ANDRAGOGIKA

Program:

I - początki andragogiki

-pedagogiczna myśl andragogiki

II - metodologiczne podstawy andragogiki

III - rozwój osób dorosłych - wybrane koncepcje

IV - współczesne problemy edukacji dorosłych

Rodowód miejsca andragogiki w pedagogice

Obszar zależności i interdyscyplinarności

Przyjmując centralne miejsce w naukach o wychowaniu i w pedagogice - pedagogiki społecznej jedną również ważną jej subdyscypliną jest andragogika. Podkreśla się w niej również ważne czynniki społeczne i środowiskowe, uwarunkowanie rozwoju człowieka. W tym wypadku człowieka dorosłego. Andragogika jest pedagogiką osób dorosłych.

1) początki myśli nad calozyciowym wychowaniem człowieka i możliwościami jego rozwoju:

Utopie społeczne:

Platon (427-347)starożytność - Rzeczypospolita - idealne państwo

We wczesnym okresie były to jednak dość luźne wizje życia społecznego formułowane na granicy fantazji społecznej. Jednym z pierwszych który wypowiedział te mysl o możliwościach kształcenia i wychowawczego kształcenia i oddziaływanie na człowieka dorosłego.w swoim dziele Rzeczypospolita podkreślających model społeczeństwa mowil on o możliwości a nawet konieczności kształcenia najzdolniejszych ludzi jednak tylko do 35 r.z. kolejne wizje (koncepcje) odnośnie zycia społecznego i możliwości oddziaływania na osoby dorosle znajdujemy w Utopiach społecznych w okresach odrodzenia (renesans).

Tomasz More (1478-1535)utopia - powszechna oswiata dorosłych

Jedna z wybitniejszych postaci odrodzenia w Anglii był on. W swojej książce Utopia (1516) przedstawil on jako pierwszy koncepcje powszechnej oswiaty dorosłych, które mieli być objęci wszyscy należący do danej społeczności. W społeczeństwie takim praca była obowiązkiem (6h) a pozostaly czas przeznaczony miał być na kształcenie - swobodna działalność naukowa. Znaczna czesc społeczeństwa swój czas wolny miala przeznaczyc na studia. Panstwo organizowalo to kształcenie np. publiczne wyklady.

Tomasz Campanella (1568-1639)panstwo słońca, wspolna praca, wspolna własność.

Uznawal on rowne prawa wszystkich do korzystania z kultury i zdobyczy gospodarczych. Wszystkie wspólnoty opieraja się na wspolenj pracy. Praca zas jest powszechnym obowiązkiem zarówno kobiet jak i mężczyzn. Praca w społeczeństwie tak funkcjonującym mialo trwac 4 h dziennie. Czas wolny przeznaczony miał być na dokształcenie, rozmowe, dyskusje, rozrywke i cwiczenia fiz.

Jan Amos Komenski (1592-1670)pampeolia (wszechoswiecenie) powszechność oswiaty

Glosil idee powszechności oswiaty. Twierdzil on iż wiedza jest niezbedna każdemu człowiekowi dla jego rozwoju i związany z tym każdy powinien mieć nieograniczony do niej dostep. Uzasadnil on w niej ze wszyscy ludzie zdolni są do przyswojenia wiedzy, do kształcenia. Koncepcje wiec calozyciowej aktywności edukacyjnej człowieka opieral Komenski na przeslankach racjonalnych.

Gerard Winstanley (1609-1660) prawo wolności praca kultury oswiaty wśród dorosłych.

Jest to kolejny reformator społeczny który już bardziej ukierunkowal proces calozyciowy człowieka. Wychowaniem i kształceniem powinni być objeci wszyscy obywatele społeczności zwracal duza uwage na znaczenie pracy kulturalno-oswiatowej wśród dorosłych - wspolne zebrania, wyklady. Organizowaniem takiej działalności miał zajmowac się specjalny urzednik.

W podobnym duchu aż do początku XIX w wypowiadało się wielu twórców a potem przedstawicieli nauk. Myśl o potrzebie kształcenia i wychowania dorosłych była bardziej racjonalizowana, odwoływała się do konkretnych badań a przede wszystkich rozwijała się w kontekście określonych przemian społeczno-politycznych.

Kolejnym waznym etapem powstania rozwoju andragogiki były przemiany polityczno społeczne, które miały miejsce XVIII i XIX w. Szybki postęp nauki, techniki jak i wówczas miał miejsce istotnie zmieniający produkcję przemysłową spowodował zasadnicze zmiany w stosunkach społecznych.

Rozwijał się wówczas przemysł, czemu sprzyjał rozwój miast oraz rozpad tradycyjnych stosunków na wsi. Te wielkie zmiany w stosunkach społecznych znane są pod nazwą rewolucji przemysłowej.

REWOLUCJA PRZEMYSŁOWA

nowe potrzeby oświatowe a edukacja dorosłych

- rozwój przemysłu

- przemiany w strukturze gospodarki rolnej nowe potrzeby oświatowe

- migracje ludności

↓

- powstanie instytucji edukacji dorosłych (Anglia)

Odczyty, pogadanki, kluby dyskusyjne , stowarzyszenia, pierwsza szkoła dla dorosłych (Nottingham)

- działalność oswiatowa wśród chłopców (Dania)

Uniwersytety ludowe (M. Grundtig)

↓

Rozwój praktyki wychowawczej dla dorosłych doprowadził i ugruntował poglądy, iż refleksja naukowa o wychowaniu człowieka nie może ograniczać się tylko do dzieci i młodzieży, ale powinna również uwzględniać dorosłych.

Paweł Bergman (1862-1946) „Pedagogika społeczna na podstawie doświadczenia”.

Jest on jednym z pierwszych pedagogów który podjął problematykę wychowania i wykształcenia dorosłych . uważał on ze wykształcenie powinno być procesem calozyciowym i nie może ograniczać się tylko do szkoły. Wykształcenie takie jednak powinno mieć charakter autonomiczny - osoby dorosłe powinny pogłębiać i poszerzać swoją wiedzę, umiejętności poprzez uczestnictwo w życiu kulturowym, politycznym i społecznym (samowychowanie). Mowiąc o ważnej roli wpływów i bodźców rozwojowych działających poza szkołą przypisywał duża rolę w wychowawczej działalności w instytucji pozaszkolnej w środowisku ludzi dorosłych czyli biblioteki, czytelnie, kluby, ośrodki wychowania artystycznego. Na drodze kształtowania się andragogiki jako odrębnej subdyscypliny pedagogicznej bardzo ważną rolę przyjmowały badania … na gruncie psychologii. W tym zakresie prowadzona dyskusja otwierała drogę do samodzielności dyscypliny.

Poglądy na możliwości edukacji dorosłych

Stanowisko krytyczne - (np. Wiliam James) - fragment pracy pt. ”zasady psychologii”.

„Wyjąwszy sprawy własnego zawodu, jednymi ideami, które w praktyce ludzi w swoim życiu posiadają, są idee nabyte przez nich przed 25 rokiem życia. Nie mogą się oni nauczyć nic nowego. Bezinteresowna ciekawość należy u nich do przeszłości, umysłem ich rządu rutyna i nawyk a zdolność przyswajania sobie nowych doświadczeń mineła. Wszelkie indywidualne wyjątki, które by można przyłączyć, są tylko wyjątkami potwierdzającymi regułę”.

Stanowisko akceptujące - rozwojowa (np. E. J. Thorndike) - fragmenty pracy Pt. „uczenie się dorosłych”.

- przy uczeniu się sam wiek jako taki odgrywa małą rolę zarówno w powodzeniu jak i w niepowodzeniu. Zdolności, zainteresowanie, energia i czas są czynnikami rozstrzygającymi

Podobne stanowiska

- Ch. Buhler

- Douglas C. Kimmel

W omawianym okresie odwołując się do prowadzonych badań, prowadzono spór o możliwości kształcenia i edukacje dorosłych. Jednak wiedzieli kurs takich możliwości inni podkreślali iż one istnieją i mogą być urzeczywistniana przez całe życie człowieka. E. J. Thorndike uczeń Wiliama Jamesa w pionie psychologii eksperymentalnej dowodził w swoich pracach, że dorośli mogą się uczyć wszystkiego tak dobrze, jak wtedy kiedy byli dziećmi lub w młodości. Ponadto posiadają takie cechy osobowości, które służą efektywnemu uczeniu się. Są to intensywnośc i jasność zainteresowań.

Pierwszą próbę zbadania i charakteryzowania rozwoju człowieka w okresie całego życia podjęła Ch. Buder. Przyjęła ona tezę o konieczności traktowania życia ludzkiego jako ciągłego procesu rozwoju od urodzenia aż do śmierci ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia czynników społecznych.

Polska andragogika oraz myśl andragogiczna - jej początki wyraźnie należy wiązać z okresem i czasami dochodzenia do niepodległości. Jedną z dróg, która miała do tego doprowadzić była działalność oświatowa i wszelkie tego typu inicjatywy skierowana szczególnie do osób dorosłych. A Polska rodziła się więc w kręgu działaczy społecznych i oświatowych aktywnych na polu różnorodnych org. Społecznych.

Możemy wymienić też m.in.

- Towarzystwo Kursów Naukowych

- Stowarzyszenie Kursów dla Analfabetów

- Uniwersytet dla wszystkich

- Uniwersytety Latające

- Koło Wychowawców.

Powyższe badania otwierają możliwość powstania andragogiki.

Rozwój polskiej myśli andragogicznej szczególnie wyraźny był na przełomie XIX i XX wieku. Specyficzne warunki polityczno-społeczne sprzyjały rozwojowi inicjatyw edukacyjnych, oświatowych, które kierowane były wówczas do osób dorosłych.

Rozwój mysli andragogicznej w Polsce: (progi rozwoju)

- działanośc komisji edukacji narodowej

działalność wychowawcza wśród dorosłych jako warunek reformy panstwa oraz reformy wychowania młodzieży.

- utrata niepodległości

Utworzenie programów oświatowych zmierzających do zaspokojenia potrzeb społeczno- kulturalnych

- pierwsze prace teoretyczne

- Karol Libelt

- August Krzywicki

- prace badawcze

- M. Brzeziński

- Wł. Kozłowski

- prace pedagogów społecznych

- Stanisława Karpowicz

- Helena Radlińska

MYŚL ANDRAGOGICZNA W POLSCE

(przedstawiciele - poglądy - rozwój i przemiany)

1) H. Radlińska - „Praca oświatowa jej zadania, metody, organizacja” - aktywna postawa osób dorosłych i udział w życiu społecznym.

Dla powstania andragogiki i wyodrębnienia się jej jako subdyscypliny odmiennej była radlińska. Rozwijała andragogikę dorosłych w ramach problematyki oświaty dorosłych. Wskazywała na potrzebę działań oświatowych, które stymulowałyby rozwój dorosłych i ukierunkowałyby ich działalność społeczna

2) Maria Librachowa - „Dorosły a dziecko: różnice miedzy psychiką a sposobami percepcji u czł. Dorosłego i dziecka. - w swoich pracach przedstawia różnicę psychiką a stosowaniem percepcji dzieci i osób dorosłych. Dowodziła, że człowiek dorosły z uwago na swoje dyspozycje psychiczne ma lepsze możliwości uczenia się, niż dziecko. Zwracała na duże różnice postrzegania stwierdzające, że postrzeganie dziecka jest ogólne i całościowe a osoby dorosłej analityczne i obiektywne.

3) Wł. Spasowski - „zasady samokształcenia”-samokształcenie i samodoskonalenie dorosłych. W swoich pracach, w które wpisywały się w dorobek andragogikipolski. Podejmował problematykę zasad i metod pracy samokształceniowej. Dowodził on również, że nie powinno być okresu w życiu człowieka, który przestaje się on uczyć. Samokształcenie to jednocześnie proces samodoskonalenia się. I proces ten nigdy nie powinien być zakończony.

4) F. Znaniecki - „socjologia wychowania”-wychowanie dorosłych. Przyjmując i opisując Zycie człowieka, które tworzy się poprzez i w relacjach społecznych. Szczególną wagę zwracał na relacje o charakterze wychowawczym. Najwyższy jednak rozwój indywidualny nie osiąga się tyle przez wychowanie ale przez samokształcenie, które powinno odbywać się przez całe życie człowieka.

5) S. Hessen - „Podstawy pedagogiki” rola samokształcenia jako czynnika determinującego wychowanie moralne. Autor wskazuje na dużą rolę samokształcenia, które jako czynność samodzielna i twórcza wpływa na i buduje rozwój moralny człowieka.

Był za wartościami Platona - DOBRO, PIEKNO, PRAWDA. Uważał, że dzięki uczestniczeniu jednostki w działalności instytucji wychowania pozaszkolnego takich jak m.in. biblioteka, muzea, wystawy, powstaje możliwość realizacji dążeń jednostki do urzeczywistnienia ideału wolności wewnętrznej.

6) J. Chałasiński - „Tło socjologiczne pracy oświatowej” oświata dorosłych jako instytucja. Rozwój myśli teoretycznej oraz podejmowania badań naukowych w zakresie problematyki wychowania dorosłych doprowadził w efekcie do wyodrębnienia się odrębnej subdyscypliny pedagogicznej- andragogiki subdyscypliny to stała się bardzo szybko jednym z działów pedagogiki uprawianym w większości ośrodków naukowych w Polsce.

Ośrodki naukowe

Warszawa - WWP- H. Radlińska

UP - Wł. Okoński

UJ - St. Szuman.

Charakterystyka Metodologiczna andragogiki

Chcąc odpowiedzieć na pytanie jaką subdyscypliną jest andragogika, co jej specyfiką jako odrębnej subdyscypliny pedagogicznej należy posłużyć się ogólnie ważnymi kryteriami identyfikacyjnymi rozwój nauki. Każda więc nauka (refleksja o danym wycinku rzeczywistości) jest samodzielna i specyficzna jeżeli jednoznacznie określa swój przedmiot (w wypadku nauk praktycznych) dopracowuje się metod oraz posługuje się specyficznym językiem.

Biorąc zaś pod uwagę sposób rozumienia metody badawczej iż jest to:

- określony zespół przypisów, reguł dotyczących stawiania problemów zbierania danych doświadczenia, budowania teorii

- w odniesieniu do andragogiki możemy postawić pytania:

1. jak dziś określa się specyficznie przedmiot zainteresowań andragogiki?

2. czy andragogika współczesna dopracowała się specyficznych metod badawczych tego przedmiotu?

3. czy na gruncie andragogiki przyjmuje się specyficzne rozstrzygnięcia teoretyczne - koncepcje teorie?.

Definicje andragogiki

Wg Lucjana Turosa - przedmiotem andragogiki jest proces kształcenia, wychowania, samokształcenia i samowychowania ludzi dorosłych. Nauka ta bada i charakteryzuje, opisuje, analizuje cele, treści, systemy, formy, metody procesu kształcenia, wychowania, samokształcenia i samowychowania dorosłych i jego uwarunkowania społeczne, ekonomiczne, kulturowe, cywilizacyjne i biologiczne.

Wg Tadeusza Wujka - przedmiotem andragogiki jest edukacja dorosłych i młodzieży pracującej, rozumiana jako ogół procesów oświatowo-wychowawczych. Obejmuje kształcenie i samokształcenie, wychowanie i samowychowanie oraz wielostronnie pojmowaną działalność oświatową.

Wg Daccio Demetrio - andragogika obejmuje zróżnicowany zakres okazji, podczas których podmiot rozpoczynający dorosłe życie i całkowicie lub częściowo samowystarczalny, jeżeli chodzi o możliwości utrzymania, uczy się od życia w szczególności własnego.

Wg Malcolm Knowles - autor wymienia 3 pojęcia (znaczenia) edukacja dorosłych.

1. szerokie - opisuje procesy uczenia się dorosłych

2. bardziej techniczne - to uporządkowany ciąg czynności niezbędnych do zrealizowania celów edukacyjnych

3. jest to połączenie dwóch powyższych w obszar społecznej praktyki - autor podaje przykłady tego, co dziś nazwalibyśmy edukację dorosłych, doskonalenie kadr kształcenie wyższe, edukacja biblioteczna. Autor rozumie więc andragogikę jako działania podejmowane w odniesieniu do wszystkich środowisk uczenia się dorosłych.

Podsumowując powyższe definicje - można powiedzieć, iż przedmiotem andragogiki są także działania edukacyjne jak:wychowanie, samowychowanie, kształcenie, samokształcenie - najczęściej sprowadzenie do określonych działań oświatowych (pozaszkolnych). Działania te skierowane są do osób dorosłych (pomijając kryterium wieku, także do młodzieży pracującej).

Andragogika jako nauka szuka w tym zakresie celów, metod działania, treści.

Gdy chodzi o podstawy teoretyczne andragogiki to przy takim jej rozumieniu szuka ono swoich podstaw, przede wszystkim w innych naukach społecznych, które także po części uzasadniają podejmowaną na jej gruncie praktykę edukacyjną.

Andragogika - podstawy teoretyczne i praktyczne koncepcji

FILOZOFIA

|

PSYCHOLOGIA SOCJOLOGIA PEDAGOGIKA

\ | /

ANDRAGOGIKA

Pedagogika ogólna, biomedyczne podst. Rozwoju i

Historia wychowania, wychowania

Pedagogika społeczna polityka społeczna i praca

Pedagogika specjalna socjalna

W wyniku rozwoju andragogiki jako samodzielnej nauki i odrębnej subdyscypliny pedagogiki wyodrębniły się w jej obszarze następujące działy:

1) andragogika ogólna - zajmuje się problematyką przedmiotu edukacji dorosłych, ogólną charakterystyką andragogiki, jej strukturą, celami edukacji dorosłych oraz metodologię badań. Ponadto spełnia 3 dodatkowe podstawowe funkcje (również w odniesieniu do różnych działów:

a) kodyfikacyjną - ukazuje ona osiągnięcia odrębnych dyscyplin naukowych mających związek z problematyką badawczą andragogiki.

b) inspiracyjna - polega na ukazywaniu z punktu widzenia teorii edukacji dorosłych wzajemnych związków między elementami istniejącej wiedzy o człowieku dorosłym występującej w rozproszonej i fragmentarycznej formie w różnych dyscyplinach naukowych.

c) kontrolną

2) teoria wychowania dorosłych - chodzi tu o jakościową ocenę osiąganych wyników badań

Teoria zajmuje się analizą ogólnych doktryn wychowania dorosłych, ale też charakterystyką wychowawczą dorosłych, także celami, treścią, metodami, procesów wychowania i samowychowania.

Teoria dorosłych spełnia 3 podstawowe funkcje:

1. diagnostyczna,

2. organizacyjna,

3. wyjaśniająca. - podstawowa.

3) dydaktyka dorosłych - W ramach tego działu prowadzone są badania w zakresie kształcenia ogólnego i zawodowego, samokształcenia i popularyzacji wiedzy.

Przedmiotem tych badań są:

- systemy dydaktyczne

- teorie doboru i metod kształcenia i system kształcenia zawodowego

- praca i zawód jako główne kategorie kształcenia zawodowego dorosłych

4) andragogika edukacji kulturalnej

5) andragogika porównawcza

6) historia oświaty dorosłych i myśli andragogicznej - opracowuje dzieje myśli i doktryn, analizuje historyczny rozwój instytucji, oświaty dorosłych.

PROBLEMATYKA ROZWOJU DOROSŁYCH

Zagadnienie rozwoju osób dorosłych od samego początku pojawienia się myśli andragogiki było źródłową, bazową problematyką tej dyscypliny. W zależności od rozstrzygnięć, które w tym zakresie były i są przyjmowane daje to andragogice rację bytu oraz wskazuje możliwości, ale tej subdyscypliny pedagogicznej. Dyskusja więc nad rozwojem człowieka dorosłego jest jednocześnie dyskusją nad andragogiką i jej możliwościami. Istniały różne koncepcje rozwoju. Przyjmowano w tym względnie różne modele. Miały one zawsze moje swoje zakotwiczenie w aktualnym rozwoju społecznym i przyrodniczym.

Rozwój dorosłych (pojmowanie rozwoju)

Mocny model (w nawiązaniu do biologii) - rozwój ma charakter etapowy, ma swój kres poczym następuje okres zmian regresywnych

Słaby model (orientacja „life-span development all psychology) - rozwój może mieć różne mechanizmy i różny przebieg, nie musi zmierzać z góry określonego stanu końcowego.

TRZY DEFINICJE ROZWOJU

1. U. Bronfenbrenner

2. D. J. Levison

3. R. Goulda

W ujęciu wyróżnionych poniżej autorów czynnikami decydującymi o rozwoju są:

Ad. 1. autor tez przez rozwój rozumie wzrost zdolności co zmienia przez jednostkę mojego otoczenia i ustosunkowania do niego oraz podtrzymywania lub zmieniania dotychczasowych właściwości tego otoczenia.

Ad. 2. autor ten odrzuca hierarchiczną gradacje(porządek) okresu rozwoju - jego zdaniem poszczególnych okresów życia nie można oceniać na lepszych i gorszych. Każdy z nich odgrywa ważną niepowtarzalną rolę w pełnym cyklu życia człowieka.

Ad. 3. w ujęciu tego autora rozwój to nie tylko „przyrost” lecz również „

Uwalnianie się od czegoś”.

FAZY ŻYCIA WG D.J. LEVISONA

Kolejne fazy wyznaczaniu się zmieniającą się strukturę życia.

STRUKTURA ŻYCIA

Wyznacza ją kompleks najważniejszych w danym czasie związków jednostki ze światem i potencjałem rozwojowym własnej osoby, kompleks wyrażający się w dominacji pewnych ról społecznych, wartości i celów, postaw oraz potrzeb osobistych. Struktura życia obejmuje więc osobowość wraz z jej aktywnością i siecią kontaktów z ludźmi, instytucjami, środowiskiem fizycznym, wartościami.

STRUKTURA ŻYCIA

Ulega przeobrażeniom pod wpływem dwóch grup czynników:

PIERWSZA-niekontrolowane przez podmiotów zmiany jego organizmu oraz wydarzenia zewnętrzne

DRUGA - decyzje i działania samego podmiotu Levisona dzieli życie człowieka na 4 główne etapy, ery:

1. dzieciństwo (do 17 lat)

2. wczesna dorosłość (od 17 do 40 lat)

3. wiek średni (od 40 lat do 59)

4. późna dorosłość (powyżej 60 lat)

---