Spis treści:
Wstęp……………………………………………………………………………………………………………
1. Pojęcie antropogenezy…………………………………………………………………………………
2. Pojęcie i charakterystyka hominidów……………………………………………………………
3. Pojęcie australopiteków oraz ich rodzaje: ……………………………………………………
a) Sahelanthropus tchadensis
b) Ardipithecus ramidus
c) Australopithecus anamensis
d) Austarlopithecus afarensis
e) Australopithecus africanus
4. Pojęcie paleolitu górnego……………………………………………………………………………
5. Przedstawiciele rodzaju homo…………………………………………………………………..
a) Homo habilis
b) Homo ergaster
c) Neandertalczyk
d) Homo sapiens
Zakończenie…………………………………………………………………………………………………
Bibliografia………………………………………………………………………………………………….
Małpy człekokształtne posiadają z człowiekiem wiele wspólnych cech. Obie grupy posiadają silnie rozwiniętą mózgoczaszkę, oczy ułożone stereoskopowo. Cechują się wszystkożernością, mają bardzo podobny pod względem genów materiał genetyczny i zapadają na te same choroby.
Główną różnicą charakterystyczną tylko dla człowieka jest "człowieczeństwo". Tylko człowiekowi udało się osiągnąć wysoce rozwinięte zachowania społeczne, w wyniku których powstała kultura. Do rzędu naczelnych zaliczamy: małpiatki, małpy wąskonose, małpy szerokonose i człekokształtne czyli Hominidy.
Antropogeneza (gr. ánthrôpos – człowiek, génesis – pochodzenie) – filogeneza człowieka, czyli pochodzenie, droga rozwojowa i procesy biologiczne, które doprowadziły do powstania anatomicznie nowoczesnego człowieka rozumnego (Homo sapiens sapiens)
Mimo, że termin "hominidy" oznacza przedstawicieli rodziny człowiekowatch, nieoficjalnie przyjęło się, iż hominidami są jedynie naczelne, należące do linii rozwojowej człowieka, charakteryzujące się dwunożną postawą ciała, znacznym wzrostem mózgu w stosunku do proporcji ciała, zmianą w uzębieniu i muskulaturze, naziemnym tryb życia, długotrwałym rozwojem osobniczym. Pierwsze hominidy pojawiły się zapewne w okresie między od 14 - 10 do 7 - 6 mln lat temu. Naukowcy dysponują rosnącym w setki zbiorem ludzkich skamieniałośći, które stanowią użyteczną bazę do określenia budowy sylwetki, wyglądu i zachowań przodków człowieka. Powiększanie się mózgu wczesnych hominidów było poprzedzone dwunożnością, czyli przystosowaniem do przyjęcia pionowej postawy ciała.
1. Najwcześniejszy hominid mógł należeć do rodzaju Sahelanthropus. Większość antropologów umieszcza go u dołu pnia ewolucyjnego rodziny ludzkiej, tj. w pobliżu ostatniego przodka wspólnego dla hominidów i szympansów. Sahelanthropus tchadensis jest wymarłym gatunkiem ssaka człekokształtnego. Żył około 7 mln lat temu w Środkowej Afryce. Właściwie nic nie wiadomo o tych istotach poza wyglądem ich czaszek, które odnaleziono w latach 2001–2002 w okolicach jeziora Czad. Czaszki wyglądają podobnie do ludzkich. Płaska twarz, podobne uzębienie, jedynie znacznie mniejsza puszka mózgowa i szerszy rozstaw.
Australopiteki są najbliższymi przodkami rodzaju Homo, są rodzajem ssaków naczelnych z rodziny człowiekowatych, którego przedstawiciele żyli w południowej, wschodniej i centralnej Afryce od ok. 4,2 do ok. 1 mln lat temu. Australopiteki cechowały się dość niskim wzrostem (1-1,5 m; samce były wyraźnie większe od samic), krępą budową ciała i dużymi zębami trzonowymi, lecz skróconymi już kłami, były prawdopodobnie głównie lub wyłącznie roślinożerne, miały mózg o objętości do 500 cm3, były istotami dwunożnymi, o czym świadczą cechy budowy miednicy i stóp.
W rodzaju Australopithecus, wchodzącym w skład rodziny Hominidów można wyróżnić takie gatunki jak :
Ardipithecus ramidus – czyli gatunek wymarłego ssaka naczelnego z rodziny człowiekowatych żyjącego w pliocenie na terenach Afryki. Najbardziej kompletne Skamieniałości A. ramidus pochodzą z okolic wioski Aramis w Etiopii i liczą około 4,4 mln lat. Znaleziony tam szkielet młodej samicy nie przypomina budową szkieletu szympansa, goryla, ani innych naczelnych blisko spokrewnionych z człowiekiem A. ramidus wykazywał cechy zarówno hominidów nadrzewnych, jak i pewną formę naziemnej dwunożności. Żył prawdopodobnie głównie w lasach. Był stworzeniem dwunożnym, miał chwytne stopy, stosunkowo niewielką czaszkę – objętość puszki mózgowej wynosiła 300–350. Odnaleziono ponad 145 zębów Ardipithecus ramidus – ich budowa sugeruje, że hominid ten był prawdopodobnie wszystkożercą lub owocożercą. Samica miała około 120 cm wzrostu i ważyła 50 kg.
Australopithecus anamensis – wymarły ssak naczelny, hominid. Żył około 4 mln lat temu w Afryce.
W roku 1965 Bryan Patterson w Kanapoi nad jeziorem Rudolfa w Kenii odkrył szczątki datowane na ok. 4 mln lat, początkowo sklasyfikowane jako A. afarensis. Dopiero w roku 1995 zostały one zakwalifikowane przez Meave Leakey jako nowy gatunek – Australopithecus anamensis. Porównanie rozmiarów ciała i kłów samca i samicy wskazuje na wyrazny dymorfizm płciowy, objawiający się różnicami fenotypowymi między obu płciami w obrębie gatunku. Skamieniałości kości kończyny dolnej i kości piszczelowej wskazują na wyprostowaną postawę ciała, chociaż mógł on także poruszać się w koronach drzew w poszukiwaniu pokarmu.
Australopithecus afarensis – australopitek, którego najstarsze znane szczątki datowane są na 3,7 mln lat a najmłodsze 1,3 mln lat temu. Znaleziono je w Etiopii i Tanzanii. Miał szeroką miednicę, wysklepioną stopę, palec u stopy zrównany z innymi palcami, kciuk przeciwstawny, ramiona były długie, a pojemność puszki mózgowej wynosiła ok. 500-600 cm³. Australopithecus afarensis był roślinożercą o niskiej, krępej budowie. Liczne szczątki A. afarensis znaleziono w Afryce Wschodniej, ale niektórzy badacze uważają, że nie wszystkie ze znalezionych skamieniałości faktycznie należy przypisać temu gatunkowi. Najsłynniejszą przedstawicielką A. afarensis jest „Lucy" – szkielet odkryty w listopadzie 1974 roku w okolicach osady Hadar we wschodniej Etiopii. Kontrowersje wzbudza też kwestia, czy był on aby na pewno gatunkiem naziemnym; wiele cech budowy wskazuje, że mógł dużą część czasu spędzać na drzewach.
Australopithecus africanus – gatunek australopiteka znany już od 1924 roku dzięki odkryciu tzw. „Dziecka z Taung” przez Raymonda Darta w Taung (RPA). Osobniki męskie tego gatunku ważyły ok. 41 kilogramów i dorastały do 138 cm, a żeńskie ok. 30 kg i dorastały do ok. 115 cm. Australopithecus africanus żył przeszło 3 mln lat temu. Być może gatunek ten występował jeszcze 2 mln lat temu. Przedstawiciele tego gatunku poruszali się na dwóch nogach choć prawdopodobnie dwunożność nie była w pełni wykształcona – wskazują na to badania kanałów półkolistych. Ten Australopitek prawdopodobnie prowadził częściowo nadrzewny tryb życia, na co wskazują m.in. odkrycia w Sterkfontein.
Paleolit dolny - jest to okres odpowiadający wczesnym formom homoidalnym i początkom rodzaju Homo (przez gatunek Homo habilis do Homo ergaster/erectus - któremu przypisuje się wyjście z Afryki). Charakteryzuje się rozwojem społeczności ludzkiej oraz powstaniem pierwszych kultur pradziejowych.
Ślady najstarszego obozowiska ludzkiego na ziemiach polskich, datowanego na 500 tys. lat, odkryto w Trzebnicy pod Wrocławiem. Najprawdopodobniej było to obozowisko łowców reniferów, usytuowane nad jeziorem lub zatoką rzeczną. Obok drobnych, prymitywnych narzędzi wykonanych z otoczaków, znaleziono kości upolowanych zwierząt, między innymi: łosia, jelenia, dzika, nosorożca, a także zęby szczupaka.
Przedstawiciele rodzaju homo
Pierwszym przedstawicielem rodzaju homo był Homo habilis (człowiek zręczny) – kopalny gatunek człowieka z Afryki Wschodniej, który żył 2,5-1 mln lat temu. Homo habilis stanowi pierwszy etap w rozwoju rodzaju Homo i jest w linii prostej praprzodkiem gatunku Homo sapiens. Po raz pierwszy Homo habilis został odkryty w 1959 roku w wąwozie Olduvai. Gatunek ten żył równolegle z australopitekami przez ok. milion lat. Praludzie z gatunku H. habilis żyli prawdopodobnie w małych grupach, przypominających stada dzisiejszych szympansów. Grupie takiej przewodził najsilniejszy lub najbardziej inteligentny osobnik. W chwili, gdy mięso stało się najbardziej wartościowym pokarnem, rozwinął się podział pracy w zależności od płci: mężczyźni polowali, a kobiety sprawiały zdobycz, zbierały jadalne rośliny, zajmowały się ogniskiem i dziećmi. Wspólnie zdobytą żywność spożywano razem; w ten sposób człowiek przekształcał się nie tylko biologicznie, ale i jako istota społecznie-ekonomiczna w procesie antroposocjogenezy.
Homo erectus okreslany również jako Homo ergaster (człowiek wyprostowany) - pojawił się w Afryce około 1,8-1,7 miliona lat temu. Jego mózgoczaszka miała pojemność od 800 do 1000 cm sześciennych, posiadał niskie czoło, miał tak samo jak Homo Habilis wyraźnie zaznaczone łuki nadoczodołowe. Posiadał masywne zęby między innymi po to aby aby ułatwiać przeżuwanie pokarmu mięsnego jak i również roślinnego. Jako pierwszy wyemigrował z Afrykańskiej kolebki przez półwysep Arabski do południowo wschodniej Afryki a 1,4 miliona lat temu pojawił się na Bliskim Wschodzie. Przemieszczali się w poszukiwaniu jedzenia. Ostatnie wędrówki miały na celu poszukiwanie surowców do wytworzania narzędzi. Homo erectus jest najdawniejszym przedstawicielem istot człowiekowatych, o których wiadomo na pewno, że umiał posługiwać się ogniem, żyli w małych grupach, populacja sięgała od około 20 – 25 lat.
Człowiek neandertalski, neandertalczyk – wymarły przedstawiciel rodzaju Homo (człowiek), znany z plejstocenu (ok. 400 000 do ok. 24 500 lat temu. Jednym z pierwszych znalezisk o cechach neandertalczyka był wykopany w 1856 w niemieckim Neanderthalu niekompletny szkielet o mocnym kośćcu, grubym wale nadoczodołowym. Były to kości podobne do człowieka, ale o znacznie bardziej pierwotnych cechach.
Neandertalczyków charakteryzowała masywna twarz ze słabo wyrażonym podbródkiem. Miał tak jak jego przodkowie wyraźnie zaznaczone łuki nadoczodołowe, i również szerokie otwory nosowe. Uczeni sądzą że były one przystosowane po to aby ułatwić mu oddychanie mroźnym powietrzem europejskim. Posługiwał się on dwiema technikami: mustierską lewaluaską. Technika mustierska polegała na koncentrycznym odbijaniu trójkątnych odłupków od rdzenia. technika lewaluaska natomiast na kształtowaniu odłupków kamienia, odbijających od specjalnie przygotowanego rdzenia. Ich archeologia wskazuje że neandertalczyk wytwarzał narzędzia kamienne i drewniane. U neandertalczyka możemy odnaleźć elementy kultury duchowej. Istnieją dowody na pewne praktyki religijne, odnaleziono również pierwsze zamierzone pochówki.
Neandertalczycy rozprzestrzenili się po Europie (z wyjątkiem pokrytej lodowcem (Skandynawii) i na Bliskim Wschodzie. W okresie dużych wahań klimatycznych, wykazywali przystosowania do zimnego klimatu. Prawdopodobnie w tym czasie zaczęli używać odzież (dla ochrony od zimna) oraz biżuterii. Nieliczne ślady wskazują na obecność podobnych form w południowej Syberii i północnej Afryce. Neandertalczycy wymierali z powodu braku pożywienia.
Człowiek rozumny (Homo sapiens) – jedyny występujący współcześnie gatunek z rodzaju człowiek (Homo). Występuje na wszystkich kontynentach. Człowiek
Pierwsze formy Homo Sapiens datuję się na 200 tysięcy lat temu, Narodził się on w Afryce, czyli w kolebce człowieka. W Europie pojawił się jak uczeni podają 40 tysięcy lat temu i tylko on pozostał dziś na ziemi. Niektórzy uważają że wszyscy ludzie pochodzą od jednej kobiety, nazwanej Ewą, która żyła w Afryce 200 tys. lat temu. Inni zaś że sądzą, że człowiek powstał w wyniku ewolucji Homo Erectusa.
W samym wyglądzie różni się on swoich przodków. Między innymi myśleniem abstrakcyjnym, większymi możliwościami umysłowymi, człowiek rozwinął umiejętność wytwarzania narzędzi, polowania, zajmował się również sztuką - tworzył malowidła naskalne.
Do tego gatunku czasami zalicza się następujące podgatunki:
człowieka współczesnego (Homo sapiens sapiens)
człowieka kromaniońskiego (Homo sapiens fossilis czyli Homo sapiens kopalny), którego uważa się za anatomicznie identycznego z człowiekiem współczesnym.
człowieka współczesnego starszego Homo sapiens idaltu (idaltu oznacza w lokalnym etiopskim języku afar, osobę starszą), który wykazuje pewne nieznaczne różnice z człowiekiem współczesnym i został wyodrębniony jako osobny podgatunek.
Czaszka ludzka inaczej niż małpia łączy się z kręgosłupem. U innych naczelnych spotyka się podtrzymujące ją silnie rozwinięte mięśnie barkowe, u człowieka ich brak i bardziej swobodne ułożenie czaszki na kręgosłupie daje jej szersze możliwości wzrostu.
Ważnym problemem dla populacji ludzkich jest sprawa wyżywienia. Gatunek Homo sapiens ogromnie wzrasta liczebnie, jego zaś zasoby pokarmowe nie zwiększają się w takim samym stopniu. Zwiększenie ilości pożywienia, bez zniszczenia istniejących naturalnych zespołów niezbędnych do zachowania ekologicznej równowagi na Ziemi, jest podstawowym celem rolnictwa przyszłości.
Stałe przekształcanie powierzchni planety, rozpoczęte już przez istoty praludzkie, a postępujące przez cały czas cywilizacji, nakłada na współczesnego człowieka obowiązek znajomości praw rozwoju świata żywego i nakaz stosowania się do nich.