KONIEC WIEKU XIX” Kazimierza Przerwy – Tetmajera
TEMAT WIERSZA: charakterystyka pokolenia dekadentów.
TREŚĆ, SYTUACJA CZŁOWIEKA POD KONIEC WIEKU XIX: podmiot liryczny wiersza stawia ciąg pytań retorycznych, dotyczących wartości oraz ideałów człowieka z końca wieku. Wszystkie wymienione niżej postawy podmiot liryczny odrzuca jako nieskuteczne w walce ze złem świata lub jako niegodne człowieka:
- przekleństwo, ponieważ posługują się nim jedynie ludzie prymitywni i dzicy, złorzeczący swoim bogom;
- ironię, gdyż największą ironią jest sama rzeczywistość;
- wzgardę, bo jest to broń głupców;
- rozpacz, bowiem oznacza ucieczkę i poddanie się, bez prób podjęcia walki;
- walkę, ponieważ siły, przeciw którym kieruje się człowiek, są zbyt potężne, aby z nimi walczyć;
- rezygnację, gdyż nie chroni przed śmiercią;
życie wieczne, ponieważ nikt nie udowodnił jego istnienia;
użycie, bo pragnienie rozkoszy zawsze jest nienasycone.
Odrzucając wszystkie możliwe postawy ludzkie, podmiot liryczny stwierdza, iż jednostka nie ma żadnej możliwości obrony wobec sił zła. Pod koniec wieku poeta nie może zaproponować swojemu pokoleniu żadnych pozytywnych wartości i modeli życia:
„Cóż więc jest? Co zostało nam, co wszystko wiemy,
dla których żadna z dawnych wiar już nie wystarcza?
Jakaż jest przeciw włóczni złego twoja tarcza,
człowiecze z końca wieku?... Głowę zwiesił niemy".
PODMIOT LIRYCZNY: podmiotem lirycznym wiersza jest poeta - wyraziciel idei swojego pokolenia, utożsamiający się z ludźmi „końca wieku": „Co zostało nam, co wszystko wiemy".
CECHY CZŁOWIEKA KOŃCA WIEKU: cechuje go postawa dekadencka: brak ideałów, niewiara, bierność, bezsilność, niezdolność do czynu, poczucie niedorzeczności istnienia, pesymizm.
DEKADENTYZM
Z języka francuskiego - décadence - schyłek, upadek. Tendencja w literaturze i sztuce ostatniego dziesięciolecia XIX wieku, wyrastająca z przekonania, że wraz ze schyłkiem wieku nastaje kryzys wszelkich wartości (moralnych, etycznych i kulturowych), który spowoduje upadek cywilizacji europejskiej. Dekadenci głosili hasła skrajnie pesymistyczne, a ich postawę cechowała apatia, niechęć do jakiegokolwiek działania.
Filozoficzne korzenie wywodzą się z poglądów Artura Schopenhauera, który uważał życie za cierpienie, przed nim nie można uciec. Jedynie sztuka łagodzi cierpienie.