Ruchliwość przestrzenna, podróżowanie, turystyka

Turystyka w ujęciu społecznym to całokształt zjawisk ruchliwości przestrzennej związanych z dobrowolną, czasowa zmianą miejsca pobytu, rytmu i środowiska życia, oraz z wejściem w styczność osobistą ze środowiskiem odwiedzanym (przyrodniczym, kulturowym, bądź społecznym).

Podróżnicy i wędrowcy

• kupcy,

• wojskowi,

• dyplomaci i szpiedzy,

• artyści,

• uczeni,

• młodzież arystokratyczna i szlachecka,

• uczniowie i studenci,

• rzemieślnicy,

• pielgrzymi.

Opisy podróży, książki, przekazy

• Iliada i Odysea,

• Wspomnienia z podróży, diariusze (Ibrahim ibn Jakub, opis podróży do Ziemi Świętej sir Johna de Maundeville z 1356 r. Michała Radziwiłła „sierotki”)

• Literatura podróżnicza (Podróże Guliwera, Przygody Robinsona Crusoe, Byron, Słowacki)

• Literatura naukowa (opisy A. Humboldta, K. Darwina, Alexisa de Tocquevll’a),

• Wykłady (Johannes D Koehler „O sztuce właściwego wykorzystania podróży”-XVI w.),

• Studia nad podróżami (Literatur der aelten Reisebeschreibungen-1807 r.).

• Przewodniki (1839 – pierwszy przeodnik Karla Baedeckera, lee Merriwether „A tramp Trip: How to See Europe on Fifty Cents a Day”-1904)

Historia turystyki, podział na okresy

• Prehistoria (podróże i migracje w poszukiwaniu żywności – polowania)

• Podróże handlowe i militarne (Chińczycy, Fenicjanie, Grecy),

• Imperium Rzymskie (rosnąca grupa mieszkańców posiadających czas i pieniądze na podróże, jednolity pieniądz, język, rosnące bezpieczeństwo podróży),

• Średniowiecze i Renesans (pogorszenie warunków podróży, wojny krzyżowców, podróże Marco Polo, wzrost znaczenia handlu i podróży dla przyjemności)

• 1613 – 1785 – era Grand Tour (podróże arystokratów i bogatych mieszczan, moda na poznawanie „cywilizowanego świata” wyjazdy na studia (nauka i sztuka), wzrost liczby podróży biznesowych),

• 1800 – 1944 - Era mobilności (rozwój środków transportu, prosperity w gospodarce, poprawa swobody podróżowania),

• 1945 – do dzisiaj – Era współczesna.

Noclegi i wyżywienie

• Starożytna Grecja, Rzym – schroniska oferujące noclegi przy świątyniach,

• Xenodochium – gospoda dla podróżnych w wiekach średnich (nakaz soboru w Nicei w 322 roku, o bezpłatnych noclegach),

• W 882 r powstaje w Septimar (Szwajcaria) pierwsze hospicjum przeznaczone dla rosnącego ruchu handlowego. Po nim powstają następne na znanych przełęczach (np. Św. Bernarda)
  i skrzyżowaniach dróg.

• Rozwój gospód w XIII-XIV w. związany z rozwojem instytucji targów i jarmarków.

• W 1407 r. król Francji Karol VI wprowadza przepisy meldunkowe.

Hotelarstwo

XVII w. – liczne hotele we Włoszech (Hotel di Londra w Rzymie) i we Francji

1723 – hotel Zu drei Mohren w Augsburgu dysponuje 36 pokojami, salą balową, restauracją , ogrodem warzywnym,

1794 – The City Hotel w Nowym Jorku,

1807 – Badischer Hof w Baden w Bawarii wyznaczył nową epokę w hotelarstwie europejskim

1829 – pierwszy typowy hotel w USA Boston’s Tremont House,

1850 – w Paryżu powstaje przedsiębiorstwo akcyjne prowadzące hotel Grand,

1874 – w Berlinie towarzystwo akcyjne buduje kilka hoteli, w tym Keiserhof

1894 – w Szwajcarii funkcjonuje 5909 hoteli.

Hotelarstwo na ziemiach polskich

1620 – pierwsza wzmianka o gospodzie (będącej hotelem) Giełda,

1691 – 1695 – powstaje pierwszy hotel Marywil

1785 - 1787 – powstaje hotel Pod Białym Orłem (studnia tego hotelu Gruba Kaśka istnieje do dziś), później przemianowany na Wileński,

1824 – wydano w Królestwie Polskim Zbiór wzorów nadom zajezdny przy drogach bitych,

1826 - w Warszawie funkcjonuje 9 hoteli i 25 zajazdów,

1844 – w Warszawie funkcjonuje18 hoteli i 28 zajazdów

1855 – 1857 powstaje hotel Europejski.

Poznań

1796 – 1797 – pierwszy reprezentacyjny hotel Hotel de Saxe (Saski),

1826 – Wiedeński,

1828 – Berliński,

1839 – 1842 –wybudowano istniejący do dziś hotel Bazar

Kraków

1866 – rozpoczęto budowę hotelu Grand,

1910 – otwarto hotel Francuski.

Łódź

1872 – otwarto hotel Polski,

1888 – otwarto hotel Grand.

Lublin

1865-1867 – wybudowano hotel Europa.

Turystyka zorganizowana w Europie w XIX w.

1839 – Karl Beadecker wydaje swój pierwszy przewodnik

1841 – Thomas Cook organizuje swa pierwszą wycieczkę

1850 – Tomas Bennet organizuje pierwsze usługi „inclusive tours”

1850 – powstaje American Expres Company

1857 – powstaje Brytyjski Klub Alpejski

1862 - 63 – powstają kluby alpejskie w Austrii, Szwajcarii i we Włoszech

1869 – powstaje Międzynarodowa Unia Hotelarska (AIH)

1872 – powstaje pierwszy park narodowy – Yellewstone (USA)

1878 – powstaje pierwszy Europe Touring Club w Londynie

1898 – powstaje Międzynarodowa Liga Towarzystw Turystycznych

1909 – pierwsze schronisko młodzieżowe, Altona (Niemcy)

1910 – powstaje Międzynarodowa Federacja Automobilowa

1919 – powstaje Międzynarodowe Stowarzyszenie Turystyczne (AIT),

1919 – powstaje pierwszy hotel sieci Hilton,

1925 – powstaje Międzynarodowa Organizacja Oficjalnych Urzędów Propagandy Turystycznej (od 1947 UIOOT, od 1974 WTO, od 2006 UN WTO)

1929 – powstaje Międzynarodowa Unia Alpinistyczna (UIAA),

1932 – powstaje Międzynarodowa Organizacja Schronisk Młodzieżowych (IYHA),

Ważniejsze wydarzenia na ziemiach polskich do końca XIX w.

1565 – pierwsza opisana podróż „turystyczna” Beaty Łaskiej do Zielonego Stawu Kieżmarskiego

1614 – „Pielgrzym polski albo krótkie Rzymu i miast przedniejszych włoskich opisanie” – pierwszy polski przewodnik

1643 – „Gościniec, albo krótkie opisanie Warszawy” – pierwszy przewodnik po Warszawie A. Jarzębskiego.

1827 – „Dziennik Podróży Lądowych i Morskich” – pierwsze czasopismo turystyczne na ziemiach polskich

1873 – powstaje Towarzystwo Tatrzańskie,

1874 – powstaje pierwsze schronisko nad Morskim Okiem, a potem, w 1876 w Rostoce, w 1876 w Dolinie 5 Stawów Polskich,

1878 – powstaje Warszawskie Towarzystwo Wioślarskie,

1884 – powstaje Warszawskie Towarzystwo Cyklistów.

1898 – A. Janowski rozpoczyna druk przewodnika Wycieczki po kraju.

Ważniejsze wydarzenia na ziemiach polskich pierwszej dekadzie XX w.

1903 – powstaje sekcja turystyczna TT (początek zorganizowanego taternictwa i alpinizmu na ziemiach polskich),

1906 – w Warszawie powstaje Polskie Towarzystwo Krajoznawcze,

1906 – we Lwowie powstaje Akademicki Klub Turystyczny,

1906 – we Lwowie powstaje Związek Uzdrowisk Polskich,

1907 - powstaje Karpackie Towarzystwo Narciarzy we Lwowie,

1910 – w Zakopanym powstaje Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe.

Ważniejsze wydarzenia w Polsce po I wojnie światowej

1. budowa państwowości polskiej (łączenie ziem z trzech zaborów),

2. dominacja dwóch głównych organizacji: PTT i PTK,

3. początki państwowej administracji turystycznej:
1919 - Referat Turystyki w Ministerstwie Robót Publicznych,
1924 – referaty turystyki w urzędach wojewódzkich,

4. konflikt między turystyką „ideową” a „pragmatyczną”

5. organizacje o charakterze etnicznym:

- Żydowskie Towarzystwo Krajoznawcze

- Ukraińskie Towarzystwo Krajoznawcze „Płaj”

- Związek Towarzystw Beskidzkich w Polsce

6. Związek Polskich Towarzystw Turystycznych (1927).

1919 – Towarzystwo Tatrzańskie zmienia nazwę na Polskie Towarzystwo Tatrzańskie

1920 - we Lwowie powstaje Polskie Biuro Podróży „Orbis” (zarejestrowane w 1923),

1922 – powstaje Związek Towarzystw Kolonii Letnich i Kolonie Urządzających,

1924 – powstaje Polski Związek Żeglarski,

1926 - powołano Fundusz Szkolnych Domów Wycieczkowych,

1926 – powstało Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych (jako trzecie w Europie)

1928 – w Warszawie powstają PLL „LOT”

1929 – powstaje Naczelna Organizacja Polskiego Przemysłu Hotelowego,

1935 – powstaje Liga Popierania Turystyki

1937 – powstaje ST „Gromada”.

Ważniejsze wydarzenia w Polsce po II wojnie światowej

• sytuacja polityczna w Europie:

- układ jałtański - 1945 r.

- podział stref wpływów między mocarstwa

• walka o władzę – (1945-48)

• centralizm demokratyczny

⇒ przeniesienie na wszystkie sfery życia

• brak form aktywności społecznej do 1956 r.

• zmiana sytuacji po 1956 r. - tzw. „odwilż”

1945 – w Warszawie wznawia działalność PBP „Orbis”,

1945 – w Ministerstwie Komunikacji powstaje Samodzielny Wydział Turystyki,

1949 – powołanie Funduszu Wczasów Pracowniczych,

1950 – władze zmuszają PTT i PTK do połączenia się, powstaje PTTK,

1951-70 – powołanie Komitetu do Spraw Turystyki połączonego w 1960 roku z GKKF w GKKFiT (patrz „Administracja turystyczna”),

1957 – wznawia działalność OST „Gromada”,

1956-57 – powstają nowe biura podróży (SBT „Turysta”, „Sport Tourist”, BTiW „Almatur”, BTM „Juventur”, BUT „Harctur”),

1958 – uruchomienie społecznego komitetu AUTO-STOP

1959 – reaktywowane zostaje Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych,

1960 - powstaje Zrzeszenie Polskich Hoteli Turystycznych (w 1996 przekształcone w Polskie Zrzeszenie Hoteli).

1964 – powstaje Polska Federacja Campingu i Caravaningu

1972 – powołanie Instytutu Turystyki

1990 – powstaje Polska Izba Turystyki oraz sukcesywnie izby regionalne

1993 – powołanie Polskiej Agencji Rozwoju Turystyki

1996 – Powstaje Polska Federacja Gospodarstw Agroturystycznych „Gospodarstwa Gościnne”

1999 – powołano Polską Organizację Turystyczną

2002 – Powstanie Polskiej Izby Hotelarstwa

2003 – powstanie Izby Gospodarczej Polskie Zrzeszenie Hoteli

Administracja turystyczna w latach 1945-2007

1945 – Samodzielny Wydział Turystyki w Ministerstwie Komunikacji

1949 – Biuro Turystyki w Ministerstwie Komunikacji

1950 – Rada Turystyczna – organ doradczy Min. Komunikacji

1952 – Komitet ds. Turystyki jako organ Prezesa RM

1954 – Główny Komitet Kultury Fizycznej nadzoruje Komitet ds. Turystyki

1960 – Główny Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki

1977 – Centrala Turystyczna „Orbis” nadzoruje turystykę zagraniczną

1978 – Główny Komitet Turystyki

1986 - Główny Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki

1987 – Komitet ds. Młodzieży i Kultury Fizycznej - socjalna i kwalifikow.

- Ministerstwo Rynku Wewnętrznego – usługi turystyczne

1991 - Urząd Kultury Fizycznej i Turystyki

2000 – Minister Transportu i Gospodarki Morskiej ministrem właściwym ds. turystyki

2000 - Minister Gospodarki ministrem właściwym ds. turystyki
- Polska Organizacja Turystyczna

2007 – Minister Sportu i Turystyki ministrem właściwym ds. turystyki.

Ruchliwość przestrzenna, podróżowanie, turystyka

• Turystyka jest przede wszystkim zachowaniem człowieka.

• Jeszcze przed podróżą człowiek odczuwa potrzebę wyjazdu,

• Potrzeba kształtuje motyw udania się w podróż.

• Człowiek formułuje cel podróży, cel związany z wartością.

• W trakcie podróży człowiek przeżywa ją oraz zachowuje się w określony sposób.

• Po powrocie człowiek przypomina sobie to co widział, słyszał i przeżył.

• Turystyka jest związana z czasem wolnym oraz z dobrowolnym zachowaniem człowieka. Przyrost czasu wolnego był istotnym warunkiem popularyzacji turystyki.

• Turystyka jest nierozerwalnie związana z podróżowaniem, a więc z rozwojem środków transportu (w tym także dróg).

• Jedną z ważnych potrzeb człowieka jest potrzeba poznania. Turystyka w dużym stopniu może pomóc w jej zaspokojeniu.

• Peregrynacje, wojaże, podróże to historyczne sformułowania zachowań, które dziś nazwalibyśmy turystyką.

Turystyka obejmuje ogół czynności osób, które podróżują i przebywają w celach wypoczynkowych, służbowych lub innych nie dłużej niż przez rok bez przerwy poza swoim codziennym otoczeniem z wyłączeniem wyjazdów których celem jest wyłącznie praca zarobkowa.

Klasyfikacja odwiedzających międzynarodowych (cudzoziemców)

Klasyfikacja zakwaterowania turystycznego

Wydatki na turystykę

• Wydatki turystyczne definiuje się jako całkowite wydatki konsumpcyjne poczynione przez odwiedzającego i w jego imieniu w czasie jego podróży i pobytu w miejscu docelowym.

• Przychody z turystyki przyjazdowej - wydatki osób odwiedzających dany kraj łącznie z płatnościami na rzecz przewoźników z odwiedzanego kraju z tytułu przejazdów międzynarodowych.

• Wydatki na turystykę międzynarodową - wydatki konsumpcyjne poczynione za granicą przez mieszkańców danego kraju łącznie z płatnościami na rzecz obcych przewoźników z tytułu przejazdów międzynarodowych.

• Wydatki na turystykę krajową - wydatki bezpośrednio związane z wyjazdem, ponoszone przez odwiedzających zamieszkałych w danym kraju, którzy podróżują na jego terytorium.

Rynek turystyczny wg WTTC

BEZPOŚREDNI UDZIAŁ PODRÓŻY I TURYSTYKI W TWORZENIU PKB

PRODUKTY

• Zakwaterowanie

• Transport

• Rozrywka

• Atrakcje

PRZEMYSŁ

• Usługi zakwaterowania

• Jedzenie i usługi
  gastronomiczne

• Handel detaliczny

• Usługi transportowe

• Usługi w zakresie kultury,
  sportu i rekreacji

ŹRÓDŁA WYDATKÓW

• Wydatki krajowców na
  podróże i turystykę

• Krajowe podróże służbowe

• Wydatki cudzoziemców

• Wydatki administracji
  państwowej (indywidualne)

POŚREDNI UDZIAŁ PODRÓŻY I TURYSTYKI W TWORZENIU PKB

• Wydatki inwestycyjne w sektorze podróży i turystyki

• Wydatki administracji państwowej (zbiorowe)

• Zakupy od dostawców.

UDZIAŁ WYDATKÓW PRACOWNIKÓW BEZPOŚREDNICH I POŚREDNICH

• Żywność i napoje

• Odpoczynek

• Odzież

• Zakwaterowanie

• Artykuły gospodarstwa domowego

RAZEM UDZIAŁ PODRÓŻY I TURYSTYKI W:

• tworzeniu PKB

• zatrudnieniu.

Bezpośredni udział podróży i turystyki w tworzeniu PKB

Bezpośredni udział podróży i turystyki w PKB odzwierciedla "wewnątrzsektorowe" wydatki na podróże i turystykę (łączne wydatki w danym kraju ponoszone na podróże i turystykę przez rezydentów i nierezydentów przyjeżdżających zarówno w celach turystyczno-wypoczynkowych jak i biznesowych), a także "indywidualnie" wydatki administracji państwowej na usługi bezpośredni związane z odwiedzającymi a więc takie jak na kulturę (np. muzea, zabytki), czy rekreację i krajoznawstwo (np. parki narodowe).

Całkowity udział podróży i turystyki w PKB

Całkowity udział Podróży i Turystyki w PKB obejmuje jego "szersze skutki" (tj. skutki pośrednie i generowane) na gospodarkę.

"Pośredni„ zawiera udział w PKB i zatrudnieniu takich wydatków jak:

1. wydatki na inwestycje turystyczne takie jak: zakup nowych samolotów, budowy nowych hoteli;

2. Wydatki „zbiorowe” administracji publicznej, które wspomagają sektor np. marketing i promocja turystyki, lotnictwo, administracja, usługi ochroniarskie, resort bezpieczeństwa, usługi sanitarne itp.

3. Krajowe zakupy towarów i usług w sektorach zajmujących się bezpośrednio z turystami np. zakupy żywności i sprzątanie w hotelach, paliwo i catering w liniach lotniczych, usługi biur podróży.

„Generowane" mierzone wkładem w PKB oraz generujące zatrudnienie i ich wydatki osób bezpośrednio lub pośrednio zatrudnionych w przemyśle podróży i turystyki.

Udział turystyki w gospodarce światowej według WTTC

• Światowe dochody z turystyki w 2012 roku wyniosły 6,6 bln USD, a ich udział w światowym produkcie brutto szacowany jest na 9,3%.

• Światowe dochody sektora turystyki w 2012 roku wyniosły 2,1 bln USD a ich udział w światowym produkcie brutto szacowany jest na 2,9%,

• W 2012 roku udział zatrudnienia w turystyce w zatrudnieniu ogółem szacowany jest na 8,7%, a zatrudnienia w sektorze turystycznym na 3,4%.

Hierarchia potrzeb ludzkich wg A. Maslowa

• Potrzeby fizjologiczne/egzystencjalne (pożywienie,pragnienie, sen, schronienie, seks)

• Potrzeba bezpieczeństwa (opieka, bezpieczeństwo, zdrowie, stabilizacja ekonomiczna i społeczna),

• Potrzeba przynależności (miłość, przyjaźń, przynależność do rodziny, grupy społecznej, narodu)

• Potrzeba uznania i szacunku (osiągnięcia, prestiż, autorytet, szacunek)

• Potrzeba samorealizacji (doskonalenie się, wiedza i rozumienie rzeczywistości, poznawanie, potrzeby estetyczne).

Klasyfikacja głównych motywacji w turystyce wg V. T. C. Middletona

• Motywy związane z kulturą fizyczną i fizjologia
  (cele zdrowotne, wypoczynkowe, relaks, rekreacja),

• Motywy kulturalne, psychologiczne i edukacyjne
  (udział w imprezach kulturalnych, realizacja zainteresowań, odwiedziny atrakcji kulturalno-przyrodniczych)

• Motywy towarzyskie i etniczne
  (odwiedziny krewnych i znajomych oraz miejsc, udział w imprezach towarzyskich rodzinnych lub zawodowych, ).

• Rozrywka, zabawa, przyjemność
  (udział w zawodach sportowych, masowych imprezach dokonywanie zakupów, odwiedzanie parków rozrywki).

• Motywy związane z pracą
  (udział w konferencjach, kongresach, seminariach, targach, krótkich kursach, praca wymagająca podróżowania).

• Motywy religijne
  (pielgrzymki, poszukiwanie miejsc w celu prowadzenia medytacji i studiów).

Kryteria klasyfikacji zjawisk turystycznych

• Kryterium motywacji
  (poszczególnym motywom, lub grupom motywów można przypisać różne rodzaje turystyki).

• Kryterium motywacji w ujęciu marketingowym
  (motywy grupuje się aby móc zdefiniować marketingowe/handlowe rodzaje turystyki).

• Klasyfikacja form turystyki według podstawowych cech wyjazdu (takich jak liczba, lub grupa wiekowa uczestników, pora roku i długość pobytu, rodzaj wykorzystywanej infrastruktury itd.).

• Klasyfikacja według preferowanych form zachowania turystów (bierny odpoczynek, uczestnictwo w imprezach, spacery pobyt w kawiarni itp.).

• Klasyfikacja według typowych/markowych grup produktów turystycznych
  (turystyka rowerowa, narciarska, uzdrowiskowa, agroturystyka, wczasy nad morzem).

• Klasyfikacja według funkcji turystyki
  (funkcja edukacyjna, zdrowotna, wypoczynkowa, etniczna, ekonomiczna).

Klasyfikacja według produktów turystycznych

1. Wypoczynek nad morzem na plaży w słońcu

2. Wypoczynek w górach

3. Wypoczynek/wczasy w lesie nad jeziorami

4. Pobyt/ rejs pod żaglami, na bojerach, lub windsurfing

5. Wyjazd na narty

6. Pobyt w stadninie, jazda konna

7. Wędrówka piesza, rowerowa, spływ kajakowy

8. Wycieczka autokarowa, zwiedzanie

9. Podróż samochodem, zwiedzanie

10. Podróż różnymi środkami lokomocji, tramping

11. Pobyt w mieście, wczasy w mieście

12. Pobyt na wsi, w gospodarstwie rolnym, agroturystyka

13. Pobyt w sanatorium

14. Pobyt w celu poprawy kondycji fizycznej, zdrowia: gimnastyka, fitness, gry, wellness

15. Udział w pielgrzymce

16. Udział w targach, wystawach, konferencjach

17. Inny wyjazd służbowy

18. Szkolenie, udział w kursach itp.

19. Wyjazd na zakupy

Klasyfikacja według preferowanych form zachowania turystów

1. spokojny wypoczynek, krótkie spacery

2. przebywanie w ciszy, spokoju, z dala od ludzi

3. zabiegi lecznicze, sanatoryjne, kuracja klimatyczna

4. specjalistyczne zabiegi rehabilitacyjne związane z inwalidztwem

5. gimnastyka, fitness, dłuższe spacery i wycieczki, pływanie, gry sportowe

6. turystyka kwalifikowana (żeglarstwo, kajakarstwo, wspinaczki, jazda konna).

7. jazda na nartach

8. poświęcanie czasu życiu towarzyskiemu i rozrywkom

9. Uprawianie hobby (wędkarstwo, fotografowanie, zbieranie grzybów)

10. czytanie

11. słuchanie radia, oglądanie telewizji

12. chodzenie do kawiarni, restauracji

13. odwiedzanie miejsc kultu religijnego

14. udział w przedstawieniach teatralnych, koncertach,seansach filmowych

15. odwiedzanie parków narodowych lub krajobrazowych, podglądanie przyrody

16. zwiedzanie muzeów, skansenów, zabytków

17. zdobywanie wiedzy i umiejętności (np. nauka języków obcych itp.)

Klasyfikacja według funkcji turystyki

1. Funkcja wypoczynkowa.

2. Funkcja zdrowotna.

3. Funkcja wychowawcza.

4. Funkcja edukacyjna.

5. Funkcja etniczna.

6. Funkcja ekonomiczna.

7. Funkcja miastotwórcza.

8. Funkcja edukacji kulturowej.

9. Funkcja kształtowania świadomości ekologicznej.

Dysfunkcje współczesnej turystyki

1. Negatywne oddziaływanie na odwiedzane środowisko społeczno - kulturowe.

2. Negatywne oddziaływania na środowisko przyrodnicze.

3. Negatywne oddziaływanie ekonomiczne (zależność ekonomiczna).

4. Negatywne zachowania turystów w warunkach ograniczonych hamulców społecznych.