Rozdział 5
WRAŻENIE- proces w którym receptory zmysłowe i układ nerwowy odbierają energię bodzca ze środowiska i tworzą jego reprezentacje
SPOSTRZEGANIE (Percepcja)-
Proces organizowania i interpretowania informacji zmysłowych umożliwiający rozpoznanie znaczących przedmiotów i zdarzeń
PRZETWARZANIE Z DOŁU DO GÓRY - analiza rozpoczynająca się w receptorach zmysłowych zakończona integracją informacji w mózgu.
PRZETWARZANIE OD GÓRY DO DOŁU- przetwarzanie informacji sterowane procesami umysłowymi wyższego poziomu gdy ko0nstruujemy spostrzeżenia na podstawie naszych doświadczeń i oczekiwań
TEORIA DETEKCJI SYGNAŁÓW- przewidywanie jak i kiedy można wykryć obecność słabego bodzca (sygnału). Teoria zakłada że nie ma jednej absolutnej wartości progowej i że wykrywanie sygnału zależy od indywidualnych doświadczeń oczekiwań i poziomu zmęczenia.
ROZDZIAŁ6
SELEKTYWNA UWAGA-skupienie świadomości na określonym bodźcu czego przykładem jest efekt koktajl party
WZROKOWE PRZECHWYCANIE- przewaga wzroku nad innymi zmysłami W kinie np. odbieramy głosy jakby dochodziły z widzianego ekranu a nie z projektora za nim.
GESTALT- zorganizowana całość . Gestaltyści podkreślają naszą tendencje do organizowania napływających informacji w znaczną całość.
UKŁAD FIGURA -TŁO- organizacja pola widzenia w obiekty(figury) wyróżniające się z otoczenia (tła).
SPOSTRZEŻENIA GŁĘBI- zdolność widzenia przedmiotów w trzech wymiarach, chodź obrazy docierające do siatkówki są dwuwymiarowe; umożliwia ocenę odległości.
WZROKOWE URWISKO-
Urządzenie laboratoryjne do testowania spostrzegania głębi u niemowląt i młodych zwierząt.
KONWERGENCJA- wskazówka dwuoczna spostrzegania głębi która określa na ile gałki oczne zwrócone są do wewnątrz przy patrzeniu na określony przedmiot.
ZJAWISKO- złudzenie ruchu powstające gdy dwa lub więcej położonych obok siebie źródeł światła kolejno władcza się i wyłącza.
STAŁOŚĆ SPOSTRZEGANIA- spostrzeganie przedmiotów jako niezmienne ( o stałej jasności , barwie, kształcie i wymiarze) nawet gdy zmienia się oświetlenie i obraz na siatkówce.
ADAPTACJA SPOSTRZEGANIA -zdolność przystosowania wzroku do sztucznie zniekształconego pola widzenia.
NASTAWIENIE PERCEPCYJNE- gotowość umysłu do spostrzegania takiego a nie innego przedmiotu.
SPOSTRZEGANIE POZAZMYSŁOWE- kontrowersyjne przekonanie, że spostrzeżenia mogą pojawiać się bez oddziaływających bodźców ESP można podzielić na telepatię, jasnowidzenie i prekognicję (przewidywanie przyszłości).
ROZDZIAŁ 8
UCZENIE SIĘ- stosunkowo stała zmiana zachowania w wyniku doświadczenia.
UCZENIE SIĘ SKOJARZENIOWE- uczenie się, że pewne zdarzenia występują razem. Zdarzeniami mogą być dwa bodźce (w warunkowaniu klasycznym) lub reakcja i jej skutki ( w warunkowaniu instrumentalnym)
BEHAWIORYZM- pogląd, że psychologia (1) powinna być nauką obiektywną, która (2) bada zachowanie , nie odwołując się do procesów psychicznych. Większośc dzisiejszych badaczy zgadza się z założeniem (1) a nie z (2).
WARUNKOWANIE KLASYCZNE- typ uczenia się w którym organizm zaczyna kojarzyć bodźce. Bodziec obojętny, który sygnalizuje bodziec bezwarunkowy (BB) zaczyna wywoływać reakcję która zapowiada i przygotowuje organizm na bodziec bezwarunkowy. Zwane również warunkowaniem pawłowskim)
REAKCJA BEZWARUNKOWA(RB) W warunkowaniu klasycznym jest to nieuczona, naturalna reakcja na bodziec bezwarunkowy (BB)np. ślinienie się jako reakcja na pokarm.
BODZIEC BEZWARUNKOWY (BB)- W warunkowaniu klasycznym bodziec, który bezwarunkowo, czyli naturalnie i automatycznie, wywołuje reakcję.
REAKCJA WARUNKOWA (RW)- w warunkowaniu klasycznym jest to wyuczona reakcja na początkowa obojętny bodziec warunkowy (BW)
BODZIEC WARUNKOWY (BW)- w warunkowaniu klasycznym jest to bodziec początkowo obojętny, który po skojarzeniu z bodźcem bezwarunkowym (BB) zaczyna wywoływać reakcję warunkową.
NABYWANIE REAKCJI- początkowy etap uczenia się , w którym reakcja ustala się i początkowo nasila. W warunkowaniu klasycznym jest to faza, w której bodziec zaczyna wywoływać reakcję warunkową. W warunkowaniu instrumentalnym jest to nasilenie się wzmacnianej reakcji.
WYGASANIE REAKCJI - słabnięcie uwarunkowanej reakcji; występuje w warunkowaniu klasycznym, kiedy po bodźcu warunkowym nie pojawia się bodźiec bezwarunkowy; w warunkowaniu instrumentalnym występuje ,kiedy reakcja przestaje być wzmacniana.
SAMORZUTNE ODNAWIANIE SIĘ REAKCJI- ponowne pojawienie się wygaszonej reakcji warunkowej po okresie przerwy.
GENERALIZACJA- tendencja występująca po warunkowaniu, polegająca na wywołaniu podobnych reakcji przez podobne bodźce.
RÓŻNICOWANIE- w warunkowaniu klasycznym jest to zdolność rozróżniania pomiędzy bodźcem warunkowym a innym bodźcem , który nie sygnalizuje bodźca bezwarunkowego. W warunkowaniu instrumentalnym jest to odmienne reagowanie na bodźce, które sygnalizują, czy dane zachowanie zostanie wzmocnione czy nie.
WARUNKOWANIE INSTRUMENTALNE typ uczenia się w którym zachowanie się nasila jeżeli następuje po nim wzmocnienie lub zanika jeżeli następuje po nim kara
ZACHOWANIE REAKTYWNE- zachowanie które pojawia się jako automatyczna na pewien bodziec pojęcie wprowadzone przez Skinnera dla określenia wyuczonego przez warunkowanie klasyczne.
ZACHOWANIE SPRAWCZE - zachowanie oddziałujące na środowisko i wywołujące określone konsekwencje.
PRAWO EFEKTU- zasada Thorndike' a mówiąca o tym , że zachowania po których następują korzystne konsekwencje stają się częstsze a zachowania które mają niekorzystne skutki pojawiają się rzadziej.
KSZTAŁTOWANIE REAKCJI- procedura w warunkowaniu instrumentalnym polegająca na doprowadzeniu do coraz dokładniejszych przybliżeń pożądanego zachowania dzięki stosowaniu czynników wzmacniających reakcję.
BODZIEC WZMACNIAJĄCY- w warunkowaniu instrumentalnym jest to każde zjawisko które nasila następujące po nim zachowanie.
PIERWOTNY BODZIEC WZMACNIAJĄCY- naturalny bodziec wzmacniający na przykład związany z zaspokojeniem potrzeb biologicznych.
WTÓRNY BODZIEC WZMACNIAJĄCY- warunkowy bodziec wzmacniający którego siła wzmacniająca powstaje przez skojarzenie z pierwotnym bodźcem wzmacniającym .
WZMOCNIENIE REGULARNE- wzmocnienie pożądanej reakcji za każdym razem gdy się pojawia.
WZMOCNIENIE NIEREGULARNE - wzmacnianie reakcji tylko czasami; jego skutkiem jest wolniejsze nabywanie reakcji ale znacznie większa odporność na wygasanie w porównaniu ze wzmocnieniem regularnym.
ROZKŁAD O STAŁYCH PROPORCJACH- w warunkowaniu instrumentalnym jest to rozkład wzmacniania w którym wzmocnienie następuje po określonej liczbie reakcji.
ROZKŁAD O ZMIENNYCH PROPORCJONALNYCH- w warunkowaniu instrumentalnym jest to rozkład wzmacniania w którym wzmocnienie następuje po nieprzewidywalnej liczbie reakcji.
ROZKŁAD O STAŁYCH ODSTĘPACH CZASOWYCH - w warunkowaniu instrumentalnym jest to rozkład wzmacniania w którym wzmocnienie następuje zawsze po upływie określonego czasu.
ROZKŁAD O ZMIENNYCH ODSTĘPACH CZASOWYCH - w warunkowaniu instrumentalnym jest to rozkład wzmacniania w którym wzmocnienie następuje po nieprzewidywalnym czasie.
KARANIE- nieprzyjemne zdarzenie zmniejszające częstotliwość poprzedzającego je zachowania.
MAPA POZNAWCZA psychiczna reprezentacja układu przestrzennego środowiska. Przykładem jest zjawisko obserwowane u szczurów które po zapoznaniu się z labiryntem zachowują się tak jakby nauczyły się jego mapy poznawczej.
UCZENIE SIĘ UTAJONE- uczenie się które się dokonuje lecz nie ujawnia dopóki nie ma powodu do jego zademonstrowania.
EFEKT NADMIERNEGO UZASADNIENIA- skutek obiecywania nagrody za wykonanie czynności która i bez tego jest wykonywana z przyjemnością w takiej sytuacji motywem działania może stać się nagroda a nie wewnętrzne zainteresowanie.
UCZENIE SIĘ PRZEZ OBSERWACJE- uczenie się poprzez obserwowanie i naśladowanie zachowania innych.
MODELOWANIE- proces obserwowania i naśladowania zachowań
ZACHOWANIE PROSPOŁECZNE - zachowanie pozytywne konstruktywne użyteczne. Przeciwieństwo zachowania antyspołecznego.
ROZDZIAŁ 10
ROZDZIAŁ 11
TEST INTELIGENCJI-
WIEK UMYSŁOWY-kryterium osiągnięć w teście inteligencji opracowanym przez Bineta; wiek życia najbardziej typowy dla określonego poziomu osiągnięc. Wiek umysłowy dziecka które uzyskało wynik przeciętny dla ośmiolatka wynosi osiem.
ILORAZ INTELIGENCJI (IQ)- zdefiniowany początkowo jako stosunek wieku umysłowego(WU) do wieku życia(WZ) razy 100 (zatem WU/WZ x 100)W dzisiejszych testach inteligencji jako 100 określa się średni wynik dla danego wieku .
STANFORDZKA SKALA BINETA- szeroko stosowana przeróbka( autorstwa Termana ze Stanford University) oryginalnego testu inteligencji Bineta .
INTELIGENCJA- zdolność do zachowań ukierunkowanych i przystosowanych. Obejmuje zdolności wykorzystywania doświadczeń, rozwiązywania problemów i efektywnego rozumowania.
INTELIGENCJA OGÓLNA(czynnik g)-czynnik inteligencji ogólnej, która według Spearmana i innych zawiera w sobie poszczególne zdolności umysłowe i dlatego może być oceniana za pomocą każdego zadania w tescie inteligencji.
INTELIGENCJA EMOCJONALNA- zdolnośc spostrzegania wyrażania rozumienia i regulowania emocji.
TEST UZDOLNIEŃ- test przeprowadzony jako prognoza przyszłych osiągnięć jednostki, uzdolnienie oznacza predyspozycje do nauki.
TEST OSIĄGNIĘĆ- test oceniający opanowanie materiału.
SKALA INTELIGENCJI WECHSLERA DLA DOROSŁYCH(WAIS)-
Jest najbardziej rozpowszechnionym testem inteligencji, obejmuje zadania słowne i bezsłowne (niewerbalne).
STANDARYZACJA- definiowanie miarodajnych kryteriów w porównaniu z próbnie testowaną „grupą standaryzacyjną”.
KRZYWA NORMALNA- symetryczna krzywa w kształcie dzwonu, obrazująca rozrzut wielu cech fizycznych i psychicznych. Większość wyników przypada w okolicach średniej, coraz mniej zaś w miarę oddalania się od niej w przeciwne strony.
RZETELNOŚĆ- miara spójności wyników testu, określona na podstawie porównania danych z dwóch połówek testu, jego form równoległych lub powtórzenia tego samego testu.
TRAFNOŚĆ- miara określająca w jakim stopniu test sprawdza lub przewiduje to, co powinien zgodnie z założeniami .
TRAFNOŚĆ TREŚCIOWA- stopień w jakim test odzwierciedla to, co ma być przedmiotem badań (jak test dla kierowców , zawierający przykładowe sytuacje na drodze).
TRAFNOŚĆ PROGNOSTYCZNA- powodzenie w przewidywaniu rezultatu, który ma być przewidziany za pomocą testu; ocenia się ją obliczając korelację pomiędzy wynikami testu a przyjętym kryterium.
UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE- stan ograniczonej sprawności umysłowej wykazany współczynnikiem inteligencji poniżej 70, powodujący trudności z przystosowaniem do wymogów życia może mieć postać od lekkiej do głębokiej.
ZESPÓŁ DOWNA- stan upośledzenia umysłowego i zaburzeń fizycznych w związku z występowaniem dodatkowego chromosomu wyposażeniu genetycznym jednostki.
ROZDZIAŁ 12
MOTYWACJA- potrzeba lub pragnienie które pobudza i kieruje zachowaniem.
INSTYNKT- złożone zachowanie oparte sztywnym wzorcu dla danego gatunku i niebędące przedmiotem uczenia się.
TEORIA REDUKCJI POPENDU- teoria według której potrzeba fizjologiczna wywołuje stan podwyższonego napięcia (popęd) motywujący organizm do zaspokojenia potrzeby.
HOMEOSTAZA- tendencja do utrzymania zrównoważonego lub niezmiennego stanu wewnętrznego, reakcja każdego aspektu zjawisk chemicznych w organizmie np. poziom glukozy we krwi w określonych granicach.
PODNIETA- pozytywny lub negatywny bodziec środowiska motywujący zachowanie.
HIERARCHIA POTRZEB-piramida potrzeb ludzkich Masłowa której podstawę stanowią potrzeby fizjologiczne, jakie muszą być zaspokojone, zanim uaktywnią się potrzeby psychiczne.
MOTYWACJA OSIĄGNIĘĆ-
potrzeba znaczących
dokonań; opanowania rzeczy ludzi lub idei, osiągnięcia wysokiego stanu.
MOTYWACJA WEWNĘTRZNA- chęć bycia skutecznymi dokonania czegoś dla własnej przyjemności.
MOTYWACJA ZEWNĘTRZNA- chęć dokonania czegoś ze względu na obiecaną nagrodę lub zagrożenie karą.
PSYCHOLOGIA PRACY I ORGANIZACJI- dziedzina psychologi zajmująca się badaniem zachowań w miejscu pracy i poradnictwem w tym zakresie. Psychologowie pomagają instytucją w doborze i szkoleniu pracowników w podnoszeniu ich statystyki i wydajności oraz reakcji konsumentów.
PRZYWÓDZTWO ZADANIOWE- przywództwo nastawione na cel, polegające na ustaleniu norm organizowaniu pracy i skupianiu się na zadaniach.
PRZYWÓDZTWO SPOŁECZNE- przywództwo nastawione na grupę polegające na nadzorowaniu pracy zespołowej łagodzeniu konfliktów i zapewnianiu wsparcia.
TEORIA X- zakłada ,że pracownicy są z zasady leniwi, skłonni do błędów i motywowania zewnętrznie przez pieniądze - dlatego powinni być sterowani odgórnie.
TEORIA Y- zakłada ,że mając ambitne zadania i swobodę , pracownicy są motywowani do podwyższenia swojej samooceny oraz wykazywania się kompetencją i kreatywnością.
ROZDZIAŁ 13 -
EMOCJA-
POLIGRAF- urządzenie powszechnie stosowane w próbach wykrywania kłamstwa. Mierzy niektóre reakcje fizjologiczne towarzyszące emocją ( np. wydzielanie się potu, szybsza praca serca, ciśnienie krwi).
KATHARSIS-oczyszczanie emocji. W psychologii hipoteza katharsis zakłada, że uwolnienie agresywnej energii ( poprzez działania lub fantazje ) wycisza agresywne nastroje.
ZJAWISKO ZGODNOŚCI PRZEŻYWANEGO STANU EMOCJONALNEGO Z ZACHOWANIEM- skłonność do życzliwości dla innych gdy człowiek jest w dobrym nastroju.
DOBROSTAN PSYCHICZNY- subiektywne poczucie szczęścia i zadowolenia z życia. Pojęcie stosowane razem z kryteriami obiektywnymi ( np. wskaźnikami fizycznymi i psychicznymi) do oceny jakości życia człowieka.
ZJAWISKO POZIOMU ADAPTACJI- tendencja do oceniania ( dźwięku, światła lub dochodów) w zależności od poziomu „neutralnego” określonego przez nasze wcześniejsze doświadczenia.
WZGLĘDNA DEPRYWACJA - postrzeganie własnego niepowodzenia przez porównanie się z inną osobą.
TEORIA JAMESA- LANGEGO- teoria według której doświadczanie emocji to uświadomienie siebie reakcji fizjologicznych na bodźce wzbudzające emocje.
TEORIA CANNONA -BARDA-
Teoria według której bodziec wzbudzają emocje wywołuje jednocześnie (1) reakcje fizjologiczną i (2) subiektywne doświadczanie emocji.
TEORIA DWUCZYNNIKOWA- teoria Schachtera według której do doświadczenia emocji konieczne jest (1) pobudzenie fizyczne i (2) poznawcze określenie tego pobudzenia.