Procedura decyzyjna ze szczególnym uwzględnieniem ustawodawczym. Zagadnienie „współdecyzji”.

Standardową procedurę decyzyjną UE określa się mianem zwykłej procedury ustawodawczej (dawniej: współdecyzji). Oznacza to, że wybierany w wyborach bezpośrednich Parlament Europejski musi wraz z Radą (rządami 27 państw członkowskich UE) zatwierdzać akty prawne UE. Komisja natomiast przygotowuje projekty aktów prawnych UE i odpowiada za ich wdrażanie.

Zwykła procedura ustawodawcza nadaje Parlamentowi Europejskiemu i Radzie Unii Europejskiej równorzędną rolę w odniesieniu do szerokiego zakresu dziedzin (np. zarządzanie gospodarką, imigracja, energetyka, transport, środowisko naturalne, ochrona konsumentów). Europejskie akty prawne są w znacznej większości przyjmowane wspólnie przez Parlament Europejski i Radę.

Komisja wysyła swój projekt Parlamentowi i Radzie.

• Obie instytucje kolejno dwukrotnie analizują projekt i poddają go pod dyskusję .

• Jeżeli po dwóch czytaniach nie mogą osiągnąć porozumienia, projekt przedstawia się komitetowi pojednawczemu składającemu się z równej liczby przedstawicieli Rady i Parlamentu.

• Przedstawiciele Komisji również uczestniczą w posiedzeniach komitetu i biorą udział w dyskusji.

• Kiedy komitet uzyska porozumienie, uzgodniony tekst jest przesyłany do Parlamentu Europejskiego i Rady celem trzeciego czytania, aby można było ostatecznie przyjąć go jako akt prawny.

• Porozumienie końcowe dwóch instytucji jest niezbędne do przyjęcia tekstu.

• Nawet jeżeli komitet pojednawczy uzgodni wspólny tekst, Parlament może odrzucić proponowany akt prawny większością głosów.

W procesach decyzyjnych na poziomie europejskim uczestniczą różne instytucje UE, w szczególności:

• Komisja Europejska,

• Parlament Europejski (PE),

• Rada Unii Europejskiej.

Zasadniczo to Komisja Europejska występuje z wnioskami dotyczącymi nowych aktów prawnych, natomiast Parlament i Rada przyjmują te akty. W decyzjach UE odpowiednią rolę odgrywają także inne instytucje.

Zasady i procedury podejmowania decyzji w Unii zostały określone w Traktatach. Każdy wniosek dotyczący nowego aktu prawnego musi opierać się na konkretnym artykule Traktatu, zwanym jego podstawą prawną. Podstawa prawna danego aktu decyduje zaś o tym, jakiej procedury należy użyć do jego przyjęcia. Trzy podstawowe procedury decyzyjne w Unii to procedura konsultacji, zgody i współdecyzji.

1. Procedura konsultacji

W ramach tej procedury Rada konsultuje się w sprawie danego aktu prawnego z Parlamentem, jak również z Europejskim Komitetem Ekonomiczno-Społecznym (EKES) oraz Komitetem Regionów (KR).

Parlament ma możliwość:

• przyjąć wniosek Komisji

• odrzucić go

• lub poprosić o wprowadzenie do niego poprawek.

Jeśli Parlament żąda wprowadzenia do dokumentu poprawek, Komisja jest zobowiązana do rozważenia wszystkich proponowanych przez Parlament zmian. Jeśli Komisja przyjmie którąkolwiek z nich, wysyła do Rady zmieniony wniosek legislacyjny.

Rada analizuje zmieniony wniosek i przyjmuje go lub wprowadza do niego dalsze poprawki. W tej procedurze, podobnie jak we wszystkich innych, zmiana wniosku Komisji przez Radę wymaga jednomyślności jej członków.

2. Procedura zgody

Procedura zgody wymaga od Rady uzyskania zgody Parlamentu Europejskiego przed podjęciem określonych, szczególnie ważnych decyzji.

Procedura przebiega podobnie jak w przypadku konsultacji, jednak Parlament nie ma w niej prawa do wprowadzania poprawek do wniosku – musi go w całości przyjąć lub odrzucić. Zgoda Parlamentu wymaga bezwzględnej większości oddanych głosów.

3. Procedura współdecyzji

Jest to obecnie najbardziej powszechna procedura legislacyjna w UE. W procedurze tej rola Parlamentu nie ogranicza się jedynie do wydania opinii: Parlament pełni w tym przypadku funkcję prawodawczą na równi z Radą.

Jeśli Rada i Parlament nie mogą osiągnąć porozumienia w sprawie konkretnego wniosku legislacyjnego, jest on kierowany do komitetu pojednawczego, składającego się z jednakowej liczby przedstawicieli Parlamentu i Rady. Jeśli komitet osiągnie porozumienie, uzgodniony tekst trafia ponownie do obu instytucji w celu jego przyjęcia.

PROCEDURA WSPÓŁDECYZJI:

Zwykle wniosek ustawodawczy przedstawia Komisja (1). Inicjatywę ustawodawczą może jednak podjąć również Parlament Europejski, a w przypadku przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości wniosek może zostać złożony przez Komisję albo przez jedną czwartą państw członkowskich. O przyjęcie aktu ustawodawczego wystąpić może także Trybunał Sprawiedliwości lub Europejski Bank Inwestycyjny, a zalecenie w sprawie aktu ustawodawczego może zaproponować Europejski Bank Centralny.

Wniosek ustawodawczy jest przedstawiany Parlamentowi Europejskiemu i Radzie oraz udostępniany parlamentom państw członkowskich.

W ciągu ośmiu tygodni parlamenty państw członkowskich mogą przesłać przewodniczącym Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji uzasadnioną opinię co do tego, czy projekt aktu ustawodawczego jest zgodny z zasadą pomocniczości.

Pierwsze czytanie

Parlament przyjmuje swoje stanowisko w sprawie wniosku ustawodawczego w pierwszym czytaniu (2). W pierwszym czytaniu nie obowiązuje żaden określony termin.

Sprawozdawca Parlamentu przygotowuje projekt sprawozdania, który następnie jest omawiany w grupach politycznych i do którego właściwa komisja lub właściwe komisje PE wnoszą poprawki.

Na posiedzeniu plenarnym Parlament przyjmuje stanowisko zwykłą większością głosów.

Stanowisko może zawierać poprawki do pierwotnego wniosku ustawodawczego.

Jeżeli stanowisko Parlamentu nie zawiera żadnych poprawek (7) i jeżeli Rada także zaakceptuje pierwotny wniosek, akt zostaje przyjęty przez Radę (8) kwalifikowaną większością głosów, a następnie podpisany przez przewodniczących Parlamentu Europejskiego i Rady oraz opublikowany w dzienniku urzędowym.

Jeżeli Parlament przyjmie stanowisko z poprawkami, wówczas:

• Jeżeli Rada zatwierdzi wszystkie poprawki (5) i nie zmieni w inny sposób pierwotnego projektu, akt zostaje przyjęty przez Radę (6) większością kwalifikowaną, a następnie podpisany i opublikowany.

• Jeżeli Rada nie zatwierdzi wszystkich poprawek lub je odrzuci, wówczas przyjmuje większością kwalifikowaną swoje stanowisko (9), które zostaje następnie przekazane Parlamentowi do drugiego czytania (11). Rada musi poinformować wyczerpująco Parlament o powodach, które doprowadziły do przyjęcia przez nią stanowiska. Komisja informuje Parlament o swoim stanowisku.

Drugie czytanie

W drugim czytaniu Parlament rozpatruje stanowisko Rady. W terminie 3 miesięcy (z możliwością przedłużenia do 4 miesięcy) PE może:

• zatwierdzić stanowisko Rady lub nie podjąć żadnej decyzji (12) w obowiązującym terminie; akt jest wówczas uznawany za przyjęty (13), a następnie zostaje podpisany i opublikowany;

• odrzucić stanowisko Rady (14) absolutną większością głosów; procedura zostaje definitywnie zakończona-akt uważa się za nieprzyjęty (15);

• zaproponować poprawki (16) do stanowiska Rady absolutną większością głosów; stanowisko Parlamentu jest następnie przedstawiane Radzie i Komisji (17). Rada ma 3 miesiące (z możliwością przedłużenia do 4 miesięcy) na podjęcie działania.

  • Jeżeli Rada zatwierdzi poprawki (19) Parlamentu, akt zostaje uznany z przyjęty (20), a następnie zostaje podpisany i opublikowany.

  • Jeżeli Rada nie aprobuje wszystkich poprawek (21) Parlamentu, informuje o tym Parlament – następnie w terminie 6 tygodni rozpoczęte zostaje postępowanie pojednawcze.

Postępowanie pojednawcze i trzecie czytanie (23)

Teksty, których nie udało się przyjąć w pierwszych dwóch czytaniach, podlegają postępowaniu pojednawczemu.

Zwoływany jest komitet pojednawczy (22), w skład którego wchodzą przedstawiciele 27 państw członkowskich oraz taka sama liczba posłów do Parlamentu Europejskiego, zebranych w ramach delegacji PE, która tworzona jest z uwzględnieniem relatywnej siły grup politycznych.

Komitet rozpatruje stanowisko Rady i poprawki Parlamentu z drugiego czytania. Ma sześć tygodni (z możliwością przedłużenia do ośmiu tygodni) na wypracowanie kompromisu i sporządzenie wspólnego tekstu

Jeżeli komitet pojednawczy nie uzgodni wspólnego projektu 29) w przewidzianym terminie, akt uważa się za nieprzyjęty (30) i procedura zostaje zakończona.

Jeżeli komitet pojednawczy przyjmie wspólny projekt (24), projekt ten zostaje przedłożony Radzie i Parlamentowi do zatwierdzenia. Rada i Parlament mają sześć tygodni (z możliwością przedłużenia do ośmiu) na zatwierdzenie projektu; Rada podejmuje decyzję większością kwalifikowaną, natomiast Parlament większością oddanych głosów. Po zatwierdzeniu tekstu przez obie instytucje (25) jest on podpisywany i publikowany (26). Parlament i Radą mogą także odrzucić uzgodniony tekst (27) i wówczas akt ten nie zostaje przyjęty (28).