Opracowanie rzeczowe-

1. szczególny rodzaj przetwarzania tzw. informacji pierwotnej pochodzącej od twórcy, autora, którego celem jest utworzenie innej informacji stanowiącej pewien rodzaj informacji pochodnej, zawierającą zwięzłą charakterystykę treści informacji pierwotnej. Informacja otrzymana w wyniku opracowania rzeczowego pewnej informacji pierwotnej zwykle zapisywana jest w sposób ułatwiający porównywanie jej z zapisami tego typu informacji utworzonymi jako wynik opracowania innych informacji pierwotnych.

2. opracowanie którego podstawę stanowi znajomość treści opisywanego dokumentu, a same opisy w katalogach rzeczowych są ujmowane w grupy tematyczne. W ten sposób opracowanie rzeczowe ułatwia odnajdywanie dokumentów na ten sam temat, i tych samych lub podobnych zagadnieniach. Wyszukiwanie informacji na określony temat polega na przeanalizowaniu, odczytaniu, porównaniu krótkich charakterystyk zawartości dokumentów oryginalnych, zamiast analizowania pełnych tekstów.

KATALOG- uporządkowany według określonych zasad spis jednostek określonego zbioru. Tym się różni od bibliografii, która nie mówi gdzie co jest.

K. alfabetyczny- spis znajdujących się w bibl. Dok. Ułożony w porządku abecadłowym haseł, które stanowią nazwiska autorów bądź wyrazy rozpoczynające tytuł. Katalog alfabetyczny odpowiada na pytanie, czy poszukiwany dokument znajduje się w bibl. Oraz wskazuje jego miejsce w zbiorze (sygnaturę) jest przeznaczony dla czytelników, którzy znają nazwisko autora i tytuł poszukiwanych dok. Opis w katalogu alfabetycznym opiera się zasadniczo na tytulaturze. Po prostu ułożony na podstawie cech formalnych

K. rzeczowy- spis znajdujących się w bibl. Dok. Sporządzonych bądź według ustalonych grup rzeczowych, ujętych w pewien logiczny system, bądź według tematów- haseł przedmiotowych, utworzonych przez katalogującego i wskazujących przedmiot opracowania. Jest on przeznaczony dla czytelników, którzy poszukują piśmiennictwa z danej dziedziny, bądź na dany temat, nie znając nazwisk autorów i tytułów prac. Podstawę opisów w katalogach rzeczowym stanowi tekst dokumentu. K. rzecz. Sporządza się na luźnych kartach katalogowych formatu znormalizowanego. Po prostu ułożony na podstawie treści.

Wyróżnia się 3 grupy kart występujących w katalogu rzeczowym:

a) karty opisowe podające pełny opis katalogowy poszczególnych jednostek. Zawiera ona elementy: hasło rzeczowe, opis zasadniczy i sygnaturę. Hasło rzeczowe podaje charakterystykę treściową dokumentu-jest nim nagłówek przedmiotowy (składający się z tematu i określników) bądź symbol działu (często dopowiedzeniem słownym) do którego dokument został zakwalifikowany. Forma hasła rzeczowego jest uzupełnieniem charakterystyki treściowej dokumentu, dopełnienie jej stanowi sygnaturach

b) odsyłacze tj karty pomocnicze, wskazujące w katalogu właściwe lub dodatkowe miejsce poszukiwanego piśmiennictwa. Kierują od odrzuconych sformułowań do przyjętych haseł rzeczowych, wiążą hasła w jakiś sposób pokrewne.

c) karty przewodnie- ułatwiają orientację w układzie kart opisowych i odsyłaczach. Karty przewodnie, większe wystają ponad karty, nagłówek działów. Ułatwiają orientację w układzie haseł. Układ kart w katalogu rzeczowym dostosowany jest do przyjętego rodzaju katalogów w obrębie jednego hasła rzeczowego opisy zasadnicze uporządkowane sa najczęściej abecadłowo, często stosuje się także porządek wg chronologii wydawniczej; rzadziej stosowane są inne układy formalne, jak językowy czy wg form wydawniczych lub piśmienniczych.

Dwa podstawowe układy stosowane w katalogach rzeczowych:

a) układy grup rzeczowych w kolejności logicznej opartej na hierarchii; zaliczamy katalogi działowe, w których występuje hierarchia jednorzędowa oraz systematyczne (np. układ dziesiętny), oparte na hierarchii wielorzędowej.

b) układy grup rzeczowych w abecadłowej kolejności nazw. w katalogach przedmiotowych i klasowych

Rodzaje katalogów rzeczowych:

1. katalogi tematyczne,

przedmiotowy- budowa przypomina encyklopedie ogólną, daje analityczny przegląd treści księgozbioru, grupując wyszczególnione tematy w kolejności abecadłowej. Składa się z haseł przedmiotowych zawierających temat z określnikami. Hasło przedmiotowe które zawiera temat i określniki jest podstawą szeregowania. Jest to układ najważniejszy, reprezentatywny dla tematowego.

Krzyżowy-jeżeli w jednym szeregu połączony jest katalog przedmiotowy i alfabetyczny wówczas katalogowane dzieło będzie umieszczone pod katalogiem alfabetycznym jak i pod katalogiem przedmiotowym. Każda pozycja występuje kilka razy. Pod autorem, pod tytułem, i tyle razy pod hasłem przedmiotowym ile ma tych haseł.

klasowy- karty ułożone według klas. Klasą może być cała dziedzina, wąska dyscyplina, pojedyncze zagadnienie. zakres klas bywa bardzo różny i zależny od potrzeb klasyfikowanego materiału. Obejmuje on dziedziny logicznie nie współrzędne. Liczba klas nie powinna przekraczać 30, układ stosowany w małych bibliotekach, karty ułożone alfabetycznie.

2. Katalogi ujęciowe: wychodzą z założenia punktu widzenia czyli z aspektu, z którego jest temat rozpatrywany. Wyróżniamy katalogi ujściowe:

a) działowy- dokonuje podziału piśmiennictwa na działy główne pierwszego rzędu, działy zasadnicze, bez dalszych podziałów. Podział jednostopniowy. Liczba działów głównych jest stosunkowo niewielka, nie przekracza zwykle 30. Działy te są względem siebie logicznie współrzędne i następują w logicznej kolejności. Zakres działów zależy od księgozbioru. Taki katalog był w przewodniku bibliograficznym do 86 roku.

b)systematyczny- dzieli piśmiennictwo na działy główne, poddziały i rozgałęzienia, Jest wielostopniowy, kolejność działów i poddziałów jest logiczna jest to układ wielostopniowy, przeciwnie do działowego, prowadzący od pojęć ogólnych do coraz bardziej szczegółowych. Jest reprezentatywny. Może być dowolnie głęboki. Odnogi, powiązania, działy, huj wi, tworzą duży schemat klasyfikacyjny wg którego katalogi są zbudowane. Przykład: katalogi UKD.

Piśmiennictwo-jest to ogól wypowiedzi językowych utrwalonych w piśmie, spełniających określone funkcje w rozmaitych strefach życia społecznego: służących poznaniu i wiedzy, kształtowaniu postaw ludzkich, rozpowszechnianiu informacji, celom praktycznego porozumiewania się, zaspokajania estetycznych potrzeb odbiorców.

Dokument- utrwalony wyraz treści myślowych, dzielą się:

Graficzne ( piśmiennicze, poząjęzykowe-mapa)

Oglądowe (słuchowe, mieszana, audiowizualne)

Klasyfikowanie zbiorów- nazywa się systematyczny podział przedmiotów i zjawisk nauk wg określonej zasady

Klasyfikacja- system klasyfikacji, typ języka inf- wyszukiwawczego w którym za pomocą określonych zasad podziału utworzono hierarchiczny układ klas, przyjęta rotacja najczęściej odzwierciedla uporządkowanie tych klas.

Klasyfikacja nauk a klasyfikacja piśmiennictwa

Klasyfikacja nauk- ukazuje stan rozwoju poznania naukowego poszczególnych dziedzin wiedzy przez wyszczególnienie danej nauki w systemie klasyfikacyjnym, w obrazie systematyki tej dyscypliny i powiązaniach z innymi dziedzinami. Klasyfikacja nauk jest zatem logicznym podziałem całego zbioru wszystkich nauk. Spełniać może różnorodne funkcje teoretyczne, poznawcze jak i praktyczne, zaspokajając potrzeby epistemologiczne bądź organizacyjne, tj planowanie postępu naukowego, pracy badawczej struktury instytucji dydaktycznych albo też potrzeby życia społeczno-gospodarczego. Klasyfikacje nauk kształtowały klasyfikacje piśmiennictwa Przejmowały one schematy klasyfikacji nauk. Piśmiennictwo zebrane w bibliotekach jest całokształtem ludzkiej wiedzy. Klasyfikacja nauk i klasyfikacja piśmiennictwa to nie jest to samo ale mogą się uzupełniać.

2) KLASYFIKACJA PIŚMIENNICTWA Klucze – klasyfikacje piśmiennictwa. Powstają na podstawie usystematyzowania wiedzy. Każdą klasyfikacja piśmiennictwa jest pochodna. Klasyfikacja nauk, klasyfikacja abstrakcyjna

FORMALNA (np. podział wg cech zewnętrznych: autor, tytuł, miejsce, rok, format lub formy wydawniczej i piśmienniczej: wydawnictwa zwarte i ciągłe). Tu jednostkami klasyfikacyjnymi są dzieła jako całości wydawnicze. Musi być ona wyczerpująca (jeżeli suma zakresów cząstkowych jest równa zakresowi ogólnemu tej nazwy) i rozłączną (wtedy gdy zakresy cząstkowe nazwy wzajemnie się wykluczają nie mają części wspólnej)

TREŚCIOWA - tu podział wg cech wewnętrznych dokumentu, czyli zawartości tekstu. Tu jednostkami klasyfikacyjnymi są dzieła jako całości piśmiennicze. Żeby to zrobić należy określić temat i przedmiot i aspekt (ujęcie).

Tematem nazywamy opisywany fragment opisywanej przez autora rzeczywistości. Tematem może być przedmiot jednostkowy i zbiorowy. Różne obiekty, zjawiska, zdarzenia, idee, procesy, wszystko.

Nazwy tych przedmiotów są przedmiotem charakterystyki słownej.

Ujęcie tematu to metoda opracowania tematu. Punkt widzenia autora i jego stosunek do przedmiotu.

Podział ogółu wydawnictw

-Zwarte

-Niezwarte:

-Nieperiodyczne

-Periodyczne

-Dzienniki

-Niedzienniki

-Tygodniki

-Nietygodniki

Ogół, zbiór dzielony to rodzaj, a to co wyniknie po podzieleniu to gatunki

Cecha wg której jest podział to podstawa podziału. W tym wypadku pediodyczność

HISTORIA KLASYFIKACJI

średniowiecze i starożytność ogólnie

Punktem wyjścia przy dokonywaniu podziału nauk w ciągu wieku bywały bądź potrzeby wyłącznie poznawcze, teoretyczne, jak chęć zdania sobie sprawy z wzajemnego stosunku różnych dyscyplin lub cheć wprowadzenia porządku w całokształcie ludzkiej wiedzy, bądź też cele praktyczne związane z organizacją pracy naukowej lub z pracami bibliograficznymi. Początkowo jedną niepodzielnie panująca nauką była filozofia. W badaniach prowadzonych na przełomie epoki klasycznej i hellenistycznej zaczęły wyodrębniać się różne nauki: matematyka, astronomia, polityka Znaczenie teoretyczne klasyfikacji nauk: polega na tym, że dzięki zastosowaniu przez autora klasyfikacji zasady podziału powstaje ogólny plan umożliwiający orientację w całym obszarze uprawianych badań naukowych, w planie występują różne grupy nauk z których każdą charakteryzuje przynajmniej jedna cecha nie przysługująca nauką zaliczonym do innych grup a nadto między naukami wchodzącymi w skład jednej grupy istnieje związek logiczny. Pod względem praktycznym klasyfikacja nauk okazuje się bardzo przydatna dla celów organizacji pracy naukowej i nauczania a także w działalności bibliograficznej, bibliotekarskiej i księgarskiej.

STAROŻYTNOŚĆ:

podział nauk u Arystotelesa: (384-442 pne) najpełniej wyłożył swoje poglądy w etyce nikomahejskiej. Dzieli w niej nauki zwane jeszcze łącznie filozofią, na kilka grup: a) nauki przygotowywawcze obejmujące - logikę i retorykę, stanowią odrębna grupę. B) nauki teoretyczne- antologia, metafizyka, matematyka, fizyka c) nauki praktyczne- etyka, polityka, ekonomia d) nauki poetyckie np. teoria literatury. Jako zasadę podziału Arystoteles przyjął stosunek człowieka do pewnych grup zjawisk a o kolejności nauk zadecydowały jego poglądy filozoficzne. Arystoteles wyżej cenił teoretyczna działalność od jego działalności praktycznej, dlatego nauki teoretyczne tworzą pierwszą, a nauki praktyczne druga grupę. Na czele nauk teoretycznych umieścił antologie i metafizykę ponieważ im zawdzięcza pojecie najogólniejsze, którym Arystoteles przypisuje wartość dużo większą aniżeli pojęciom szczegółowym, czy mniej ogólnym.

ŚREDNIOWIECZE

podział nauk średniowieczne szkoły realizowały program nauczania który wyróżniał stopień niższy tzw nauki świeckie, stopień wyższy teologią. Nauki świeckie- 7 sztuk wyzwolonych, dzieliły się na grupy: Trivium- grupa 3 sztuk zwanych dziś naukami humanistycznymi w skład których wchodziły gramatyka, retoryka, dialektyka. Quadrivium- grupa czterech sztuk zwanych dziś naukami matematyczne- przyrodniczymi w skład której wchodziły artmetyka, geometria, astronomia, muzyka. Z chwilą powstania uniwersytetu weszła w zakres nauczania na wydziale filozoficznym który był jak gdyby wydziałem przygotowującym do podjęcia studiów na jednym z trzech wydziałów zasadniczych: teologii, medycznym i prawnym. Reprezentowany przez strukturę szkoły podział nauk miał znaczenie przede wszystkim utylitarne. Potrzeba ustalenia systematyki nauk która miała doprowadzić do określenia ich wzajemnego stosunku, narasta wraz z rozwojem nauk uwarunkowanym przede wszystkim rozwojem nowych form życia społecznego.

4) NOWOŻYTNOŚĆ

Francis Bacon (1561-1626)- usiłował sformułować logiczne podstawy przyrodoznawstwa, widział w nauce narzędzie opanowania przyrody. Sam rozwijał szczegółowy program badań naukowych, które mogłyby przyczynić się do technicznego postępu ludzkości Podstawy nauk szukał w doświadczeniu, uogólnienie doświadczeń stawiał jako gł. ich zadanie. Względy praktyczne były dla niego punktem wyjścia do stworzenia systemu klasyfikacji nauk.

Całość wiedzy ludzkiej Bacon, ze względu na nieodzowne do niej uprawnienia zdolności podzielił na 3 grupy:

1.historia (oparta na pamięci),

2.poezja(oparta na wyobraźni),

3.filozofia(oparta na rozumie).

Funkcje umysłu ludzkiego stanowią w podziale Bacona najogólniejszą zasadę podziału, klasyfikacja szczegółowa opiera się na kryteriach treściowych.

Historia- zespół nauk o faktach jednostkowych, podzielił Bacon na:

1.historię naturalną (znajdującą się faktami przyrodniczymi),

2.historię społeczną (obejmującą historię Kościoła, piśmiennictwa),

3.historię polityczną

Filozofię, którą traktował jako zespół nauk systematycznych podzielił na:

1.filozofię pierwszą -tj. naukę o nauce,

2.teologię,

3.filozofię przyrody i matematykę,

4.filozofię człowieka

Odwrócony Bacon:

Nauki oparte na rozumie

O pamięć

O wyobraźnię

Kartezjusz – podział nauk w formie drzewa.

Korzeń: filozofia

Pień: fizyka

Konary: medycyna, etyka.

Kartezjusz rozpropagował przekonanie dotyczące samodzielności i samowystarczalności rozumu poszukującego prawdy

Jean le Rond d" Alembert (1717-1783)- był twórcą klasyfikacji nauk o podstawie genetycznej. Szeregował nauki w takim porządku, w jakim zdobywa je rozwijający się umysł ludzki tj. od najbardziej konkretnych ku coraz bardziej abstrakcyjnym. On też pierwszy w dziejach za jedyny przedmiot badań naukowych uznał fakty, a hipotezom wyjaśniającym odmówił cech naukowości.

Andre Marie Ampere (1775-1836) opracował własny system klasyfikacji nauk. Przyjmując dychotomiczny podział nauk na dwie grupy. Ampere wydzielił zespół nauk o wytworach ducha- neologicznych i zespół nauk o przyrodzie-kosmologicznych. W ramach tych dwóch zespołów nauk stosował dalej podział dychotomiczny, uzyskując w rezultacie wielostopniowy układ, który obejmował 128 nauk, często sztucznie wyodrębnionych. Wysunął on jako pierwszy pojęcie nauki stosowanej, którą umieszczał każdorazowo jako równoległą klasę obok odpowiedniej klasy wolnej wiedzy.

Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770-1831)- W swojej filozofii przyrody usiłował sprawdzić cały rozwój naturalny rzeczy do dialektycznego procesu pojęć. Pojęcie stanowi dla Hegla pierwotną postać bytu i jest punktem wyjścia wszelkiego rozwoju. Przyznawał więc myśl i duchowi priorytet w stosunku do świata zewnętrznego, który pojmował jako wytwór rozumu albo ducha. Najistotniejsze w jego systemie jest ujecie dialektyczne, z którego wynika, że kategorie myśli nie są dane raz na zawsze, ale podlegają nieustannemu rozwojowi. Ruch myśli nie jest w swej istocie harmonijny lecz stanowi proces przezwyciężenia sprzeczności. W swoim systemie klasyfikacyjnym

Hegel rozpatruje wiedzę ludzką jako proces ludzkiego myślenia, a w etapach rozwoju i treściach myśli ludzkiej widzi zasadę klasyfikacji. Dziedziny wiedzy u niego:

1. logika,

2.filozofia przyrody,

3. filozofia ducha obejmująca

a)antropologie(bardzo ogólna nauka o człowieku),

b)fenomenologie i psychologie,

c)nauke o prawie formalnym i moralność, sztuke religie

Claude Henri Saint-Simon (1760-1825)- Klasyfikacja nauk, którą opracował, nawiązywała do poglądów francuskich uczonych 18w. a w szczególności do systemy d"Alemberta, który był jego nauczycielem. Różnorodność nauk jest dla Sainta-Simona odbiciem różnorodności przedmiotów poznania, ich systematyka powinna więc uwzględniać narastającą złożoność zjawisk przyrody- a tym samym kolejność ich poznania przez człowieka.

Jego podział nauk: W swoim schemacie klasyfikacyjnym na 1 miejscu stawia nauki traktujące o wszechświecie, dalej nauki o przyrodzie nieorganicznej, nauki o przyrodzie organicznej i na końcu nauki o społeczeństwie. Wyróżnił przede wszystkim nauki abstrakcyjne i konkretne. Pierwsze- traktowały o ogólnych prawach przyrody, rządzących elementarnymi faktami, drugie- o zespołach w jakich fakty występują w doświadczeniu, np. fizyka i chemia są naukami abstrakcyjnymi, a mineralogia nauka konkretną. Podobnie traktował stosunek fizjologii (do nauki abstrakcyjnej) do zoologii i botaniki (nauki konkretne). Nauki konkretne, zależne od abstrakcyjnych zdaniem Comte’a wchodzą dopiero w okres rozwoju, dlatego w systemie uwzględnił przede wszystkim nauki abstrakcyjne. Wyodrębnił 6 nauk i porządkował je wg stopnia zawartej w nich ogólności. Z hierarchią ogólności łączy się stopień uzależnienia. Każda nauka mniej ogólna zależy logicznie od ogólniejszej. Matematyka jako najogólniejsza, traktuje o faktach najprostszych, socjologia- o złożonych. Stopień złożności zjawisk wiąże Comte ze stopniem ich poznawałności. Był nie tylko twórcą klasyfikacji, ale również głównym reprezentantem pozytywistycznej teorii nauk. Głosił on, że jednym przedmiotem badań naukowych są fakty, dla hipotez i teorii nie widział miejsca w nauce Za cel nauki uważał wykrywanie praw naukowych tzn. stałe występujących koniecznych związków miedzy zjawiskami. Pierwszy użył terminu socjologia i obejmował nim wszystko co było abstrakcyjną nauką o człowieku. W socjologii wyróżnił: statykę społeczną- nauka o porządku społecznym, dynamikę społeczną- nauka o postępie. W klasyfikacji nie wymienił filozofii, uważał że wszystkie zjawiska podlegające badaniu podzielone zostały między inne nauki. Nie traktował rozumu jako podmiotu, i podstawą uczynił przedmiot który bada dana nauka.

August Comte – rozwinął Saint-Simona. Był twórcą pozytywizmu. Twierdził że podstawą mogą być tylko empiryzm, nie ma miejsca dla hipotez. Każda nauka jest zmienna w czasie i przechodzi 3 stadia rozwoju – teologiczne, metafizyczne, i pozytywne. I różne nauki były na różnych stopniach rozwoju. Dzielił nauki tak:

-abstrakcyjne- ogólne prawa.

-konkretne – zależne od abstrakcyjnych. O faktach w przyrodzie, zoologia, botanika.

Comte nie uwzględnił filozofii, bo cała nauka jest już tak podzielona, że nie trzeba inaczej.

Herbert Spencer (1820-1903)- twórca systemu filozofii syntetycznej, współtwórca darwinowskiego ewolucjonizmu opartego na przyrodoznawstwie. Rozwijał Augusta Comte.

Wyróżniał 3 gr nauki:

1.nauki abstrakcyjne- (logika formalna i nauki matematyczne),

2.nauki abstrakcyjno-konkretne (fizyka, chemia),

3. nauki konkretne( biologia, psychologia)

Fryderyk Engels – oparł klasyfikację o podstawowe formy ruchu materii, zgodnie ze wzrastającą złożonością form ruchu materii.

1. Ruchy mechaniczne

2. Chemiczne

3. Biologiczne

Wyróżnił nauki:

1. O przyrodzie

2. O społeczeństwie

3. O myśleniu

Bonifacy Kiedrow – kontynuował idee Fryderyka Engelsa, zwrócił uwagę na nauki na pograniczu nauk u Engelsa.

Henryk Rickert- biorąc przedmiot nauk pod uwagę stwierdził, że nauki mogą być o naturze, kulturze i wartościach. Dzieli ze względu na metodę badań:

1.nauki idiograficzne- które opisują a nie dążą do ich wyjaśnienia,

2. nomotetyczne- próbują wyjaśnić zjawiska, fizyka, chemia, socjologia

Humanistyka wyodrębniła się pod koniec 19 i 20 wieku.

-jako nauka, zespół nauk, ma inne przedmioty zainteresowań.

-stosuje inne metody badawcze

W wieku 20 zaczęto rozczłonkowywać na nauki

-historyczne, o faktach

-społeczne

-nauki praktyczne

W wieku 21 są proste uporządkowania.

Teologia, filozofia, nauki szczegółowe: matematyczne, przyrodnicze, humanistyczne

Albo jeszcze taki podział

-nauki stosowane – praktyczno-techniczne

-teoretyczne - czyste

Taki podział nie ma sensu, bo nauki stosowane też muszą mieć teorię.

Struktura PAN: Formalno-prawny podział na dziedziny naukowe w Polsce zawarty jest w uchwale Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów z dnia 24 października 2005 roku w sprawie określenia dziedzin nauki i dziedzin sztuki oraz dyscyplin naukowych i artystycznych (Monitor Polski z dnia 12 grudnia 2005 roku). Najwibitniejsi polscy naukowcy - członkowie rzeczywiści Polskiej Akademii Nauki należą w jej ramach do Wydziałów i Komitetów PAN. Tym samym także strukturę PAN można uznać za odzwierciedlenie podziału dziedzin nauki w Polsce:

1 ) nauki społeczne w skład wydziału wchodzą komitety nauk: demograficznych; ekonomicznych; etnologicznych; filozoficznych; historycznych; o kulturze; o kulturze antycznej; o literaturze; o pracy i polityce społecznej; organizacji i zarządzania; orientalistycznych; o sztuce; pedagogicznych; politycznych; pra- i protohistorycznych; prawnych; psychologicznych; teologicznych; słowianoznawstwa; socjologii; statystyki i ekonometrii oraz Badania Polonii; Historii Nauki i Techniki; Językoznawstwa.

2) nauki biologiczne to komitety: antropologii; biochemii i biofizyki; biologii ewolucyjnej i teoretycznej; botaniki; cytobiologii; ekologii; mikrobiologii; neurobiologii; ochrony przyrody; parazytologii; zoologii.

3) nauki matematyczne, fizyczne i chemiczne czyli komitety: astronomii; chemii; chemii analitycznej; fizyki; krystalografii; matematyki.

4) nauki techniczne, w skład wydziału wchodzą komitety naukowe: akustyki; architektury i urbanistyki; automatyki i robotyki; biocybernetyki i inżynierii biomedycznej; budowy maszyn; elektroniki i telekomunikacji; elektrotechniki; informatyki; inżynierii chemicznej i procesowej; inżynierii lądowej i wodnej; mechaniki; metalurgii; metrologii i aparatury naukowej; nauki o materiałach; termodynamiki i spalania; transportu.

5) nauk rolniczych, leśnych i weterynaryjnych - czyli komitety: agrofizyki; biologii rozrodu zwierząt; ekonomiki rolnictwa; fizjologii, genetyki i hodowli roślin; gleboznawstwa i chemii rolnej; melioracji i inżynierii środowiska rolniczego; nauk leśnych; nauk o żywności; nauk ogrodniczych; nauk weterynaryjnych; nauk zootechnicznych; ochrony roślin; techniki rolniczej; technologii drewna; uprawy roślin; zagospodarowania ziem górskich.

6)nauk medycznych - komitety: epidemiologii i zdrowia publicznego; fizyki medycznej, radiobiologii i diagnostyki obrazowej; genetyki człowieka i patologii molekularnej; immunologii i etiologii zakażeń człowieka; nauk fizjologicznych; nauk neurologicznych; nauki o żywieniu człowieka; patofizjologii klinicznej; rehabilitacji, kultury fizycznej i integracji społecznej; rozwoju człowieka; terapii i nauk o leku.

7)nauk o Ziemi i nauk górniczych - na wydział składają się komitety: geodezji; górnictwa; badań czwartorzędu; badań morza; geofizyki; gospodarki surowcami mineralnymi; gospodarki wodnej; inżynierii środowiska; nauk geograficznych; nauk geologicznych; nauk mineralogicznych.

BIBLIOTEKI STAROŻYTNE

Biblioteka Asurbanipala w Niniwie (VII w p.n.e)- Biblioteka w Niniwie została założona w VII w. p.n.e, a w 612 p.n.e spalona wraz z całym miastem przez Babilończyków. Pełniła funkcję archiwum, znajdowały się w niej gliniane tabliczki z poezją, piosenkami, tekstami administracyjnymi, historycznymi, astronomicznymi itd. Bibliotekę odkopał na początku XIX w. George Smith, a to co odkopał obecnie znajduje się w British Museum. tabliczki gliniane były układane wg układu rzeczowego: nauki o niebie i nauki o ziemi. W tej bibliotece znajdowo sie 30.000 glinianych tabliczek!! byly one zbierane, kupowane, kopiowane przez wyslannikow asurbanipala. Katalog biblioteki Assurbanipala miał charakter przedmiotowego i były to etykiety przyczepiane do skrzyń, które wskazywały liczbę wierszy na tabliczce i właśnie gałąź wiedzy, której dotyczyły treści zawarte w skrzyni.

Biblioteka Aleksandryjska (III w p.n.e)- że została założona przez władcę Egiptu Ptolemeusza I Sotera. W połączeniu z  obserwatorium astronomicznym, ogrodem botanicznym i zoologicznym tworzyła duży ośrodek naukowy, nazwany Museion. W III wieku p.n.e. kierownik biblioteki, poeta i filolog, Kallimach z Kyreny, ułożył katalog rzeczowy księgozbioru: Pinakes. Wszystkie księgi znajdujące się w bibliotece podzielił na dziesięć działów:

I Epos i poezja II Dramat III Prawo IV Filozofia V Historia	VI Retoryka VII Medycyna  VIII Nauki matematyczne IX Nauki przyrodnicze X Różne dziedziny

Opis był bogaty w inf. bibliograficzne o książce, pewne elementy analizy treściowej, dane biograficzne autora W roku inwazji Cezara na Egipt (48/47 p.n.e.) biblioteka główna liczyła 700 tys. zwojów a mniejszy jej oddział ok. 43 tys. Księgozbiór Serapeionu był przeznaczony na użytek mieszkańców miasta, natomiast Brucheion stanowił klasyczny warsztat naukowy dla uczonych pracujących nad całością literatury greckiej.

KLASYFIKACJA PIŚMIENNICTWA

Klasyfikacja Dziesiętna Deweya zwana inaczej DDC - Decimal Dewey Classification lub DC - Dewey Classification Stworzona przez amerykańskiego bibliotekarza MetvilaDeweya(1851-1931). Pierwsze wydanie pochodzi z 1876 roku i posiadało jedynie 11 stron tablic oraz indeks przedmiotowy. Kolejne wydania były sukcesywnie rozbudowywane. Drugie z 1885 roku miało już 314 stron tablic i ok. 1000 symboli. Wszystkie tablice KDD redagowane są w języku angielskim i wydawane przez Library of Congress w Waszyngtonie, przy współpracy American Library Association. Klasyfikacja Deweya stworzona została w układzie dziesiętnym, składa się z 10 działów, z których każdy może być dzielony na kolejne 10 i tak dalej. Symbole są zanotowane cyfrowo, w postaci tak zwanego minimum trzycyfrowego, czyli od 000 do 999. Po trzech cyfrach używa się kropki (.) tworząc symbole rozbudowane. Dewey wprowadził również stałe symbole, w postaci poddziałów wspólnych, dla określenia cech formalnych, geograficznych i językowych wspólnych dla wszystkich działów. Schemat działów głównych klasyfikacji Dewey'a przedstawia się następująco:* 000 Dzieła treści ogólnej * 100 Filozofia * 200 Religia * 300 Nauki społeczne* 400 Język* 500 Nauki przyrodnicze * 600 Nauki stosowane * 700 Sztuka* 800 Literatura* 900 Geografia i historia

Uniwersalna Klasyfikacja Deweya ulega modyfikacjom, np. obecnie nie jest używany dział główny 400 - czekamy na nową dziedzinę wiedzy

Klasyfikacja Biblioteczno-Bibliograficzna(BBK) - powstała w lalach 60. w ZSRR opracowana przez pracowników największych bibliotek radzieckich. Jako kryterium systematyzacji wiedzy zastosowano marksistowsko-leninowską koncepcję nauk. Pierwsze pełne wydanie klasyfikacji ukazało się w latach 1960-1968 w 30 tomach, dla małych bibliotek publicznych, naukowych czy dziecięcych, wydawano wersje skrócone klasyfikacji.

BBK dzieli całość wiedzy na trzy grupy: przyroda - społeczeństwo - myśl, dodając do każdej z nich nauki o niej. BBK ma również szeroko rozbudowany system poddziałów wspólnych, które określają formy dokumentów, terytorium, język lub pojęcia etniczne, chronologię dokumentów, pojęć wspólnych dla danej nauki. BBK dopuszcza posługiwanie się dwukropkiem dla połączenia dwóch symboli głównych (tworząc w ten sposób symbol rozwinięty). Wszystkie działy są opatrzone indeksami przedmiotowymi. Klasyfikacja BBK po niezbędnej adaptacji oprócz ZSRR stosowana była również w części bibliotek bułgarskich, wietnamskich, NRD, czechosłowackich, ale i polskich. Prace nad aktualizacją tablic i możliwością zastosowania ich w systemach wyszukiwawczych prowadzone były w Oddziale Biblioteczno-bibliograficznej Klasyfikacji w Bibliotece im. Lenina.

Klasyfikacja Bibliograficzna Blissa (KBBi - klasyfikacja stworzona przez amerykańskiego bibliotekarza Henr/ego Blissa, opublikowana w 1935 roku, po gruntownych badaniach nad teorią i użytecznością klasyfikacji. Wg Blissa układ klasyfikacji bibliograficznej powinien być zgodny z klasyfikacją nauk.

cechy KBB: ujęcie każdej z dziedzin w czterech aspektach: filozoficznym, naukowym, praktycznym i historycznym, - możliwość wyboru, która pozwala w zależności od rodzaju księgozbioru czy potrzeb czytelniczych na umieszczenie tych samych zagadnień w kilku działach.

układ KBB: 9 klas oznaczone cyframi arabskimi, przeznaczone są do klasyfikacji różnych części księgozbioru:

dalsze działy, które tworzą drugą część schematu, obejmują dziedziny wiedzy i oznaczone są dużymi literami alfabetu łacińskiego: Schemat głównych działów uzupełniony jest przez system poddziałów wspólnych. Część z nich posiada ograniczony zasięg i odnosi się tylko do kilku działów. We wszystkich działach można natomiast stosować: poddziały wspólne języka i narodowości, chronologiczne. Całość klasyfikacji dopełnia indeks przedmiotowy. KBB znalazła zastosowanie w bibliotekach Wielkiej Brytanii. Aktualizacją klasyfikacji i jej rozbudową zajmuje się British Committee for Bliss Classification.

W 1929r. opublikował pierwszą pracę: The Organisation of Konwledge and the system of the Science, w której wyłożył swoją teorię klasyfikacji. W 1935r. opublikował po raz pierwszy własny system klasyfikacji w dziele zatytułowanym: ASystem of Biblographic Classification. Klasyfikacja była przeznaczona na użytek bibliografii, również wykorzystana w bibliotekach. Wielkie znaczenie przywiązywał H. Blass do naturalnego porządku pojęć w systemie i ich wewnętrznej łączności. Starał się stworzyć klasyfikację elastyczną, tzn. możliwą do rozbudowy i praktycznego stosowania. Kolejność działów w systemie oparta jest na założeniach ewolucyjnego rozwoju świata: nauki fizyczno-chemiczne, przyroda nieorganiczna, nauki biologiczne, nauki o człowieku i społeczności. Schemat systemu: A Filozofia i nauki ogólne, B Fizyka, C Chemia, D Astronomia, Geologia Geografia. Historia naturalna, E biologia, F Botanika, G Zoologia, H Antropologia, Medycyna, 1 Psychologia, J Pedagogika, K Nauki społeczne. Socjologia. Etnologia, L-M-N-O Historia, Geografia i nauki pomocnicze historii, P Religia Teologia. Etyka, Q Socjologia stosowana, R Nauki polityczne, S Prasoznawstwo. Prawo, T Ekonomia, U Sztuki stosowane, V Sztuki piękne, W-X-Y Filologia i literatura, Z Bibliografia Bibliotekoznawstwo. Jako podstawowe sposoby ujęcia materiału w dalszych podziałach przyjął Bliss 4 punkty widzenia: filozoficzny( filozofia nauki), naukowy( właściwa nauka), historyczny^ historia nauki), praktycznej stosowalności nauki).System Blissa zawiera dużą liczbę tablic, symbole tworzy się przez kombinowanie oznaczeń, branych z różnych tablic, w zależności od cech treściowych i formalnych dokumentu. Prócz tablic gł. system obejmuje 20 tablic poddziałów pomocniczych, uwzględniających poddziały formalne, geograficzne oraz analityczne dla działów historii, literatury, języka, nauk technicznych i nauk społecznych. Tablice pomocnicze operują symboliką cyfr i dużych liter. System uzupełniają krótkie indeksy przedmiotowe do poszczególnych części.

Klasyfikacja rozciągliwa Cuttera:

Carl es Amm Cutter( 1837-1903)- był współczesnym teoretykiem i praktykiem amerykańskiego bibliotekarstwa. W 1876-1882 opracował, a w 1882r. wydał drukiem schemat klasyfikacji zbiorów Biblioteki Bostońskiego Ateneum, w której był bibliotekarzem. Zasadniczą cechą klasyfikacji rozciągliwej Ch. Cuttera było stworzenie kilku wariantów tablic, przewidzianych dla bibliotek o zbiorach różnej wielkości. Nazwa systemu pochodzi stąd, że poszczególne warianty tablic stanowiły stopniową rozbudowę schematu pierwszego, którego klasy dzielono, wyodrębniając z nich nowe o węższych zakresach. Opracował 6 wariantów tablic, 7 nie został ukończony. W klasyfikacji w działach gł. i poddziałach stosował symbolikę 26 liter angielskiego alfabetu. W 1 wariancie, o 8 działach gł., stosował tylko 7 liter. A- Dzieła ogólne, B-Filozofia i religia, C- Biografia, F- Historia geografia i podróże, H- Nauki społeczne, L- Nauki i sztuki łącznie, Y- Języki i literatura, Yf- Literatura piękna. W obrębie działów gł. zalecał stosować podział wg autorów i tytułów. Dążąc do przełamania granicy cyfrowej podstawy klasyfikacji dziesiętnej stosował zhierarchizowane symbole literowe, składające się z dużych i małych liter alfabetu np. rozbudowa klasy Z. Z- Księgarstwo, Za-Autorstwo, Zd- Pismo, Zh- druk Zk- introligatorstwo... Cutter po raz pierwszy w klasyfikacji piśmiennictwa, opracował szczegółowo tablice podziałów wspólnych formy i poddziałów miejsca. 1 teoria, 2bibliografia, 3biografia, 4historia, 5słowniki, 6podręczniki, 7czasopisma, 8kongresy stowarzyszenia, 9zbiory pism. Symbolami 11-99 oznaczone były poddziały wspólne miejsca. Symbole te były dołączane do symboli gł. za pomocą kropki lub bezpośrednio. np.N-Botanika, N.2- Bibliografia botaniki. Cutter sporządził również tablice autorskie, w którym wszystkie nazwiska zaczynające się od tych samych sylab otrzymały jednakowe oznaczenia, składające się z pierwszej litery nazwiska i numeru pierwszej sylaby w alfabetycznym spisie sylab. Za podstawę swojego systemu przyjął zasadę ewolucyjnego rozwoju przyrody.

Klasyfikacja Biblioteki Kongresu w Waszyngtonie Prace nad systemem klasyfikacji rozpoczęto w 1899r. pod kierunkiem Charlesa Martela. Po raz pierwszy system ten został opublikowany w 1901 r. w Waszyngtonie Pt Libany of Congress Classilication. Schemat działów gł. przypomina schemat zasadniczych klas Cuttera. Szczegółowe opracowanie każdego działu przeprowadzały zespoły specjalistów, którzy za punkt wyjścia brali znajdującą się w Bibliotece Kongresu literaturę z danej dziedziny. Stąd klasy najbardziej reprezentowane otrzymały najbardziej szczegółowe opracowanie. Czerpano wzory z licznych źródeł, nie bez znaczenia okazał się system Brunta, wiele przeniesiono z klasyfikacji rozciągliwej Cuttera i Klasyfikacji Dziesiętnej Deweya. Gł. działy systemu, w liczbie 21, odpowiadające zasadniczym dziedzinom wiedzy, oznaczone zostały wielkimi literami alfabetu od A do Z, z pominięciem liter J,0,W,X,Y. Każdy dział można dzielić dalej na gr. Rzeczowe, oznaczone również dużymi literami. Od 3 stopnia podziału zaczyna się symbolika liczbowa, nawiązująca do systemu Dziesiętnej Klasyfikacji Deweya. Dla poszczególnych poddziałów przeznaczone zostały pewne serie numerów, przy czym pozostawiono rezerwę wolnych miejsc dla zagadnień lub gałęzi nauki, które przyniesie przyszłość. Dla gr. Formalnych w niektórych działach oraz dla geografii i językoznawstwa, traktowanych jako podziały wspólne, ustalono znaki cyfrowe w tablicach specjalnych. W najmniejszych komórkach podziału stosuje się hasła przedmiotowe, ułożone abecadłowo. Tak więc dwa pierwsze symbole- w strukturze znaku- są wyrazem logicznego znakowania, od 3 symbolu rozpoczyna się znakowanie numeryczne, czyniące schemat sztywnym. Każdy z działów gł. ma odrębny indeks. Klasyfikację Biblioteki Kongresu posługują się setki bibliotek naukowych i specjalnych w Stanach Zjednoczonych. Symbole klasyfikacji systemu podawane są na kartach katalogowych centralnie drukowanych przez Bibliotekę Kongresu. Poza Stanami Zjednoczonymi przejęła ten system m. in. B. Watykańska w Rzymie i B. Szkoły Gł. Planowania i Statystyki w Warszawie.

Klasyfikacja O. Hartwiga: Klasyfikacja Biblioteki Uniwersyteckiej w Halle, znana powszechnie jako system niemiecki Ottona Hartwiga (1830-1903) była dziełem zespołu osób pracujących pod jego kierunkiem. Całość wiedzy podzielono na gr. Nauk formalnych, humanistycznych i matematyczno-przyrodniczych. Schemat działów gł. układu zawierał 20 działów oznaczonych wielkimi literami: A Księgoznawstwo Dzieła treści ogólnej, B Językoznawstwo ogólne, C Filologia Klasyczna, D Filologia nowożytna, E sztuka, F Filozofia, G Pedagogika, H Historia kultury, J Teologia, K Prawo, L Nauki polityczne, M Nauki pomocnicze historii, N Historia, O Geografia, P Matematyka, Q Fizyka, R Chemia, S Nauki przyrodnicze, T Rolnictwo i techniką, U Medycyna. Na niższych szczeblach podziału stosowana była mieszana symbolika cyfr rzymskich, arabskich i alfabet grecki .Stosuje go Biblioteka Uniwersytecka w Wiedniu i B. Uniwersytecka w Poznaniu.

Klasyfikacja przedmiotowa J. Browna (1862-1914) przedstawiciel angielskiego bibliotekarstwa, opracował system klasyfikacji piśmiennictwa, który znany jest pod nazwą Subject classification. Pierwsze wydanie schematu tego systemu ukazało się w 1914r. drugie już po śmierci autora 1 1939r. Brown, który krytykował klasyfikację dziesiętną za jej nienaukowość, dążył do stworzenia systemu poprawniejszego pod względem logicznym kolejności działów. Brown opracował jego filozoficzne podstawy. Podstawą przyjętego podziału była zasada ewolucyjnego rozwoju świata. Całokształt wiedzy ludzkiej podzielił na 4 gr. w następującym porządku:

1) Materia i Siła- nauki fizyczno-chemiczne

2) Życie- Nauki biologiczne. Nauki o człowieku. Medycyna.

3) Rozum- Filozofia, Religia. Nauki społeczne

4)Utrwalanie-Językoznawstwo i literatura. Historia. Geografia.

System klasyfikacyjny Browna wiąże elementy katalogu. Operując schematem układu działów i podziałów, zapewnia tematom skupienie w jednym miejscu, bez względu na ich ujęcie. Charakterystyczną odrębnością tego systemu jest specjalny sposób grupowania działów na podstawie cech przedmiotowych. Dział akustyki i muzyki umieszczono obok siebie, jako że mają związek z tym samym przedmiotem- dźwiękiem .Schemat układu działów: A Generalia( dzieła informacyjne oraz wychowanie, logika matematyka, sztuki plastyczne), B-D Nauki fizyczne, E-F Nauki biologiczne, G-H Etnologia, J Biologia ekonomiczna, J-K Filozofia-Religia, L Nauki społeczne i polityczne, M Językoznawstwo, N Rodzaje literackie, O-W Historia-Geografia, X Biografia. System Browna operuje symboliką literowo-cyfrową Działy gł. są oznaczone wielkimi literami. Poddziały i dalsze rozgałęzienia oznaczono cyframi od 000 dO 999. Charakterystyczne dla systemu są także pomocnicze tablice wyznaczników, zw. Categorical tables. Wyznaczniki to cyfrowe elementy symboliki, dopisywane po kropce symbolu gł. Służą one skupianiu opisów dokumentów dotyczących danego przedmiotu według różnych, wtórnych cech dokumentu.

Język informacyjno - wyszukiwawczy, cechy i zadania

Znak:

1 )rozumie się wszelkie zjawiska dostrzegane przez jakieś rzeczy;

2) każdy znak musi mieć nadawcę
3) każdy znak musi mieć adresata

4) znak musi być jednakowo rozumiany i przez nadawcę i przez odbiorcę,

Język - to system znaków pierwotnie dźwiękowych służących do porozumiewania się w obrębie jakiejś społeczności. Są języki naturalne i sztuczne. Język to system znaków złożony ze słownika, gramatyki oraz ewentualnie z reguł ich interpretacji.

Język informacyjno - wyszukiwawczy - celowo przez kogoś zbudowany, specjalizuje się w opracowaniu cech treściowych i formalnych dokumentów, oraz umożliwianie udostępniania. Zasób leksykalny języka nazywany jest gramatyką, a zasady budowy gramatyką. Język sztuczny nie powstaje samorządnie w toku używania go, a jest stworzony przez kogoś w konkretnym celu, a jego słownictwo i konstrukcje są wcześniej zaprojektowane. Język o wyspecjalizowanych funkcjach: język ten pełni tylko pewne funkcje.

1. Odtwarza treść i formę dokumentu i umożliwia znalezienie w zbiorze informacyjnym.

2. Służy także do formułowania instrukcji wyszukiwawczej dokumentu.

Instrukcja wyszukiwawcza - zapytanie użytkownika wyrażona w języku naturalnym. Charakterystyka - treść i forma dokumentu zapisana w pewien charakterystyczny sposób..

J i-w - charakterystyka i położenie dokumentu w zbiorze - instrukcja wyszukiwawcza powinna być dostosowana do charakterystyki wyszukiwawczej. J i-w - jest systemem znakowym. Zbudowany jest z poziomów języka odpowiadające ze złożoności pewnych komunikatów. Poziomy są:

- poziom elementarny znaków graficznych alfabet - baza notacyjna,

reguły łączenia to reguły notacyjne

cały system formy wyrażania tych znaków to notacja – system kształtowania;

słownictwo (wyrażenia leksykalne)

wyrażenia literowe,

cyfrowe,

cyfrowo-literowe które uznaje się za jednostki znaczące i odpowiadają one wyrazom z języka naturalnego;

poziom zdania: zadania to wyrażenia lub symbole pozostające wobec siebie w jakiejś zależności składniowej np. symbol główny i symbol pomocniczy;

poziom tekstu - całość opisowa odnosząca się do treści dokumentu ze zdań buduje się charakterystyki wyszukiwawcze dokumentu i język wyszukiwawczy

Budowa J i-w - słownictwo i gramatyka: Na słownictwo J i-w składa się zbiór znaków sztucznych utworzonych nie maja one postaci wyrażeń języka naturalnego.
Gramatyka J i-w to zbiór reguł tworzenia wyrażeń z jednostek elementarnych i określa jakie są dopuszczane reguły na każdym poziomie elementarnym, jednostka prosta może być symbol cyfrowy lub alfanumeryczny. Jednostka złożona może być grupa wyrazów lub grupa symboli. Wyrazy i symbole musza pozostawać wobec siebie w
jakiejś zależności.

Typy gramatyk w zależności na sposób tworzenia jednostek złożonych

1 gramatyka pozycyjna- określa miejsce jednostek prostych w jednostce złożonej. Zmiana miejsca jednostki powoduje zmianę znaczenia całości

2. gramatyka częściowo pozycyjna -dopuszcza zmianę miejsca jednostek prostych nie powodując
zmiany znaczenia całości

3 gramatyka swobodna -szyk dowolny jednostek prostych -kolejność dowolna-stosowana w jeżyku deskryptorowym

Relacje między elementami języka

1. Paradygmatyczne- relacje uwarunkowane istnieniem logicznych związków między wyrazami. Są to relacje stałe- nadrzędności i podrzędność. relacje te zachodzą miedzy jednostkami, leksykalne są odpowiednio oznakowane.

2. Syntagmatyczne- relacje zachodzące miedzy jednostkami prostymi elementarnymi jednostce złożonej. Wyrażone są odpowiednimi znakami np. .: zależność ogólna :: ustalenie kolejności symboli - następowanie.

Płytkie klasyfikacje specjalnego zastosowania są wykorzystywane do porządkowania istniejącego piśmiennictwa. Większość klasyfikacji ma notację, czyli system znakowania. Służy porządkowaniu klas w schemacie klasyfikacyjnym. W monohierarchicznych to nazwy klas.

Klasyfikacje monohierarchiczne:
inaczej klasyfikacje liniowe wliczające jednoaspektowe, w których wszystkie klasy są ujęte w jedyny schemat hierarchiczny i wywodzą się od jednej klasy obejmującej cały zakres klasyfikacji. Można więc wszystkie klasy tworzące jeden układ hierarchiczny przedstawić w postaci drzewa jednej tablicy lub w porządku liniowym. Przez
klasę rozumie się podstawowy element systemu klasyfikacji reprezentujący ogół przedmiotów pojęć itp. Mających jedna lub kilka cech wspólnych. W strukturze typowej klasyfikacji monohierarchicznej nie powinny istnieć podziały pomocnicze, symbole rozwinięte. Nie powinno stasować się tzw. równoległej rozbudowy symboli ani
tworzyć symboli złożonych przez zestawienie dwu lub więcej symboli głównych i rozwiniętych albo głównych, rozwiniętych. Klasyfikowanie: musimy treść odszukać w tym drzewie, schemacie. Wtedy prawie gotowe. Klasyfikacje monochierarchiczne nie istnieją. Chyba że tablice główne UKD.

Klasyfikacje Polihierarchiczne:

fasetowe, wieloaspektowe to klasyfikacje w których klasy są uporządkowane na podstawie wspólnych charakterystyk według kategorii i faset lub tylko wg. faset w obrębie fasety klasy mogą być uporządkowane hierarhicznie. Faseta to inaczej podkategoria w klasyfikacjach fasetowych grupa klas odpowiadająca jakiejś wspólnej charakterystyce oznaczających np. rodzaj czynności rodzaj materiału. Fasety pomagają wielopłaszczyznowo określić temat. Fasety mogą być grupowane w kategorii w klasyfikacjach fasetowych elementarne jednostki leksykalne wyrażają podstawowe elementy treści dokumentów. Przeważnie nie ma możliwości rozłożenia ich na jeszcze mniejsze elementy w typowych klasyfikacjach fasetowych wodróżnieniu od klasyfikacji monohierarchicznychm słownik nie może być przedstawiony za pomocą jednego układu klasyfikacyjnego, lub kilku równoległych układów klasyfikacyjnych.

Polihierarchiczność polega na tym, że całą wiedzę dzieli więcej niż jeden raz. Oprócz klas głównych wprowadza drugi typ podziału – na kategorie. Każdą dziedzinę nauki można rozpatrywać w aspekcie 5 kategorii:

1. Indywiduum – przedmioty mające cechy indywidualne.

2. Materia – wartości i właściwości

3. Energia – działanie, metoda, rozwój

4. Przestrzeń i czas

Cechą charakterystyczną jest to, że nie ma tu gotowych symboli, są tworzone w trakcie klasyfikowania.

Zalety: wieloaspektowość

Wady: trudne klasyfikowanie

Klasyfikacja Ranganatana (Ramamrita Ranganafhan) (1892-1972) należy do najwybitniejszych teoretyków klasyfikacji. Był twórca Klasyfikacji dwukropkowej, będącej pierwszą uniwersalna klasyfikacją wieloaspektową, fasetową. Jego metodyka klasyfikacji, budowa sygnatury rzeczowej za pomocą dwukropka i znakowanie ósemkowe odegrały inspirującą rolę w rozwoju myśli klasyfikacyjnej. Pozostawił duża spuściznę teoretyczną. Jego Klasyfikacja fasetowa –

Klasyfikacja Dwukropkowa opracowana w 1933 roku jest zbudowana jakby w dwóch wymiarach : wg określonej klasyfikacji dziedzin piśmiennictwa, a jednocześnie wg przedmiotów przejawiających się w kategoriach ogólnych, opowiadającym głównym aspektom, pod którym można rozpracowywać dziedziny wiedzy. Wprowadził pięć podstawowych kategorii pojęć: indywiduum, materia, energia, przestrzeń i czas. Kategoriom ogólnym odpowiadają w poszczególnych tablicach dla zagadnień szczegółowych kategorie specjalne, czyli fasety. Dla każdej fasety tworzona jest odpowiednia tablica, w której wymienione są pojęcia ułożone według wybranego porządku, np. ewolucyjnego, chronologicznego hierarchicznego, przestrzennego. Owe pojęcia w fasecie nazywane są izolatami i oznaczone są kodem literowym, cyfrowym lub alfanumerycznym. Struktura klasyfikacji Ranganathana jest bardzo złożona, np. wprowadza ona nie tylko poddziały wspólne: przestrzeni, języka, czasu ale liczne relacje występujące na kilku poziomach, bardzo obszerna bazę notacji. Ranganathan ustala dla budowy klasyfikacji, a szczególnie dla klasyfikacji fasetowej, reguły tzw. kanony, które podaje w trzech grupach: kanony planu treści, kanony planu werbalnego i kanony planu notacji. Klasyfikacja Ranganathana jest klasyfikacją polihierarchiczną dzięki swej budowie dzielące wszystkie byty uniwersum dwukrotnie: na klasy główne - zgodnie z podstawową klasyfikacją odpowiadającą hierarhicznej klasyfikacji nauk - i przejawy kategorii podstawowych w głównych klasach w formie faset i izolat wg klasyfikacji głębokiej - szczegółowej, w której istnieją wielostopniowe hierarchiczne drzewa klasyfikacyjnem grupujące izolaty w ramach każdej fasety. Klasyfikacje fasetowe są stosowane w systemach specjalnych, dla wielu dziedzin, w których nie wykorzystuje się kategorii ogólnych. Szczególnie duże zasługi w zakresie popularyzacji klasyfikacji fasetowych ma Classification Research Group - brytyjski zespół do badań klasyfikacji, który opracował wiele systemów klasyfikacji fasetowych, a także posiada dorobek w zakresie badań teorii klasyfikacji.

UKD - powstanie, rozwój. Budowa. Do stosowanych klasyfikacji biblioteczno- bibliograficznych we współczesnych bibliotekach można zaliczać: Klasyfikację Dziesiętną Deweya (1876), Klasyfikację O. Hartwinga (1888), Klasyfikacje Biblioteki Kongresu (1901), Uniwersalna Klasyfikacje Dziesiętną (1905-1907 (Klasyfikację Dwukropkowa S. R Ranganathana (1933), Klasyfikację Bibliograficzną H.E. Blissa (1935) UKD jest stosowane w manualnych bądź zmechanizowanych systemach informacyjnych. Ponad 100 000 instytucji stosuje UKD. Jedyna organizacją uprawnioną do zatwierdzania i wprowadzania zmian i uzupełnień do tablic UKD jest FID (Federation Internationale do Dokumentation). W Polsce wychodzi czasopismo pt: UKD-Zmiany i uzupełnienia Tablice UKD w Polsce publikuje Instytut INTE, który jest członkiem narodowym FID. Najpowszechniej obecnie stosowany system klasyfikacji (podział przedmiotów lub pojęć na klasy, grupy, podgrupy itd.) w bibliotekach.

Zbudowany i opracowany przez belgijskich prawników Paula Otieta i Henriego La Fontaine'a na podstawie Klasyfikacji Dziesiętnej Dewey’a (KDD)

System UKD składa się z: tablic głównych, tablic pomocniczych, indeksu przedmiotowego.

Tablice główne zawierają zasadniczy schemat podziału. Całość wiedzy dzielą na 10 klas głównych oznaczonych symbolami cyfrowymi od 0 do 9 wraz z objaśnieniami/Ten sposób konstrukcji systemu klasyfikacyjnego wyklucza jakąkolwiek możliwość powiększenia schematu w poziomie, daje natomiast duże możliwości rozbudowy schematu w pionie. Im szczegółowszy jest podział, tym większą liczbę znaków zawiera symbol.

Tablice pomocnicze służą do uściślenia klasyfikacji opracowywanego dokumentu. Składają się z trzech części: tablic la i Ib, w których podano znaki łączące wraz z informacjami o ich stosowaniu; tablic Ic-Ik zawierających poddziały wspólne i podziały A/Z; tablicy II, w której omówiono poddziały analityczne i syntetyczne (poddziały te znajdują się przy symbolach, przy których mogą być stosowane).

Indeks przedmiotowy łączy pod wspólnym hasłem zagadnienia rozproszone w różnych działach, np. piśmiennictwo dotyczące Polski znajduje się w wielu dziedzinach: Ekonomii, Geografii, Historii itd. Indeks taki, stanowi rodzaj przewodnika po katalogu systematycznym oraz ułatwia czytelnikowi posługiwanie się nim.UKD (Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna) jest modyfikacją KDD (Klasyfikacja Dziesiętna Deweya) dokonaną przez dwóch prawników belgijskich: Paula Otieta i Henriego La Fontaine' a w latach 1897-1905. Twórcy UKD przejęli bez zasadniczych zmian schemat KDD, natomiast znacznie rozbudowali poddziały pomocnicze i wprowadzili możliwość tworzenia symboli złożonych. Została zmieniona więc gramatyka, która zasadniczo odróżniała KDD od UKD. W roku 1905 Międzynarodowy Instytut Bibliograficzny wydał tablice tej klasyfikacji po raz pierwszy. UKD zyskała szerokie zastosowanie w bibliotekach na całym świecie, a jej tablice publikowane są w 23 językach. Właścicielem praw autorskich do UKD jest FID (The International Federation for Information and Documentat ion). Tablice UKD wydawane są w pięciu wariantach, które mają zadowalać szeroki krąg użytkowników: * wydania pełne, * wydania pośrednie, * wydania skrócone,* wydania bardzo skrócone, * wydania specjalne. UKD tak jak KDD oparta jest na systemie dziesiętnym. Charakteryzuje się ona porządkowaniem cyfr w kolejności ułamków dziesiętnych, a nie liczb naturalnych, oraz rozbudową „wszerz" jednej klasy ograniczoną do 10, ponieważ z jednego symbolu można utworzyć tylko 10 równorzędnych. W UKD zaniechano sostowania trzycyfrowego minimum - dopisywania zer na końcu symbolu tak jak w KDD, wprowadzono natomiast oddzielanie grup trzycyfrowych kropką, ułatwiającą odczytywanie i zapisywanie symbolu. Zasadniczy trzon klasyfikacji stanowią tablice główne. Każdy z głównych działów dzieli się na 10 dalszych. Występuje rozbudowa pozioma „wszerz" - w szeregu i pionowa „w głąb" - w łańcuchu.

TEORIA I PRAKTYKA KATALOGU PRZEDM NA ŚWIECIE

Adrien Baillet- opracował teorie katalogu przedmiotowego, sporządził katalog biblioteki prywatnej prawnika F. de Lamoignon w Paryżu. Do najważniejszych zasad sformułowanych przez Niego dla katalogu przedmiotowego należy stosowanie rozpowszechnionej nazwy; o te matowane książki na podstawie autopsji; stosowanie opisów, wielokrotnych w miarę potrzeby, formułowanie hasła w języku łacińskim; stosowanie haseł w formie imion dla nazwy świętych, umieszczanie pod tematami osobowymi dzieł biograficznych; te matowanie pod odpowiednia dziedziną wiedzy dzieł omawianych twórców określonej osoby, stałe stosowanie odsyłaczy od synonimów oraz od nieobowiązującej formy, używanie tematów formalnych dla drobnych utworów obejmowanie katalogiem przedmiotowym całego księgozbioru bez względu na wartość poszczególnych dzieł. Baillet wprowadza pewna typologię tematów i odsyłacze, domaga się redagowania tematu troszczy się o prawidłową wykładnię językową Pierwsza instrukcja do katalogu przedmiotowego Bailleta jest zaczątkiem współczesnych kanonów obowiązujących przy redagowaniu katalogu przedmiotowego.

M. Schrettinger- rozpoczął od 1819 r. prace nad katalogiem przedmiotowym. W jego ujęciu katalog przedmiotowy jest analityczny i wyszczególniający ma być rejestrem wszystkiego co kiedykolwiek napisano o danym przedmiocie. Przy tworzeniu haseł wymagał konsekwencji w użyciu synonimów a także zalecał stosowanie odsyłaczy. Podkreślał on konieczność opracowania książki do katalogu przez lekturę i .”kartkowanie" stron notowaniem głównych słów. Istotny dla katalogu przedmiotowego był jego pogląd na jednostkę katalogową, która mogła stanowić wszelkie cząstki- fragmenty dzieła omawiającego dany przedmiot. Jednostką katalogową było nie tylko dzieło samoistne wydawniczo ale każda jednostka piśmiennicza. Rozróżnia 3 stopnie katalogu:

*pierwszej potęgi (niby rysunek konturowy)

*drugiej potęgi (światło, cien)

* trzeciej potęgi (koloryt zasady Schrettingera, miały wpływ na rozwój praktyki katalogowej w krajach europejskich- katalogi przedmiotowe w bibliotekach niemieckich i austryjackich.W 1829 r. biblioteka uniwersytecka w Pradze stworzyła katalog przedmiotowy wzorując się na zasadach Schrettingera. Był on pierwszym przedmiotowym katalogiem kartkowym w języku niemieckim. Każdy zapis zawierał nazwiska autorów, tytuły, sygnaturę, datę i określenie języka dzieła. W 1897 nastąpiło zahamowanie rozwoju katalogu przedmiotowego na rzecz opracowania katalogu systematycznego. Biblioteka unersytecka w Pradze z 1920 - katalog w jeżyku czeskim, jest świadectwem odrębnie kształtującej się tradycji katalogu przedmiotowego w Czechach. Biblioteka w Dornstadt- koniec XIX wieku - zastosowany zostaje indeks tematowy bibliograficzny, łączący tematy z określnikami. Królewska biblioteka w Brukseli- opracowanie katalogu przedmiotowego przez F. Nizeta 1876 r który poza książkami obejmował artykuły czasopism. Londes bibliothec w Studgardzie - katalog przedmiotowy w 84 odrębnych klasach.

II. A. Cutter- na kontynencie amerykańskim rozwój katalogu przedmiotowego przebiega szybciej, wykształcił się on z katalogu krzyżowego. Przeszedł on trzy okresy: a) od 1723-1876: w 1831 r bibl. Bostońska-katalog krzyżowy; 1854- wychodzi pierwszy drukowany potrójny katalog krzyżowy opracowany przez W. F. Poole'a (piśmiennictwo naukowe, literatura piękna), katalog nie posiada odsyłaczy; w 1858 r. Boston Public Library- dzieła zamieszczane są pod tematami, wprowadzone zostały odsyłacze; w 1859 r E. Abbot- wydaje katalog systematyczno- przedmiotowy(działy i poddziały maja układ abecadłowy); w 1869 r rozwój katalogu przedmiotowego w Library of Congres w Waszyngtonie. W formie katalogu krzyżowego; w 1872 r pierwszy katalog w Anglii wydany przez E. Hugginsa (posiada odsyłacze; 1874 r katalog krzyżowy amerykański, rozpoczęty przez C. R. Lovella, a kontynuowany i ukończony przez Cuttera (jest poczwórnie krzyżowany, podaje autora, przedmiot, tytuł i formę opracowania dzieła), posiada odsyłacze. Do 1876 występują różne próby zastosowań haseł przedmiotowych łączących w kombinacje katalogowe, indeksowe i bibliograficzne. Początkowy okres wykształcenia się katalogu przedmiotowego w Ameryce zamyka wydanie przez Cuttera instrukcji do katalogu krzyżowego. Następuje ujednolicenie formy katalogu słownikowego, ukazuje się słownik. Cutter stworzył przepisy dla katalogu krzyżowego „słownikowego" w którym hasła autorskie miały występować w jednym układzie alfabetycznym z hasłami przedmiotowymi. Uważał, że na pierwszym miejscu stawia się słowo najważniejsze w zdania Cecha charakterystyczna dla całej jej instrukcji jest uwzględnienie potrzeb i sposobu myślenia czytelnika

TEORIA I PRAKTYKA KATALOGU PRZEDM. W POLSCE W Polsce- pol XIXw -1920 r.-

Okres I- do wieku XIX. powszechnie stosowany był katalog systematyczny, pod koniec XIX wieku- pierwsze wypowiedzi dotyczące katalogu przedmiotowego- S. Dunin-Borkowski. Karol Estreicher- katalog przedmiotowy powinien być drugi po alfabetycznym, do początku XX wieku nie spotykało się ich w praktyce. Sporządzono indeksy przedmiotowe do katalogów systematycznych, bibliografia estreichera- ciąg alfabetyczny wciągnął odsyłacze, które miały charakter haseł przedmiotowych, metoda estreichera zaważyła na tym, ze zaczęto w bibliotekach polskich do katalogów alfabetycznych wprowadzać odsyłacze (od osób o których traktuje dana książka od miejsc, od instytucji, itp.)- zaczęto tworzyć indeksy przedmiotowe-oddzielne katalogi przedmiotowe/ obok alfabetyczne i systemowego katalogu. Jednym z pierwszych takich katalogów był indeks do katalogu alfabetycznego w bibliotece towarzystwa lekarskiego warszawskiego S. grabowski).

Pierwszy katalog przedmiotowy- w tej bibliotece, 1917r- nazywany katalogiem słownikowym, hasło przedmiotowe twórcy katalogu nazwał działem, a temat- słowem wyrzutnym, polscy bibliotekarze mieli świadomość rozwoju teorii katalogu przedmiotowego.

Okres II- związany z Adamem Łysakowskim, I polowa XX wieku, w bibliotece uniwersytetu wileńskiego stworzył- katalog przedmiotowy- opracowanie teoretyczne na temat katalogów przedmiotowych "Katalog przedmiotowy" zeszyt I teoria 1928. jej celem było tez stworzenie porad praktycznych, słownika haseł przedmiotowych, przed II wojna światowa ukończył "Katalog przedmiotowy. Podręcznik" (ukazał sie w 1946r) przedstawił sposoby katalogowego opisywania książek, tworzenie, walory tego katalogu- katalog jest dobry, jeżeli: jest logicznie poprawny, jest psychologicznie nastawiony, ekonomiczny w tworzeniu i użytkowaniu, poprawny pod względem naukowym. Łysakowski uważał, ze katalog przedmiotowy jest łatwiejszy dla użytkownika niż systematyczny. "Katalog przedmiotowy. Podręcznik"- omawia metody sporządzania katalogu przedmiotowego, zalecenia językowe, ustalił terminologie, podobny katalog stworzył dla biblioteki uniwersytetu łódzkiego, próbował tez w wawie. wg jego metod powstał katalog w bibliotece gdańskiej PAN, w bibliotece jagiellonskeij i narodowej.

Okres III: ukazanie się drukowanego katalogu przedmiotowego-katalog biblioteki SGH w wawie (Andrzej grodek), zrezygnował z wielokrotnego charakteryzowania książek.

Okres IV: w 1945r w instytucie bibliografii biblioteki narodowej zaczęto tworzyć lartoteke przedmiotowa dla wydawnictw pochodzących z egzemplarza obowiązkowego prowadzona wg Łysakowskiego, jej tematy zostały skonfrontowane z tematem ze słownika języka haseł przedmiotowych biblioteki uniwersytetu warszawskiego, kartoteka stała sie podstawa publikowania "Słownika tematów jeżyka haseł przedmiotowych". Zaczęto nanosić hasła przedmiotowe na drukowane centralnie karty katalogowe, był to zaczątek katalogu przedmiotowego w BN (systematycznie prowadzony od 1955r) wydano "Słownik tematów dla jhp". Jan Kossonoga- 1956r opublikował w pracy "Bibliotekarstwo naukowe" zadania, strukturę, konstrukcje układu katalogu przedmiotowego, to tez miało wpływ na katalog przedmiotowy w BN.

Okres V: Stanisław Konopka- bibliotekarz w Bibliotece lekarskiej, autor tematów z medycyny i nauk pokrewnych (słowniki), był zwolennikiem wąskich tematów, tym słownikiem posługiwała sie glowna biblioteka lekarska.

Okres VI- do czasów współczesnych. W latach 90tych odżyły sprawy związane z katalogiem przedmiotowym

Język haseł przedmiotowych KABA prezentowany w formie kartoteki haseł wzorcowych.

Kartoteka haseł wzorcowych-istotna cecha khw jest jednoznaczność standaryzacja i spójność danych zawartych w kartotece. Wysoka jakość tych danych pozwala na wykorzystanie khw jako narzędzia automatycznej kontroli poprawności wprowadzonych do bazy danych. Do podstawowych funkcji khw należy: -określenie zbiór terminów podział terminów na przyjęte i odrzucone; -określenie zakresu stosowania terminów przyjętych; -określenie związków między terminami. Do podstawowych rodzajów kartotek haseł wzorcowych należą:-kartoteka haseł osobowych i korporatywnych -kartoteka tytułów ujednoliconych -kartoteka haseł przedmiotowych

Narodowy Uniwersalny Katalog Centralny NUKAT (NUKAT) - to katalog centralny polskich bibliotek naukowych i akademickich tworzony metodą współkatalogowania. Oznacza to, że każdy opis dokumentu jest tworzony tylko raz w bazie NUKAT i kopiowany do katalogów lokalnych. We współkatalogowaniu w NUKAT uczestniczy ponad 900 bibliotekarzy z 58 bibliotek. Zawartość katalogu NUKAT stanowią rekordy bibliograficzne oraz rekordy kartoteki haseł wzorcowych. Oprócz rekordów wprowadzanych na bieżąco NUKAT zawiera wszystkie rekordy bibliograficzne z Centralnego Katalogu Czasopism (dawne CKTCz) i wszystkie rekordy haseł wzorcowych z Centralnej Kartoteki Haseł Wzorcowych .Zadaniem Narodowego Uniwersalnego Katalogu Centralnego jest:-dostarczenie informacji o dokumentach i miejscu ich przechowywania-udostępnienie do kopiowania katalogom lokalnym gotowych rekordów kartoteki haseł wzorcowych i rekordów bibliograficznych-usprawnienie i przyspieszenie katalogowania poprzez eliminowanie przypadków dublowania wykonywanej pracy NUKAT jest cenną bazą informacyjną dla pracowników wypożyczalni międzybibliotecznych, a w przyszłości będzie stanowił istotny czynnik w procesie reorganizacji wypożyczania międzybibliotecznego. Uzupełnieniem NUKAT jest Katalog Rozproszony Bibliotek Polskich (Karo).

Metoda tworzenia języka haseł przedmiotowych KABA Prace nad jhp KABA rozpoczęto w II Polowie 1991 r. w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie/W chwili obecnej 9 bibliotek współtworzy jhp KABA. Bezpośrednie źródło słownictwa jhp KABA stanowi język haseł przedmiotowych Biblioteki Narodowej Francji-RAMEAU,a pośrednio również RVM oraz LCSH. Wybór języka RAMEAU jako wzorca dla języka KABA podyktowany został tym iż ten język jako najmłodszy uwzględnia wiele najnowszych rozwiązań metodycznych i eliminuje dużo mankamentów występujących w słownictwie języka ŁCSH. Język KABA powstaje metoda mieszana-dedukcyjno -indukcyjna Dedukcyjnie został utworzony zasób określników. Najwcześniej bowiem opracowano 13 list określników swobodnych, wzorując się na listach przygotowanych w RAMEAU. Przejecie języka z RAMEAU jako podstawy dla języka KABA nie oznacza przekład słownictwa RAMEAU najeż, polski. Do naszej terminologii już na stale wszedł termin naturalizacji haseł stosowanych w RAMEAU. Naturalizacja polega na wyborze najwłaściwszego i tylko 1 odpowiednika oddąjanego wartość semantyczna jednostki przekładnej. Prawie wszystkie terminy w jhp KABA przyjęte jako hasła wzorowe powiązanie są relacjami ekwiwalencji z odpowiednimi francuskojęzycznymi hasłami RAMEAU i angielskojęzycznymi hasłami LCSH.

Kategorie leksykalne języka KABA. Do podstawowych jednostek leksykalnych języka KABA należą tematy i określniki. Tematy SA jednostkami leksykalnymi samodzielnymi i mogą tworzyć samodzielne hasła przedmiotowe proste. Określniki są jednostkami niesamodzielnymi stoją po temacie i go modyfikują. Określniki dzielą się na 2 rodzaje z punktu widzenia ich łączności z tematem-określniki swobodne i określniki związane. W kartotece wzorcowej języka KABA rozróżniamy 2 podstawowe typy rekordów:-rekordy haseł wzorcowych-te rekordy SA podstawowym i najpełniejszym z punktu widzenia kartoteki źródłem informacji o danym terminie. rekordy odsyłaczy orientacyjnych całkowitych/ KABA jest w bibliotekarstwie polskim tym językiem inf-wyszkiwawczym, który może zapewnić większa jednoznaczność i spójność katalogów bibliotecznych. Utrzymaniu tej jednoznaczności służą zasady .dotąd z taka konsekwencja i w tak szerokim zakresie u nas nie stosowane. Przyjęte jako hasła wzorcowe terminy, które budzić mogą wątpliwości co do znaczenia w jakim zostały użyte zaopatrywane w lakoniczną ale precyzyjna definicje.