HEMO -SONDA

- Nazwisko pani?	- erytrocyt a dla znajomych krwinka czerwona
-Miejsce urodzenia?	-szpik kostny Rodziłam się około 5 dni. Z komórki CFU -E , czyli komórki macierzystej linii erytrocytów, pod wpływem erytropoetyny i innych czynników hemopoetycznych (CSF-GM, interleukin) najpierw byłam proerytroblastem potem erytroblastem, aż zostawiając jądro przecisnęłam się jako retikulocyt do łożyska krwionośnego, gdzie staje się dorosłym erytrocytem. Do właściwego naszego rozwoju potrzebujemy żelaza, witaminy B 12 oraz kwasu foliowego.
-Wiek?	-jestem jeszcze młoda, mam dopiero 30 dni, ale już wiele w życiu zrobiłam.
-Słyszałam właśnie, że jesteście bardzo zapracowane	-tak jesteśmy odpowiedzialne za przenoszenie gazów oddechowych. Całe nasze życie to nieustanny bieg -i to z towarem!
- A co takiego transportujecie?	Tlen, który jest potrzebny w komórkach do oddychania tkankowego i zabieramy stamtąd dwutlenek węgla.
- Czy to na skutek ciągłego biegu jesteście takie czerwone?	-Nie, to z powodu hemoglobiny, to ona zabarwia nas na czerwono
-Hemoglobina? A co to takiego?	-to cząsteczka składająca się z białka -globiny oraz 4 cząsteczek hemu. Każda z czterech cząsteczek hemu zawiera atom żelaza dwuwartościowego (Fe²+) Taka hemoglobina ma zdolność nietrwałego łączenia się z tlenem.
- Co to znaczy nietrwałego?	- Już tłumaczę - otóż kiedy dopłyniemy do płuc dzięki tak zbudowanej hemoglobinie dochodzi do utlenowania hemoglobiny i powstaje oksyhemoglobina. Żelazo dwuwartościowe może wiązać nie tylko tlen ale także inne gazy np. tlenek azotu (NO), tlenek węgla (CO). Czasami jest bardzo niebezpiecznie, ponieważ CO może o 200 razy szybciej łączyć się z hemoglobiną i powstaje wtedy karboksyhemoglobina, która nie ma już zdolności transportowania tlenu. Bywa również, że atomy żelaza zmieniają się na trójwartościowe (Fe³+). Wówczas dochodzi do utlenienia hemoglobiny, czyli do powstania methemoglobiny. Methemoglobina to związek, który nie ma już zdolności odwracalnego przyłączania tlenu w zależności od jego ciśnienia parcjalnego
-A po co komórkom tlen?	- Mogłabym odpowiedzieć, że one także chcą oddychać jednak już tłumaczę. Cząsteczki tlenu dyfundują do wnętrza komórki, gdzie sa wychwytywane przez mitochondria. W obrębie błony zewnętrznej mitochondriów znajdują się wszystkie enzymy cyklu kwasów trikarboksylowych, czyli cyklu Krebsa., na błonie wewnętrznej zaś enzymy łańcucha oddechowego. Enzymy łańcucha oddechowego przenoszą atomy wodoru na tlen. Powstają wtedy cząsteczki wody.
-Doceniam waszą rolę. Sądząc po pracy jaką wykonujecie musicie stanowić wielką armię.	-Tak, jest nas około 4 -5 milionów w jednym milimetrze sześciennym krwi. To policz sobie ile nas jest w 5 litrach krwi.
- Interesuje mnie jeszcze jaka jest średnia waszego wieku?	- żyjemy około 120 dni. Pod koniec swojego życia płyniemy do śledziony, by tam spokojnie umrzeć . Żelazo jest ponownie wykorzystywane przez organizm zaś hem zmienia się w biliwerdynę następnie w bilirubinę, która jest wydalana wraz z żółcią.
- No dobrze, wiem, że powstajecie w szpiku kostnym, że przenosicie gazy oddechowe, że wasze życie kończy się w śledzionie ale jak właściwie wyglądacie?	- mamy postać dwuwklęsłych krążków, nie posiadamy jądra, nasz średnica to około 8 mikrometrów, płyniemy z prądem krwi, gdyż nie mamy zdolności samodzielnego poruszania się. Potrafimy przeciskać się przez drobne naczynia włosowate.
- Dziękuję pani za tak pełną charakterystykę.
-Chciałabym teraz poznać inną krwinkę.	-jestem przedstawicielem leukocytów, czyli krwinek białych. My różnimy się od krwinek czerwonych. Jesteśmy większe Posiadamy jądro komórkowe Nie mamy tak regularnych kształtów jak krwinki czerwone Potrafimy poruszać się samodzielnie.
- To bardzo ciekawe. W jaki sposób poruszacie się?	- jeżeli pamiętasz jeszcze pełzaka amebę to my właśnie poruszamy się tak jak on -ruchem pełzakowatym. Możemy poruszać się pod prąd krwi, a nawet przenikać przez naczynia krwionośne i przedostawać się do tkanek. Ta umiejętność nazywa się diopedaza.
- Czy wy także powstajecie w szpiku kostnym czerwonym?	jest nas kilka rodzajów: granulocyty, które powstają w szpiku kostnym czerwonym i są również zróżnicowane. Wyróżniamy w nich neutrofile, bazofile i eozynofile (czyli granulocyty obojętnochłonne, zasadochłonne i kwasochłonne) limfocyty, które powstają w szpiku kostnym czerwonym, grasicy, węzłach chłonnych, śledzionie, grudkach chłonnych. Limfocyty występują również w kilku postaciach i są to: limfocyty T (grasicozależne) , limfocyty B (szpikozależne) oraz limfocyty NK czyli naturalni niszczyciele. Monocyty, które powstają w szpiku kostnym czerwonym i po przejsciu do tkanek zamieniaja się w makrofagi. Tak więc widzisz, że powstajemy w różnych miejscach pod wpływem czynników wzrostowych, interleukin z komórek ukierunkowanych linii granulocytów i makrofagów, eozynofilów, bazofilów oraz megakariocytów. Procesy naszego powstawania nazywane są odpowiednio granulocytopoeza, leukocytopoezą oraz monocytopoezą.
-A jaką role pełnicie w organizmie?	w prosty sposób można powiedzieć, że bronimy organizmu i robimy to w różny sposób np. na drodze fagocytozy otaczamy swoimi wypustkami bakterie, pochłaniamy i niszczymy za pomocą swoich enzymów. Pożeramy nie tylko bakterię ale i uszkodzone komórki, zmienione nowotworowo, zniszczoną tkankę. W ten sposób oczyszczamy zakażone pole. Możemy wytwarzać także substancje ochronne tzw. przeciwciała, które są zabójcze dla różnych antygenów.
-Czy jest was też tak dużo jak erytrocytów?	-nie, jest nas 4 -8 tyś. w 1 mm^3 ( sześciennym krwi. Jednak nasza ilość nie jest stała. Gdy w organizmie pojawia się intruz nasz armia może powiększyć się do 20 tyś. w 1 mm sześciennym krwi i zniszczyć wroga.
-Czy zawsze poradzicie sobie z napastnikiem?	-jeżeli organizm, w którym żyjemy jest mocny i dobrze odżywiony to zazwyczaj tak. W przeciwnym wypadku nie dajemy rady i trzeba prosić o pomoc lekarza lub farmaceutę.
-rozumiem -czyli zadaniem waszym jest obrona organizmu przed chorobami zakaźnymi.	-tak, i choć żyjemy tylko 2 -4 dni, jesteśmy dumne z roli jaką pełnimy.
-Dziękuję za wyczerpującą odpowiedź.
-A ty myślę, że jesteś przedstawicielem trzeciego rodzaju krwinek.	- tak, reprezentuję trombocyty, czyli płytki krwi. Powstajemy w szpiku kostnym czerwonym z megakariocytów. Mówi się o nas, że jesteśmy fragmentami cytoplazmy megakariocytów, która oderwała się od nich w wyniku ich dojrzewania.
-a jak dużą armie stanowicie?	-jest nas od 150 -350 tyś. w 1 mm sześciennym krwi.
- a jaką metodą działacie?	- otóż skupiamy się w miejscu uszkodzonego naczynia krwionośnego i najpierw powodujemy skurcz jego ścianek, by zmniejszyć krwotok. Potem przystępujemy do tworzenia skrzepu.
-To bardzo ciekawe. W jaki sposób to robicie?	-każde uszkodzenie naczyń krwionośnych powoduje rozerwanie delikatnych płytek krwi. Uwolniony zostaje wówczas enzym, który razem z solami wapnia powoduje powstanie delikatnych niteczek zwanych fibryną lub włóknikiem. Niteczki włóknika tworzą gęstą siatkę, w której unieruchomione zostają krwinki.
-Czy długo żyjecie?	-żyjemy od 8 -10 dni i umieramy podobnie jak erytrocyty w śledzionie. Nie wiem czy wiesz ale gdyby nie my to nawet na niewielkiej ranie nie powstałby skrzep i mógłbyś się wykrwawić.
-Dziękuję za równie wyczerpująca wypowiedź.
-Wiem już, że erytrocyty przenoszą tlen i dwutlenek węgla, leukocyty walczą ze zarazkami, a trombocyty zapoczątkowują proces krzepnięcia. Nie wiem jeszcze tylko co to jest osocze?	-osocze krwi należy do płynu zewnątrzkomórkowego i zawiera składniki nieorganiczne i organiczne. Osocze stanowi ok. 54% objętości krwi.
- O, widzę, że jest to dość złożony skład. Czy możesz rozwinąć ten temat?	Oczywiście. Około 90-92 % osocza stanowi woda. Tylko 8 -10% stanowią substancje stałe i są to: składniki nieorganiczne osocza, które dzielimy na: Kationy i tu najwięcej jest jonów sodowych i potasowych Aniony i tu najwięcej jest jonów chlorkowych i węglanowych. Składniki organiczne to: Białka -albuminy, globuliny, fibrynogen Składniki pozabiałkowe czyli węglowodany, produkty przemiany białkowej, produkty przemiany hemu oraz lipidy osocza -cholesterol, fosfolipidy, witaminy ADEK, wolne kwasy tłuszczowe, hormony steroidowe
-a jaką role pełni osocze?	-przede wszystkim transportuje te związki do różnych narządów naszego ciała. Transportuje też dwutlenek węgla z tkanek do płuc, bierze udział w obronie organizmu, ponieważ zawiera przeciwciała, a z zawartego białka, fibrynogenu, powstaje fibryna, która ma ogromną rolę w procesie krzepnięcia krwi.
-Dziękuję wszystkim za udzielenie mi wywiadu.
-Myślę, że wszyscy słuchali uważnie. Chciałabym teraz przeprowadzić małą ankietę na znajomość składu i roli krwi.

1. Krwinka zawierająca hemoglobine to ...

2. Krwinki mające nieregularne kształty to ...

3. Krwinki, które posiadają jądro to...

4. Krwinki zapoczątkowujące proces krzepnięcia to...

5. Poruszają się ruchem pełzakowatym...

6. Niszczą bakterie...

7. Odpowiadają za transport tlenu..

8. Potrafią przenikać przez ściany naczyń krwionośnych..

9. Osocze składa się z …..

10. Do zadań osocza należy…

11. Proces krzepnięcia krwi aktywowany przez trombocyty polega na….

Opracowała mgr Bernadeta Dziwoki na podstawie materiałów z zajęć dydaktycznych na Uniwersytecie Opolskim oraz literatury:

Władysław Traczyk. Fizjologia człowieka w zarysie. PZWL 2000

Witold Orłowski. Nauka o chorobach wewnętrznych. T VII.PZWL Warszawa 1990

5

---