawy wprawdzie istnieją, ale nie pozostają w związku przyczynowym z treścią zaskarżonego rozstrzygnięcia

-nie dotyczy to podstawy nieważności postępowania, która brana jest przez sąd pod uwagę bez względu na to, jaki miała wpływ na orzeczenie

-jeżeli skarga została oparta na przyczynie późniejszego wykrycia nowych faktów/dowodów, to może być ona oddalona wówczas, gdy ich przeprowadzenie nie prowadzi do dokonania ustaleń faktycznych odmiennych niż te, które legły u podstaw zaskarżonego orzeczenia

-pozytywna ocena podstaw wznowienia może doprowadzić do zmiany zaskarżonego orzeczenia lub jego uchylenia i odrzucenia pozwu/umorzenia postępowania

-zmiana orzeczenia i ponowne rozstrzygnięcie sprawy nastąpi w przypadku uwzględnienia przyczyn restytucyjnych, a także przyczyn nieważności, których zaistnienie nie powoduje konieczności odrzucenia pozwu lub umorzenia postępowania

-jeżeli do rozstrzygnięcia o wznowieniu postępowania zakończonego wyrokiem właściwy jest SN, sąd orzeka tylko o dopuszczalności wznowienia, a samo rozpoznanie sprawy przekazuje sądowi II instancji

-o oddaleniu skargi i zmianie zaskarżonego orzeczenia sąd rozstrzyga wyrokiem

• o uchyleniu orzeczenia i odrzuceniu pozwu/umorzeniu postępowania sąd rozstrzyga postanowieniem

-od wyroków wydawanych przez sąd I instancji po ponownym rozpoznaniu sprawy przysługuje apelacja

• z kolei wyrok wydany przez sąd II instancji może być zaskarżony skargą kasacyjną, o ile z uwagi na przedmiot sprawy i wartość przedmiotu zaskarżenia skarga taka jest dopuszczalna

• postanowienie w przedmiocie uchylenia zaskarżonego orzeczenia i odrzucenia pozwu/umorzenia postępowania zaskarżalne jest zażaleniem – jeżeli było wydane przez sąd I instancji albo skargą kasacyjną – jeżeli zostało ono wydane przez sąd II instancji, a sama skarga jest dopuszczalna z uwagi na przedmiot sprawy i wartość przedmiotu zaskarżenia

-uchylając/zmieniając wyrok sąd, na wniosek skarżącego, w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie orzeka o:

• zwrocie spełnionego/wyegzekwowanego świadczenia

• przywróceniu stanu poprzedniego

§8. SKARGA NA PRZEWLEKŁOŚĆ POSTĘPOWANIA

Skarga na przewlekłość postępowania jej przedmiotem jest badanie, czy w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki

-będzie to miało miejsce wówczas, jeżeli postępowanie trwa dłużej niż to konieczne dla wyjaśnienia okoliczności faktycznych i prawnych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy albo dłużej niż to konieczne dla załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej, dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego

-dla stwierdzenia przewlekłości postępowania należy ocenić:

1. terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd w celu wydania w sprawie rozstrzygnięcia co do istoty lub podjętych przez komornika sądowego lub sąd w celu prowadzenia i zakończenia sprawy egzekucyjnej albo innej sprawy dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego

2. charakter sprawy

3. stopień faktycznej i prawnej zawiłości sprawy

4. znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygnięcia w sprawie zagadnień

5. zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania

-w postępowaniu legitymację do wniesienia skargi posiadają:

1. strona

2. interwenient uboczny

3. uczestnik postępowania nieprocesowego

4. strona oraz inna osoba realizująca swoje uprawnienia w postępowaniu egzekucyjnym lub innym dotyczącym wykonania orzeczenia sądowego

-skarga dopuszczalna jest wyłącznie w toku postępowania w danej sprawie

-po zakończeniu postępowania wniesienie skargi jest niemożliwe

-skargę wnosi się do sądu, przed którym toczy się postępowanie

• skargę dotyczącą postępowania egzekucyjnego lub innego dotyczącego wykonania orzeczenia sądowego wnosi się do sądu okręgowego, w którego okręgu prowadzona jest egzekucja lub prowadzone są inne czynności

• jeżeli egzekucja prowadzona jest w dwóch lub więcej okręgach, skargę wnosi się do sądu okręgowego, w okręgu którego dokonano pierwszej czynności

-sądem właściwym do rozpoznania skargi jest sąd przełożony nad sądem, przed którym toczy się postępowanie

• sąd, do którego wniesiono skargę przedstawia ją niezwłocznie sądowi właściwemu wraz z aktami sprawy, w której toczy się postępowanie

• jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania zaistniałej jednocześnie przed sądem rejonowym + sądem okręgowym albo sądem okręgowym + sądem apelacyjnym, właściwy do jej rozpoznania jest sąd apelacyjny

• jeżeli skarga dotyczy przewlekłości zaistniałej przed sądem apelacyjnym + SN, właściwy do rozpoznania jest SN

-skarga powinna czynić zadość warunkom przewidzianym dla pism procesowych oraz ponadto zawierać:

1. żądanie stwierdzenia przewlekłości postępowania w sprawie, której skarga dotyczy

2. przytoczenie okoliczności uzasadniających żądanie

+ może zawierać żądanie wydania sądowi rozpoznającemu sprawę zalecenia podjęcia w wyznaczonym terminie odpowiednich czynności oraz zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej w wysokości nieprzekraczającej 20 000zł

-w postępowaniu przed sądem apelacyjnym i SN obowiązuje przymus adwokacki/radcowski

-sąd odrzuci skargę, która nie zawiera elementów koniecznych bez wzywania do uzupełnienia braków

-odrzuceniu podlega również skarga nieopłacona oraz wniesiona bez zachowania przymusu

-sąd wydaje orzeczenie w terminie 2 miesięcy, licząc od dnia skargi

-skarga rozpoznawana jest w składzie 3 sędziów zawodowych

-w sprawach nieuregulowanych stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu zażaleniowym

-uwzględniając skargę, sąd stwierdza, że nastąpiła przewlekłość postępowania

-ponadto, na żądanie skarżącego lub z urzędu, sąd zaleca podjęcie przez sąd rozpoznający sprawę co do istoty odpowiednich czynności w wyznaczonym terminie, chyba że wydanie zaleceń jest oczywiście zbędne

-zalecenia te nie mogą jednak wkraczać w zakres oceny faktycznej i prawnej sprawy

-ponadto sąd na żądanie skarżącego przyznaje od SP lub komornika sumę pieniężną w wysokości od 2000zł do 20 000zł

-w tej samej sprawie skarżący może wystąpić z nową skargę po upływie 12 miesięcy od daty wydania przez sąd orzeczenia oddalającego lub uwzględniającego skargę wniesioną poprzednio

XIV. POSTĘPOWANIE ZABEZPIECZAJĄCE

§1. POJĘCIE POSTĘPOWANIA ZABEZPIECZAJĄCEGO

Postępowanie zabezpieczające jedna z form postępowania cywilnego, której celem jest udzielenie tymczasowej ochrony prawnej stronom lub uczestnikom postępowania, jeżeli uprawdopodobnią oni swoje roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia

-postępowanie zabezpieczające pełni funkcję pomocniczą w stosunku do postępowania rozpoznawczego

-umożliwia ono zaspokojenie wierzyciela dochodzącego swoich roszczeń w postępowaniu rozpoznawczym

-postępowanie zabezpieczające pełni również funkcję ochronną

-jego przeprowadzenie ma w przyszłości urzeczywistnić cel postępowania rozpoznawczego

-funkcja ochronna wyraża się w:

1. w zabezpieczeniu wykonalności i skuteczności orzeczenia sądowego, które ma być wydane w postępowaniu rozpoznawczym

2. w tymczasowym antycypacyjnym zaspokajaniu roszczenia

Zabezpieczenie środek zapewnienia procesowej ochrony prawnej stron i uczestników postępowania

§2. ZAKRES PODMIOTOWY I PRZEDMIOTOWY POSTĘPOWANIA ZABEZPIECZAJĄCEGO

2.1. PODMIOTY UCZESTNICZĄCE W POSTĘPOWANIU ZABEZPIECZAJĄCYM

-z wnioskiem o udzielenie zabezpieczenia może wystąpić każda strona lub każdy uczestnik postępowania:

1. strona

2. interwenient uboczny

3. uczestnik w postępowaniu nieprocesowym

4. zainteresowany w postępowaniu nieprocesowym

5. prokurator

6. Rzecznik Praw Obywatelskich

7. inspektor pracy (w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy)

8. powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów (w sprawach o ochronę interesów konsumentów)

9. organizacje społeczne (tylko za zgodą powoda)

10. kierownicy ośrodków pomocy społecznej

11. kierownicy centrum pomocy rodzinie

12. stowarzyszenia twórcze

13. Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego

-w postępowaniu zabezpieczającym występują dwie strony:

1. uprawniony wierzyciel

2. obowiązany dłużnik

2.2. PRZEDMIOT ZABEZPIECZENIA

-przedmiotem zabezpieczenia jest roszczenie

-roszczenie stanowi wyraz prawa podmiotowego związany z posiadaniem uprawnienia do jego dochodzenia, na mocy którego wierzyciel ma prawo żądać od dłużnika określonego zachowania

-zabezpieczenie może być udzielone w każdej sprawie cywilnej – nie tylko w sprawach o roszczenia

-przedmiotem zabezpieczenia może być również prawo

2.3. OKOLICZNOŚCI WARUNKUJĄCE UDZIELENIE ZABEZPIECZENIA

-udzielenie zabezpieczenia uzależnione jest od spełnienia warunków:

• formalnych

• dopuszczalności

• zasadności zabezpieczenia

-sąd przed udzieleniem zabezpieczenia powinien przeanalizować istnienie wszystkich tych warunków

A. WARUNKI FORMALNE

-wniosek o wszczęcie zabezpieczenia można złożyć:

• przed wytoczeniem powództwa

• w momencie wniesienia pozwu

• w trakcie postępowania

• po wydaniu orzeczenia co do roszczeń jeszcze nie wymagalnych

-wniosek o wszczęcie zabezpieczenia powinien spełniać następujące wymogi formalne:

1. wymogi formalne przewidziane dla pisma procesowego

2. wskazanie sposobu zabezpieczenia

   • jeżeli sprawa dotyczy roszczeń pieniężnych należy również wskazać sumę zabezpieczenia

     • określając sumę zabezpieczenia należy mieć na względzie, że suma ta nie może być wyższa od dochodzonego roszczenia wraz z odsetkami od dnia wydania postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia oraz kosztami wykonania zabezpieczenia

     • suma zabezpieczenia może obejmować przewidywane koszty postępowania

3. uprawdopodobnienie okoliczności uzasadniających wniosek

4. wskazanie przedmiotu sprawy (jeżeli wniosek składany jest przed wszczęciem postępowania cywilnego)

-sąd rozpoznaje wniosek najpierw pod względem spełnienia warunków formalnych

-jeżeli wniosek nie spełnia tych wymogów, to zostaje zwrócony bez wzywania wnioskodawcy do jego uzupełnienia

-ponadto wniosek podlega zwrotowi bez wzywania do uzupełnienia, jeżeli nie został należycie opłacony, a został złożony przez adwokata/radcę prawnego/rzecznika patentowego w toku postępowania

• wniosek o udzielenie zabezpieczenia roszczenia niemajątkowego oraz wniosek o zmianę/uchylenie postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia roszczenia niemajątkowego podlega opłacie stałej w wysokości 40 zł

• wniosek o udzielenie zabezpieczenia roszczenia majątkowego oraz wniosek o zmianę/uchylenie postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia roszczenia majątkowego podlega opłacie stałej w wysokości 100 zł

-opłat tych nie pobiera się, jeżeli wniosek jest zgłaszany w piśmie rozpoczynającym postępowanie

-w sprawach, w których opłata ma charakter stały/stosunkowy obliczany od wskazanej wartości przedmiotu sporu, przewodniczący zwróci wniosek bez wezwania do uiszczenia opłaty

-wniosek podlega jednak konwalidacji, gdyż w terminie 1 tygodnia od dnia doręczenia zarządzenia o zwrocie możliwe jest uzupełnienie brakującej opłaty

-jeżeli opłata zostanie uiszczona w terminie, pismo wywoła skutek od dnia pierwotnego wniesienia

B. WARUNKI DOPUSZCZALNOŚCI

-oprócz spełnienia warunków formalnych sąd powinien ustalić istnienie przesłanek dotyczących:

1. sądu tj. dopuszczalności drogi sądowej, jurysdykcji krajowej, zapisu na sąd polubowny

2. stron tj. zdolności sądowej, procesowej oraz właściwej reprezentacji

-w przypadku stwierdzenia, że powyższe przesłanki nie istnieją, sąd powinien wydać postanowienie o odrzuceniu wniosku

-postanowienie może być zaskarżone w drodze zażalenia

-uprawniony powinien wśród okoliczności warunkujących dopuszczalność dokonania zabezpieczenia wykazać, że przedmiotem zabezpieczenia nie jest roszczenie wobec SP

-dopuszcza się dokonanie zabezpieczenia roszczenia przeciwko SP jedynie w sprawach wymienionych w art. 753¹ KPC – tj. dotyczących zabezpieczenia roszczeń o:

1. rentę, sumę potrzebną na koszty leczenia, z tytułu odpowiedzialności za uszkodzenie ciała lub utratę życia żywiciela albo rozstrój zdrowia oraz o zmianę uprawnień objętych treścią dożywocia na dożywotnią rentę;

2. wynagrodzenie za pracę;

3. należności z tytułu rękojmi lub gwarancji jakości albo kary umownej, jak również należności z tytułu niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową sprzedaży konsumenckiej, przeciwko przedsiębiorcy do wysokości dwudziestu tysięcy złotych;

4. należności z tytułu najmu lub dzierżawy, a także należności z tytułu opłat obciążających najemcę lub dzierżawcę oraz opłat z tytułu korzystania z lokalu mieszkalnego lub użytkowego - do wysokości, o której mowa w pkt 3;

5. naprawienie szkody wynikającej z naruszenia przepisów o ochronie środowiska;

6. należności wynikające z naruszenia autorskich praw majątkowych, praw pokrewnych i praw do baz danych oraz należności wynikające z naruszenia autorskich praw osobistych;

7. należności wynikające z naruszenia patentu lub dodatkowego prawa ochronnego na wynalazek, prawa ochronnego na wzór użytkowy, prawa z rejestracji wzoru przemysłowego, prawa ochronnego na znak towarowy, prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego, prawa z rejestracji topografii układu scalonego, wyłącznego prawa do odmiany rośliny;

8. wynagrodzenie przysługujące twórcy projektu wynalazczego.

C. WARUNKI ZASADNOŚCI ZABEZPIECZENIA

-do warunków uzasadniających udzielenie zabezpieczenia należy zaliczyć uprawdopodobnienie:

1. roszczenia oraz

2. istnienia interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia

   • wykazanie interesu prawnego polega na wskazaniu, że brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania

-jeżeli wniosek o udzielenie zabezpieczenia składany jest wraz z pozwem, wówczas wystarcza odwołanie się do dokumentów uzasadniających żądanie pozwu

-jeżeli natomiast wniosek składany jest w toku postępowania, sąd dokonuje oceny zasadności wniosku nie tylko na podstawie dokumentów przedłożonych przez uprawnionego, ale na podstawie całego materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie

-jeżeli nie zostaną wykazane powyższe okoliczności sąd wyda postanowienie oddalające wniosek

§3. PRZEBIEG POSTĘPOWANIA ZABEZPIECZAJĄCEGO

3.1. WSZCZĘCIE POSTĘPOWANIA

-wszczęcie postępowania zabezpieczającego może nastąpić:

1. na wniosek - wniosek o udzielenie zabezpieczenia może być zgłoszony:

   1. przed wszczęciem postępowania

   2. w toku postępowania

   3. po uzyskaniu przez uprawnionego tytułu wykonawczego, jeżeli ma na celu zabezpieczenie roszczenia o świadczenie, którego termin spełnienia jeszcze nie nastąpił

   4. w czasie zawieszenia postępowania w sprawie

2. z urzędu – w wypadkach, w których postępowanie może być wszczęte z urzędu
   -postępowanie zabezpieczające może być wszczęte z urzędu przez:

   1. sąd opiekuńczy

   2. sąd w postępowaniu o zabezpieczenie spadku

A. WŁAŚCIWOŚĆ SĄDU W POSTĘPOWANIU ZABEZPIECZAJĄCYM

Kiedy zostaje złożony wniosek	Sąd właściwy
przed wszczęciem postępowania	-sądem właściwym do rozpoznania jest sąd, do którego właściwości (miejscowej i rzeczowej) wynikającej z ustawy lub umowy należy rozpoznanie sprawy w I instancji
w toku postępowania	-wniosek rozpoznaje sąd, przed którym toczy się postępowanie Wyjątek: -jeżeli w trakcie toczącego się postępowania sprawa będzie rozpoznawana przez sąd nadrzędny nad rozpoznającym sprawę, np. w kwestiach incydentalnych (wniosek o wyłączenie sędziego, zażalenie w przedmiocie odmowy zwolnienia od kosztów sądowych) sądem właściwym będzie sąd I instancji
w toku postępowania przed sądem polubownym	-dokonanie zapisu na sąd polubowny nie wyłącza możliwości zabezpieczenia przez sąd powszechny roszczeń dochodzonych przed sądem polubownym -sądem właściwym do rozpoznania wniosku o udzielenie zabezpieczenia może być także sąd polubowny działający za granicą
Wniosku o udzielenie zabezpieczenia nie rozpoznaje Sąd Najwyższy

-jeżeli wniosek o udzielenie zabezpieczenia został skierowany do sądu niewłaściwego, to sąd, który stwierdzi swoją niewłaściwość, przekaże sprawę sądowi właściwemu

B. SKŁAD SĄDU W POSTĘPOWANIU ZABEZPIECZAJĄCYM

-skład sądu w postępowaniu zabezpieczającym będzie taki, jaki wynika z właściwości rzeczowej i instancyjnej sądu rozpoznającego sprawę:

• gdy wniosek będzie rozpoznawał sąd I instancji – skład będzie jednoosobowy

• gdy wniosek będzie rozpoznawał sąd II instancji – skład będzie trzyosobowy (z wyjątkiem postępowania uproszczonego)

-w razie uchylenia przez sąd II instancji postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia do ponownego rozpoznania nie jest wymagana zmiana składu sądu I instancji

C. TRYB I ETAPY ROZPOZNANIA SPRAW W POSTĘPOWANIU ZABEZPIECZAJĄCYM

-zasadniczo sąd rozpoznaje wnioski na posiedzeniu niejawnym z wyjątkiem wniosków o uchylenie/zmianę postanowienia w przedmiocie udzielenia zabezpieczenia

-postępowanie dzieli się na dwa etapy:

1. etap rozpoznawczy

2. etap wykonawczy

1) Etap rozpoznawczy obejmuje rozpoznanie przez sąd wniosku o udzielenie zabezpieczenia pod względem:

1. spełnienia wymogów formalnych i należytego opłacenia

2. spełnienia przesłanek dopuszczalności

3. zasadności zgłoszonego wniosku

-w przypadku gdy:

wniosek nie spełnia wymogów formalnych	przewodniczący zwraca wniosek bez wzywania wnioskodawcy do jego uzupełnienia
sąd stwierdzi brak przesłanek decydujących o dopuszczalności przeprowadzenia postępowania zabezpieczającego	-sąd wydaje postanowienie o odrzuceniu wniosku
sąd uzna, że wniosek o udzielenie zabezpieczenia jest zasadny	-sąd wydaje postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia stosowanie do sposobów wskazanych we wniosku
sąd uzna, że wniosek udzielenie zabezpieczenia nie zasługuje na uwzględnienie	-sąd wydaje postanowienie o oddaleniu wniosku o udzielenie zabezpieczenia

-sąd może uzależnić wykonanie wniosku od złożenia przez uprawnionego kaucji na zabezpieczenie roszczeń obowiązanego powstałych w wyniku wykonania postanowienia o zabezpieczeniu

-z kaucji tej będzie przysługiwało obowiązanemu pierwszeństwo zaspokojenia przed innymi należnościami zaraz po kosztach egzekucyjnych

-sąd nie może uzależniać wykonania postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia od złożenia kaucji w sytuacji, gdy:

• uprawnionym jest Skarb Państwa

• zabezpieczeniu podlegają roszczenia alimentacyjne, o rentę, a także należności pracownika w sprawach z zakresu prawa pracy (w części nieprzekraczającej pełnego jednomiesięcznego wynagrodzenia)

2) Etap wykonawczy rozpoczyna się z chwilą wydania postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia

-jeżeli postanowienie podlega wykonaniu w drodze egzekucji, do wykonania tego postanowienia mają zastosowanie odpowiednio przepisy o postępowaniu egzekucyjnym

-postanowieniom o udzieleniu zabezpieczenia sąd z urzędu nadaje klauzulę wykonalności

-wyjątek stanowi nakaz zapłaty wydawany w postępowaniu nakazowym, który z chwilą jego wydania stanowi tytuł zabezpieczenia bez nadawania mu klauzuli wykonalności

-podstawę przeprowadzenia postępowania wykonawczego względem postanowienia, które nie nadaje się do wykonania w drodze egzekucji, jest postanowienie zaopatrzone z urzędu przez przewodniczącego we wzmiankę o wykonalności

-do postanowień podlegających wykonaniu w ten sposób należą:

• wpis ostrzeżenia w księdze wieczystej

• zawieszenie postępowania egzekucyjnego

• ustanowienie zakazu zbywania

-natomiast jeżeli postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia nie nadaje się do wykonania, to nie dokonuje się nawet wzmianki o wykonalności, gdyż jest ono skuteczne z chwilą jego wydania

D. TERMIN ROZPOZNANIA WNIOSKU O UDZIELENIE ZABEZPIECZENIA

-wniosek o udzielenie zabezpieczenia, co do zasady, podlega rozpoznaniu, nie później niż w terminie 1 tygodnia od dnia jego wpływu do sądu, chyba że przepis stanowi inaczej

-w sytuacji, gdy wymagane jest przeprowadzenie rozprawy, powinna być ona wyznaczona w terminie 1 miesiąca od dnia wpływu wniosku

-oba terminy mają charakter instrukcyjny

E. DORĘCZENIA W POSTĘPOWANIU ZABEZPIECZAJĄCYM

Rodzaj postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia	Sposób doręczenia
podlegające wykonaniu przez organ egzekucyjny wydane na posiedzeniu niejawnym	-doręczane jest ono jedynie uprawnionemu -obowiązanemu postanowienie to zostaje doręczone przez organ egzekucyjny równocześnie z przystąpieniem do wykonania postanowienia
nienadające się do wykonania w drodze egzekucji	-doręczane jest przez sąd uprawnionemu i obowiązanemu

3.2. ZASADY POSTĘPOWANIA

A. ZASADA POSZANOWANIA INTERESÓW

-sąd udzielając zabezpieczenia powinien uwzględniać interesy stron lub uczestników postępowania w taki sposób, aby:

• uprawnionemu zapewnić należytą ochronę prawną

• zapewnić rozsądne obciążenie obowiązanego

-zabezpieczenie nie może zmierzać do zaspokojenia roszczenia

-od tej zasady istnieją jednak wyjątki, jeżeli ustawa tak przewiduje:

• art. 753

• 753¹

• 754

B. ZASADA SPRAWNOŚCI POSTĘPOWANIA

-zasada sprawności postępowania przejawia się w:

• krótkich terminach na rozpoznanie wniosku o udzielenie zabezpieczenia

• wyznaczaniu rozpraw tylko w wypadkach wskazanych w ustawie (art. 753¹ oraz 754 KPC)

• związaniu sądu granicami wniosku o udzielenie zabezpieczenia

• dokonywaniu zwrotu wniosków niedopowiadających wymogom formalnym

C. ZASADA POSZANOWANIA MINIMUM EGZYSTENCJI

-zabezpieczeniu nie podlegają rzeczy, wierzytelności i prawa, z których wyłączona jest egzekucja

3.4. ZAKOŃCZENIE POSTĘPOWANIA

-zakończenie postępowania zabezpieczającego może nastąpić w wyniku działań podjętych przez:

• uprawnionego

• obowiązanego

• sąd

a także z mocy prawa

1) Czynności uprawnionego w wyniku czynności uprawnionego może dojść do:

1. umorzenia postępowania zabezpieczającego

2. upadku postępowania zabezpieczającego

A. Umorzenie postępowania zabezpieczającego może nastąpić, jeżeli uprawniony cofnie wniosek o udzielenie zabezpieczenia

B. Upadek postępowania zabezpieczającego do upadku może dojść w wyniku czynności podjętych przez uprawnionego, a w szczególności:

1. jeżeli w wyniku złożonego wniosku udzielone zostało zabezpieczenie przed wszczęciem postępowania, a uprawniony nie wytoczył powództwa lub wytoczył powództwo, ale nie wystąpił we wszczętym postępowaniu o całość roszczenia lub też wystąpił o roszczenia inne niż te, które zostały objęte zabezpieczeniem

2. jeżeli uprawniony, po uprawomocnieniu się orzeczenia uwzględniającego zabezpieczone roszczenie, nie złoży wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego

3. jeżeli roszczenie uprawnionego zabezpieczone było poprzez zajęcie:

   • ruchomości

   • wynagrodzenia za pracę

   • wierzytelności z rachunku bankowego

   • wierzytelności lub prawa

   • poprzez ustanowienie zarządu nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym obowiązanego, czy też zakładem wchodzącym w skład przedsiębiorstwa

zaś uprawniony w ciągu 2 tygodni od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego roszczenie nie wniósł o dokonanie dalszych czynności egzekucyjnych

2) Czynności obowiązanego jeżeli obowiązany złoży na rachunek depozytowy sądu sumę zabezpieczenia, której domagał się uprawniony we wniosku, wówczas nastąpi upadek postępowania zabezpieczającego

3) Zakończenie z mocy prawa z mocy prawa do upadku zabezpieczenia dojdzie w razie prawomocnego:

• zwrotu pozwu

• odrzucenia pozwu lub wniosku

• oddalenia powództwa

• umorzenia postępowania

-na wniosek obowiązanego sąd stwierdza upadek zabezpieczenia, nawet jeżeli do upadku doszło z mocy prawa

§4. RODZAJE ZABEZPIECZEŃ

4.1. PODZIAŁ ZABEZPIECZEŃ ZE WZGLĘDU NA CEL ZABEZPIECZENIA

-można wyróżnić:

1. zabezpieczenie konserwacyjne

2. zabezpieczenie nowacyjne

+ jego odmiany antycypacyjne

1) Zabezpieczenie konserwacyjne polega na utrzymaniu istniejącego stanu prawnego lub faktycznego do czasu zakończenia postępowania w sprawie

-zabezpieczenie to umożliwia zachowanie substratu majątku obowiązanego, aby nie uległ zniszczeniu lub utracie

-dzięki czynnościom konserwacyjnym, po zakończeniu postępowania w sprawie, uprawniony będzie mógł zaspokoić swoje roszczenia, które zostały potwierdzone lub ustalone w postępowaniu

-charakter konserwacyjny ma:

• zabezpieczenie polegające na ustanowieniu zakazu zbywania przedmiotów lub praw objętych postępowaniem

• nakazanie wpisania stosownego ostrzeżenia w księdze wieczystej lub we właściwym rejestrze

• ustanowienie zakazu zbywania spółdzielczego prawa do lokalu

2) Zabezpieczenie nowacyjne polega ono na tymczasowym uregulowaniu sytuacji faktycznej lub prawnej pomiędzy uprawnionym a obowiązanym do czasu rozstrzygnięcia sprawy merytorycznie lub formalnie

-do zabezpieczeń owacyjnych zalicza się:

• zabezpieczenia polegające na nałożeniu na obowiązanego obowiązku świadczenia pieniężnego jednorazowo lub okresowo na rzecz uprawnionego w przypadku świadczeń alimentacyjnych i rentowych

• tymczasowe unormowanie praw i obowiązków stron lub uczestników postępowania na czas trwania postępowania

• uregulowanie sposobu sprawowania pieczy nad małoletnimi dziećmi

4.2. PODZIAŁ ZABEZPIECZEŃ ZE WZGLĘDU NA PRZEDMIOT ZABEZPIECZENIA

-wyróżnia się:

1. zabezpieczenie roszczeń pieniężnych może ono nastąpić poprzez:

   1. zajęcie ruchomości, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunku bankowego, albo innej wierzytelności lub innego prawa majątkowego

   2. obciążenie nieruchomości obowiązanego hipoteką przymusową

   3. ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania nieruchomości, która nie ma sporządzonej księgi wieczystej lub której księga wieczysta zaginęła bądź uległa zniszczeniu

   4. obciążenie statku albo statku w budowie hipoteką morską

   5. ustanowienie zakazu zbywania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu

   6. ustanowienie zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym obowiązanego albo zakładem wchodzącym w skład przedsiębiorstwa lub jego częścią bądź częścią gospodarstwa rolnego

2. zabezpieczenie roszczeń niepieniężnych sąd udziela zabezpieczenia w taki sposób, jaki uzna za odpowiedni stosownie do okoliczności
   -sąd w szczególności może:

   1. unormować prawa i obowiązki stron/uczestników postępowania na czas trwania postępowania

   2. ustanowić nakaz zbywania przedmiotów lub praw objętych postępowaniem

   3. zawiesić egzekucję lub postępowanie wykonawcze

   4. uregulować sposób roztoczenia pieczy nad małoletnimi dziećmi

   5. nakazać wpisanie stosownego ostrzeżenia w księdze wieczystej lub we właściwym rejestrze

A. ZABEZPIECZENIE POPRZEZ ZAJĘCIE RUCHOMOŚCI

-przy składaniu wniosku o udzielenie zabezpieczenia poprzez zajęcie ruchomości nie jest wymagana szczegółowe wymienienie rzeczy podlegających zabezpieczeniu – wystarczy ogólne wskazanie:

• gdzie znajdują się rzeczy mające zostać zabezpieczenie

• osoby, w której posiadaniu znajdują się te rzeczy (dłużnika lub osoby trzeciej)

-zajęcia ruchomości dokonuje komornik

-zajęte ruchomości nie mogą być oddane pod dozór uprawnionego, lecz dozorcy ustanowionemu w postanowieniu o udzielenie zabezpieczenia, a gdy nie został on ustanowiony – dozorcy wskazanemu przez uprawnionego

-zajęte ruchomości mogą wyjątkowo zostać sprzedane w postępowaniu zabezpieczającym:

• dotyczy to rzeczy łatwo psujących się

• ich sprzedaży można dokonać tylko wówczas, gdy obowiązany nie ma innego mienia, które mogłoby zabezpieczyć roszczenia uprawnionego, a istnieje możliwość niezwłocznego dokonania sprzedaży tych rzeczy

• sprzedaży dokonuje się w trybie egzekucji z ruchomości

• cenę uzyskaną ze sprzedaży składa się na rachunek depozytowy sądu, celem zabezpieczenia roszczeń uprawnionego

-zajęte przez komornika środki pieniężne składa się na rachunek depozytowy sądu, tj. na wydzielonym, oprocentowanym rachunku bankowym w wysokości oprocentowania udzielanego przez bank dla wkładów wypłacanych na każde żądanie

• jeżeli z okoliczności wynika, że zabezpieczenie może trwać dłużej niż 3 miesiące, to na wniosek obowiązanego należy umieścić złożone do depozytu sumy w banku wskazanym przez obowiązanego na rachunku bankowym oprocentowanym jak dla lokat terminowych

B. ZABEZPIECZENIE POPRZEZ ZAJĘCIE RACHUNKU BANKOWEGO

-zabezpieczenia rachunku bankowego dokonuje się w sposób przewidziany dla egzekucji z rachunku bankowego przez komornika prowadzącego postępowanie zabezpieczające

-w razie zajęcia rachunku bankowego przedsiębiorcy lub właściciela gospodarstwa rolnego, sąd na wniosek obowiązanego złożony w terminie 7 dni od doręczenia mu postanowienia o zabezpieczeniu, określi jakie kwoty można pobierać na:

• bieżące wypłaty wynagrodzeń za pracę wraz z wydatkiem od wynagrodzenia i innymi ustawowymi ciężarami

• bieżące koszty prowadzonej działalności

-sąd, udzielając zabezpieczenia, może określić korzystanie z zajętego rachunku także w inny sposób

-zajecie rachunku nie pozbawia obowiązanego prawa do polecenia przekazania zajętych kwot na rachunek depozytowy sądu w celu wypłacenia sumy zabezpieczenia

C. ZABEZPIECZENIE POLEGAJĄCE NA USTANOWIENIU ZARZĄDU NAD PRZEDSIĘBIORSTWEM
LUB GOSPODARSTWEM ROLNYM

-zarząd nad przedsiębiorstwem/gospodarstwem rolnym wykonuje się wg przepisów o zarządzie w toku egzekucji z nieruchomości

• zarządcę ustanawia sąd wydający postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia

• postanowienie o ustanowienie zarządcy jest jednocześnie podstawą do wprowadzenia zarządcy w zarząd, w razie gdyby istniały przeszkody uniemożliwiające zarządcy objęcie majątku

-zarządcą nie może być obowiązany

-w toku wykonywania zarządu sąd może, za zgodą uprawnionego i obowiązanego, zezwolić na wykonywanie zarządu w inny sposób

-za zgodą obowiązanego sąd może wydać postanowienie zezwalające na przekazywanie dochodu uzyskiwanego z zarządu na zaspokojenie uprawnionego

-czynności prawne dotyczące majątku objętego zarządem przymusowym dokonane przez obowiązanego po ustanowieniu zarządu są z mocy prawa nieważne

D. ZABEZPIECZENIE NA MAJĄTKU MAŁŻONKA OBOWIĄZANEGO

-postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia, jeżeli zostało wydane przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim, stanowi podstawę do podjęcia czynności związanych z wykonaniem zabezpieczenia na mieniu wchodzącym w skład majątku wspólnego

-małżonek obowiązanego może – w terminie 7 dni do dnia dokonania pierwszej czynności związanej z wykonaniem zabezpieczenia – sprzeciwić się wykonaniu postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia

-organ wykonujący zabezpieczenie powinien zawiadomić o tym uprawnionego

-sprzeciw małżonka nie wstrzymuje wykonania postanowienia o zabezpieczeniu, chyba że zabezpieczenie prowadzi do zaspokojenia uprawnionego

-wówczas wstrzymuje się wypłatę środków pieniężnych uzyskanych w postępowaniu zabezpieczającym

-w razie wniesienia sprzeciwu uprawniony może – terminie 2 tygodni od dnia powiadomienia go o wniesieniu sprzeciwu – wystąpić do sądu o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi obowiązanego

-jeżeli uprawniony nie wystąpi z takim wnioskiem, to dokonane zabezpieczenie upada w zakresie wykonania w mieniu wchodzącym w skład majątku wspólnego

-upadek zabezpieczenia następuje także w przypadku oddalenia przez sąd wniosku uprawnionego o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi uprawnionego

§5. KOSZTY POSTĘPOWANIA ZABEZPIECZAJĄCEGO

-do kosztów postępowania zabezpieczającego zalicza się:

1. koszty sądowe

2. koszty związane z wykonaniem zabezpieczenia (wydatki i należności komornika)

3. koszty następstwa prawnego

4. koszty poniesione przez uczestników postępowania (uprawnionego lub obowiązanego)

-zasadniczo o kosztach postępowania zabezpieczającego rozstrzyga sąd w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie

-do czasu wydania tego orzeczenia każda ze stron ponosi koszty za siebie

-o kosztach powstałych po wydaniu orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie rozstrzyga na wniosek ten sąd, który udzielił zabezpieczenia

-bez prawomocnego orzeczenia o kosztach postępowania zabezpieczającego komornik nie mógłby wyegzekwować od dłużnika kosztów postępowania

-sąd orzeka o kosztach postępowania na podstawie przedstawionych dowodów ich poniesienia, tj.

• udokumentowanych wydatków

• postanowień komornika ustalającego koszty prowadzenia przez niego postępowania związanego z wykonaniem zabezpieczenia wraz z potwierdzeniem ich wpłaty

• spisu kosztów w zakresie kosztów zastępstwa prawnego

-jeżeli od wniosku o zasądzenie kosztów postępowania nie zostanie dołączony spis kosztów, a strona była zastępowana przez profesjonalnego pełnomocnika, to przyznane mogą być jedynie koszty w wysokości przewidzianej

-postępowanie zabezpieczające jest postępowaniem samodzielnym, a zatem koszty związane z jego wszczęciem i prowadzeniem należą się niezależnie od kosztów postępowania w sprawie, pomimo to, że sąd orzeka o nich w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie

-również obowiązany będzie mógł wystąpić o przyznanie mu kosztów, jeżeli postanowienie, w którym udzielono zabezpieczenia, zostało wydane przed wszczęciem postępowania, a uprawniony nie zachował wyznaczonego terminu do jego wszczęcia, chyba że uprawniony nie wytoczył powództwa dlatego, że obowiązany zaspokoił roszczenie

-obowiązany z wnioskiem o przyznanie kosztów może wystąpić w terminie 2 tygodni od upływu terminu wyznaczonego uprawnionemu przez sąd na wszczęcie postępowania

-termin ten nie może być wydłużony, ale może być przywrócony na zasadach ogólnych

-z roszczeniem odszkodowawczym o naprawienie szkody wyrządzonej wykonaniem zabezpieczenia obowiązany może wystąpić przeciwko uprawnionemu, jeżeli uprawniony:

• nie wniósł pisma wszczynającego postępowanie w wyznaczonym terminie

• cofnął pozew/wniosek

a także gdy:

• powództwo/wniosek oddalono

• postępowanie umorzono

• zabezpieczenie zostało udzielone przed wszczęciem postępowania, a uprawiony nie wystąpił o całość roszczenia lub też wystąpił o roszczenia inne niż te, które zostały zabezpieczone

-odpowiedzialność uprawnionego za wynik postępowania rozpoznawczego jest niezależna od winy

-roszczenie odszkodowawcze wygasa, jeżeli nie będzie dochodzone w ciągu 1 roku od dnia powstania szkody

-jeżeli obowiązany w terminie 1 miesiąca od dnia powstania roszczenia nie wytoczył powództwa, sąd zwraca uprawnionemu na jego wniosek kaucję złożoną na zabezpieczenie tego roszczenia

§6. ŚRODKI PRAWNE W POSTĘPOWANIU ZABEZPIECZAJĄCYM

6.1. ZAŻALENIE

-rozstrzygnięcie w przedmiocie zabezpieczenia następuje w formie postanowienia

-postanowienie podlega zaskarżeniu na ogólnych zasadach w formie zażalenia

-zażalenie przysługuje na postanowienie sądu I instancji w przedmiocie zabezpieczenia

• jeżeli wniosek o zabezpieczenie został zgłoszony dopiero przed sądem II instancji lub

• jeżeli zabezpieczenie dokonywane jest z urzędu przez sąd II instancji

to postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia nie podlega zaskarżeniu

-zaskarżeniu nie będzie podlegało również rozstrzygnięcie sądu II instancji rozpoznające zażalenie na postanowienie sądu I instancji w przedmiocie zabezpieczenia

-wnosząc zażalenie należy wskazać czy wnosi się o zmianę czy o uchylenie postanowienia oraz określić zakres zaskarżenia

6.2. WNIOSEK O UCHYLENIE LUB ZMIANĘ

-w przypadku, gdy odpadnie/zmieni się przyczyna zabezpieczenia, obowiązany może żądać w każdym czasie uchylenia lub zmiany prawomocnego postanowienia, którym udzielono zabezpieczenia

• z wnioskiem o uchylenie lub zmianę postanowienia może oprócz obowiązanego wystąpić również prokurator oraz RPO

-rozstrzygnięcie zawsze następuje po przeprowadzeniu rozprawy

-właściwym do rozpoznania wniosku jest sad, który w danym momencie rozpoznaje sprawę merytorycznie

-postanowienie rozpoznające wniosek o uchylenie/zmianę postanowienia podlega zaskarżeniu w drodze zażalenia

-uchylenie postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia i upadek zabezpieczenia następuje w przypadku złożenia przez obowiązanego na rachunek depozytowy sądu sumy zabezpieczenia żądanej przez uprawnionego we wniosku o udzielenie zabezpieczenia

-wówczas nie przeprowadza się rozprawy

XV. POSTĘPOWANIE EGZEKUCYJNE

§1. POJĘCIE I CHARAKTER PRAWNY POSTĘPOWANIA EGZEKUCYJNEGO

Postępowanie egzekucyjne ciąg czynności podejmowanych w celu przymusowego wyegzekwowania spełnienia przez dłużnika świadczenia określonego w tytule egzekucyjnym w celu zaspokojenia wierzycieli

-do wszczęcia postępowania egzekucyjnego dochodzi wskutek złożenia wniosku przez wierzyciela

Egzekucja faktyczne działania podejmowane w toku postępowania egzekucyjnego przez organy egzekucyjne w stosunku do majątku dłużnika

-do wszczęcia egzekucji dochodzi poprzez podjęcie przez organ egzekucyjny pierwszej czynności egzekucyjnej

A. RODZAJE EGZEKUCJI

I. Podział wg kryterium organu prowadzącego egzekucję:

1. egzekucja sądowa uregulowana jest przepisami KPC, ustawą o komornikach sądowych i egzekucji
   -dzieli się ona – w zależności od tego, czy tytuł egzekucyjny został wydany przez organy krajowe czy zagraniczne, na:

   1. egzekucję krajową

   2. egzekucję zagraniczną

2. egzekucja administracyjna uregulowana jest ustawą o postępowaniu egzekucyjnym w administracji

II. Podział wg kryterium przedmiotu egzekucji:

1. egzekucja świadczeń pieniężnych

2. egzekucja świadczeń niepieniężnych

3. egzekucja jako zarząd przymusowy

4. egzekucja przez sprzedaż przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego

5. egzekucja w celu zniesienia współwłasności nieruchomości w drodzy sprzedaży publicznej

III. Podział wg kryterium sposobu prowadzenia egzekucji:

1. egzekucja prowadzona ze składników majątkowych dłużnika celem zaspokojenia wierzyciela

2. egzekucja polegająca na odebraniu przedmiotu świadczenia dłużnikowi celem wydania wierzycielowi

3. egzekucja związana z wykonaniem świadczenia przez wierzyciela na koszt dłużnika

4. egzekucja związana z zastosowaniem wobec dłużnika grzywny lub aresztu

B. ETAPY POSTĘPOWANIA EGZEKUCYJNEGO

-w fazie wstępnej postępowania egzekucyjnego [p.egz.] dokonuje się oceny pod względem formalnym złożonego wniosku o wszczęcie egzekucji

-niezbędnym warunkiem do wszczęcia egzekucji jest dołączenie do wniosku tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności

-następnie przeprowadzane jest właściwe postępowanie egzekucyjne na zasadach przewidzianych dla danego sposobu egzekucji

-ostatnim etapem p.egz. jest dokonanie podziału sumy uzyskanej z egzekucji (tzw. postępowanie podziałowe) i zakończenie postępowania

-w przypadku, gdy egzekucja okazała się bezskuteczna, postępowanie egzekucyjne kończy się wydaniem postanowienia o jego umorzeniu

C. ZASADY PROWADZENIA POSTĘPOWANIA EGZEKUCYJNEGO

-do najważniejszych zasad p.egz. zalicza się:

1. zasadę poszanowania minimum egzystencji da dłużnika

2. zasadę stosowania środków egzekucyjnych najmniej uciążliwych dla dłużnika

3. zasadę współdziałania wierzyciela z komornikiem

§2. PODMIOTY POSTĘPOWANIA EGZEKUCYJNEGO

2.1. ORGANY EGZEKUCYJNE

-organami egzekucyjnymi, w zależności od rodzaju przeprowadzanej egzekucji, są:

1. sąd rejonowy

2. komornik działający przy sądzie rejonowym

-czynności egzekucyjnych dokonuje zasadniczo komornik z wyjątkiem czynności zastrzeżonych przez ustawę dla sądu

A. SĄD JAKO ORGAN EGZEKUCYJNY

-sąd rejonowy podejmuje czynności w przypadku:

1. egzekucji świadczeń pieniężnych z nieruchomości w zakresie przybicia i przysądzenia własności

2. egzekucji przez zarząd przymusowy

3. egzekucji przez sprzedaż przedsiębiorstwa dłużnika lub gospodarstwa rolnego

4. egzekucji świadczeń niepieniężnych w zakresie wykonania określonych czynności lub nieprzeszkadzania czynnościom wierzyciela

-sąd sprawuje także nadzór judykacyjny nad czynnościami dokonywanymi w p.egz. przez komornika

-czynności te polegają na rozpoznawaniu środków zaskarżenia oraz sprawowaniu nadzoru z urzędu

-sąd okręgowy jako organ egzekucyjny dokonuje czynności egzekucyjnych wyjątkowo, np. w razie zaistnienia konieczności wydania zarządzenia przeprowadzenia egzekucji łącznej z nieruchomości położonej w okręgach różnych sądów

B. KOMORNIK SĄDOWY JAKO ORGAN EGZEKUCYJNY

-obowiązki oraz uprawnienia komorników w związku z wszczęciem p.egz. reguluje KPC oraz ustawa o komornikach sądowych i egzekucji (1997r.)

1) Status prawny komornika komornik wykonuje powierzone mu obowiązki jako funkcjonariusz publiczny

-jednocześnie dokonuje tych czynności na własny rachunek w ramach kancelarii komorniczej

2) Zakres czynności wykonywanych przez komornika komornik wykonuje czynności egzekucyjne w sprawach cywilnych, a także inne czynności przekazane na podstawie odrębnych przepisów

-w szczególności do zadań komornika należy:

• wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach o roszczenia pieniężnie i niepieniężne oraz o zabezpieczenie roszczeń

• wykonywanie innych tytułów wykonawczych wydanych na podstawie odrębnych przepisów

• doręczanie zawiadomień sądowych, obwieszczeń, protestów i zażaleń oraz innych dokumentów za potwierdzeniem odbioru i oznaczeniem daty

• sprawowanie urzędowego nadzoru nad dobrowolnymi publicznymi licytacjami z przybiciem najniższej lub najwyższej oferty (tylko na wniosek organizatora licytacji)

• weryfikowanie istnienia i treści tytułów wykonawczych wydanych w postępowaniach elektronicznych

-wykonywanie powierzonych komornikowi zadań zostało zabezpieczone poprzez zobowiązanie:

organów administracji publicznej	urzędów skarbowych
organów rentowych	banków
spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych	podmiotów prowadzących działalność maklerską
organów spółdzielni mieszkaniowych	zarządów wspólnot mieszkaniowych
innych podmiotów zarządzających mieszkaniami i lokalami użytkowymi

do udzielania na pisemne żądanie komornika informacji niezbędnych dla prawidłowego prowadzenia postępowania egzekucyjnego oraz ustalenia stanu majątkowego dłużnika

-komornik, przy wykonywaniu czynności, podlega tylko ustawom oraz orzeczeniom sądu i prezesowi sądu rejonowego, przy którym działa

-komornik może dokonywać swoich czynności w dni robocze w godzinach od 7 do 21

-na wykonanie czynności w dni ustawowo wolne od pracy lub w godzinach nocnych wymagana jest zgoda prezesa sądu

-czynności rozpoczęte przed godziną 21 mogą być prowadzone po tej godzinie, bez zgody prezesa sądu, jeżeli ich przerwanie może znacznie utrudnić egzekucję

-komornik ma obowiązek w terminie 4 dni przekazać uprawnionemu wyegzekwowane należności

-jeżeli dopuści się opóźnienia, jest obowiązany zapłacić uprawnionemu odsetki od kwot otrzymanych i nierozliczonych w terminie

3) Nadzór nad działalnością komornika czynności nadzorcze nad działalnością komornika sądowego polegają na sprawowaniu nadzoru judykacyjnego, administracyjnego oraz korporacyjnego

Nadzór judykacyjny nadzór judykacyjny nad czynnościami komornika sprawuje sąd, który w ramach czynności nadzorczych jest uprawniony do:

1. rozpoznawania wniesionych środków zaskarżenia

2. wydawania z urzędu zarządzeń zmierzających do zapewnienia należytego wykonywania egzekucji oraz nakazujących usuniecie spostrzeżonych uchybień

3. polecenia komornikowi usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości w toku p.egz. z nieruchomości

4. uczestniczenia i sprawowania nadzoru nad prawidłowością przebiegu licytacji z nieruchomości

5. weryfikacji, a także zmiany/uzupełnienia sporządzonego przez komornika projektu planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji z nieruchomości

-nadzór sprawowany przez sąd może zmierzać do dokonania oceny i weryfikacji przebiegu p.egz. w zakresie formalnym oraz merytorycznym

Nadzór administracyjny nadzór administracyjny sprawują:

1. prezes sądu rejonowego, przy którym działa komornik – sprawuje nadzór administracyjny nad formalną poprawnością działalności komornika w zakresie:

   1. szybkości, sprawności i rzetelności postępowania poprzez badanie, czy w konkretnych sprawach nie zachodzi nieuzasadniona przewlekłość w podejmowaniu czynności, przy czym nadzór nie może wkraczać w działania podlegające nadzorowi sądu

   2. prawidłowości prowadzenia biurowości i rachunkowości, z tym, że nadzór Ren nie może wkraczać w gospodarkę środkami przeznaczonymi na utrzymanie kancelarii komorniczej i finansowanie działalności egzekucyjnej

   3. kultury pracy, w tym przestrzegania wyznaczonych terminów czynności i przyjmowania interesantów oraz utrzymywania kancelarii komorniczej na poziomie odpowiednim do godności urzędu i posiadanych środków

   4. wykonania obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia

2. Minister Sprawiedliwości – w ramach nadzoru zwierzchniego sprawuje nadzór zarówno nad działalnością komorników, jak i działalnością samorządu komorniczego
   -nadzór ten nie może wkraczać w działania podlegające nadzorowi sądu

Nadzór korporacyjny związany jest z rozpoznawaniem skarg na postępowanie komornika, które nie dotyczą czynności egzekucyjnych i nie są objęte nadzorem prezesa sądu rejonowego

-rada izby komorniczej sprawuje nadzór nad należytym wykonywaniem obowiązków przez komorników o charakterze korporacyjnym i sprawozdawczym

4) Odpowiedzialność komornika komornik ponosi odpowiedzialność z tytułu szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu czynności

-wymagalność roszczenia o naprawienie szkody przypada na dzień, w którym poszkodowany dowiedział się, że czynność komornika wywołała szkodę

-zastępca komornika ponosi odpowiedzialność jak komornik w zakresie czynności, które wykonywał

-solidarnie z komornikiem za szkodę odpowiedzialny jest Skarb Państwa

-z tych względów komornik obowiązany jest do zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej

5) Ustalenie właściwości komorniczej rewir komorniczy obejmuje obszar właściwości sądu rejonowego, część tego obszaru lub obszar właściwości dwóch lub więcej sądów rejonowych

-zasadniczo komornik działa na obszarze swojego rewiru komorniczego

-wierzycielowi przysługuje jednak prawo wyboru komornika działającego na terytorium RP z wyjątkiem spraw:

• o egzekucję z nieruchomości

• do których stosuje się odpowiednio przepisy o egzekucji z nieruchomości

-w jednym rewirze komorniczym może działać więcej niż jeden komornik

-komornik nie może odmówić przyjęcia wniosku o wszczęcie egzekucji lub wykonania postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia, do przeprowadzenia których jest właściwy zgodnie z przepisami KPC

-komornik wybrany przez wierzyciela również nie może odmówić:

• wszczęcia egzekucji

• wykonania postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia

• podjęcia innych czynności wchodzących w skład jego ustawowych zadań

-komornik wybrany musi jednak odmówić w formie postanowienia dokonania tychże czynności, jeżeli w zakresie prowadzonych przez niego egzekucji zaległość przekracza 6 miesięcy

-komornik właściwy do prowadzenia egzekucji w chwili wszczęcia postępowania, pozostaje właściwy do jego ukończenia, choćby podstawy właściwości zmieniły się w toku sprawy

-w razie podejmowania czynności na żądanie wierzyciela poza rewirem komornika kosztami obciąża się wierzyciela niezależnie od przysługującego mu zwolnienia od kosztów sądowych

2.2 UCZESTNICY POSTĘPOWANIA

-do uczestników postępowania zalicza się strony oraz inne podmioty

-stronami w p.egz. są:

• wierzyciel

• dłużnik egzekwowany

-poza stronami w p.egz. mogą uczestniczyć:

• osoby, którym przysługują prawa rzeczowe, roszczenia lub prawa osobiste zabezpieczone na nieruchomości

• organ, który zawarł umowę użytkowania wieczystego

• osoby biorące udział w licytacjach w przypadku egzekucji z ruchomości

• nabywcy wyłonieni na przetargach

• dłużnicy zajętej wierzytelności

• dozorcy ustanowieni w postępowaniu

• zarządca przymusowy

• świadkowie uczestniczący przy dokonywaniu czynności zajęcia egzekucyjnego

§3. WARUNKI DECYDUJĄCE O DOPUSZCZALNOŚCI POSTĘPOWANIA EGZEKUCYJNEGO

3.1. WNIOSEK O WSZCZĘCIE POSTĘPOWANIA EGZEKUCYJNEGO

-inicjatywa do wszczęcia i przeprowadzenia postępowania należy do wierzyciela, który powinien wystąpić do właściwego organu egzekucyjnego z takim wnioskiem

-w sprawach, które mogą być wszczęte z urzędu również egzekucja może być wszczęta z urzędu na żądanie sądu I instancji, który sprawę rozpoznawał

-egzekucja może być wszczęta również z inicjatywy uprawnionego organu oraz w związku z wydaniem polecenia przez sąd

-wniosek o wszczęcie egzekucji może być złożony na piśmie lub ustnie do protokołu

-jeżeli podstawą do wszczęcia egzekucji jest orzeczenie wydane w elektronicznym postępowaniu upominawczym, to wniosek o wszczęcie egzekucji może być złożony do komornika także za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, umożliwiającego komornikowi weryfikację istnienia i treści orzeczenia

-w jednym wniosku wierzyciel może wskazać kilka sposobów prowadzenia egzekucji przeciwko jednemu dłużnikowi

-wyboru wówczas dokonuje organ egzekucyjny, który powinien wybrać środek najmniej uciążliwy dla dłużnika

-nie można łączyć wniosków skierowanych do sądu z wnioskami skierowanymi do komornika

-w przypadku niedopuszczalnego połączenia wniosków komornik/sąd rozpoznaje wniosek w zakresie swojej właściwości, a w pozostałej części przekazuje do rozpoznania właściwemu organowi egzekucyjnemu, o ile wierzyciel w wyznaczonym terminie przedstawi odpis wyroku

3.2. TYTUŁ WYKONAWCZY

-niezbędnym warunkiem decydującym o dopuszczalności wszczęcia p.egz. i przeprowadzenia egzekucji jest dołączenie przez wierzyciela do wniosku także tytułu wykonawczego

• Tytuł wykonawczy tytułem wykonawczym jest tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności

-tytuł egzekucyjny uprawnia do prowadzenia egzekucji w celu zaspokojenia całego roszczenia wierzyciela objętego tytułem, chyba że z treści samego tytułu wynika ograniczenie egzekucji do określonych składników majątkowych

-takie ograniczenie może mieć miejsce w przypadku ograniczonej odpowiedzialności małżonków za długi czy odpowiedzialności spadkobiercy za długi spadkowe

-ograniczenie odpowiedzialności może wynikać z:

• tytułu egzekucyjnego

• klauzuli wykonalności

-tytuł egzekucyjny określa przedmiotowe i podmiotowe granice prowadzenia egzekucji

-organ egzekucyjny nie jest uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym

-tytuły wykonawcze mogą pochodzić od:

• sądów cywilnych

• sądów karnych

• innych organów czy instytucji

§4. PRZEBIEG POSTĘPOWANIA EGZEKUCYJNEGO

4.1. CZYNNOŚCI EGZEKUCYJNE

Czynności egzekucyjne czynności podejmowane przez organy egzekucyjne w postępowaniu egzekucyjnym, które wiążą się ze wszczęciem postępowania, jego prowadzeniem oraz zakończeniem

-czynności egzekucyjne podejmowane są z urzędu lub na wniosek

-czynności mogą przybierać formę:

1. orzeczenia (postanowień)

2. czynności faktycznych (np. dokonanie zajęcia, odebranie rzeczy dłużnikowi lub osobie trzeciej)

4.2. ZBIEG EGZEKUCJI

Zbieg egzekucji może mieć miejsce w przypadku skierowania do tej samej rzeczy lub prawa egzekucji sądowej i administracyjnej, jak też w przypadku egzekucji sądowych prowadzonych przez kilku wierzycieli

A. ZBIEG EGZEKUCJI SĄDOWEJ I ADMINISTRACYJNEJ

-w przypadku zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej co do tej samej rzeczy/prawa administracyjny organ egzekucyjny i komornik wstrzymują czynności egzekucyjne na wniosek wierzyciela/dłużnika lub z urzędu

-nie jest istotne który z organów wstrzyma czynności egzekucyjne

-adm. organ egzekucyjny i komornik przekazują akta sprawy do sądu rejonowego, w okręgu którego wszczęto egzekucję, w celu rozstrzygnięcia, który z organów będzie prowadził łącznie obie egzekucje w trybie właściwym dla danego organu

-sąd w tej kwestii wydaje postanowienie w terminie 14 dni, biorąc pod uwagę stan każdego z postępowań

-sąd orzeka również, które z dokonanych czynności pozostają w mocy

-jeżeli będą miały miejsce dalsze zbiegi egzekucji co do tej samej rzeczy/prawa, to łączne prowadzenie egzekucji przejmuje organ wyznaczony przy pierwszym zbiegu egzekucyjnym

-w przypadku, gdy egzekucje prowadzone są w celu zrealizowania zastawu rejestrowego lub skarbowego, to łączne prowadzenie egzekucji przejmuje organ egzekwujący należność korzystającą z pierwszeństwa zaspokojenia

-w razie prowadzenia egzekucji na podstawie orzeczenia wydanego w elektronicznym postępowaniu upominawczym, łączne prowadzenie egzekucji przejmuje komornik

-organ, który przejął dalsze prowadzenie obu egzekucji, postanowi w trybie dla niego właściwym o kosztach czynności egzekucyjnych, dokonanych przez drugi organ egzekwujący przed rozstrzygnięciem sądu, chociażby te czynności nie zostały utrzymane w mocy

B. ZBIEG EGZEKUCJI SĄDOWYCH

-w przypadku zbiegu kilku egzekucji sądowych co do tej samej rzeczy/prawa dalszą egzekucje prowadzi komornik właściwy wg przepisów KPC

-jeżeli wg przepisów KPC żaden z komorników nie jest właściwy lub właściwych jest kilku komorników, to komornik, który wszczął egzekucję później niezwłocznie przekazuje sprawę komornikowi, który wszczął egzekucję jako pierwszym

-o przekazaniu egzekucji niezwłocznie zawiadamia się wierzyciela

-dotychczasowy komornik dokonuje również rozliczenia poniesionych przez siebie kosztów prowadzenia egzekucji

-komornik, który stwierdził swoją niewłaściwość, w postanowieniu o przekazaniu sprawy zgodnie z właściwością wskazuje komornika tego rewiru, do którego sprawa została przekazana

-jeżeli w rewirze działa więcej niż jeden komornik, doręczając odpis postanowienia stwierdzającego niewłaściwość, komornik wzywa jednocześnie wierzyciela, aby ten w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania wskazał komornika, któremu egzekucja ma być przekazana

-jeżeli wierzyciel nie dokona wyboru komornika w terminie, to sprawa zostanie przekazana komornikowi wybranemu przez komornika niewłaściwego

-komornik, który przyjął wniosek o prowadzeniu egzekucji, do której nie jest właściwy wg przepisów KPC, nie może odmówić przyjęcia innych wniosków o wszczęcie egzekucji przeciwko temu samemu dłużnikowi, jeżeli następni wierzyciele wnoszą o przeprowadzenie egzekucji wg tych samych sposobów, co wcześniejsi wierzyciele

4.3. ZAWIESZENIE POSTĘPOWANIA

A. PRZYCZYNY ZAWIESZENIA POSTĘPOWANIA

-do przyczyn zawieszenia postępowania należy zaliczyć:

1. względy celowościowe (tj. jeżeli wynik innego postępowania może mieć wpływ na przebieg post.egz)

2. przeszkody w prowadzeniu post.egz. o charakterze przejściowym

3. działania wierzyciela/dłużnika/uczestników postępowania egzekucyjnego lub osób trzecich

-do zawieszenia postępowania może dojść:

1. na wniosek

2. z mocy prawa

3. z urzędu

1) Zawieszenie postępowania na wniosek ma charakter fakultatywny i może nastąpić z inicjatywy:

1. wierzyciela

2. uczestnika postępowania, jeżeli:

   1. złożono skargę na czynności komornika

   2. wniesiono zażalenie na postanowienie sądu

3. dłużnika, jeżeli:

   1. sąd uchylił natychmiastową wykonalność tytułu

   2. sąd wstrzymał wykonanie tytułu wykonawczego

   3. dłużnik złożył zabezpieczenie konieczne wg orzeczenia sądowego do zwolnienia go od egzekucji

   4. egzekucja z jednej części majątku dłużnika oczywiście nie wystarcza na zaspokojenie wierzyciela w zakresie pozostałej części

   5. egzekucja prowadzona była na podstawie orzeczenia zaopatrzonego w zaświadczenie europejskiego tytułu wykonawczego, które zostało tymczasowo zawieszone lub uzależnione od złożenia przez wierzyciela zabezpieczenia, które nie zostało wpłacone

   6. podstawą prowadzenia egzekucji było orzeczenie wydane przez sądy państw członkowskich UE wydane w europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń czy w europejskim postępowaniu nakazowym, jak i inne orzeczenie/ugoda zawarte przed takim sądem, gdy zostały opatrzone w tych państwach zaświadczeniem europejskiego tytułu wykonawczego – gdy zawieszenie przewidują przepisy odrębne

2) Zawieszenie postępowania z mocy prawa ma miejsce w przypadku:

1. zaprzestania przez organ egzekucyjny czynności z powodu siły wyższej

2. wydzielenia części zajętej nieruchomości wystawionej na licytację – co do pozostałej części nieruchomości do czasu ukończenia licytacji

3. zbiegu egzekucji w celu zniesienia współwłasności i egzekucji z nieruchomości, gdy nastąpi sprzedaż nieruchomości w toku jednej z tych egzekucji

4. prowadzenia egzekucji z użytkowania wieczystego, jeżeli właściwy organ wystąpił z żądaniem rozwiązania umowy użytkowania wieczystego

5. ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu w zakresie należności objętych układem

6. ogłoszenia upadłości likwidacyjnej dłużnika co do składników wchodzących w skład masy upadłościowej

7. wszczęcia postępowania naprawczego

3) Zawieszenie postępowania z urzędu do zawieszenia postępowania z urzędu może dojść:

1. obligatoryjnie:

   1. jeżeli okaże się, że wierzyciel/dłużnik nie ma zdolności procesowej ani przedstawiciela ustawowego

   2. w razie śmierci wierzyciela lub dłużnika

   3. jeżeli strona/jej przedstawiciel ustawowy znajduje się w miejscowości pozbawionej wskutek nadzwyczajnych wydarzeń komunikacji z siedzibą sądu

2. fakultatywnie – w tamach postępowania zabezpieczającego roszczenia niepieniężne

B. SKUTKI ZAWIESZENIA POSTĘPOWANIA

-zawieszenie postępowania uniemożliwia podejmowanie jakichkolwiek czynności egzekucyjnych z wyjątkiem czynności zmierzających do podjęcia zawieszonego postępowania lub umożliwienia podjęcia zawieszonego postępowania

-zawieszenie postępowania powoduje, że dokonane czynności pozostają w mocy z wyjątkiem przypadku, gdy dłużnik zabezpieczy spełnienie swojego obowiązku – wówczas sąd może uchylić dokonane czynności egzekucyjne

C. FORMA ZAWIESZENIA POSTĘPOWANIA

-zawieszenie postępowania następuje w formie postanowienia, które podlega zaskarżeniu w formie zażalenia

4.4. UMORZENIE POSTĘPOWANIA EGZEKUCYJNEGO

A. PRZYCZYNY UMORZENIA POSTĘPOWANIA EGZEKUCYJNEGO

-umorzenie postępowania prowadzi do formalnego zakończenia postępowania i następuje w przypadku:

1. zaistnienia przeszkody o charakterze trwałym, uniemożliwiającym dalsze prowadzenie postępowania

2. bezczynności wierzyciela

3. zbędności lub bezcelowości prowadzenia dalej postępowania

-przed umorzeniem postępowania należy wysłuchać wierzyciela i dłużnika z wyjątkiem sytuacji, gdy istnieje prawomocne orzeczenie uzasadniające umorzenie postępowania albo umorzenie może nastąpić z mocy prawa lub z wniosku wierzyciela

-umorzenie postępowania egzekucyjnego może nastąpić:

1. z mocy prawa

2. z urzędu

3. na wniosek

1) Umorzenie postępowania z mocy prawa ma miejsce:

1. przy bezczynności wierzyciela, który w ciągu roku od dnia dokonania ostatniej czynności, a w przypadku zawieszenia postępowania – od dnia ustania przyczyny zawieszenia, nie dokonał czynności niezbędnej do dalszego prowadzenia postępowania

2. po uprawomocnieniu się postanowienia o ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego dłużnika

3. w razie zmiany postanowienia o ogłoszeniu upadłości z możliwością zawarcia układu na postanowienie obejmujące likwidację majątku upadłego dłużnika

4. po prawomocnym zakończeniu sprawy o rozwód, o separację, o unieważnienie małżeństwa w zakresie zaspokojenia potrzeb rodziny lub przyznania alimentów za okres objęty orzeczeniem

2) Umorzenie postępowania z urzędu może nastąpić w całości lub w części i ma miejsce w przypadku, gdy:

1. egzekucja nie należy do organów sądowych

2. wierzyciel lub dłużnik nie ma zdolności sądowej, a brak ten w terminie wyznaczonym przez organ egz. nie został usunięty

3. egzekucja jest niedopuszczalna ze względu na jej przedmiot lub osobę dłużnika

4. jest oczywiste, że nie uzyska się w wyniku egzekucji sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych

5. uprawomocniło się orzeczenie o zniesieniu separacji w sprawach o eksmisję jednego z małżonków ze wspólnego mieszkania, o świadczenia alimentacyjne między małżonkami lub na rzecz wspólnego małoletniego dziecka

6. nie został zgłoszony w przewidzianym terminie wniosek o wyznaczenie terminu drugiej licytacji lub oświadczenie o przejęciu ruchomości

7. po podziale sumy uzyskanej ze sprzedaży niektórych z zajętych nieruchomości lub ich części okaże się, ze należność wierzycieli i koszty egzekucji znajdują w tej sumie pełne pokrycie (egzekucję umarza się co do pozostałych nieruchomości)

8. prowadzona była egzekucja z nieruchomości, a należność wierzyciela została uiszczona wraz z kosztami przed zamknięciem przetargu

9. po przeprowadzeniu drugiej licytacji nieruchomości żaden z wierzycieli nie przejął nieruchomości na własność

3) Umorzenie postępowania na wniosek następuje, jeżeli:

1. wniosek taki złożony zostanie przez wierzyciela

   • w sprawach wszczętych z urzędu lub na żądanie uprawnionego organu – wniosek musi być zaakceptowany odpowiednio przez sąd lub organ

2. prawomocnym orzeczeniem tytuł wykonawczy został pozbawiony wykonalności

3. egzekucja została skierowana przeciwko osobie, która nie jest dłużnikiem i sprzeciwiła się prowadzeniu egzekucji lub gdy prowadzenie egzekucji pozostaje z innych powodów w oczywistej sprzeczności z treścią tytułu wykonawczego

4. wierzyciel posiada zastaw zabezpieczający w pełni egzekwowane roszczenie, chyba że egzekucja skierowana jest do przedmiotu zastawu

5. egzekucja prowadzona była na podstawie orzeczenia sądu wydanego w państwie członkowskim UE lub na podstawie ugody zawartej przed takim sądem, zaopatrzonego w zaświadczenie europejskiego tytułu egzekucyjnego, gdy dłużnik przedstawi zaświadczenie o ograniczeniu lub utracie wykonalności

6. prowadzona była egzekucja z wynagrodzenia za pracę co do świadczeń wymagalnych w przyszłości, a dłużnik uiścił wszystkie świadczenia wymagalne i złożył do depozytu sądowego sumę odpowiadającą tym świadczeniom za okres 6 miesięcy z jednoczesnym upoważnieniem komornika do podejmowania tej sumy

B. SKUTKI UMORZENIA POSTĘPOWANIA

-umorzenie postępowania powoduje uchylenie dokonanych czynności egzekucyjnych, ale jednocześnie nie pozbawia wierzyciela prawa do wszczęcia ponownie egzekucji, chyba że w ogóle jest ona niedopuszczalna

-umorzenie postępowania następuje w formie zażalenia, na które nie przysługuje zażalenie

4.5. OGRANICZENIA W PROWADZENIU EGZEKUCJI

-ograniczenia w prowadzeniu egzekucji mogą mieć charakter:

1. podmiotowy – wówczas nie jest dopuszczalne prowadzenie egzekucji względem określonych podmiotów)
   -niedopuszczalne jest prowadzenie egzekucji wobec:

   1. podmiotów korzystających z immunitetu sądowego, chyba że chodzi o sprawę, w której osobom tym nie przysługuje immunitet sądowy

   2. Skarbu Państwa

   3. Narodowego Banku Polskiego

2. przedmiotowy – prowadzenie egzekucji nie jest możliwe z poszczególnych składników majątkowych
   -ograniczenia przedmiotowe są wymienione w KPC
   -ograniczenia zostały wprowadzone ze względów humanitarnych w celu:

   1. umożliwienia egzystencji dłużnika lub jego rodziny na minimalnym poziomie

   2. umożliwienia dłużnikowi utrzymania się z działalności gospodarczej i pozostawienia źródła utrzymania dłużnika

§5. POWÓDZTWA PRZECIWEGZEKUCYJNE

Powództwa przeciwegzekucyjne stanowią formę obrony przed prowadzoną egzekucją

-w ramach postępowania egzekucyjnego dłużnik/osoba trzecia mogą jedynie korzystać z zarzutów i środków zaskarżenia o charakterze formalnym

5.1. POWÓDZTWO OPOZYCYJNE

-z powództwa opozycyjnego może skorzystać dłużnik w celu ochrony swoich praw poprzez wytoczenie powództwa o:

1. pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności (w całości lub w części) jak też ograniczenie dłużnik może w drodze powództwa opozycyjnego wnosić o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w całości lub w części albo o ograniczenie, jeżeli:

   1. przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, kwestionując bądź istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu, bądź przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście

   2. po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być wyegzekwowane

   3. gdy tytułem jest orzeczenie sądowe dłużnik może oprzeć powództwo także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, wskutek czego zobowiązanie wygasło, a także na zarzucie spełnienia świadczenia, o ile zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie

   4. małżonek, przeciwko któremu sąd nadał klauzulę wykonalności wykaże że egzekwowane świadczenie wierzycielowi się nie należy

2. ustalenie nieistnienia należności

5.2. POWÓDZTWO EKSCYDENCYJNE

-osoba trzecia, której prawa zostały naruszone poprzez skierowanie do jej majątku egzekucji, w celu ochrony swoich praw może skorzystać z powództwa ekscydencyjnego (interwencyjnego)

-powództwo to zmierza do wyłączenia spod egzekucji składnika majątkowego należącego do osoby trzeciej, do którego została skierowana egzekucja

-ochrony swoich praw osoba trzecia może domagać się wytaczając:

1. powództwo o zwolnienie zajętego przedmiotu od egzekucji sądowej lub administracyjnej

2. powództwo o ustalenie, że tytuł wykonawczy nie podlega wykonaniu w stosunku do niej

-powództwo ekscydencyjne osoba trzecia powinna wytoczyć w terminie 1 miesiąca od dnia, w którym dowiedziała się o naruszeniu jej praw, chyba że w przepisach szczególnych został przewidziany odrębny termin

-termin ma charakter materialnoprawny i nie podlega przywróceniu

-w przypadku niedochowania terminu osobie trzeciej pozostanie możliwość dochodzenia roszczeń odszkodowawczych

1) Powództwo o zwolnienie zajętego przedmiotu od egzekucji sądowej/administracyjnej powództwo należy wytoczyć w terminie 14 dni od dnia doręczenia postanowienia organu egzekucyjnego odmawiającego wyłączenia przedmiotu spod egzekucji, a jeżeli zostało ono zaskarżone, to w terminie 14 dni od dnia doręczenia postanowienia wydanego wskutek wniesienia zażalenia

-powództwo takie osoba trzecia powinna wytoczyć najpóźniej do czasu dokonania sprzedaży rzeczy lub egzekucji z praw majątkowych

2) Powództwo o ustalenie, że tytuł wykonawczy nie podlega wykonaniu w stosunku do osoby trzeciej może być wytoczone w sytuacji, gdy egzekucję prowadzono na podstawie tytułu egzekucyjnego zobowiązującego od:

• wydania nieruchomości lub statku

• opróżnienia pomieszczeń

• wydania ruchomości indywidualnie oznaczonych

-osoba trzecia musi uprawdopodobnić, że uzyskała władanie tymi rzeczami na podstawie tytułu prawnego niepochodzącego od dłużnika

-komornik wstrzyma wówczas czynności egzekucyjne, pouczając jednocześnie władającego o przysługującym mu prawie do wytoczenia w terminie 1 tygodnia powództwa o ustalenie i o zabezpieczenie tego powództwa przez zawieszenie postępowania egzekucyjnego

-jeżeli osoba trzecia nie uzyska zabezpieczenia swojego powództwa, wówczas po upływie 1 miesiąca komornik podejmuje dalsze czynności egzekucyjne w stosunku do osoby władającej

§6. ŚRODKI ZASKARŻENIA W POSTĘPOWANIU EGZEKUCYJNYM

-w postępowaniu egzekucyjnym nie jest możliwe wniesienie skargi kasacyjnej

-niedopuszczalność skargi kasacyjnej nie dotyczy jednak rozstrzygnięć wydawanych w wyniku rozpoznania powództw przeciwegzekucyjnych (nie są one środkami zaskarżenia)

-w postępowaniu egzekucyjnym nie jest możliwe również wniesienie skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem

6.1. SKARGA NA CZYNNOŚCI KOMORNIKA

Skarga na czynności komornika wnosi się ją do sądu rejonowego, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, a więc jeżeli nie został przewidziany inny środek zaskarżenia

A. ORGAN WŁAŚCIWY DO ROZPOZNANIA SKARGI

-do rozpoznania skargi właściwy jest sąd, przy którym działa komornik

-w przypadku, gdy do prowadzenia egzekucji został wybrany komornik poza właściwością ogólną, to skargę rozpoznaje sąd, który byłby właściwy wg zasad ogólnych

B. PODMIOTY UPRAWNIONE DO WNIESIENIA SKARGI

-uprawnienie do wniesienia skargi przysługuje:

1. stronie

2. innej osobie, której prawa zostały naruszone lub zagrożone przez czynność lub zaniechanie komornika

3. prokuratorowi

4. Rzecznikowi Praw Obywatelskich

5. organizacjom społecznym

C. TERMIN DO WNIESIENIA SKARGI

-skargę wraz z odpisem wnosi się w terminie 1 tygodnia od dnia:

1. czynności – gdy strona lub inna osoba, które prawo zostało naruszone, była przy czynności obecna lub była o jej terminie zawiadomiona

2. dostarczenia zawiadomienia o dokonaniu czynności

3. od dnia, w którym czynności powinna być dokonana – gdy nie było doręczane zawiadomienie o czynności

D. WYMOGI FORMALNE SKARGI

-skarga powinna czynić zadość wymaganiom pisma procesowego oraz:

1. określać zaskarżoną czynność lub czynność, której zaniechano

2. zawierać wniosek o zmianę/uchylenie/dokonanie czynności wraz z uzasadnieniem

-skargę należy wnieść z odpisem

-sąd, stwierdziwszy braki formalne, wzywa wnoszącego do ich uzupełnienia w terminie 1 tygodnia

-w przypadku nieuzupełnienia braków lub gdy skargę wniesiono po terminie, sąd odrzuca skargę, chyba że uzna, iż istnieją podstawy do wydania komornikowi zarządzenia zmierzającego do zapewnienia należytego wykonania egzekucji lub usunięcia spostrzeżonych uchybień

E. TRYB ROZPOZNANIA SKARGI

-odpis skargi sąd przesyła komornikowi, który w terminie 3 dni na piśmie sporządza uzasadnienie dokonanej czynności lub przyczyn jej zaniechania

-komornik przekazuje uzasadnienie wraz z aktami sprawy do sądu

-komornik może uwzględnić w całości skargę, zawiadamiając o uwzględnieniu skargi sąd, skarżącego oraz zainteresowanych, których uwzględnienie skargi dotyczy – wówczas sąd umorzy postępowanie spowodowane wniesieniem skargi

-wniesienie skargi nie wstrzymuje postępowania egzekucyjnego ani wykonania zaskarżonej czynności, chyba że sąd zawiesi postępowanie lub wstrzyma dokonanie czynności

-sąd rozpoznaje skargę w terminie 1 tygodnia od dnia wpływu jej do sądu

-sąd rozpoznaje skargę na posiedzeniu niejawnym

-jeżeli zachodzi potrzeba wysłuchania stron, sąd zarządza rozprawę

-sąd nie jest związany granicami skargi

-sąd po rozpoznaniu skargi wydaje postanowienie uwzględniające skargę w przypadku jej zasadności albo oddala skargę, jeżeli jest bezzasadna

-sąd, uwzględniając skargę, może zmienić lub uchylić zaskarżoną czynność albo nakazać komornikowi dokonanie zaniechanej czynności

6.2. ZARZUTY PRZECIWKO PLANOWI PODZIAŁU SUMY UZYSKANEJ Z EGZEKUCJI

-na plan podziału sumy uzyskanej z egzekucji sporządzony przez organ egzekucyjny przysługują dłużnikowi i osobom uczestniczącym w podziale zarzuty przeciwko planowi podziału

-zarzuty można wnosić w terminie 2 tygodni od daty zawiadomienia organu egzekucyjnego, który sporządził plan (komornik/sąd)

-o zarzutach wniesionych do komornika rozstrzyga sąd

-rozpoznając zarzuty, sąd postanowieniem albo zatwierdzi plan podziału albo dokona jego zmiany, jeżeli uzna, że zarzuty są zasadne

-w postępowaniu tym sąd nie rozpoznaje sporu co do istnienia prawa objętego planem podziału

-na postanowienie sądu przysługuje zażalenie

§7. PODZIAŁ SUMY UZYSKANEJ Z EGZEKUCJI

-dokonanie podziału sumy uzyskanej z egzekucji pomiędzy podmioty uczestniczące w postępowaniu stanowi ostatni etap post.egz.

7.1. PLAN PODZIAŁU

-plan podziału sporządza organ egzekucyjny:

1. w celu podziału między wierzycieli sumy uzyskanej z egzekucji z nieruchomości

2. w przypadku gdy suma uzyskana przez egzekucję z ruchomości, wynagrodzenie za pracę lub wierzytelności i innych praw majątkowych nie wystarcza na zaspokojenie wszystkich wierzycieli

-w planie podziału należy wymienić:

1. sumę ulegającą podziałowi

2. wierzytelności i prawa osób uczestniczących w podziale

3. sumę, jaka przypada każdemu z uczestników podziału

4. sumy, które mają być wypłacone oraz sumy, które pozostawia się na rachunku depozytowym sądu, ze wskazaniem przyczyn uzasadniających wstrzymanie ich wypłaty

5. prawa ujawnione przez wpis w KW lub złożenie dokumentów do zbioru, które wygasły w skutek przysądzenia własności

-w przypadku świadczeń powtarzających się bieżące raty wierzytelności uwzględnia się w planie podziału, jeżeli stały się wymagalne przed datą sporządzenia planu

-odsetki i inne świadczenia bieżące uwzględnia się w wysokości, do jakiej narosły od powyższego terminu

-nie dotyczy to danin publicznych przypadających z nieruchomości

-czynność komornika polegająca na sporządzeniu projektu planu podziału jest czynnością procesową i powinna być podjęta w formie postanowienia

7.2. KOLEJNOŚĆ ZASPOKOJENIA WIERZYCIELI

-z kwoty uzyskanej z egzekucji zaspokaja się w następującej kolejności:

1. koszty egzekucyjne

2. należności alimentacyjne

3. należności za pracę za okres 3 miesięcy do wysokości najniższego wynagrodzenia za pracę określonego w obranych przepisach oraz renty z tytułu odszkodowania za wywołane choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci i koszty zwykłego pogrzebu dłużnika

4. należności zabezpieczone hipoteką morską lub przywilejem na statku morskim

5. należności zabezpieczone hipoteką/zastawem/zastawem rejestrowym i skarbowym albo korzystające z ustawowego pierwszeństwa oraz prawa, które ciążyły na nieruchomości przed dokonaniem w KW wpisu o wszczęcie egzekucji lub przed złożeniem do zbioru dokumentów wniosku o dokonanie tego wpisu

6. należności za pracę niezaspokojone w kolejności trzeciej

7. należności, do których stosuje się przepisy Działu III ustawy „Ordynacja podatkowa”, o ile nie zostały zaspokojone w kolejności piątej

8. należności wierzycieli, którzy prowadzili egzekucję

9. inne należności

-po zaspokojeniu wszystkich należności ulegają zaspokojeniu kary pieniężne oraz grzywny sądowe/administracyjne

-w równym stopniu z należnością ulegają zaspokojeniu odsetki i koszty postępowania

-jednakże z pierwszeństwa równego z należnościami wskazanymi w pkt 4, 5 i 8 korzystają tylko odsetki za ostatnie 2 lata przed przysądzeniem własności, a koszty postępowania w wysokości nieprzekraczającej 1/10 kapitału

-pozostałe odsetki i koszt zaspokaja się w kategorii dziesiątej

-jeżeli przedmiotem egzekucji jest:

• spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego

• spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego

• prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej

wierzytelność spółdzielni mieszkaniowej z tytułu niewniesionego wkładu budowlanego związana z tym prawem ulega zaspokojeniu przed należnością zabezpieczoną na tym prawie hipotecznym

7.3. WYKONANIE PLANU PODZIAŁU

-wykonanie planu podziału polega na dokonaniu wypłaty kwot uzyskanych z egzekucji uczestnikom postępowania egzekucyjnego:

• wierzycielowi egzekwującemu

• wierzycielom, którzy nabyli prawa do nieruchomości stwierdzone w opisie i oszacowaniu

-w przypadku, gdy plan nie został zaskarżony w drodze zarzutów, organ egzekucyjny przystępuje do jego wykonania

-wniesienie zarzutów wstrzymuje wykonanie planu tylko w tej części, która została zaskarżona

-wykonanie planu w części dotkniętej zarzutami nastąpi po uprawomocnieniu się postanowienia sądu, chyba że zostało wstrzymane przez zabezpieczenie powództwa w sporze o ustalenie nieistnienia prawa

-wierzycielowi, który nie ma tytułu wykonawczego, a został uwzględniony w planie podziału w ramach postępowania zabezpieczającego, nie wypłaca się należności, lecz pozostawia się je na rachunku depozytowym sądu

-jeżeli w ciągu miesiąca po uprawomocnieniu się planu podziału wierzyciel nie mający tytułu wykonawczego nie przedstawi dowodu wytoczenia powództwa o zasądzenie mu roszczenia, to utraci on prawo do sumy pozostającej w depozycie

-na rachunku depozytowym pozostawia się również:

1. sumę niezbędną do zaspokojenia hipoteki, jeżeli hipoteka kaucyjna nie jest wyczerpana i może jeszcze służyć zabezpieczeniu wierzyciela, aż do ustania stosunku prawnego uzasadniającego korzystanie z hipoteki kaucyjnej

2. sumę wydzieloną na zaspokojenie wierzytelności, której uiszczenie zależne jest od warunku zawieszającego albo od wyniku sporu, w którym wierzyciel uzyskał zabezpieczenie powództwa

§8. TRYBY SŁUŻĄCE WYJAWIENIU MAJĄTKU PRZEZ DŁUŻNIKA

Wyjawienie majątku umożliwia ono skuteczne przeprowadzenie egzekucji

-stanowi ono tryb pomocniczy, który nie prowadzi bezpośrednio do zaspokojenia wierzyciela, lecz stwarza warunki do przeprowadzenia egzekucji

8.1. WYKAZ MAJĄTKU

-jeżeli w wyniku przeprowadzonych przez komornika czynności okazało się, że zajęty w egzekucji majątek dłużnika nie rokuje zaspokojenia wierzytelności lub jeżeli wierzyciel wykaże, w że w wyniku prowadzonej egzekucji nie uzyskał w pełni zaspokojenia swojej wierzytelności, może złożyć wniosek o nakazanie dłużnikowi wyjawienia majątku

-natomiast jeżeli wierzyciel nie może wskazać przedmiotów służących zaspokojeniu, komornik może wezwać dłużnika do złożenia wyjaśnień

-wykaz majątku powinien zawierać wymienienie posiadanych przez dłużnika rzeczy i miejsca, w którym się znajdują, przysługujących mu wierzytelności oraz innych praw majątkowych

-z wnioskiem o wyjawienie majątku wierzyciel może wystąpić:

1. w przypadku przeprowadzenia przez komornika bezskutecznej egzekucji

2. przed wszczęciem egzekucji, jeżeli uprawdopodobni, że nie uzyska w pełni zaspokojenia swojej należności ze znanego mu majątku albo z przypadających dłużnikowi bieżących świadczeń periodycznych

3. w toku egzekucji, jeżeli zajęty majątek nie daje szansy na zaspokojenie wierzyciela

8.2 POSTĘPOWANIE ZWIĄZANE ZE ZŁOŻENIEM WYKAZU MAJĄTKU

-wniosek o wyjawienie majątku wierzyciel powinien złożyć w sądzie właściwości ogólnej dłużnika

-do wniosku należy dołączyć odpis protokołu zajęcia lub inne dokumenty uzasadniające obowiązek wyjawienia majątku, a jeżeli wniosek złożono przed wszczęciem egzekucji – także tytuł wykonawczy

-sąd rozpoznaje wniosek po wezwaniu i wysłuchaniu stron, jeżeli się stawią

-wykaz przyrzeczenie są niezwłocznie odbierane przez sąd

-dłużnik, zgodnie z treścią przyrzeczenia, powinien wymienić wszystkie posiadane składniki majątku (także te, które podlegają wyłączeniu spod egzekucji)

-w uzasadnionych przypadkach sąd może wyznaczyć dłużnikowi termin nie dłuższy niż 1 tydzień

-na postanowienie sądu w przedmiocie wyjawienia majątku przysługuje zażalenie

-jego wniesienie nie tamuje wykonania postanowienia o wyjawieniu majątku dłużnika

-jeżeli dłużnik bez usprawiedliwionej przyczyny nie stawi się do sądu w celu złożenia wykazu/przyrzeczenia albo stawiwszy się, odmówi odpowiedzi na zadane mu pytania/złożenia przyrzeczenia, sąd może skazać go na grzywnę lub na przymusowe doprowadzenie, a nawet zastosować areszt (1 miesiąc)

-o skutkach tych dłużnik powinien być pouczony w wezwaniu na posiedzenie

-w razie zastosowania środków przymusu dłużnik może w każdej chwili przedstawić wykaz i przyrzeczenie

-jeżeli wobec dłużnika zastosowano areszt, dłużnik może domagać się stawienia go przed sąd w celu złożenia wykazu i przyrzeczenia

-za osobę, która nie ma zdolności procesowej, wykaz i przyrzeczenie obowiązany jest złożyć jej przedstawiciel ustawowy

§9. EGZEKUCJA ŚWIADCZEŃ PIENIĘŻNYCH

-wyróżnia się następujące sposoby egzekucji świadczeń pieniężnych:

1. egzekucję z ruchomości

2. egzekucję z wynagrodzenia za pracę

3. egzekucję z rachunków bankowych

4. egzekucję z innych wierzytelności i innych praw majątkowych

5. egzekucję z nieruchomości

6. egzekucję z ułamkowej części nieruchomości

7. egzekucję z użytkowania wieczystego

8. egzekucję ze statków morskich

9.1. EGZEKUCJA Z RUCHOMOŚCI

-przepisy regulujące egzekucję z ruchomości mają odpowiednio zastosowanie do egzekucji ze zwierząt, o ile nie jest to sprzeczne z przepisami dotyczącymi ochrony zwierząt

A. WŁAŚCIWOŚĆ ORGANU W PRZYPADKU EGZEKUCJI Z RUCHOMOŚCI

-organem egzekucyjnym uprawnionym do przeprowadzenia egzekucji z ruchomości jest komornik tego sądu, w którego okręgu znajdują się ruchomości, chyba że wierzyciel wybierze innego komornika

B. ETAPY POSTĘPOWANIA W PRZYPADKU EGZEKUCJI Z RUCHOMOŚCI

-można wyróżnić 3 etapy prowadzenia egzekucji z ruchomości:

1. zajęcie ruchomości

2. sprzedaż ruchomości

3. podział sumy uzyskanej z egzekucji

1) Zajęcie ruchomości wraz z dokonaniem zajęcia ruchomości komornik doręcza, o ile to możliwe, postanowienie o wszczęciu postępowania egzekucyjnego

-komornik może zająć ruchomości znajdujące się we władaniu dłużnika lub samego wierzyciela

-ruchomości, które znajdują się we władaniu osoby trzeciej można zająć dopiero wtedy, gdy osoba ta wyrazi zgodę na ich zajęcie lub przyzna, że stanowią one własność dłużnika

-zgoda nie może być cofnięta

-komornik dokonuje zajęcia ruchomości poprzez ich wpisanie do protokołu zajęcia

-zajęcie wywołuje skutki prawne z momentem podpisania przez komornika protokołu

-zajęcie pozbawia dłużnika prawa do rozporządzania ruchomością, ale nie pozbawia go prawa własności

-prawo własności ustaje z momentem przeprowadzenia sprzedaży egzekucyjnej

-ruchomości niewpisane do protokołu nie podlegają egzekucji

-odpis protokołu doręcza się dłużnikowi i współwłaścicielom zajętej ruchomości, którzy nie są dłużnikami

-dłużnik po otrzymaniu odpisu protokołu lub przy zajęciu ruchomości, wskazać komornikowi znajdujące się w jego władaniu ruchomości, do których osobom trzecim przysługuje prawo żądania zwolnienia ich od egzekucji, ze wskazaniem tych osób

-komornik zawiadomi te osoby o zajęciu

-jeżeli zajęte już ruchomości mają być zajęte ponownie na zaspokojenie innej wierzytelności, komornik dokonuje nowego zajęcia przez zaznaczenie tego w protokole pierwszego zajęcia

-dłużnik może zażądać, by komornik sprawdził ruchomości, które były uprzednio wpisane do protokołu zajęcia

-sprawdzenie ruchomości komornik stwierdza w protokole

-wierzycielowi przysługuje prawo do uczestniczenia w zajęciu ruchomości

-jeżeli wierzyciel zgłosi chęć skorzystania z tego prawa, to komornik powinien go zawiadom ości o terminie, w którym zajęcie ma być dokonane

-jeżeli, pomimo wniosku wierzyciela, komornik dokonał zajęcia ruchomości bez zawiadomienia wierzyciela i pod jego nieobecność, wierzycie l może żądać sprawdzenia zajęcia z jego udziałem

-jeżeli, pomimo dostarczenia zawiadomienia, wierzyciel nie stawi się na zajęcie ruchomości, to komornik przystępuje samodzielnie do czynności

-w przypadku zaistnienia przeszkód natury faktycznej podczas dokonywania zajęcia, komornik może przerwać zajęcie

-komornik powinien stosownie do okoliczności poczynić kroki zapobiegające usunięciu ruchomości jeszcze niezajętych

-zarządzenie mające zapobiec usunięciu takich ruchomości może polegać na opieczętowaniu pomieszczeń, w których znajdują się te ruchomości

-w protokole zajęcia komornik powinien zaznaczyć wartość zajętych ruchomości

-w przypadku uznania przez komornika, że do oszacowania należy wezwać biegłego lub jeżeli wierzyciel/dłużnik podnoszą w skardze zarzuty na oszacowanie, biegły dokonuje oszacowania przy samym zajęciu, a gdyby nie było to możliwe – w terminie późniejszym, aż do dnia licytacji

Sposoby zabezpieczenia ruchomości zajętych przez komornika zajęte ruchomości komornik pozostawia we władaniu osoby, u której je zajął

-z ważnych przyczyn komornik może jednak oddać ruchomości pod dozór innej osobie (nawet wierzycielowi), choćby to było połączone z koniecznością ich przeniesienia

-osoby, którym komornik przekazał zajęte ruchomości, pełnią obowiązki dozorcy

-wraz z ruchomościami doręcza im się protokół zajęcia

-przy wykonywaniu dozoru osoby te/dłużnik/wierzyciel mogą posłużyć się innymi osobami, jednakże będą oni ponosi odpowiedzialność za ich działania, jak za własne

-o każdej zamierzonej zmianie miejsca przechowania rzeczy dozorca ma obowiązek zawiadomić komornika

-dozorca ma obowiązek przechowywać oddane mu ruchomości z taką starannością, aby nie straciły na wartości

-na wezwanie komornika/stosowne orzeczenie sądu/zgodne wezwanie stron dozorca powinien oddać powierzone mu ruchomości

-dozorca nie odpowiada za:

• pogorszenie

• uszkodzenie zajętych

• zniszczenie ruchomości

• zaginięcie

jeżeli zachował staranność, do jakiej był zobowiązany

-dłużnikowi nie przysługuje roszczenie do wierzyciela z powodu uszkodzenia lub zaginięcia zajętych ruchomości podczas ich przewożenia, przesyłki lub przechowywania u dozorcy

-dozorcy przysługuje prawo żądania zwrotu wydatków związanych z przechowywaniem rzeczy oraz zapłaty wynagrodzenia za dozór stosownie do dokonanych czynności

-prawo to nie przysługuje dłużnikowi oraz jego członkom rodziny powołanym na dozorcę

-wysokość wynagrodzenia/wydatków dozorcy określa komornik o czym zawiadamia stronę i dozorcę, gdyż podlega to zaskarżeniu skargą na czynności komornika

-na postanowienie sądu rozpoznające skargę przysługuje dozorcy i stronom zażalenie

-wydatki/wynagrodzenie należą do kosztów prowadzenia postępowania, a zatem zostaną ściągnięte od dłużnika

-jeżeli dozorca/dłużnik zobowiązany do wydania ruchomości, nie chcieli by ich oddać – komornik może je odebrać

-komornik może z ważnych przyczyn zwolnić dozorcę i ustanowić nowego

-zmianę dozorcy komornik zarządza po wysłuchaniu stron, chyba że jest konieczna natychmiastowa zmiana

-jeżeli zajęte ruchomości pozostawiono dłużnikowi lub członkowi jego rodziny zamieszkującemu razem z dłużnikiem, to mają oni prawo zwykłego używania rzeczy, byleby rzecz nie straciła na wartości

-osoba trzecia może używać pozostawionych u niej rzeczy, jeżeli jest do tego uprawniona

2) Rodzaje sprzedaży ruchomości w postępowaniu egzekucyjnym

Sprzedaż ruchomości z wolnej ręki sprzedaż zajętych ruchomości nie może nastąpić wcześniej niż 7 dnia zajęcia

-od tej zasady KPC przewiduje odstępstwa, bowiem sprzedaż z wolnej reki może nastąpić bezpośrednio po zajęciu, jeżeli:

1. ruchomości ulegają łatwo zepsuciu albo

2. sprawowanie nad nimi nadzoru lub ich przechowywanie powodowałyby nadmierne koszty albo

3. zajęto inwentarz żywy, a dłużnik odmówił zgody na przyjęcie go pod nadzór

-komornik może dokonać sprzedaży z wolnej ręki ruchomości niewymienionych powyżej, jeżeli dłużnik wyraził na to zgodę i określił minimalną cenę zbycia

-sprzedaż nie może nastąpić jednak wcześniej nić po 14 dniach od dnia oszacowania

-ponadto wymagana jest zgoda wierzycieli

Sprzedaż ruchomości szczególnego rodzaju

Rodzaj ruchomości	Działania komornika
Nieużywane ruchomości stanowiące przedmiot obrotu handlowego	-komornik na wniosek strony może je sprzedać przedsiębiorcy prowadzącemu obrót takimi ruchomościami po cenach hurtowych -gdy ceny nie zostaną udokumentowane – sprzedaż może nastąpić po cenach o 25% niższych od wartości szacunkowej ruchomości
Ruchomości, których sprzedaż wymaga pozwolenia	-komornik może je sprzedać za pośrednictwem przedsiębiorstwa posiadającego takie zezwolenie albo sprzedać je temu przedsiębiorstwu -komornik do wykonania wyceny tych przedmiotów musi powołać biegłego
Przedmioty o wartości historycznej lub artystycznej	-mogą zostać sprzedane za pośrednictwem przedsiębiorstwa zajmującego się ich obrotem albo państwowemu muzeum, bibliotece, archiwum lub ośrodkowi badań i dokumentacji -komornik do wykonania wyceny tych przedmiotów musi powołać biegłego
Wyroby ze złota i platyny, z wyjątkiem przedmiotów użytkowych	-komornik sprzedaje je przedsiębiorstwu jubilerskiemu lub innemu zajmującemu się obrotem lub przerobem metali szlachetnych -komornik do wykonania wyceny tych przedmiotów musi powołać biegłego
Wyroby ze złota i platyny niezdatne do użytku
Dewizy	-komornik sprzedaje je bankowi lub innemu przedsiębiorcy zajmującemu się ich kupnem -cen zbycia nie może być niższa od kursu kupna waluty obcej w złotych przez NBP w dniu poprzedzającym datę sprzedaży
Rzeczy używane	-na wniosek wierzyciela komornik może przekazać je do sprzedaży komisowej przed wyznaczeniem terminu sprzedaży ruchomości w drodze licytacji publicznej
Rzeczy, które nie zostały sprzedane odpowiedniemu przedsiębiorstwu

Sprzedaż ruchomości w drodze licytacji publicznej w drodze licytacji dokonuje się sprzedaży ruchomości w przypadku, gdy zajęte ruchomości nie zostały sprzedane w inny sposób

-o terminie i miejscu licytacji komornik powinien zawiadomić dłużnika najpóźniej 3 dni przed dniem licytacji

→ Licytacja w pierwszym terminie

-cena wywołania w pierwszym terminie licytacji wynosi ¾ wartości szacunkowej

-jeżeli licytacja w pierwszym terminie nie dojdzie do skutku, zajęte ruchomosci mogą być sprzedane w drugim terminie licytacyjnym

-po przeprowadzeniu licytacji komornik osobie ofiarującej najwyższą cenę udziela przybicia, jeżeli po trzykrotnym wezwaniu do dalszych postąpień nikt więcej nie zaoferował

-z chwilą przybicia dochodzi do skutku sprzedaż ruchomości

-od tego czasu nabywcy należą się również pożytki ruchomości

-udzielenie przybicia może być zaskarżone przez wierzyciela/dłużnika w razie naruszenia przepisów o publicznym charakterze licytacji, o najniższej cenie nabycia i o wyłączeniu od udziału w przetargu

-skarga powinna być złożona do protokołu licytacji

-skarga nie przysługuje na udzielenie przybicia ruchomości ulegającej szybkiemu zepsuciu

-jeżeli w terminie 2 tygodni skarga nie zostanie rozstrzygnięta, nabywca może w ciągu dalszego tygodnia zrzec się nabycia ruchomości i odebrać zapłaconą sumę

-na postanowienie sądu rozstrzygające skargę przysługuje zażalenie

-nabywca obowiązany jest zapłacić cenę nabycia natychmiast po udzieleniu mu przybicia, z zastrzeżeniem przypadku, gdy cena przewyższa 500zł – wówczas obowiązek nabywcy ogranicza się do złożenia 1/5 ceny, nie mniej jednak niż 500zł

-reszta ceny powinna być uiszczona do godziny 12:00 dnia następnego

-nabywca, który nie uiści ceny w wyznaczonym terminie traci prawa wynikające z przybicia

-ruchomości wracają wówczas do ponownej licytacji

→ Przejęcie ruchomości przez wierzyciela

-jeżeli licytacja nie doszła do skutku, wierzycielowi w terminie 2 tygodni od dnia otrzymania zawiadomienia od komornika, przysługuje prawo do zgłoszenia żądania wyznaczenia drugiej licytacji lub prawo przejęcia na własność ruchomości wystawionych na sprzedaż, po cenie nie niższej od ceny wywołania

-pierwszeństwo w przejęciu ruchomości w przypadku egzekucji prowadzonej przez kilku wierzycieli przysługuje temu, kto zaofiarował najwyższą cenę

-jeżeli kilku wierzycieli zaproponowało równą cenę – temu, na którego żądanie wcześniej dokonano zajęcia

→ Licytacja w drugim terminie

-wyznaczenie terminu drugiej licytacji następuje na wniosek wierzyciela zgłoszony w terminie 3 tygodni od dnia zawiadomienia przez komornika, że licytacja nie doszła do skutku z powodu braku kupujących

-cena wywoławcza w drugim terminie wynosi ½ wartości szacunkowej

-jeżeli druga licytacja nie doszła do skutku, wierzycielowi w ciągu 2 tygodni przysługuje prawo przejęcia ruchomości na własność za cenę nie niższą od ceny wywołania

C. SKUTKI NABYCIA RUCHOMOŚCI

-podmiot, który nabył rzecz na podstawie przepisów KPC o egzekucji z ruchomości staje się jej właścicielem bez żądnych obciążeń (nabycie pierwotne)

-nabywcy nie przysługują roszczenia z tytułu rękojmi za wady rzeczy

-przeciwko nabywcy nie można podnosić zarzutów co do ważności nabycia

D. UMORZENIE POSTĘPOWANIA EGZEKUCYJNEGO Z RUCHOMOŚCI

-komornik umorzy postępowanie co do niesprzedanych ruchomości w przypadku, gdy:

1. wierzyciel nie zgłosił wniosku ani o przejęcie na własność ruchomości, ani o wyznaczenie terminu drugiej licytacji w terminie 2 tygodni od dnia zawiadomienia przez komornika, że licytacja nie doszła do skutku z powodu braku kupujących

2. wierzyciel w terminie dwóch tygodni od daty otrzymania od komornika zawiadomienia, że druga licytacja nie doszła do skutku, nie złożył wniosku o przejęcie ruchomości

9.2. EGZEKUCJA Z WYNAGRODZENIA ZA PRACĘ

-właściwym do wszczęcia i prowadzenia egzekucji z wynagrodzenia za pracę jest komornik działający przy sądzie rejonowym ogólnej właściwości dłużnika

-do egzekucji z wynagrodzenia za pracę komornik przystępuje przez jego zajęcie

-komornik zawiadamia dłużnika, że do wysokości egzekwowanego świadczenia i aż do pełnego pokrycia nie wolno mu odbierać wynagrodzenia za pracę poza częścią wolną od zajęcia, ani rozporządzać nim w żaden sposób

-dotyczy to w szczególności periodycznego wynagrodzenia za pracę i wynagrodzenia za prace zlecone oraz nagród i premii

-komornik wzywa pracodawcę, aby nie przekazywał dłużnikowi zajętego wynagrodzenia (poza częścią wolną od zajęcia)

-pracodawca przekazuje wynagrodzenie:

1. bezpośrednio wierzycielowi egzekwującemu, zawiadamiając komornika o pierwszej wpłacie, albo

2. komornikowi, w wypadku gdy do wynagrodzenia jest lub zostanie w dalszym toku postępowania egzekucyjnego skierowana jest jeszcze inna egzekucja, a wynagrodzenie w części wymagalnej nie wystarcza na pokrycie wszystkich egzekwowanych świadczeń wymagalnych

-komornik jednocześnie poucza pracodawcę o skutkach niezastosowania się do wezwania

-zajęcie jest dokonane z chwilą doręczenia wezwania dłużnikowi zajętej wierzytelności

-dłużnik może żądać umorzenia egzekucji co do świadczeń wymagalnych w przyszłości, jeżeli uiści wszystkie świadczenia wymagalne i złoży do depozytu sądowego sumę równającą się sumie periodycznych świadczeń za okres 6 miesięcy, z równoczesnym umocowaniem komornika do podejmowania tej sumy

-komornik skorzysta z tego umocowania, gdy stwierdzi, że dłużnik popadł w zwłokę z uiszczeniem świadczeń wymagalnych; równocześnie komornik wszczyna z urzędu egzekucję

-zajęciem a ten skutek, że w stosunku do wierzyciela egzekwującego nieważne są rozporządzenia wynagrodzenia przekraczające część wolną od zajęcia, dokonane po jego zajęciu, a także przed zajęciem, jeżeli wymagalność wynagrodzenia następuje po zajęciu

-ponadto zajęcie obowiązuje, choćby po zajęciu nawiązano z dłużnikiem nowy stosunek pracy lub zlecenia, a także w sytuacji, gdy zakład pracy przeszedł na inną osobę, jeżeli osoba ta o zajęciu wiedziała

-w czasie rozwiązania przez pracodawcę z dłużnikiem stosunku pracy, pracodawca powinien uczynić wzmiankę o zajęciu należności na świadectwie pracy

-jeżeli dotychczasowemu pracodawcy jest znany nowy pracodawca powinien także przesłać zawiadomienie komornika o zajęciu oraz powiadomić o tym komornika i dłużnika

-w przypadku niedopełnienia tego obowiązku komornik wymierzy pracodawcy grzywnę w wysokości 500zł, która może zostać ponownie nałożona na pracodawcę jeżeli ten nadal będzie uchylał się od czynności

-z mocy samego zajęcia wynagrodzenia za pracę wierzyciel może wykonywać wszelkie prawa i roszczenia dłużnika

-celem potwierdzenia tych uprawnień wierzyciel może żądać wydania przez komornika stosownego oświadczenia

9.4.EGZEKUCJA Z RACHUNKÓW BANKOWYCH

-egzekucja z rachunku bankowego należy do komornika ogólnej właściwości dłużnika

-komornik do egzekucji z rachunków bankowych przystępuje poprzez zajęcie wierzytelności dłużnika wobec banku i w tym celu komornik:

1. przesyła do oddziału lub innej jednostki organizacyjnej banku, w którym dłużnik posiada rachunek, zawiadomienie o zajęciu wierzytelności pieniężnej dłużnika, wynikającej z posiadania rachunku bankowego, w tym rachunku bankowego obejmującego wkład oszczędnościowy, do wysokości należności będącej przedmiotem egzekucji wraz z kosztami egzekucyjnymi, i wzywa bank, aby nie dokonywał wypłat z rachunku bez zgody komornika do wysokości zajętej wierzytelności, lecz przekazał bezzwłocznie zajętą kwotę na pokrycie należności albo zawiadomił komornika w terminie 7 dni o przeszkodzie do przekazania zajętej kwoty; zawiadomienie jest skuteczne także w wypadku niewskazania rachunku bankowego, w tym rachunku bankowego obejmującego wkład oszczędnościowy

2. zawiadamia dłużnika o zajęciu jego wierzytelności z rachunku bankowego, w tym rachunku bankowego obejmującego wkład oszczędnościowy, doręczając mu odpis tytułu wykonawczego i odpis zawiadomienia skierowanego do banku, o zakazie wypłat z rachunku bankowego, w tym rachunku bankowego obejmującego wkład oszczędnościowy

-komornik jednocześnie przesyła wierzycielowi odpis zawiadomienia przesłanego do banku

-zajęcie wierzytelności następuje z chwilą doręczenia zawiadomienia dłużnikowi o zakazie wypłat z tego rachunku

-w razie zajęcia rachunku wspólnego dla wspólników spółki cywilnej komornik zawiadamia pozostałych wspólników

-bank, który naruszył przepisy dotyczące obowiązków banku w zakresie egzekucji z rachunków bankowych, odpowiada za wyrządzoną przez to wierzycielowi szkodę

9.5. EGZEKUCJA Z INNYCH WIERZYTELNOŚCI

A. WŁAŚCIWOŚĆ ORGANU EGZEKUCYJNEGO

-właściwym do prowadzenia egzekucji z innych wierzytelności jest komornik sądu właściwości ogólnej dłużnika, przeciwko któremu toczy się postępowanie egzekucyjne, a w braku podstaw do jej oznaczenia – komornik sądu właściwości ogólnej osoby zobowiązanej względem dłużnika

-jeżeli osoby takiej nie ma, egzekucja należy do komornika tego sądu, w którego okręgu znajduje się przedmiot świadczenia lub prawa

-jeżeli wykonanie prawa związane jest z posiadaniem dokumentu, właściwy jest komornik tego sądu, w którego okręgu dokument się znajduje

B. TRYB ZWIĄZANY Z ZAJĘCIEM WIERZYTELNOŚCI

-na podstawie wniosku o wszczęcie egzekucji z ruchomości komornik może dokonać również zajęcia wierzytelności lub innych praw majątkowych związanych z posiadaniem dokumentu, jeżeli dokument taki znajduje się w posiadaniu dłużnika

-do egzekucji wierzytelności komornik przystępuje przez jej zajęcie – w celu zajęcia komornik:

1. zawiadamia dłużnika, że nie wolno mu odbierać żadnego świadczenia ani rozporządzać zajętą wierzytelnością i ustanowionym dla niej zabezpieczeniem

2. wezwie dłużnika wierzytelności, aby należnego od niego świadczenia nie uiszczał dłużnikowi, lecz złożył je komornikowi lub do depozytu sądowego

-jednocześnie z zajęciem wierzytelności komornik wzywa jej dłużnika, aby w ciągu 1 tygodnia złożył oświadczenie:

1. czy i w jakiej wysokości przysługuje dłużnikowi zajęta wierzytelność, czy też odmawia zapłaty i z jakiej przyczyny

2. czy inne osoby roszczą sobie prawa do wierzytelności, czy i w jakim sądzie lub przed jakim organem toczy się lub toczyła się sprawa o zajętą wierzytelność oraz czy i o jakie roszczenia została skierowana do zajętej wierzytelności egzekucja przez innych wierzycieli

-w celu zajęcia wierzytelności, której zabezpieczenie jest ujawnione przez wpis w KW lub przez złożenie dokumentu do zbioru, komornik przesyła sądowi właściwemu do prowadzenia KW wniosek o dokonanie w niej wpisu o zajęciu lub o złożenie tego wniosku do zbioru dokumentów

-zajęcie jest dokonane z chwilą doręczenia wezwania dłużnikowi zajętej wierzytelności

-jeżeli jest konieczny wpis zajęcia w KW, wierzytelność jest zajęta z chwilą dokonania takiego wpisu

9.6. EGZEKUCJA Z INNYCH PRAW MAJĄTKOWYCH

-komornik egzekucji z praw majątkowych dokonuje poprzez zajęcie prawa – w tym celu komornik:

1. zawiadamia dłużnika, że nie wolno mu rozporządzać/obciążać ani realizować zajętego prawa, jak również nie wolno mu pobierać żadnego świadczenia przysługującego mu z zajętego prawa

2. zawiadamia osobę, która z zajętego prawa jest obciążona obowiązkiem względem dłużnika, aby tego obowiązku nie realizowała, a wynikające z prawa świadczenia pieniężne uiszczała komornikowi lub na rachunek depozytowy sądu oraz wzywa tą osobę, aby w terminie tygodniowym złożyła oświadczenie, czy inne osoby roszczą sobie pretensje do zajęcia prawa, czy i w jakim sądzie lub przed jakiem organem toczy się lub toczyła się sprawa o zajęte prawo, jak również o jakie roszczenie skierowana jest egzekucja do zajętego prawa

-prawo majątkowe jest zajęte z chwilą doręczenia zawiadomienia osobie, która z mocy zajętego prawa jest obciążona obowiązkiem wobec dłużnika

-zajęcie prawa obejmuje wszelkie wierzytelności i roszczenia przysługujące dłużnikowi z tytułu zajętego prawa, także w przypadku gdy powstały po zajęciu

-zaspokojenie wierzyciela z zajętego prawa następuje z dochodu, jeżeli prawo taki dochód przynosi, albo z realizacji lub sprzedaży prawa

Egzekucja z papierów wartościowych do egzekucji z instrumentów finansowych zapisanych na rachunku papierów wartościowych lub na innym rachunku komornik przystępuje przez ich zajęcie – w tym celu komornik:

1. zawiadamia dłużnika, że nie wolno mu odbierać żadnego zaświadczenia, jak również rozporządzać, z wyjątkiem zleceń o których mowa w art. 911² §2, zajętymi instrumentami finansowymi czy wartościami zebranymi na rachunku

2. wezwie podmiot prowadzący działalność maklerską, w którym dłużni9k ma rachunek, aby nie wykonywał dyspozycji dłużnika, z wyjątkiem zleceń o których mowa w art. 911² §2 KPC, ani też nie wypłacał dłużnikowi pieniędzy ulokowanych na jego rachunku, lecz zajęte sumy pieniężne do wysokości należności egzekwowanej wydał komornikowi lub złożył na rachunek depozytowy sądu

-jeżeli znajdujące się na rachunku dłużnika sumy pieniężne nie wystarczają na pokrycie egzekwowanego roszczenia, podmiot prowadzący działalność maklerską, w którym dłużnik ma rachunek, niezwłocznie wzywa dłużnika aby w terminie 3 dni złożył zlecenie sprzedaży celem zaspokojenia wierzyciela przez okres miesiąca, wskazując, które ze zdeponowanych instrumentów finansowych mają być przedmiotem zlecenia sprzedaży

9.7. EGZEKUCJA Z NIERUCHOMOŚCI

A. PRZEDMIOT EGZEKUCJI

-przedmiotem egzekucji z nieruchomości jest nie tylko nieruchomość, ale także wszystko, co wg przepisów prawa rzeczowego stanowi przedmiot obciążenia hipoteką

B. PODMIOTY UCZESTNICZĄCE W POSTĘPOWANIU

1) Organy egzekucyjne postępowanie przeprowadzone są przez komornika, z tym że niektóre czynności należą do sądu rejonowego

-egzekucja należy do komornika działającego przy sądzie, w którego okręgu nieruchomość jest położona

-jeżeli nieruchomość położona jest w okręgu kilku sądów, wówczas wybór należy do wierzyciela

-sąd rejonowy wydaje postanowienia:

1. o połączeniu egzekucji

2. o odjęciu zarządu dłużnikowi

3. o ustanowieniu nowego zarządcy nieruchomością

4. w przedmiocie przybicia

5. o wygaśnięciu skutków przybicia

6. o przysądzeniu własności

7. o utrzymaniu w mocy służebności gruntowej na nieruchomości, która została sprzedana

2) Uczestnicy postępowania uczestnikami postępowania, oprócz wierzyciela i dłużnika, są również osoby, którym przysługują prawa rzeczowe ograniczone lub roszczenia albo prawa osobiste zabezpieczone na nieruchomości

-gdy przedmiotem egzekucji jest użytkowanie wieczyste, uczestnikiem postępowania jest także organ, który zawarł umowę o użytkowanie wieczyste

C. ETAPY EGZEKUCJI Z NIERUCHOMOŚCI

-stosownie do przepisów o egzekucji z nieruchomości wyróżnia się jej następujące etapy:

1. zajęcie nieruchomości

2. dokonanie opisu i oszacowania nieruchomości

3. licytacja nieruchomości w drodze sprzedaży i zamknięcie licytacji

4. dokonanie przybicia

5. przysądzenie własności

6. podział sumy uzyskanej z egzekucji nieruchomości

-komornik, jako organ egzekucyjny, działa wraz z sądem na pierwszych etapach postępowania (do przybicia), a potem wyłącznie działa sąd rejonowy

1) Zajęcie nieruchomości wskutek wniosku wierzyciela, komornik wzywa dłużnika, aby zapłacił dług w ciągu 2 tygodni pod rygorem przystąpienia do opisu i oszacowania nieruchomości

-jednocześnie komornik przesyła do sądu właściwego do prowadzenia KW wniosek o dokonanie w KW wpisu o wszczęciu egzekucji lub o złożenie wniosku do zbioru dokumentów

-w stosunku od dłużnika nieruchomość jest zajęta z chwilą doręczenia mu wezwania

-w stosunku do dłużnika, któremu nie doręczono wezwania nieruchomość jest zajęta z chwilą dokonania wpisu do KW

-zajętą nieruchomość pozostawia się w zarządzie dłużnika, do którego stosuje się przepisy o zarządcy

-jeżeli wymaga tego prawidłowe sprawowanie zarządu, sąd może ustanowić innego zarządcę

-zarządca działa we własnym imieniu na cudzy rachunek

-zarządca jest obowiązany do wykonywania czynności potrzebnych do prowadzenia prawidłowej gospodarki

-zarządca ma obowiązek składać do sądu sprawozdanie ze swoich czynności wraz z rachunkami

-z dochodów z nieruchomości zarządca pokrywa w następującej kolejności:

1. koszty egzekucji wraz ze swoim wynagrodzeniem oraz zwrot własnych wydatków

2. bieżące należności pracowników zatrudnionych w nieruchomości lub w przedsiębiorstwach znajdujących się w niej i należących do dłużnika

3. alimenty bieżąco przypadające w toku zarządu, przyznane wykonalnym wyrokiem sądowym od dłużnika

4. bieżące należności podatkowe z nieruchomości oraz bieżące należności z tytułu ubezpieczenia społecznego pracowników wymienionych w pkt 2

5. zobowiązania związane z wykonaniem zarządu

6. należności z tytułu ubezpieczenia nieruchomości, jej przynależności i pożytków

-nadwyżkę dochodów zarządca składa na rachunek depozytowy sądu

2) Opis i oszacowanie nieruchomości opisu i oszacowania nieruchomości dokonuje komornik na wniosek wierzyciela, ale dopiero po upływie terminu określonego w wezwaniu dłużnika do zapłaty długu

-komornik o terminie opisu i oszacowania zawiadamia znanych mu uczestników

-ponadto wzywa, przez obwieszczenie publiczne w budynku sądowym i w lokalu wójta/burmistrza/prezydenta miasta uczestników, o których nie ma wiadomości, oraz inne osoby, które roszczą sobie prawa do nieruchomości i przedmiotów razem z nich zajętych

-oszacowania nieruchomości dokonuje powołany przez komornika biegły

3) Licytacja nieruchomości licytacja odbywa się publicznie w obecności i pod nadzorem sędziego

-przetarg może odbyć się, gdy stawi się chociaż jeden licytant

-przetarg przeprowadza się ustnie

-jeżeli nikt nie zgłosił wniosku o przejęcie nieruchomości albo przedmiot egzekucji nie jest nieruchomością rolną, komornik na wniosek wierzyciela wyznacza drugą licytację

-jeżeli po drugiej licytacji żaden z wierzycieli nie przejął nieruchomości na własność, postępowanie egzekucyjne umarza się i nowa egzekucja z tej nieruchomości może być przeprowadzona dopiero po upływie 1 roku

4) Przejęcie nieruchomości:

Rodzaj nieruchomości	Sposób przejęcia nieruchomości
Nieruchomość rolna	-jeżeli na licytacji nikt nie przystąpił do przetargu, współwłaściciel nieruchomości wystawionej na licytację i niebędący dłużnikiem osobistym ma prawo przejęcia nieruchomości na własność w cenie nie niższej od ¾ sumy oszacowania -wniosek o przejęcie nieruchomości należy zgłosić w ciągu tygodnia od licytacji, składając równoczesną rękojmię
Lokal mieszkalny	-jeżeli na licytacji nikt nie przystąpił do przetargu, a przedmiotem egzekucji jest spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, wierzyciel hipoteczny może przejąć to prawo za cenę nie niższą od ¾ sumy oszacowania -wniosek o przejęcie należy zgłosić w ciąg tygodnia od licytacji
Pozostałe rodzaje nieruchomości	-jeżeli na licytacji nikt nie przystąpił do przetargu, przejęcie nieruchomości na własność może nastąpić ceni nie niższej od 2/3 sumy części oszacowania -prawo przejęcia przysługuje: wierzycielowi egzekwującemu wierzycielowi hipotecznemu współwłaścicielowi

5) Udzielenie przybicia po zamknięciu przetargu sąd w osobie sędziego, pod którego nadzorem odbywa się licytacja, wydaje na posiedzeniu jawnym postanowienie co do przybicia na rzecz licytanta, który zaoferował najwyższą cenę

-postanowienie ogłasza się niezwłocznie po ukończeniu przetargu

-ogłoszenie można jednak odroczyć najdalej na tydzień, jeżeli zgłoszono skargę

-w postanowieniu przybicia wymienia się imię i nazwisko nabywcy

-na postanowienie przysługuje zażalenie

6) Przysądzenie własności nieruchomości po uprawomocnieniu się przybicia i po wykonaniu przez nabywcę warunków licytacyjnych lub postanowienia o ustaleniu ceny nabycia i wpłaceniu całej ceny przez SP, sąd wydaje postanowienie o przysądzeniu własności

-skutkami przysądzenia własności są:

1. przeniesienie prawa własności na nabywcę

2. możliwość ujawnienia prawa własności nabywcy w KW lub przez złożenie dokumentu do zbioru dokumentów

3. po uzyskaniu klauzuli wykonalności postanowienie o przysądzeniu własności jest podstawą do wprowadzenia nabywcy w posiadanie nieruchomości

4. przejście na rzecz nabywcy pożytków z nieruchomości

5. obowiązek ponoszenia powtarzających się danin publicznych przypadających z nieruchomości od dnia prawomocności postanowienia o przysądzeniu własności ponosi nabywca

6. wygaśnięcie wszelkich praw i skutków ujawnienia praw i roszczeń osobistych ciążących na nieruchomości

-na postanowienie co do przysądzenia własności przysługuje zażalenie

7) Podział sumy uzyskanej przez egzekucję organ egzekucyjny sporządza plan podziału pomiędzy wierzycieli sumy uzyskanej z egzekucji z nieruchomości

-plan podziału powinien być sporządzony także wtedy, gdy suma uzyskana przez egzekucję nie wystarcza na zaspokojenie wszystkich wierzytelności

-w planie podziału wymienia się:

1. sumę ulegającą podziałowi

2. wierzytelności i prawa osób uczestniczących w podziale

3. sumę, jaka przypada każdemu z uczestników podziału

4. sumy, które mają być wpłacone, jak również sumy, które pozostawia się na rachunku depozytowym sądu

5. prawa ujawnione przez wpis w KW lub złożenie dokumentów do zbioru

D. EGZEKUCJA Z UŁAMKOWEJ CZĘŚCI NIERUCHOMOŚCI

-o zajęciu ułamkowej części nieruchomości komornik zawiadamia także pozostałych współwłaścicieli

-w razie skierowania egzekucji do ułamkowej części nieruchomości opisowi podlega cała nieruchomość

-sumą oszacowania takiej części jest odpowiednia część sumy oszacowania całej nieruchomości

-postanowienie o przysądzeniu własności ułamkowej części nieruchomości nie narusza obciążających ją hipotek, wpisanych przed powstaniem współwłasności

-do egzekucji z ułamkowej części nieruchomości stosuje się odpowiednio przepisy o egzekucji z nieruchomości

E. EGZEKUCJA Z UŻYTKOWANIA WIECZYSTEGO

-komornik o zajęciu użytkowania wieczystego zawiadamia właściciela nieruchomości oraz właściwy organ administracji rządowej lub właściwą gminę

-jeżeli przedmiotem egzekucji jest użytkowanie wieczyste, to zajęcie obejmuje:

1. użytkowanie wieczyste terenu

2. znajdujący się na nim budynek wraz z przynależnościami:

   1. nieruchomościami będącymi własnością wieczystego użytkownika, a potrzebnymi do korzystania z przedmiotu wieczystego użytkowania zgodnie z jego przeznaczeniem, jeżeli pozostają z tym przedmiotem w faktycznym związku, odpowiadającym temu celowi, oraz przynależnościami budynku stanowiącego własność wieczystego użytkownika

   2. prawami wynikającymi z umów ubezpieczenia przedmiotów podlegających zajęciu, tudzież należnościami z tych umów już przypadającymi

§10. EGZEKUCJA ŚWIADCZEŃ NIEPIENIĘŻNYCH

-egzekucja świadczeń niepieniężnych może być skierowana na:

1. wydanie rzeczy ruchomych

2. wydanie nieruchomości, statku lub opróżnienie pomieszczenia

3. wykonanie czynności, którą może za dłużnika wykonać inna osoba

4. wykonanie czynności, której nie może za dłużnika wykonać inna osoba

5. zaniechanie czynności lub nieprzeszkadzanie czynności wierzyciela

-egzekucja świadczeń niepieniężnych może być przeprowadzona w następujący sposób:

1. przez odebranie przedmiotu świadczenia od dłużnika i wydanie go wierzycielowi

2. przez spełnienie świadczenia przez wierzyciela na koszt dłużnika

3. przez zastosowanie wobec dłużnika środka przymusu w postaci grzywny z możliwością jej zamiany na areszt

10.1. WYDANIE RUCHOMOŚCI

-jeżeli dłużnik ma wydać wierzycielowi rzecz ruchomą komornik sądu, w okręgu którego rzecz się znajduje, odbierze ją dłużnikowi i wyda wierzycielowi

-jeżeli, ze względu na rodzaj rzeczy niezwłoczne jej przejęcie nie jest możliwe, komornik wprowadzi wierzyciela w posiadanie rzeczy zgodnie z przepisami prawa cywilnego

-jeżeli rzeczy odebranej dłużnikowi nie można niezwłocznie wydać wierzycielowi, komornik złoży ją do depozytu sądowego albo odda na przechowanie na koszt i niebezpieczeństwo wierzyciela

-jeżeli rzecz należąca do dłużnika znajduje się u osoby trzeciej, która nie zgadza się na jej wydanie, komornik zajmie roszczenie dłużnika o wydanie rzeczy

-jeżeli wierzyciel żąda, by wydanie rzeczy odbyło się w jego obecności, komornik zawiadomi go o terminie odebrania

-niestawiennictwo wierzyciela nie stanowi przeszkody do odebrania rzeczy

-jeżeli komornik nie znalazł u dłużnika rzeczy podlegających egzekucji, sąd – na wniosek wierzyciela – nakaże dłużnikowi, by wyjawił, gdzie rzeczy te się znajdują

10.2. OPRÓŻNIENIE POMIESZCZENIA

-prowadząc egzekucję na podstawie tytułu nakazującego dłużnikowi opróżnienie lokalu lub pomieszczenia, komornik usunie z niego dłużnika oraz osoby zajmujące lokal wspólnie z dłużnikiem, chyba ze osoby te wykażą dokument, że zajmowanie wynika z tytułu prawnego niepochodzącego od dłużnika

-wykonując obowiązek opróżnienia lokalu służącego zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika na podstawie tytułu wykonawczego, z którego nie wynika prawo dłużnika do lokalu socjalnego lub zamiennego, komornik wstrzyma się z dokonaniem czynności, gdy gmina wskaże tymczasowe pomieszczenie służące zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika

-regulacja ta nie ma zastosowania do egzekucji obowiązku opróżnienia lokalu wynajętego na podstawie umowy najmu okazjonalnego

-komornik nie może wstrzymać się z dokonaniem czynności, jeżeli wierzyciel wskaże tymczasowe pomieszczenie służące zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika

-jeżeli egzekucja obowiązku opróżnienia lokalu służącego zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika dotyczy osób małoletnich lub ubezwłasnowolnionych , komornik wstrzyma się z dokonaniem czynności i zawiadomi sąd opiekuńczy

-dalsze czynności komornik podejmie stosownie do orzeczenia sądu opiekuńczego, określającego miejsce pobytu osób małoletnich lub ubezwłasnowolnionych

-przeprowadzając egzekucję, komornik usunie ruchomości niebędące przedmiotem egzekucji i odda je dłużnikowi

-w razie nieobecności dłużnika komornik pozostawia te ruchomości osobie dorosłej spośród domowników

-jeżeli w chwili dokonywania czynności żadna osoba dorosła spośród domowników nie jest obecna, komornik ustanowi dozorcę i pouczy go o obowiązkach i prawach dozorcy

-dozorca dokonuje przechowania ruchomości na koszt dłużnika

-jeżeli na wezwanie dozorcy w wyznaczonym terminie (nie krótszym niż 30 dni), dłużnik nie odbierze ruchomości, sąd – na wniosek dozorcy i po wysłuchaniu dłużnika – nakaże sprzedaż tych ruchomości

10.3. WYKONANIE CZYNNOŚCI

-jeżeli dłużnik jest obowiązany do złożenia oznaczonego oświadczenia woli, prawomocne orzeczenie sądu zobowiązujące do złożenia oświadczenia zastępuje oświadczenie dłużnika

-jeżeli złożenie oświadczenia woli jest uzależnione od wzajemnego świadczenia wierzyciela, wówczas skutek prawny powstaje dopiero z chwilą prawomocnego nadania orzeczeniu klauzuli wykonalności

-jeżeli ujawnienie na podstawie orzeczenia sądowego prawa wierzyciela przez wpis w KW/rejestrze albo przez złożenie dokumentu do zbioru wymaga poprzedniego ujawnienia prawa dłużnika, komornik, na żądanie wierzyciela, odbierze dłużnikowi dokumenty potrzebne do dokonania wpisu/złożenia do zbioru i złoży je w sądzie właściwym

-jeżeli w samym tytule egzekucyjnym nie postanowiono, że w razie niewykonania przez dłużnika w wyznaczonym terminie czynności, którą może wykonać także inna osoba, wierzyciel będzie umocowany do wykonania tej czynności na koszt dłużnika

-sąd, w którego okręgu czynność ma być wykonana, na wniosek wierzyciela, wezwie dłużnika do jej wykonania w wyznaczonym terminie

-po bezskutecznym upływie terminu sąd udzieli wierzycielowi umocowania do wykonania czynności na koszt dłużnika

-na żądanie wierzyciela sąd przyzna mu potrzebną do wykonania czynności sumę pieniężną

-na postanowienie sądu przysługuje zażalenie

-jeżeli dłużnik ma wykonać czynność, której inna osoba nie może wykonać za niego, a której wykonanie zależy wyłącznie od jego woli, sąd, w którego okręgu czynność ma być wykonana, na wniosek wierzyciela wyznaczy dłużnikowi termin do jej wykonania i zagrozi mu grzywną w przypadku niewykonania czynności

-jeżeli wykonanie czynności wymaga wydatków pieniężnych lub dostarczenia materiałów, a obowiązek ich dostarczenia ciąży na wierzycielu, sąd przystąpi do egzekucji dopiero po wykazaniu przez wierzyciela, że dokonał czynności, od których zależy obowiązek dłużnika, chyba że tytuł egzekucyjny zawiera odpowiednie zarządzenie w tym zakresie

-po bezskutecznym upływie wyznaczonego przez sąd terminu, na wniosek wierzyciela, sąd nałoży na dłużnika grzywnę i jednocześnie wyznaczy nowy termin do wykonania czynności z zagrożeniem surowszą grzywną

10.4. WYKONANIE EGZEKUCJI ZOBOWIĄZUJĄCEJ DŁUŻNIKA DO ZANIECHANIA CZYNNOŚCI
LUB NIEPRZESZKADZANIA CZYNNOŚCIOM WIERZYCIELA

-w przypadku, gdy dłużnik został zobowiązany do zaniechania pewnej czynności lub nieprzeszkadzania czynnościom wierzyciela, sąd (w okręgu którego dłużnik działał) – na wniosek wierzyciela i po wysłuchaniu stron – nałoży na dłużnika grzywnę

-sąd może – na wniosek wierzyciela – zobowiązać dłużnika do zabezpieczenia szkody grożącej wierzycielowi wskutek dalszego działania dłużnika wbrew jego obowiązkowi

-w postanowieniu sąd może wskazać wysokość i czas trwania zabezpieczenia

10.5. EGZEKUCJA ŚWIADCZEŃ PIENIĘŻNYCH PRZECIWKO SKARBOWI PAŃSTWA

-w przypadku, gdy dłużnikiem jest Skarb Państwa wierzyciel – wskazując na tytuł egzekucyjnym – wzywa do spełnienia świadczenia bezpośrednio państwową jednostkę organizacyjną, z której działalnością wiąże się to świadczenie

-w sprawach o naprawienie szkody wyrządzonej przez wydanie ustawy/rozporządzenia RM/ rozporządzenia innego organu konstytucyjnego niezgodnych z Konstytucją RP/ratyfikowaną umową m-dową/ustawą, a także w sprawie o naprawienie szkody wyrządzonej przez niewydanie takiego aktu normatywnego, którego obowiązek wydania przewiduje przepis prawa, wierzyciel – wskazując na tytuł egzekucyjny – wzywa do spełnienia świadczenia bezpośrednio ministra właściwego do spraw SP

-minister jest obowiązany niezwłocznie spełnić świadczenie ze środków utworzonej w ramach budżetu państwa rezerwy celowej

-w przypadku, gdy tytuł egzekucyjny obejmujący należność pieniężną nie zostanie wykonany w ciągu 2 tygodni od dnia doręczenia wezwania, wierzyciel może wystąpić do sądu o nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli natychmiastowej wykonalności w celu przeprowadzenia egzekucji z rachunku bankowego właściwej państwowej jednostki organizacyjnej dłużnika

-jeżeli w takich samych okolicznościach nie zostanie wykonany tytuł egzekucyjny obejmujący należność niepieniężną, sąd – na wniosek wierzyciela – wyznacza termin do spełnienia świadczenia kierownikowi państwowej jednostki organizacyjnej i temu kierownikowi w razie niespełnienia świadczenia w terminie wymierza grzywnę

10.6. EGZEKUCJA ŚWIADCZEŃ ALIMENTACYJNYCH

-tytułowi egzekucyjnemu zasądzającemu alimenty sąd nadaje klauzulę wykonalności z urzędu

-tytuł wykonawczy doręcza się wówczas wierzycielowi z urzędu

-w sprawach tych egzekucja może być wszczęta z urzędu na żądanie sądu I instancji, który sprawę rozpoznawał

-żądanie takie kieruje się do właściwego organu egzekucyjnego

-jeżeli egzekucja dotyczy alimentów/renty mającej charakter alimentów wierzyciel, kierując wniosek o wszczęcie egzekucji, nie ma obowiązku wskazywać sposobu egzekucji ani majątku dłużnika, z którego egzekucja ma być prowadzona

-w takim wypadku uważa się, że wniosek dotyczy wszystkich dopuszczalnych sposobów egzekucji, z wyjątkiem egzekucji z nieruchomości

-wniosek można zgłosić również do komornika sądu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania wierzyciela

-komornik taki a obowiązek zawiadomić o wszczęciu egzekucji komornika sądu ogólnej właściwości dłużnika

-komornik zawiadomiony może żądać przekazania sprawy wraz ze ściągniętymi kosztami, jeżeli wskutek dalszych zajęć suma uzyskana ze wszystkich egzekucji nie wystarcza na zaspokojenie wszystkich wierzycieli

-jeżeli dłużnik jest zatrudniony u osoby bliskiej, osoba ta w razie zajęcia wynagrodzenia za pracę, nie może zasłaniać się zarzutem, że wypłaciła dłużnikowi wynagrodzenie z góry, ani zarzutami, że dłużnik pracuje bez wynagrodzenia lub za wynagrodzeniem niższym od przeciętnego albo przysługuje jej wierzytelność od dłużnika nadająca się do potrącenia z jego roszczenia o wynagrodzenie

-komornik jest obowiązany z urzędu przeprowadzić dochodzenie w celu ustalenia zarobków i stanu majątkowego dłużnika oraz jego miejsca zamieszkania

-jeżeli środki te okażą się bezskuteczne, organy Policji przeprowadzą na wniosek komornika czynności w celu ustalenia miejsca zamieszkania i miejsca pracy dłużnika