INTERAKCJE ANTYBIOTYKÓW

Interakcja polega na wzajemnym oddziaływaniu leków w żywym organizmie, to znaczy wpływie jednego leku na końcowy wynik działania innego, równocześnie stosowanego leku. Rozróżnia się trzy rodzaje interakcji:

1. Farmaceutyczne - występują podczas przygotowania leku, jeszcze przed jego podaniem.

2. Farmakokinetyczne - dotyczą wpływu jednego leku na procesy farmakokinetyczne drugiego leku, czyli na jego wchłanianie, wiązanie z białkami, transport przez błony biologiczne, biotransformację i wydalanie.

3. Farmakodynamiczne - dotyczą wpływu jednego leku na efekt działania drugiego. Manifestują się synergizmem lub antagonizmem działania leków, a także nasilaniem toksyczności.

Interakcje farmaceutyczne

Składają się na nie niezgodności recepturowe fizyczne i chemiczne. Np. w przypadku równoczesnego podawania debecyliny lub penicyliny prokainowej z antybiotykami aminoglikozydowymi (synergizm działania) nie należy mieszać roztworów tych antybiotyków w jednej strzykawce lub pojemniku do wlewów z uwagi na możliwość ich wzajemnej inaktywacji. Cefuroksym, cefamandol, cefotaksym, ceftazydym, ceftriakson z antybiotykami aminoglikozydowymi działają synergicznie (nie należy ich łączyć z preparatem w jednym roztworze ze względu na niezgodność farmaceutyczną. Stosując skojarzone leczenie ceftazydymem z wankomycyną nie należy mieszać roztworów tych antybiotyków z powodu możliwości wytrącenia osadu.

Interakcje farmakokinetyczne

Wchłanianie

• Leki adsorbujące, np. węgiel leczniczy mogą adsorbować antybiotyki podawane doustnie na swojej powierzchni; leki zobojętniające HCl (zwłaszcza związki Al i Mg, w mniejszym stopniu Ca i dieta mleczna), żywice jonowymienne (cholestyramina, kolestipol), węgiel aktywowany zmniejszają wchłanianie tetracyklin (należy zachować 2-3 h przerwy między podaniem tych leków i preparatu), jednoczesne podanie z solami Fe zmniejsza wchłanianie obu leków. Tetracykliny tworzą trudno wchłanialne kompleksy z jonami metali dwu- i trójwartościowych.

• Leki neutralizujące zmniejszają wchłanianie ampicyliny i amoksycyliny,

• Leki przeczyszczające powodują szybsze wydalanie antybiotyków podanych doustnie z przewodu pokarmowego

• Treść pokarmowa upośledza wchłanianie większości penicylin półsyntetycznych i tetracyklin, toteż należy podawać 1 godzinę przed lub 2 godziny po posiłku.

Wiązanie z białkami

Leki konkurują między sobą o miejsce wiązania z białkami i mogą wzajemnie wypierać się z tych połączeń.

• Salicylany wypierają penicyliny naturalne i półsyntetyczne, co powoduje wzrost wolnej frakcji antybiotyku i skrócenie czasu działania

• Wiązanie antybiotyków z białkami zależy od pH - słabe kwasy (penicyliny) silniej wiążą się z białkami w środowisku kwaśnym, natomiast alkalizacja zwiększa wiązanie antybiotyków zasadowych (erytromycyna)

Biotransformacja

Inhibitory i induktory enzymatyczne powodujące przyspieszenie lub spowolnienie metabolizmu i wydalania antybiotyków mogą spowodować zmianę stężenia leku, czasu i siły jego działania oraz toksyczności.

• Induktory - barbiturany (szczególnie Luminal), leki nasenne, butapirazol, fenytoina.

• Inhibitory - chloramfenikol (hamuje metabolizm piramidonu, fenytoiny, pochodnych sulfonylomocznika, babituranów, kodeiny, doustnych leków przeciwzakrzepowych)

Wydalanie

• Zakwaszenie moczu powoduje słabsze wydalanie z moczem antybiotyków kwaśnych (penicyliny) i szybsze zasadowych (erytromycyna), alkalizacja moczu działa odwrotnie.

• Penicyliny w kanalikach nerkowych są wydalane na drodze aktywnego transportu, przez te same systemy przenośnikowe co probenecyd i kwas paraaminohipurowy, stąd związki te hamują wydalanie penicylin, powodując w konsekwencji wzrost ich stężenia we krwi i nasilenie działania. Probenecyd można podawać z krótko działającymi penicylinami w celu przedłużenia ich działania.

• Cykloseryna wzmaga wydalanie witaminy B i może prowadzić do hipowitaminozy.

Interakcje farmakodynamiczne

• Działanie neurotoksyczne - chloramfenikol, cefamandol powodują zahamowanie metabolizmu EtOH na poziomie aldehydu octowego, nagromadzanie aldehydu i objawy anticolopodobne

• Działanie kuraropodobne - streptomycyna, gentamycyna, neomycyna, polimyksyny w wysokich stężeniach (np. przy współistniejącej niewydolności nerek mogą się kumulować) lub przy zastosowaniu innego leku o działaniu kuraropodobnym (eter, prokainamid, chinidyna, prometazyna)

• Działanie ototoksyczne - wykazywane przez aminoglikozydy, może być nasilane przez furosemid, kwas etakrynowy, mannitol, DMSO (nasila przenikanie aminoglikozydów do ucha). Aviomarin podany łącznie z aminoglikozydami może maskować objawy uszkodzenia narządu równowagi.

• Działanie mielotoksyczne - chloramfenikol + cytostatyki

• Działanie hepatotoksyczne - tetracykliny + pochodne fenotiazyny i pirazolonu

Interakcje grupowe antybiotyków

Penicyliny

• Leki alkalizujące zmniejszają ich wchłanianie i siłę działania przeciwbakteryjnego.

• Probenecid i leki z grupy NLPZ (zwłaszcza indometacyna, fenylbutazon i duże dawki salicylanów) hamują eliminację penicyliny - nasilenie i przedłużenie działania.

• Z tetracyklinami, chloramfenikolem, makrolidami działanie antagonistyczne (antybiotyki bakteriostatyczne antagonizują działanie penicyliny); z antybiotykami aminoglikozydowymi - działanie synergiczne; Większa aktywność przeciwbakteryjna występuje w skojarzeniu penicylin naturalnych z salicylanami, butapirazolem lub sulfonamidami.

• nasilają działanie i toksyczność doustnych leków przeciwzakrzepowych; mogą zmniejszyć skuteczność doustnych środków antykoncepcyjnych;

Cefalosporyny

• Wykazują synergizm z gentamycyna, kanamycyna (w zakresie działania na E.coli). Probenecyd wydłuża ich czas działania.

• z antybiotykami aminoglikozydowymi, kwasem etakrynowym, furosemidem, wankomycyną - zwiększone ryzyko nefrotoksyczności.

• Mogą osłabiać skuteczność doustnych środków antykoncepcyjnych. Duże dawki w skojarzeniu z lekami przeciwzakrzepowymi mogą zaburzać krzepnięcie krwi (z grupy pochodnych kumaryny może wystąpić wydłużenie czasu protrombinowego zaleca się kontrolę parametrów krzepnięcia krwi).

Makrolidy

• W środowisku kwaśnym mogą ulegać inaktywacji, zatem np. witamina C osłabia działanie przeciwbakteryjne erytromycyny

• Nasilają toksyczność karbamazepiny (możliwość wystąpienia groźnych powikłań ze strony o.u.n.), metyloksantyn (wskazane monitorowanie ich stężenia we krwi), terfenadyny, ketokonazolu i astemizolu (ryzyko komorowych zaburzeń rytmu serca).

• Z doustnymi środkami antykoncepcyjnymi, chlorpromazyną, tolbutamidem nasila się ryzyko zastoinowego zapalenia wątroby (unikać łącznego stosowania).

• Ponadto mogą nasilać działanie digoksyny, doustnych leków przeciwkrzepliwych pochodnych warfaryny.

• Działaja antagonistycznie z antybiotykami bakteriobójczymi oraz z linkomycyną i klindamycyną. Probenecyd wydłuża działanie.

Tetracykliny

• Pokarm, leki zobojętniające HCl (zwłaszcza związki Al i Mg, w mniejszym stopniu Ca i dieta mleczna), żywice jonowymienne (cholestyramina, kolestipol), węgiel aktywowany zmniejsza ich wchłanianie

• Ulegają chelatacji przy jednoczesnym podawaniu leków zawierających jony wapnia, glinu, magnezu, żelaza

• Hamują działanie bakteriobójcze penicylin

• nasilają działanie i toksyczność leków zaburzających czynność wątroby (chlorpromazyna, pochodne fenylbutazonu) oraz leków hipoglikemizujących z grupy pochodnych sulfonylomocznika (należy kontrolować stężenie glukozy we krwi).

• mogą zmniejszać skuteczność doustnych środków antykoncepcyjnych (wskazane stosowanie dodatkowych metod antykoncepcji).

• W obecności lignokainy mogą powodować drgawki

• Doksycyklina może zmniejszać skuteczność doustnych środków antykoncepcyjnych (wskazane stosowanie dodatkowych metod antykoncepcji).

• Nasilają działanie doustnych leków przeciwzakrzepowych

Aminoglikozydy

• Furosemid, kwas etakrynowy, polimyksyny nasilają ich działanie ototoksyczne i nefrotoksyczne

• Salicylany nasilają działanie ototoksyczne

• Mają działanie kuraropodobne - nasilają działanie leków zwiotczających mięśnie prążkowane

Chloramfenikol

• Cytostatyki i biseptol potęgują działanie mielotoksyczne

• Upośledza reakcję układu krwiotwórczego na preparaty żelaza, witaminę B₁₂ i kwas foliowy

• Jest inhibitorem enzymów mikrosomalnych wątroby - hamuje metabolizm pochodnych sulfonylomocznika, leków przeciwzakrzepowych, fenytoiny

• Może powodować dysbakteriozy, zmniejszając w ten sposób stężenie witamin B i K oraz nasila działanie w tym zakresie antybiotyków doustnych

• Antagonizm z makrolidami - konkurencja o miejsce wiązania na rybosomie.

TERAPIA SKOJARZONA ANTYBIOTYKAMI

Wskazania :

1.Empiryczne leczenie ciężkich zakażeń u pacjentów w ciężkim stanie ogólnym.

2.Terapia zakażeń mieszaną florą bakteryjną.

3.Zapobieganie powstawaniu oporności drobnoustrojów w leczeniu zakażeń przewlekłych.

4.Zmniejszenie dawek stosowanych leków.

5.Uzyskanie synergizmu hiperaddycyjnego.

6.Zmniejszenie działań niepożądanych.

POTENCJALNE NIEBEZPIECZEŃSTWA POWODOWANE TERAPIĄ SKOJARZONĄ

1.Możliwość nasilenia działań niepożądanych.

2.Zwiększenie ryzyka uczulenia dotyczące stosowanych składowych terapii skojarzonej.

3.Możliwość powstania oporności na wiele składników leczenia skojarzonego.

4.Niebezpieczeństwo działania antagonistycznego.

5.Utrudnienie rozpoznania bakteriologicznego.

6.Wzrost podatności na nadkażenia.

1

---