Malarstwo wazowe:
Styl geometryczny: naczynia ozdabiane w tym stylu znajdowano w grobach, bardzo prymitywne malowidła.
ikonografia: :waza dipylońska”, zwykle przedstawiał pochówek, pogrzeb,
Styl orientalizujący: figury wypełniają prawie całą powierzchnię, wydają się być poruszane przepływem fal morskich. Fauna i flora coraz silniej oddziaływają na wyobraźnię twórców. Wazy zaczynają opowiadać homeryckie historie.
Styl czarnofigurowy: zwiększał możliwości realistycznego wyobrażania postaci ludzkich, polegał na malowaniu na naturalnym tle gliny obrazków czarną barwą, wydrapując igłą szczegóły.
Styl czerwonofigurowy: odwrotność poprzedniego. Postaci zostawiano w kolorze gliny, a tło zamalowywano na czarno. Szczegóły były teraz nie ryte, ale malowane.

Kyliks- starogrecka płaska czara na wysokiej nóżce, z dwoma poziomymi imadłami. Służyła do picia wina.

Malarze: Eksekias(malarstwo czarnofigurowe).
Duris: (malarstwo czerwonofigurowe,- kyliks „Eos ze zwłokami Mamnona”)
Pliniusz Młodszy, Lukian z Samostat, Pauzaniasz
Polignot, Zeuksis, Parrazjos, Apelles.

Kuros: częsty temat posągu charakterystyczny dla rzeźby greckiej, przedstawiający stojącego, nagiego młodego mężczyznę z falistymi włosami i zagadkowym uśmiechem. Kurosy ustawiano w pobliżu świątyń jako posągi zwycięzców igrzysk sportowych. Rzeźby są zwartymi, zamkniętymi, blokowymi bryłami o frontalnym ustawieniu. Postać w sztywnej, lekko wykroczonej pozie, statyczna. Nagie postaci młodzieńców świadczą o zainteresowaniu pięknem ludzkiego ciała. Ponadczasowa młodość i uogólnione rysy postaci są wynikiem dążenia do osiągnięć idealnego piękna - są to jakby "modele", wzorce ludzi, a nie konkretne portrety. (:kora- żeński odpowiednik kurosa, w ubraniach- peplos)

Peplos- strój kobiecy bez rękawów, uszyty z jednego prostokątnego kawałka tkaniny wełnianej spiętego na ramionach fibulami.

Relief (płaskorzeźba) - kompozycja rzeźbiarska wykonana na płycie kamiennej, metalowej lub drewnianej z pozostawieniem na niej tła. Dzieło dwuwymiarowe.

Stela- kamienny blok nagrobny

Fryz - środkowy, poziomy człon belkowania z reguły leżący między architrawem i gzymsem. Bardzo często zdobiony płaskorzeźbami, był jednym z najbardziej ozdobnych elementów antycznych świątyń.
W porządku doryckim fryz składał się z następujących na przemian po sobie metop i tryglifów (tzw. fryz metopowo-tryglifowy). W porządku jońskim mamy już do czynienia z fryzem ciągłym ozdobionym reliefem o tematyce mitologicznej, religijnej lub historycznej. Jednym z najwspanialszych przykładów fryzu ciągłego jest fryz z Partenonu. Fryz to również poziomy pas zdobiący naczynia i malowidła lub ozdoba architektoniczna. Fryzy takie mogą składać się z powtarzających się motywów geometrycznych lub scen figuralnych.

Fronton, przyczółek - w architekturze klasycznej był to niski trójkątny szczyt nad portykiem, który ograniczały krawędzie boczne dachu dwuspadowego. Wewnętrzne pole frontonu, gładkie lub wypełnione dekoracją rzeźbiarską, nosi nazwę tympanonu. Jest to również podobny element umieszczony nad drzwiami, oknami, itd.

Akwedukt- kanał wodociągowy, rurociąg podziemny lub nadziemny, doprowadzający wodę z odległych źródeł na ogół do miast przy wykorzystaniu siły ciążenia ziemskiego. Może być umieszczony na arkadach przeprowadzonych nad rzekami lub nierównościami terenu. Akweduktem nazywany jest również most kanału wodnego

Amfora- .wysokie, smukłe naczynie gliniane (waza) o wydłużonym brzuścu z dwoma umieszczonymi symetrycznie po bokach uchwytami. Naczynie to było w czasach starożytnych bardzo popularne i służyło głównie do przechowywania i transportu wina, oliwy oraz miodu. Amfory używane podczas przyjęć były zdobione malowidłami.

Arkada- łuk łączący dwie kolumny bądź dwa filary, czyli podpory o przekroju innym niż okrągły

Cella- Jest to główne i najważniejsze pomieszczenie świątyni. W niej mieścił się posąg bóstwa, dla którego ją wznoszono

Chlamida- wierzchnia szata jeźdźców i żołnierzy

Enkaustyka- technika malarska stosowana od starożytności. Farby przygotowano na bazie wosku pszczelego (spoiwo), który mieszano z pigmentami. Ciepłą masę nakładano szpachelkami, pędzelkami. Farba, po zastygnięciu odporna jest na wilgoć, ale wrażliwa na podwyższone temperatury. Enkaustyka pozwala długo zachować żywe barwy. Technika stosowana była przez Greków i Rzymian. Do najbardziej znanych zabytków wykonanych ta techniką należą portrety fajumskie.

Fryz- poziomu pas między frontonem a gzymsem, często malowany lub rzeźbiony.

Ikonografia- pomocnicza nauka historii sztuki, zajmująca się badaniem znaczeń i klasyfikacją tematów oraz treści symbolicznych w sztuce.

Metopa- część doryckiego fryzu, płyta pomiędzy tryglifami, zwykle płaskorzeźbiona.

Tryglif- płyta w kształcie prostokąta zdobiona trzeba żłobieniami, dzieli fryz na metopy.

Wielki porządek- porządek ciągnący się przez przynajmniej dwie kondygnacje budowli.

Woluta- inaczej ślimacznica, element ornamentalny w formie spirali, charakterystyczny przede wszystkim dla kapiteli kolumn jońskich.

Kontrapost- taki układ postaci ludzkiej, w którym ciężar ciała spoczywa na jednej nodze, podczas gdy druga jest lekko cofnięta oraz ugięta w kolanie i dotyka ziemi jedynie czubkami palców.

Chryzelefantyna- technika rzeźbiarska polegająca na łączeniu w jednym dziele elementów wykonanych w złocie o kości słoniowej. Ciało przedstawianej postaci rzeźbiono w kości, natomiast jej szaty wykonywano ze złotej blachy wysadzanej półszlachetnymi kamieniami.

Kanon- reguła określająca w architekturze i sztukach plastycznych wzajemny stosunek proporcji. Oparte są one na pewnym przyjętym module, czyli jednostce miary np. wysokości głowy ludzkiej. Poliklet przyjął za moduł wyznaczenia proporcji całej ludzkiej postaci szerokość palca dłoni.

Rzeźbiarze greccy:
Myron- twórca posągu Dyskobola, doskonale przedstawiał harmonię ruchu,
Fidiasz- posągi Ateny Partenos i Zeusa Olimpijskiego, był rzeźbiarzem przede wszystkim boskiego majestatu,
Praksyteles- Afrodyta z Knidos, jego rzeźby przepełnione są erotycznym wdziękiem, wyrzeźbił pierwszy w kulturze greckiej monumentalny akt kobiety.
Poliklet- Doryforos,
Lizyp- zreformował kanon Polikleta- jego posągi są smuklejsze, lżejsze w proporcjach

Akropol- zabudowane, często ufortyfikowane wzgórze w mieście greckim, na którym często znajdował się Partenon.

Porządek- pewien ład architektoniczny (tak konstrukcyjny, jak i dekoracyjny) oparty na pewnych właściwych mu proporcjach. Zasadniczo wyróżnia się 3 przypadki: dorycki, joński i koryncki. ( do tej wielkiej trójki architektura rzymska dorzuciła jeszcze porządek kompozytowy, zaś renesansowa- toskański- najskromniejszy ze wszystkich)

Ornamenty greckie: meander podwójny, wstęga falista („biegnący pies”), palmetowy, kimation joński, astragal.

Świątynia grecka: Plan świątyni był bardzo prosty, w jej centrum zawsze stał posąg boga, prawdziwe serce przybytku. Otaczała go prostokątna Cella, a ją perystyl, czyli kolumnada. Dłuższy bok prostokąta perystylu mierzy ok. 70 metrów, wysokość budowali przekraczała 30 metrów. Wnętrze Partenonu budziło wrażenie monumentalnego dostojeństwa. Znajdowały się tam kanelurowane (żłobione) kolumny, świątynia była malowana.

Pilaster- to ustawiony przy ścianie (lub w częściowo w nią wtopiony) filar, nieznacznie występujący przed lico ściany. Pełni on zarówno funkcję konstrukcyjną (podpora), jak też dekoracyjną (rozczłonkowuje ścianę). W starożytności pilastry występowały dużo rzadziej niż półkolumny i używane były głównie w architekturze rzymskiej. Podobnie jak kolumna składa się z głowicy (najczęściej w którymś z klasycznych porządków), gładkiego lub kanelowanego trzonu oraz czasami z bazy i cokołu. Stosowano również pilastry zwielokrotnione (tworzyły je nałożone na siebie, coraz węższe pilastry).

Sklepienie - konstrukcja budowlana o przekroju krzywoliniowym, służy do przekrycia przestrzeni nad budynkiem, ograniczona murami, łękami, belkami itp. Oparta na kolumnach, filarach, arkadach. Wykonana z kamienia (klińców), cegieł, betonu lub żelbetu. Pierwsi, na szeroką skalę, sklepienia zastosowali starożytni Rzymianie. Jednak pierwsze próby użycia tej konstrukcji pojawiły się znacznie wcześniej.

Łuk triumfalny- forma architektoniczna, typowa dla Imperium, wznoszone dla upamiętnienia zwycięstw Rzymu nad ujarzmianymi ludami. (łuk Tytusa)

Panteon- olbrzymia budowla, porównywana z Partenonem, różni się kopułą (oryginalnym osiągnięciem rzymskiej sztuki inżynierskiej) Cella Panteonu była okrągła, z siedmioma niszami poświęconymi siedmiu bogom planetarnym. Gigantyczne kolumnady ciągną się w „wielkim porządku”.

Kolumna Trajana- pomnik zwycięstwa, które odniósł cesarz Trajan nad Dakami, mierzy 100 rzymskich stóp, ok.30 m, wykonana z marmuru, jej trzon pokrywa rzeźbiony wstęgą relief (200m), przedstawia 155 scen z dziejów walk z Dakami.

Techniki malarstwa rzymskiego:
Tempera jajowa- jest techniką malarską, w której stosuje się najstarszy rodzaj farby emulsyjnej, wyrabianej poprzez łączenie barwników za pomocą żółtka jaj, żywicy lub oleju. Temperą maluje się pędzlem na papierze, desce, tkaninie lub tynku. Farbę rozcieńcza się wodą, ale po wyschnięciu staje się ona wodoodporna.
Enkaustyka- technika malarska stosowana od starożytności. Farby przygotowano na bazie wosku pszczelego (spoiwo), który mieszano z pigmentami. Ciepłą masę nakładano szpachelkami, pędzelkami. Farba, po zastygnięciu odporna jest na wilgoć, ale wrażliwa na podwyższone temperatury. Enkaustyka pozwala długo zachować żywe barwy. Technika stosowana była przez Greków i Rzymian. Do najbardziej znanych zabytków wykonanych ta techniką należą portrety fajumskie.

Style malarskie:
1. inkrustacyjny: miał charakter dekoracyjno- architektoniczny, rozwijał się za czasów republiki.
2. iluzjonistyczny- bogatszy, przedstawienia na ścianach domostw wyobrażają przestrzenne pejzaże ujęte w ramy malowanej architektury.
3. skromniejszy, bardziej elegancki,
4. powrót do bogatych środków malarskich

Nekropolia- starożytny lub wczesnochrześcijański cmentarz, lub też inny stary cmentarz o dużej powierzchni, W Grecji i Rzymie ciągnęły się wzdłuż dróg (np. wzdłuż Via Appia).

Krzyż grecki - jedna z form krzyża. Od wieków znany wyznawcom religii przedchrześcijańskich. Bywa również wpisywany w okrąg, jako krzyż kolisty zwany też krzyżem słonecznym (jeden z najstarszych symboli solarnych Indoeuropejczyków, symbol światła i słońca u ludów azjatyckich, symbol cyklu rocznego i związku Nieba z Ziemią). Związany z symboliką koła, symbolizował siłę, cztery strony świata, i dwie przenikające się formy bądź cztery równosilne wartości.

Krzyż łaciński - podstawowa forma krzyża chrześcijańskiego. Początkowo używany z oporami ze względu na negatywne konotacje symbolu ukrzyżowania. Jest symbolem ukrzyżowania Chrystusa, dla chrześcijan znakiem zbawienia, miłości Boga, zwycięstwa.

Rozwój sklepień- Starożytna Grecja - tylko na wyspie Keos znaleziono ślady stosowania sklepienia kolebkowego.
Starożytny Rzym - Etruskowie zastosowali kamienne klińce a Rzymianie przejęli je do wykonywania przekryć nad bramami, budowy akweduktów. W dalszej kolejności do budowy pierwszych sklepień. W architekturze starożytnego Rzymu wprowadzono sklepienia: klasztorne, krzyżowe i kopułę.

Dorycki porządek (styl)- Jeden z porządków architektonicznych starożytności. Jego podstawową cechą był funkcjonalizm, któremu podporządkowano walory estetyczne. Stąd mówi się z reguły, że styl dorycki charakteryzuje się ciężkimi proporcjami, surowością i monumentalizmem. Tak więc w porządku doryckim wysokość kolumny wynosiła 14 modułów, kapitelu - 1 moduł, podobnie szerokość tryglifu, szerokość metopy - 1, 6 modułu. Wysokość architrawu równała się szerokości tryglifu. Kolumny wsparte były bezpośrednio na stylobacie bez bazy. Ich trzon lekko zwężał się ku górze, a w połowie lub na dwóch trzecich wysokości był lekko wybrzuszony (entasis), aby zapobiec optycznemu złudzeniu wywołującemu wrażenie pochylania się kolumn. Trzon kolumny pokryty był 18-20 ostro zakończonymi żłobieniami (kanelury). Głowica składała się jedynie z echinusa i abakusa. Belkowanie w stylu doryckim składało się z gładkiego architrawu, fryzu tryglifowo-metopowego oraz szeregu mniejszych ozdób. Ich rozmieszczenie i wygląd były określone ścisłymi zasadami. Rozmieszczenie tryglifów i metop we fryzie było regulowane tzw. "zasadą tryglifu" (tryglif).

Sztuka Homerowa
1)KRETA- początki sztuki greckiej.
Kultura Minojska- Pałac w Knossos(XIX w. pne), 3 ha, kolumny z kamienia z freskami,pierwsze łazienki i kanalizacja. Uznany za labirynt(dedal i minotaur).
Kultura zniszczona w XV-XI w. pne przez Achajów.
2)MYKENY- otoczone murem zbudowanym z gigantycznych kamieni. Prowadzi do nich Brama Lwów.
Budowle: Pałac jako ufortyfikowana budowla; megarony-ozdoby dookoła pałacu.
;groby szybowe;7 grobowców Agamemnona z kopułami ;Technika trybowania-wykuwanie w blaszce
Odkrycie Szlimana- znalazł teren opisany przez Homera.

Sztuka Grecka
Ludy:Achajowie,Dorfionowie(?)
Okresy:
XII-V - o.archaiczny
V-IV- o.joński
IV-I -o.hellenistyczny
1) Malarstwo greckie- niezachowało się do naszych czasów;technika eukanistyki-spoiwo farby to wosk pszczeli układany na ciepło na ścianę;idea:Dar od Boga to muzyka i taniec; Apolodor- malarz Aleksandra Wielkiego;
2)Malarstwo wazowe:- kylikst; styl geometryczny-zdobione pasowe; 3 główne kolory-czerwony,czarny,biały; dyplońskie wazy bez dna i szyjki; VIIpne- styl orientozylujący(motywy zwierzęce);VII-Vi pne-czarnofigurowe(wykonywane igłą); VI-Vpne-czerwonofigurowe(czerwone na czarnym)
3)Rzeźba- pod wpływem egipskim(Kurosi i Kory);okres klasyczny(V,IV pne)
V w.
-Fidiasz, Poliktet, Neron
hryzelefantyna- rzeźbienie w szlachetnych materiałach;posągi potęga bogów np. Zues Olimpijski w Atenach
-Poliklep(kontraposta -„Diodemos”Dorylos)
-Myron(Dyskobol - postacie w ruchu)
IV w.
- Praksyteles(Apollo z jaszczurką, Afrodyta z Knidos(pierwszy akt kobiecy),Apollo z małym Dionizosem
-Skobas-(Szalejąca mejoda, Bochandka)
-Lizyp(Odpoczywający erakles)
4)Rzeźba hellenistyczna- rzeźby grupowe,dynamiczne(grupa Laokona,Grupa Byka Farnezujskiego,Nike z Samotrapi(Luwr); technika morskich szarf(Wenus z Milo, Gall umierającego,Gall zabijający samego siebie, ołtarz pergamoński- pas reliefu trójwymiarowy, Nil z dopływami, Chłopiec z gąsiorkiem).
5) Architektura grecka
a)7 cudów starożytności- Piramida Cheopsa, Ogrody semiramidy,Zeus olimpijski,świątynia Artemidy w Efezie, Mauzoleum w Harikariasie, Latarnia morska w Aleksandrii
b)świecka-teatry,domy mieszkalne,odeony, gimnazjony, stadiony
c)sakralne-Akropol,Panteon,Erektejon,Św.Nike Auteros,Św.Zeusa w Olimpii, Św.Apolla w Delfach, Św.Artemidy w Efezie
d)3 style architektoniczne:
-dorycki- złoty porządek -> a:b=(a+b):a, a>b; megaron-plan świątyń i domów, Eperikteros-panteon
-joński- św. Nike,erehtejon,Artemida w Efezie
-koryncki- Olimpion w Atenach, liście akanty, przejęli go rzymianie

Sztuka Rzymska
1) Etruskowie- grobowce(urny,sarkofagi);świątynie z dużym portykiem(portykiem drewna) z zewnątrzpłyty ceramiczne lub kamienne; rzeźby w brązie(wilczyca kapitolińska); portrety realistyczne,biżuteria
Osiągnięcia: kopuły, cement(zaprawa bagienna,piasek wulk+woda),beton(piasek zwykły+podsolona)
2) Architektura rzymska- cegła palona(pomarańczowa),sklepienia kolebkowe,krzyżowe, klasztorne i żaglowe; kopuła, kolumny
Budowle monumentalne: teatry, odeony, cyrki(wyścigi rydwanów), amfiteatry(Koloseum w Rzymie, Amfiteatr Flawiuszy); pomniki, kolumny ku czci; łuki triumfalne (Tytusa); akwedukty; drogi; tunele; łaźnie(termy);portyk; na planie koła(Panteon);zabudowa miasta; toalety publiczne;Forum Romanum
3)Malarstwo:
-technika eukanistyki: łączenie spoiwa jako wosk pszczeli z pigmentem(maski pośmiertne)
-tempera-jajko+pigment
-sarkofagi(kute w murze)
-relief
-mozaika(ceramika,szkło,kamienie)-układane na podłodze

Malarstwo ścienne- dekoracyjne-architektoniczny,iluzjonistyczny,ornamentujący

---