Antybiotyki

Antybiotyki są to substancje działające hamująco na procesy ważne dla życia drobnoustrojów. Poznano już około dwóch tysięcy substancji antybiotycznych wytwarzanych przez bakterie, pleśnie, grzyby, poro­sty, glony, rośliny wyższe i zwierzęta. Większość antybiotyków jest wytwarzana przez drobnoustroje zaliczane do promieniowców, pleśni i laseczek. Niektóre antybiotyki udało się otrzymać całkowicie synte­tycznie (chloramfenikol), inne zaś półsyntetycznie (ampicylina, kloksacylina, dikloksacylina).        Antybiotyki obejmują niemal wszystkie struktury chemiczne. Zasto­sowanie kliniczne znalazło dotychczas około 150 antybiotyków o róż­nym zakresie działania. Podział produkowanych antybiotyków według ich praktycznego działania przedstawiono w tabeli 2. Spośród antybiotyków wyróżniamy takie, których zakres działania jest duży, to znaczy działają na drobnoustroje należące do różnych ro­dzajów i rodzin, lub też antybiotyki działające tylko na nieliczne ga­tunki lub grupy drobnoustrojów. Szczepy należące do tego samego ga­tunku mogą być w różnym stopniu podatne na działanie antybiotyku.        Szczepy, na które antybiotyk działa, w stężeniach łatwo osiągalnych w surowicy krwi i w tkankach, nazywamy wrażliwymi, w przeci­wieństwie do szczepów opornych, niewrażliwych na działanie anty­biotyku. Szczepy wrażliwe mogą w pewnych warunkach nabywać opor­ność. Zdolność do nabywania oporności należy do zjawisk niepożąda­nych i stanowi jeden z najpoważniejszych problemów leczenia anty­biotykami. Rozwój oporności zachodzi z różną łatwością u rozmaitych drobnoustrojów, np. bardzo łatwo u gronkowców i pałeczek ropy błę­kitnej, trudno u dwoinek rzeżączki i niektórych paciorkowców. Szyb­kość powstawania oporności na różne antybiotyki nie jest jednakowa. Tabela 2 Podział produkowanych antybiotyków według praktycznego zakresu ich działania (wg Kuryłowicza i Kowszyk-Gindifer) Antybiotyk Szeroki zakres działania Aktynospektacyna, aminozydyna, cefalosporyna, cefalorydyna, cefalotyna, chloramfenikol, streptomycyna, dwuhydrostreptomycyna; Grupa neomycyn: neomycyna, kanamycyna, glutamycyna, higromycyna; Makrolidy: erytromycyna, oleandomycyna, spiramycyny, leukomycyna, linkomycyna; Penicyliny: penicylina G, penicylina V, ampicylina, kloksacylina, metycylina, dikloksacylina, nafcylina, oksacylina, fenetycylina; Peptolidy: etamycyna (gryzeowirydyna, wirydogryzeina), mikamycyny, ostreogrycyny, prystynamycyna, stafilomycyny, streptograminy, wernamycyny; Ryfamycyna SV, nizyna; Tetracykliny: tetracyklina, oksytetracyklina, chlorotetracyklina, deklomycyna, tiolutyna, tiostrepton Gram- -dodatnie Amfomycyna, fucydyna (kwas fusydowy), gramicydyna S, nowo-tiocyna, termorubina, tyrotrycyna, wankomycyna Prątki Cykloseryna, wiomycyna, kapreomycyna Gram- -ujemne Kolistyna, polimiksyna B Grzyby Polieny makrolidowe: amfoterycyna B, kandycydyna B, filipina, hamycyna, leworyna, nystatyna, trychomycyna; Polieny niemakrolidowe: wanotyna, fumagilina; Niepolieny: antelmycyna, boromycyna, cykloheksimid (aktydion), gryzeofulwina, pirolonitryna, wenturycydyna Nowotwory Aktynomycyny, rubomycyna (daunomycyna, rubidomycyna), mitomycyna, bruneomycyna (streptonigryna, rufomycyna), oliwomycy­ny (chromomycyny, mitramycyna) Mechanizm działania antybiotyków        Silne działanie przeciwdrobnoustrojowe antybiotyków stało się przy­czyną badania mechanizmów tego zjawiska. Poznane mechanizmy dzia­łania okazały się zróżnicowane. Procesy fizykochemiczne mogą być ha­mowane lub zaburzane aż do zakłócania ciągów metabolicznych. Uszka­dzane mogą być procesy swoiste dla drobnoustrojów lub" wspólne dla bakterii i makroustrojów. W pierwszym przypadku antybiotyk jest nie­toksyczny, w drugim mniej lub bardziej toksyczny. Są antybiotyki inter-ferujące z syntezą białek, puryn, kwasów nukleinowych, przemianami aminokwasów lub peptydów. Miejscem działania może być ściana ko­mórkowa, na którą działają penicyliny, cefalosporyny, cykloseryna, bacytra cyna i wankomycyna (ryć. 8). Strukturę błony cytoplazmatycznej zaburzają: polimiksyna B, kolistyna i gramicydyna. Na syntezę białka zachodzącą w strukturach plazmatycznych wpływają tetracykliny, chlo-ramfenikol, streptomycyna, gentamycyna, neomycyna i erytromycyna. Na syntezę DNA i RNA działają: kwas nalidyksowy i aktynomycyna.

---