Tetmajer w wierszu "Koniec wieku XIX" zarysował i zdefiniował problematykę dekadentyzmu, niemocy działania, bezsensu wszelkiej aktywności. Przekleństwo, ironia, wzgarda, rozpacz, walka, byt przyszły, użycie - kolejno wymieniane formy przeciwdziałania człowieka nastrojom schyłkowym okazują się nieprzydatne, względne, pozbawione sensu. Zapytuje więc poeta dramatycznym zdaniem:
"Ale czyż mrówka rzucona na szyny
może walczyć z pociągiem, nadchodzącym w pędzie?"
Oto katastroficzna wizja człowieka wrzuconego w wir historii dziejów, wir "nadchodzący w pędzie" i niszczący kulturę, cywilizację.